پایان نامه ماهیت قراردادهای الکترونیکی و اثر آن در حمل و نقل زمینی کالا
فهرست محتوا
چکیده
امروزه باید پذیرفت که با گسترش وسایل ارتباط از راه دور، جهان به دهکدهای تبدیل شده که در آن انعقاد قرارداد به عنوان یکی از روابط مورد نیاز نمیتواند همواره از طریق ارتباط مستقیم و فیزیکی انجام گیرد. توسعه بکارگیری وسایل نوین فنّاوری اطلاعات در انعقاد قرارداد و تردید در اعتبار و صحت قراردادهای الکترونیکی، قانونگذاران کشورهای مختلف و سازمانهای منطقهای و بین المللی را بر آن داشته است که در جهت تنظیم و قانونمند کردن روابط کاربران اینترنت به تکاپو افتاده و قوانین و مقرّرات متنوعی را در این زمینه وضع نمایند. رواج استفاده از ابزار الکترونیکی در معاملات و تنوع روشهای انعقاد قرارداد از این طریق، ضرورت بررسی نحوه انعقاد و شرایط اساسی شکل گیری این نوع از قراردادها را روشن میسازد. باید گفت که قرارداد الکترونیک نوع خاصی از قراردادها نیست بلکه وصف الکترونیک فقط بیانگر نحوه تشکیل آن است یعنی شکل این نوع قراردادها به صورت الکترونیک است. تشکیل قراردادها معمولاً نیاز به تشریفات خاصی ندارد و به محض اینکه اراده افراد در خصوص ایجاد یک ماهیت حقوقی به مرحله اعلام رسید و مورد توافق قرار گرفت یک قرارداد بین آنها تشکیل میشود. روش اعلام اراده نیز اهمیّت ندارد بلکه هر وسیله که دلالت بر قصد انشای افراد کند، میتواند مواجد آثار حقوقی گردد. حال در قراردادهای الکترونیک اراده افراد از طریق ابزارهای الکترونیک تلاقی کرده و آثار حقوقی به بار میآورند. در این تحقیق نگارنده ضمن پرداختن به ماهیّت قرارداد الکترونیکی به بررسی اثر آن بر حمل و نقل زمینی کالا میپردازد و بر این فرض استوار است که با رواج قراردادهای الکترونیکی در صنعت حمل و نقل زمینی میتوان شاهد گسترش تجارت بود. لازم به ذکر است پژوهشگر ابتدا در فصل اول به کلیات پژوهش (بیان مسئله، اهمیت، ضرورت، سؤالات و فرضیات پژوهش و…) در فصل دوم به ادبیات تحقیق شامل مفاهیم، ضرورت، تاریخچه قراردادهای الکترونیک و حمل و نقل زمینی کالا پرداخته و در فصل سوم شرایط تشکیل و انعقاد قراردادهای الکترونیکی مطرح و بررسی گردیده است و در فصل چهارم به مفهوم حمل و نقل زمینی کالا و قرارداد حمل و نقل پرداخته و نهایتاً در فصل پنجم نتایج پژوهش بیان شده است و ضمن بیان چالشها و مشکلات، راهکارها و پیشنهاداتی جهت اثر قرارداد الکترونیکی بر حمل و نقل زمینی کالا ارائه گردیده است. در انجام این تحقیق از روش بررسی منابع کتابخانهای و اینترنتی، همچنین استفاده از نظرات خبرگان و صاحب نظران بهره گرفته شده و ابزار گردآوری اطلاعات و مطالعه کتابخانهای میباشد و در نهایت پاسخ به سوالاتی همچون نقش قرارداد الکترونیک در حمل و نقل زمینی کالا و سؤالات جزئیتری چون نحوه انعقاد قرارداد الکترونیکی، اهلیت طرفین معامله، زمان و مکان در قراردادهای الکترونیکی پاسخ داده شده است.
کلمات کلیدی: تجارت، تجارت الکترونیکی، قراردادهای الکترونیکی، حمل و نقل زمینی کالا
فهرست مطالب:
- چکیده 1
- فصل اول: مـقدمـه. 7
- مقدمه. 8
- بیان مسأله. 9
- اهمیت و ضرورت پژوهش…. 10
- پرسش های پژوهش…. 10
- فرضیات پژوهش…. 10
- مشکلات و موانع پژوهش…. 11
- اهداف پژوهش…. 11
- پیشینه پژوهش…. 12
- روش پژوهش…. 13
- سازماندهی تحقیق.. 14
- فصل دوم: ادبیات تحقیق… 15
- مبحث نخست: تجارت سنتی و تجارت الکترونیک، مفاهیم و تعاریف…. 16
- گفتار اول: تجارت سنتی.. 16
- گفتار دوم: حقوق تجارت الکترونیک…. 18
- بند نخست: تجارت… 18
- بند دوم: حقوق تجارت… 18
- بند سوم: تجارت الکترونیک، تعاریف و مفاهیم. 19
- بند چهارم: مزایای تجارت الکترونیک…. 21
- بند پنجم: طبقه بندی تجارت الکترونیکی از روی ماهیت معاملات و ارتباطات… 24
- بند ششم: تاریخچه تجارت الکترونیک…. 25
- بند ششم: بازار الکترونیکی.. 26
- مبحث دوم: قراردادهای الکترونیکی.. 28
- گفتار نخست: تشکیل قرارداد الکترونیک…. 28
- گفتار دوم: تعریف و ماهیت قرارداد الکترونیکی.. 29
- بند نخست: تعریف قرارداد الکترونیکی.. 29
- بند دوم: ماهیت قراردادهای الکترونیکی.. 30
- گفتار سوم: انعقاد قراردادهای الکترونیکی.. 34
- بند اول: اعتبار قراردادهای الکترونیکی.. 35
- بند دوم: زمان و مکان وقوع عقد. 35
- بند سوم: سیستم های دارای نص خاص….. 36
- بند چهارم: سیستم های فاقد نص….. 37
- گفتار چهارم: چگونگی اعمال قواعد عمومی در قرارداد الکترونیکی.. 46
- بند اول: ماهیت قراردادهای الکترونیکی.. 47
- گفتار دوم: مفهوم فنی ارسال و دریافت… 50
- مبحث سوم: مفهوم و ماهیت حقوقی قرارداد حمل و نقل.. 55
- گفتار اول: مفهوم قرارداد حمل و نقل.. 55
- بند اول: تعریف قرارداد حمل و نقل.. 57
- فصل سوم: قرارداد های الکترونیکی… 60
- مبحث اول: زمان ارسال و دریافت داده پیام. 61
- گفتار اول: اهمیت تشخیص زمان ارسال و دریافت داده پیام. 61
- گفتار دوم: معیارهای تشخیص زمان ارسال و دریافت داده پیام. 63
- بند نخست: در حقوق ایران. 64
- بند دوم: در مقررات بین المللی.. 67
- مبحث دوم: مکان ارسال و دریافت داده پیام متضمن ایجاب و قبول. 70
- گفتار اول: اهمیت تشخیص مکان ارسال و دریافت داده پیام. 70
- گفتار دوم: معیارهای تشخیص مکان ارسال و دریافت داده پیام. 71
- بند نخست: در حقوق ایران. 71
- بند دوم: در مقررات بین المللی.. 71
- مبحث سوم: ایجاب الکترونیکی.. 73
- گفتار اول: مفهوم ایجاب الکترونیکی.. 73
- گفتار دوم: مدت اعتبار ایجاب الکترونیکی.. 75
- گفتار سوم: آیا مخاطبان ایجاب الکترونیکی باید معین باشند؟. 78
- گفتار چهارم: مشروعیت موضوع ایجاب الکترونیکی.. 80
- مبحث چهارم: زمان و مکان تشکیل قرارداد الکترونیکی.. 82
- گفتار نخست: نتایج تعیین زمان و مکان تشکیل قرارداد. 83
- بند اول: نتایج تعیین زمان تشکیل قرارداد. 83
- بند دوم: نتایج تعیین مکان تشکیل قرارداد. 84
- گفتار دوم: تعیین زمان و مکان تشیکل عقود غائبین.. 84
- بند اول: نظریه اعلام قبول. 85
- بند دوم: نظریه ارسال قبول. 85
- بند سوم: نظریه وصول قبول. 85
- بند چهارم: نظریه اطلاع از قبول. 85
- گفتار سوم: زمان و مکان ارسال و دریافت داده پیام ها 86
- بند نخست: زمان ارسال و دریافت داده پیام ها 86
- بند دوم: مکان ارسال و دریافت داده پیام ها 89
- فصل چهارم: حمل و نقل زمینی کالا.. 91
- مبحث اول: متصدی حمل و نقل و مسئولیت آن. 92
- گفتار نخست: تاریخچه و اهمیت حمل و نقل زمینی کالا. 92
- گفتار دوم: تعریف متصدی حمل و نقل.. 95
- گفتار سوم: وظایف متصدی حمل و نقل.. 98
- گفتار چهارم: مسئولیت متصدی حمل و نقل.. 99
- بند نخست: تعریف مسئولیت… 99
- بند دوم: انواع مسئولیت مدنی.. 100
- گفتار پنجم: مبنای مسئولیت متصدی حمل و نقل زمینی.. 104
- بند نخست: تعهد به وسیله. 105
- بند دوم: تعهد به نتیجه. 108
- گفتار ششم: وظایف و مسئولیت ارسال کننده 109
- گفتار هفتم: وظایف و مسئولیت گیرنده کالا (مرسلٌ الیه) 110
- گفتار هشتم: انواع سیستم حمل و نقل کالا در تجارت بین الملل.. 110
- مبحث دوم: حمل و نقل و شیوه های آن. 111
- گفتار اول:کنوانسیون CmR.. 111
- بند اول: قلمرو اجراء کنوانسیون CmR.. 112
- بند دوم: محدودیت های کنوانسیون. 113
- بند سوم: ویژگی های متصدی حمل و نقل.. 113
- گفتار دوم: حمل و نقل سراسری.. 118
- بند دوم: حمل و نقل مرکب (ترابری چند نوعی) 121
- بند سوم: حمل و نقل به روش کریر- ترانس شیپمنت… 123
- مبحث سوم: خصوصیات و ماهیت حقوقی قرارداد حمل و نقل و بارنامه. 125
- گفتار اول: قرارداد حمل و نقل.. 125
- بند اول: اجاره دانستن قرارداد حمل و نقل.. 126
- بند دوم: ودیعه دانستن قرارداد حمل و نقل.. 127
- بند سوم: جعاله دانستن قرارداد حمل و نقل.. 127
- بند چهارم: مقاطعه دانستن قرارداد حمل و نقل.. 128
- گفتار دوم: بارنامـه. 129
- بند اول: تعریف بارنامه. 130
- بند دوم: انواع بارنامه متداول در حمل و نقل.. 134
- بند سوم: صدور بارنامه. 138
- بند چهارم: مندرجات بارنامه. 139
- بند پنجم: رژیم حقوقی حاکم بر بارنامه. 139
- فصل پنجم: نتیجه گیری… 142
- نتیجه گیری.. 143
- مشکلات… 145
- پیشنهادات… 145
- منابع و ماخذ.. 146
مقدمه:
خاصیت علم حقوق پویایی آن است و این علم به مانند سایر علوم با رشد تکنولوژی و تحّول نیازهای بشری همگام بوده و لحظهای از حرکت بازنمانده است. پیشرفتهای اقتصادی و تکنولوژیک موجب شده است تا انسانها برای رفع نیازهای خود، قراردادهای متعددی را منعقد کنند. نیازهای بشری موجب بروز تکنیکهای حقوقی میشود، همچنان که نیازهای گذشتگان باعث پیدایش نهادهای حقوقی مطابق وضعیت آنها شده است.
پس از اختراع و توسعه اینترنت و شبکههای اطلاع رسانی وابسته به آن، پدیده تجارت الکترونیک نیز پا به عرصه ظهور و رو به توسعه نهاد.[1] قراردادهای الکترونیک، یکی از پدیدههای نوظهور در تجارت الکترونیک است. اساساً یکی از مهمترین مباحث حقوقی تجارت الکترونیک انعقاد قراردادهای الزام آور است. فنّاوری اطلاعات این امکان را فراهم آورده است که بسیاری از مبادلات تجاری، داد و ستدها و ارائه خدمات از طریق اینترنت انجام شوند. گسترش این نوع از روابط معاملاتی و تجاری بین افراد با طرح برخی مسائل حقوقی در زمینه قواعد حاکم بر روابط قراردادی افراد همراه بوده است.[2]
به رسمیت شناختن فنّاوریهای نوین ارتباطی در تشکیل قراردادها، نحوه تشکیل و اعتبار آنها، قابلیت انتساب اسناد الکترونیک، مسائل مربوط به امضای الکترونیک، نحوه پرداختهای الکترونیک و… از جمله مسائل مهم مطرح در این زمینه بوده است. اساساً، طرح از موارد وضع قواعد جدیدی را نیز طلب نمیکند، بلکه با تحلیل و بررسی قواعد موجود نیز میتوان برای چالشهای مطروحه حقوق قراردادها در فضای مجازی، پاسخ مقتضی را یافت و حتی المقدور از وضع قوانین جدید در این عرصه پرهیز کرد.[3]
طبعاً آنچه که گفته شد بدان معنا نیست که محیط جدید بستر مبادلات الکترونیک بی نیاز از وضع قوانین و مقرّرات جدید باشد. باید پذیرفت که اینترنت به عنوان محل انجام روابط حقوقی افراد، دارای ویژگیهایی است که در فنّاوریهای پیش از ظهور اینترنت وجود نداشته است. به همین دلیل تحولات و تغییرات ایجاد شده در روابط حقوقی و معاملاتی افراد مورد توجّه و پذیرش نظامهای حقوقی قرار گرفته و بیشتر آنها برای ایجاد چارچوب قانونی و بسترسازی تقنینی اقدام به وضع قوانین و مقرّرات جدید یا اصلاح قوانین موجود کردهاند که در ادامه، در جهت ذکر این مقررهها، ضمن تعریف و اشاره به ابعاد اساسی ماهیت قراردادهای الکترونیک، نسبت به تعیین حدود و قلمروی قراردادهای الکترونیک، مبادرت خواهیم نمود.
در همین راستا این نگاشته تحت عنوان «ماهیت قراردادهای الکترونیک و اثر آن در حمل و نقل زمینی کالا» تنظیم گردیده است. امید آن میرود که پژوهش حاضر که ره آورد یک مطالعه نظری در حوزه قراردادهای الکترونیکی و اثر آن میباشد چراغ راهی برای علاقه مندان و محققان این مسیر باشد.
بیان مسأله
بدون شک ما امروز در دورهای متفاوت با گذشته به سر میبریم و تغییر و تحول دائمی با سرعتی غیر قابل پیش بینی، به واقعیت انکارناپذیر و اساسی حیات اجتماعی بدل شده است. آنچه که زمینه چنین تغییر و تحولات ژرف و شگرفی را پدید آورده و این برهه از تاریخ را واجد برجستگی و اهمیت فوقالعادهای ساخته، دستاوردهای تکنولوژیک جدید و متأخر بشری است. انقلاب ارتباطی- اطلاعاتی سده بیست و یک را باید بسیار فراتر از صرف الکترونیکیکردن رابطه انسانها دانست. تکنولوژیهای نوین ارتباطی و اطلاعاتی، با فراهمآوردن امکان پیدایی «جامعه شبکهای» که افراد و جوامع را در قالبهای تازه، هویتهای تازه بخشیده، نه تنها قواعد و قوانین حاکم بر ارتباط و تعامل میان انسانها، بلکه دیدگاه ما را نسبت به خود، دیگران و جهان تغییر دادهاست. بنابراین با وجود اینترنت و ایجاد تبادل اطلاعات در فضای مجازی و پیدایش خدمات الکترونیکی، قراردادهای الکترونیک نیز به وجود آمد و تعامل افراد در فضایی جدید شکل گرفت.
با توجه به گسترش این نوع از قراردادها و انعقاد آن در فضای مجازی حتی با مسافتهای مختلف این نیاز احساس شد که در همه شقوق معاملات افراد این امکان برقرار شود لذا نگارنده بر این فرض استوار است که با توجه به قرارداد حمل و نقل زمینی کالا و گاهاً مسافتهای متفاوت افراد میتوان این گونه از قراردادها نیز الکترونیکی شد و در فضای مجازی منعقد شود و درخواست حمل و نقل داده شود. بنابراین اگر این امکان مهیا شود قطعاً حمل و نقل زمینی کالا نیز توسعه و گسترش خواهد یافت.
النهایه باید گفت که موضوع این پژوهش بررسی اثر قراردادهای الکترونیکی در حمل و نقل زمینی کالا میباشد که در قالب پنج فصل ارائه میشود. از آنجا که لازمه شناخت اثر قراردادهای الکترونیکی در حمل و نقل زمینی کالا، آشنایی با قرارداد الکترونیکی و ادبیات مربوط به آن میباشد.
اهمیت و ضرورت پژوهش
باید توجه داشت که مهمترین مانع ارتباط افراد در دنیایی کنونی دوری مسافت میباشد و با پیدایش اینترنت این مشکل تا حدودی حل شده است اما نکته مهم بهره گیری از این امکانت در جهت حل معضلات بشری تسهیل ارتباطات و معاملات میباشد.
باید گفت که در باب تجارت الکترونیک و بالاخص قراردادهای الکترونیک از تصویب قانون تجارت الکترونیک تا به امروز مباحث زیادی بیان شده است اما در ارتباط با اثر قرارداد الکترونیک و ارتباط آن با حمل و نقل زمینی کالا حرفی به میان نیامده است و با توجه به گسترش تجارت بین الملل و زحماتی که در باب ثبت سفارش و ارسال کالا و حمل و نقل کالا وجود دارد و تسهیل تجارت با استفاده از خدمات الکترونیکی و قراردادهای منعقده در فضای مجازی، نگارنده بر خود واجب دید با بررسی این موضوع و بیان مشکلات و تبیین مفاهیم مورد نیاز سعی در رفع نقصان و ترویج و تشویق و گسترش غیر حضوری قراردادها در زمینه حمل و نقل زمینی کالا دارد.
پرسشهای پژوهش
- قرارداد الکترونیکی چیست و چه اثری بر حمل و نقل زمینی کالا دارد؟
- اسباب و شرایط انعقاد قراردادهای الکترونیکی و آثار آن چگونه است؟
- قرارداد حمل و نقل چیست و آیا امکان الکترونیکی شدن آن وجود دارد؟
فرضیات پژوهش
فرضیات اولیهای که این پژوهش به منظور بررسی آنها انجام میشود عبارتند از:
- قراردادهای الکترونیکی باعث گسترش تجارت بین الملل میشود و به منظور تسهیل در امر ارتباط رواج این نوع قراردادها میتواند نقش به سزایی در حمل و نقل زمینی کالا داشته باشد.
- قراردادهای الکترونیکی در فضای جدیدی به نام فضای مجازی اتفاق می افتد که این فضا فاقد مرز جغرافیایی است. لذا نحوه انعقاد این گونه قراردادها، زمان انعقاد و نحوه امضا آن در محیط مجازی با قراردادهای سنتی متفاوت است.
- با توجه به پیشرفت تکنولوژی و نیاز روزمره و گسترش تجارت برای تسهیل در این امر لازم است که با استفاده از ابزارهای موجود و شرکتهای ثبت سفارش و ارسال کالا این امر قابل وقوع میباشد.
مشکلات و موانع پژوهش
با توجه به بکر بودن موضوع، پیرامون اثر قرارداد الکترونیک بر حمل و نقل زمینی کالا هیچ منبعی وجود نداشت و از آنجایی که قراردادهای الکترونیک چند صباحی است جای خود را در میان اهل تحقیق باز کرده و وارد ادبیات حقوقی کشور شده هنوز منابع متعدّدی در این زمینه وجود ندارد و نگارنده پیرامون این موضوع با کمبود منابع مواجه شد.
لازم به ذکر است پژوهش حاضر برای اولین بار در صدد است ارتباط بین قرارداد الکترونیکی و قرارداد حمل و نقل را کشف و تأثیر قراردادهای الکترونیکی را در حمل و نقل زمینی کالا بیان نماید. لذا با تحقیق و مراجعه به سازمانهایی همچون سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مرکز اسناد و کتابخانه مجلس شورای اسلامی و همچنین با بررسی و جست جو از میان سایتها و منابع دست اول انگلیسی سعی بر این داشت که بتواند از کاستیهای این مسیر بکاهد و نقصان موجود را برطرف نماید.
[1]– البته لازم به ذکر است که تاریخچه تجارت الکترونیک با تاریخچه اختراعات قدیمی مثل کابل، مودم، الکترونیک، کامپیوتر و اینترنت گره خورده است. در این مفهوم، قراردادهای تجارت الکترونیک به شکل کنونی در سال 1991 محقق شد. از آن زمان هزاران هزار کسب و کار و تجار وارد این دنیا شدهاند. در ابتدا تجارت الکترونیک به معنای پروسه انجام اعمال تراکنش الکترونیکی مورد نظر را انجام دادن بود. در واقع تجارت الکترونیک برای آسان سازی معاملات اقتصادی به صورت قراردادهای آنلاین و الکترونیک تعریف شد. استفاده از این فناوری مانند ELECTRONIC DATA INTERCHANGE (EDI) تبادل الکترونیکی اطلاعات و ELECTRONIC FUNDS TRANSFER (EFT) انتقال الکترونیکی سرمایه، که هر دو در اواخر 1970 معرفی شدهاند و به شرکتها و سازمانها اجازه ارسال اسناد الکترونیکی را داد. این امکانات، اجازه تجارت کردن با ارسال اسناد تجاری مثل سفارشهای خرید یا فاکتورها را به صورت الکترونیکی میدهد. با رشد و پذیرش کارت اعتباری، AUTOMATED TELLER MACHINE (ATM) ماشین تحویلدار خودکار و تلفن بانک در دهه 1980 باعث فرم گیری قراردادهای تجارت الکترونیک شد. نوع دیگر قراردادهای تجارت الکترونیک سیستم رزرواسیون هواپیمایی بوسیله SABRE در آمریکا و TRAVICOM در بریتانیا، بود که در سال 1988 به کار گرفته شد. از دهه 1990 به بعد تجارت الکترونیک شامل اضافاتی مثل ENTERPRISE RESOURCE PLANNING SYSTEM (ERP) سیستم برنامه ریزی منابع سرمایه. DATA MINING داده کاوی، DATA WAREHOUSING انبار نیز گردید.
[2]– کاهانی، رضا، 1386، پیدایش و رشد مبادلات الکترونیک در جهان و ایران، روشنفکر، ش 12، ص 1.
[3]– Quatted Rezai to Allen. Tom,and Widdison,Robin.Can Computers Make Contracts.Harvard Journal of Law and Technology,Vol,p302,p1.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.