پایان نامه سیاست كیفری سخت گیرانه در قبال جرایم خرد
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- عنوان صفحه
- فصل اول: کلیات تحقیق
- 1-1 مقدمه. 2
- 1-2 بیان مسئله. 3
- 1-3 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق.. 4
- 1-4 اهداف تحقیق.. 5
- 1-5 سوالات تحقیق.. 6
- 1-6 فرضیه تحقیق.. 6
- 1-7 روش شناسی تحقیق.. 7
- 1-8 مرور ادبیات و سوابق مربوطه. 7
- 1-9 جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق.. 8
- 1-10 ساماندهی تحقیق.. 9
- فصل دوم : تعریف مفاهیم و مبانی سیاست جنایی سخت گیرانه در قبال جرایم خرد و راهکارهای تعدیل آن
- گفتار اول: تعریف و مفاهیم و مبانی سیاست جنایی در جرایم خرد
- 2-1 تعریف و مفاهیم. 11
- 2-1-1 تعریف سیاست کیفری.. 11
- 2-1-2 تعریف سیاست جنایی.. 12
- 2-1-2-1 اصطلاح سیاست جنایی در ادبیات حقوقی – جرم شناختی ایران. 14
- 2-1-2-2 اصطلاح سیاست جنایی در ادبیات حقوقی – جرم شناختی خارجی.. 15
- 2-1-3 سیاست کیفری عوام گرا 16
- 2-1-3-1 عوام گرایی کیفری.. 19
- 2-1-3-2 انطباق سیاست کیفری سخت گیرانه غیر علمی و عوام گرایی.. 20
- 2– 1 – 4 – تعریف جرم خرد. 22
- 2-1-4-1 مفهوم جرایم خرد. 23
- 2-1-4-2 سیاست جنایی در بررسی جرایم خرد در حقوق کیفری ایران. 25
- گفتار دوم: مبانی جلوههای سیاست کیفری سخت گیرانه
- 2-2 مبنای نظری سیاست کیفری سخت گیرانه. 30
- 2-2-1 برخی از گونههای سیاست سخت گیرانه از نظر گاه قانونی در جرایم کلان. 31
- 2-2-1-1 جرایم علیه امنیت… 32
- 2-2-1-1-1 محاربه. 33
- 2-2-1-1-2 افساد فی الارض…. 34
- 2-2-1-1-3 بغی.. 36
- 2-2-1-1-4 تشکیل یا اداره یا عضویت در دسته یا جمعیت به قصد بر هم زدن امنیت کشور. 37
- 2-2-1-1-5 تبلیغ علیه نظام یا به نفع گروههای مخالف نظام. 40
- 2-2-1-2 جرایم اقتصادی.. 42
- 2-2-1-3 جرایم سازمان یافته. 45
- گفتار سوم: راهکارهای تعدیل سیاست کیفری سخت گیرانه از نظر گاه قانونی
- 2-3 کیفیات مخففه. 46
- 2-4 تعویق صدور حکم. 53
- 2-5 تعلیق اجرای مجازات… 55
- 2-6 نظام آزادی مشروط.. 58
- 2-7 مجازاتهای جایگزین.. 63
- 2-8 توبه ی مجرم. 67
- 2-9 سیاست جنایی سخت گیرانه با رویکرد تقنینی.. 70
- 2-9-1 تعدد جرم. 72
- 2-9-2 تکرار جرم. 77
- 2-10 سیاست کیفری سخت گیرانه اجرای- قضایی.. 79
- 2-10-1 مجازات تکمیلی.. 84
- 2-10-2 مجازات تبعی.. 91
- فصل سوم: تحلیل برخی از جرایم خرد در حوزه حقوق کیفری ماهوی و شکلی ایران با رویکرد قانون مجازات اسلامی و حقوق کیفری شکلی
- گفتار اول: در حقوق کیفری ماهوی
- 3-1 ارتکاب فعل حرام با نگرش فقهی.. 102
- 3-1-1 پوشش و آرایش… 102
- 3-1-2 رابطه نامشروع. 110
- 3-1-3 تخلفات رانندگی.. 115
- 3-2 ارتکاب فعل حرام با نگرش عرفی.. 119
- 3-2-1 ولگردی و تکدی.. 120
- 3-2-2 توهین.. 123
- 3-2-3 تخریب اموال عمومی.. 129
- 3-2-4 خرید و حمل آلات قمار. 136
- 3-2-5 دعوت به فساد و فحشا 141
- گفتار دوم: نگرگاه آیین دادرسی کیفری در رابطه با جرایم خرد در مرحله تحقیقات مقدماتی
- 3-3 سخت گیری مقامات حفظ نظم. 148
- 3-3-1 سیستم قانونی بودن تعقیب… 153
- 3-3-2 عدم انعطاف مقامات تعقیب… 155
- 3-3-3 سخت گیری در اخذ تأمین کیفری.. 160
- 3-4 محاکم بدوی.. 163
- 3-5 محاکم اختصاصی.. 166
- 3-5-1 دادگاه انقلاب… 166
- 3-5-2 دادگاه نظامی.. 167
- 3-5-3 دادگاه ویژه روحانیت… 169
- 3-5-4 دادگاه اطفال و نوجوان. 171
- 3-6 محاکم تجدید نظر. 173
- فصل چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادات
- 4-1- نتیجه گیری.. 175
- 4-2- پیشنهادات… 178
- منابع و ماخذ. 17
فصل اول:
کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
هنگامی که واژه جرم شنیده میشود غالباً رفتارهای مجرمانهای همچون سرقت، قتل، کلاهبرداری به عنوان مصادیق آن به ذهن متبادر میشود در حالی که تعداد زیادی از جرائم رفتاری نظیر توهین، فحاشی، برهم زدن نظم عمومی، رانندگی بدون پروانه، مزاحمت، بد حجابی و جرایمی دیگر از این قبیل – که از آنها به جرائم خرد تعبیر میشود- که هر روز در اطراف ما اتفاق میافتند اما خیلی مورد بحث قرار نمیگیرند و چندان توجهی به آنها نمیشود. در گذشته، جرائم خرد1 در مباحث حقوقی کیفری موضوع مطالعات گستردهای نبودهاند اما در دهه یهای اخیر مطالعات جرم شناختی اهمیت جرائم خرد و تأثیر آن را بر سطح زندگی در شهرها و احساس امنیت شهروندان تا حدودی روشن کرده است به طوری که در گفتمان مسئولان نهاد پلیس نیز راه یافته است.2
تعیین معیاری برای تشخیص جرائم خرد در حقوق کیفری ایران موضوع پیچیدهای است. با این وجود یکی از راههای تشخیص جرائم خرد در حقوق کیفری ایران برای تفکیک این جرائم از جرائم شدید و بزرک مناسب تلقی نموده، توجه به میزان مجازات تعیین شده از سوی قانون گذار است. بعد از انقلاب اسلامی مبنای طبقه بندی جرائم تغییر یافت و جرائم با توجه به مبنای شرعی به حدود، قصاص، دیات، تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده، تقسیم شدند که هر یک از این گروهها شامل مجازاتهای مختلف و درجات شدت متفاوت است. با توجه به این که جرائم مشمول حدود، قصاص و دیات را نمیتوان با معیارها و مشخصات جرائم خرد منطبق دانست1، شیوع این جرائم به حدی است که تقریباً غالب افراد جامعه در خلال زندگی روزمره خود، خصوصاً در کلان شهرها به دفعات با این قبیل جرائم مواجه شدهاند و حتی شاید بعضاً خود مرتکب آنها شدهاند. تنشی که این گروه از جرائم در جامعه ایجاد میکند شدید نیست و قبح انجام این عمل نزد شهروندان در مقایسه با جرائم مهم نظیر سرقت، قتل، کلاهبرداری زیاد نیست. با این وجود، شیوع ارتکاب این قبیل جرائم موجب میگردد که نظم عمومی جامعه خدشه دار شود که این خود مقدمه بروز تنشهای اجتماعی و جرائم مهمتر خواهد بود.2
1-2 بیان مسئله
افزایش نرخ بزهکاری، روز ارتکاب روزافزون جرائم خشونت بار، بزهکاری زودرس نوجوانان و جوانان و به ویژه ارتکاب جرائم خشن توسط آنان، فزونی نرخ تکرار جرم و نیز گسترش احساس نا امنی و ترس از جرم و مهمتر از همه، ناکارآیی نظام اصلاح و تربیت و عدم تحقق موفقیت آمیز آرمان بازپروری و اصلاح بزهکاران، زمینه مناسبی را برای ظهور سیاست کیفری سخت گیرانه در برخی از کشورها فراهم کرده است.
با وجود این، شیوع ارتکاب این قبیل جرائم خرد موجب میشود نظم عمومی جامعه به طور جدی خدشه دار شود، این خود مقدمهٔ بروز تنشهای اجتماعی و جرائم مهمتر خواهد بود. لذا، در خصوص تعیین ضمانت اجرای کیفری در قبال اینگونه جرائم تردیدی وجود ندارد، اما بحث این است که آیا مجازاتهای حبس کوتاه مدت در نظر گرفته شده در قوانین کیفری ایران، اثر پیشگیرانه و بازدارندگی را در خصوص مرتکبان بالقوه و جلوگیری از تکرار این جرائم داشته است؟ از طرفی تعیین معیاری برای تشخیص جرائم خرُد در حقوق کیفری موضوع پیچیدهای است.1 با وجود این یکی از راههای تشخیص جرائم خرد در حقوق کیفری ایران که برای تفکیک این جرائم از جرائم شدید و بزرگ مناسب تلقی میشود.
1-3 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
در این نوشتار به جرایمی که دارای مجازات تعزیری و بازدارنده هستند، بسنده شده و مبنای جرم خرد در بخش تعزیرات و بازدارنده، میزان حبس و جزای نقدی در صلاحیت رسیدگی شوراهای حل اختلاف در نظر گرفته شده است. توجه به عنصر مادی سیاههٔ جرائم تعزیری در حقوق کیفری ایران و نحوه تعیین صلاحیت رسیدگی مراجع قضایی، به ویژه پس از تصویب قانون شوراهای حل اختلاف مصوب 1387 حاکی از آن است که فلسفهٔ جرم انگاری در جرایمی که دارای مجازات حبس کمتر از سه ماه (به استثنای مجازات تخلفات رانندگی که مقنن به طور معمول بین یک ماه تا یک سال حبس را در نظر گرفته و مواردی همچون ماده 714 و 718 قانون مجازات اسلامی تا سه سال حبس را نیز پیش بینی کرده است)، یا جزای نقدی کمتر از سی میلیون ریال هستند، بیش از آن که به منافع فردی یا حفظ اموال توجه داشته باشد، غالباً به حفظ نظم عمومی معطوف است. قانون گذار با جرم انگاری رفتارهایی نظیر توهین و فحاشی، عدم رعایت حجاب شرعی، گزارش خلاف واقع، حمل آلات قمار و از این قبیل در قانون مجازات اسلامی و همچنین برخی جرم انگاریهای خاص مانند شروع به شکار حیوانات وحشی عادی یا حمایت شده بدون پروانه و… بیشتر در پی ایجاد یک نظم در زندگی شهروندان است.
از این رو، در این پایان نامه به بیان شرایط سیاست کیفری سختگیرانه در قبال جرائم خرد، از دیدگاه حقوق ایران خواهیم پرداخت؛ علاوه بر این موارد، این مسئله مهم را نیز در قانون مجازات فعلی کشور را مورد بررسی قرار میدهیم.
1-4- مرور ادبیات و سوابق مربوطه
کتابی که در زمینه سیاست کیفری سختگیرانه نوشته شده باشد، میتوان کتاب «سیاست کیفری سخت گیرانه» نوشته سمانه طاهری را نام برد که در سال 1392 به چاپ رسیده است. همچنین میتوان به کتاب «تسامح صفر: سیاست کیفری سخت گیرانه در قبال جرائم خرد» نوشته بهروز جوانمرد که در سال 1388 به چاپ رسیده است. علاوه بر کتب مذکور، پایان نامههایی نیز در این مورد نوشته شده مانند:
میرزا بیگی (1390) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود تحت عنوان سیاست کیفری سخت گیرانه در قبال جرائم مواد مخدر از منظر جرم شناسی حقوقی اذعان داشت در امر مبارزه با این جرائم مقنن از سیاستی استفاده نموده که در حقیقت نوعی سیاست واکنشی سریع و سخت گیرانه در برابر ارتکاب رو به رشد این جرائم در سالهای اخیر است. تحقیقات علمی و درست آوردهای جرم شناسی در یک سده اخیر، ضرورت ایجاد تدابیر پیشگیرانه قبل از وقوع جرم را برای کنترل بزهکاری به عنوان یکی از ابزارهای سیاست جنایی در عصر ما مطرح و آشکار ساخته است و همین امر باعث توجه بیشتر به علل بزهکاری و شناخت شخصیت بزهکاران را به نظام عدالت کیفری شناسانده است. مع هذا، آگاهی و معرفت ناشی از یافتههای جرم شناسی در تدوین سیاست جنایی جامعه در محدوده مقالات حقوق کیفری همچنان باقی مانده است. به نظر میرسد که جرم انگاریهای افراطی و غیر ضروری حداکثری از ضمانت اجراهای کیفری در برخورد با مجرمین مواد مخدر، بدون توجه به فراهم سازی زیر ساختها و بستر سازی جامعه، با ناهنجاریهای مستقر مبارزه نمیکند بلکه در بلند مدت اعتبار قوانین کیفری را در میان توده مردم تنزل میبخشد.
1-5- اهداف تحقیق
تبیین بایستهها و انگاشتههای حقوق کیفری در خصوص جرائم خرد
1- تبیین یافتههای جرم شناختی در ارتباط با جرائم خرد
2- تبیین و ارائه راهبردها، سیاستها و راهکارهابی در خصوص جرائم خرد.
با توجه به اینکه جرائم خرد توسعه یافته و محدود به درون مرزهای ایران نمیگردد. با افزایش جرائم و تحول در اجرای انواع آنها فقها در صدد تنظیم مقررات و قوانین برای برخورد با نحوه مجازات جرائم خرد به تلاشی مضاعف پرداخته تا از تقابل نظریات به تفاهم و اتخاذ راهکارهای علمی عملی دست یابند و راه اجرای قوانین که جلوگیری از ارتکاب جرم خواهد نمود در قوه قضائیه، مقننه و دادگستریها و طبقه فرهنگی و دانشگاهی و مردم عادی و کلیه مراجعی که با موضوع تحقیق مرتبط هستند استفاده شود.
1-6- سؤالات تحقیق
1 – چرا نظام عدالت کیفری در مقابل جرائم خرد، سیاست کیفری سخت گیرانه را اتخاذ نموده است؟
1 – یافتههای جرم شناختی در ارتباط با جرائم خرد چیست؟
2 – در خصوص جرائم خرد چه راهبردها، سیاستها و راهکارهایی وجود دارد؟
1-7- فرضیه تحقیق
به نظر میرسد دلیل عمده گرایش عدالت کیفری به اتخاذ سیاست کیفری سخت گیرانه در مقابل جرائم خرد به دلیل پیشگیری از جرمهای شدید میباشد.
1- به نظر میرسد ماهیت جرائم خرد تدابیر پیشگیری و مقابله در خصوص گروههای مختلف این جرائم متفاوت باشد. در این میان نقش مردم و همچنین پلیس در مقابله با جرائم خرد اهمیت ویژهای دارند.
2- به نظر میرسد گرایش سیاست جنایی، به سوی جرم زدایی، قضازدایی و کیفرزدایی از این جرائم است. در کشور ما نیز شورای عالی توسعه قضایی طرحهایی جهت جرم زدایی در دست اجرا دارد که بخشی از این جرم زدایی به جرائم خرد مربوط به نظام اداری اختصاص دارد.
1-8- روش شناسی تحقیق
در این تحقیق از روش کتابخانهای استفاده شده است و با بررسی این موضوع در کتابهای حقوق جزا و جرم شناسی اساتید مختلف سعی در تبیین این موضوع شده است. این تحقیق به صورت توصیفی – تحلیلی تهیه و تدوین شده است.
این تحقیق به روش کتابخانهای است و تمامی مطالب مرتبط از کتب فقهی و حقوقی و مقالات معتبر استخراج و فیش برداری شده و متدهای معمول در روشهای تحقیقهای فقهی و حقوقی بررسی شده و فرضیهها مورد بررسی قرار گرفته و احیاناً اثبات میشوند با توجه به ماهیت موضوع هیچ گونه اقدامات میدانی و عملیات اماری در این پایان نامه متصور نخواهد بود.
1-9- جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق
لازم به یاد آوری است که جرائم خرد در مباحث حقوق کیفری، موضوع مطالعات گستردهای نبودهاند، اما در دهههای اخیر، مطالعات جرم شناختی اهمیت جرائم خرد و تأثیر آن را بر سطح زندگی شهرها و احساس امنیت شهروندان تا حدودی روشن کرده است، به طوریکه در گفتمان مسؤولان سازمان پلیس نیز راه یافته است. شیوع این جرائم به حدی است که تقریباً تمام افراد در خلال زندگی روزمرهٔ خود، خصوصاً در کلان شهرها به دفعات با این قبیل جرائم مواجه و حتی بعضاً خود مرتکب آنها شدهاند. تنشی که این گروه از جرائم در جامعه ایجاد میکند، شدید نیست و قبح انجام این عمل نزد شهروندان در مقایسه با جرائم مهم نظیر سرقت، قتل، کلاهبرداری زیاد نمیباشد. لذا با توجه به مطالب ارائه شده بر آن شدیم تا این موضوع را به عنوان موضوع پایان نامه کارشناسی ارشد مورد بررسی قرار دهیم. از نوآوری این پژوهش میتوان به بررسی سیاست کیفری سخت گیرانه در مقابل جرائم خرد اشاره کرد.
1-10- ساماندهی تحقیق
نگارنده پایان نامه را در سه فصل تنظیم نموده است. فصل دوم را در سه گفتار تحت عنوان مفاهیم و مبانی و راهکارهای تعدیل بیان کردهام و هدفم این بود که ضمن تعریف مبانی اصطلاحات مربوط به ذکر مبانی آن پرداخته و برای فهم بیشتر خواننده برخی جرائم را که قانون گذار با شدت با ان برخورد کرده بیان کنم و سپس راهکار تعدیل آن را درگفتار سوم مطرح کردهام تا جرائم خرد چهره واقعی خود را نشان دهند.
در فصل سوم در دو گفتار سعی کردهام پارهای جرائم خرد را در نظام حقوق کیفری ماهوی بیان کنم که مجازات آنها خفیف است و در گفتار دوم از نظر حقوق شکلی سعی کردهام مقامات تعقیب و تحقیق نیز بدون اغماض و نیز محاکم اعم از عمومی و اختصاصی با شدید کیفر با جرائم خرد مواجه شوند.
Abstract
Minor crimes in the area of penal of law presented mostly in Iran as mere material crimes, have been appeared in judicial history of Iran as country crimes which can be presented, according to new rules as penal crimes of degrees 6,7 and 8. Mild confrontation of legislators and in effect the police tolerance with minor crimes has provided a ground for developing sever crimes.
Confronting with no tolerance and compromise about minor crimes which threaten civil life and decrease the security of citizens, whether in police investigations or primary ones which include violence in discovering the crime and arresting criminals in the area of evident crime, transferring and introducing arrested people regarding to related rules, to fair court or to judicial officials and later judicial officials actions in instant investigation of minor criminals, is the subject that challenges penal and criminal policy of Iranian judicial system.
Keywords: Criminal policy, penal policy, minor crimes
1– Petty offense
2– به عنوان مثال رئیس پلیس آگاهی تهران زمانی از کنترل محلهای خرید و فروش اموال مسروقه و واسطهها برای برخورد با جرائم خرد خبر داده بود. برای مشاهده متن خبر، نک به: روزنامه اعتماد، شماره 1419، 27/3/86، ص 19، قابل دسترس در:
http//www.art-of-Music.net/npview.asp?ID=1424947
1 – جوانمرد، بهروز، تسامح صفر: سیاست کیفری سخت گیرانه در قبال جرائم خرد با دیباچه دکتر علی صفاری، تهران، نشر میزان، 1388، ص 15
2 – در غالب فرهنگهای لغات حقوقی، جرم خرد این گونه تعریف شده است: «جرایمی که دارای مجازات حبس کمتر از یک سال یا جزای نقدی اندک هستند». برای مطالعه بیشتر، نک به: نادر، جرائم خرد علیه نظم عمومی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره شصت و هشت، تابستان 1384، ص 259.
1 – نجفی ابرند آبادی، علی حسین، بررسی لایحه مجازاتهای اجتماعی (متن سخنرانی در دانشگاه اصفهان)، فصلنامه پژوهشی علوم انسانی دانشگاه افهان، شمارهٔ 2، آبان 1384، ص 259
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.