پایان نامه ارزیابی میزان اثربخشی الگوهای جریان وجوه نقد و مدل برنامه ریزی ژنتیک در پیش بینی درماندگی مالی
فهرست محتوا
چکیده
ورشکستگی شرکتها یکی از راههایی است که منجر به هدر رفتن منابع و عدم بهره گیری از فرصتهای سرمایه گذاری میشود. پیش بینی درماندگی مالی میتواند با هشدارهای لازم، شرکتها را نسبت به وقوع درماندگی مالی و به دنبال آن ورشکستگی هشیار نماید تا آنها با توجه به این هشدارها، دست به اقدامات مقتضی بزنند و سرمایه گذاران بتوانند فرصتهای مطلوب را از فرصتهای نامطلوب تشخیص دهند و منابعشان را در فرصتها و مکانهای مناسب، سرمایه گذاری نمایند. یکی از روشهای پیش بینی تداوم فعالیت شرکتها، استفاده از مدلهای پیش بینی درماندگی مالی است. در این راستا پژوهش حاضر به ارزیابی میزان اثربخشی الگوی جریان وجوه نقد و مدل برنامه ریزی ژنتیک در پیش بینی درماندگی مالی در بورس اوراق بهادار تهران در طول سالهای 1381 تا 1386 با استفاده از دادههای 82 شرکت مورد آزمون میپردازد. الگوهای جریان نقدی، سیاستهای شرکت برای تأمین منابع، تخصیص منابع و ظرفیت عملیاتی را نشان میدهد. تئوریهای اقتصادی و محققان قبلی مثبت یا منفی بودن جریانهای نقدی ناشی ازفعالیت های عملیاتی، سرمایه گذاری و تأمین مالی را با توجه به مراحل چرخه عمر را پیش بینی کردهاند. در پژوهش حاضر از الگوهای جریان نقدی در مرحله نزول جهت پیش بینی درماندگی مالی استفاده شده و سپس نتایج آن با مدل برنامه ریزی ژنتیک که طبق شرایط ایران توسط فرج زاده دهکردی (1386) ارائه گردیده مورد ارزیابی گرفته است. نتایج تحقیق حاضرحاکی از این است که الگوی جریانهای نقدی دارای قدرت پیش بینی درماندگی مالی شرکتها در ایران است. همچنین طبق نتایج تحقیق اثربخشی مدل برنامه ریزی ژنتیک درمقایسه با الگوی جریانهای نقدی در پیش بینی درماندگی مالی شرکتها بیشترمی باشد.
واژههای کلیدی: درماندگی مالی، الگوهای جریانهای نقدی، مدل برنامه ریزی ژنتیک، پیش بینی درماندگی مالی
فهرست مطالب
- فصل اول: کلیات تحقیق
- (1-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………2
- (2-1 تشریح وبیان مسئله ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..3
- (3-1 ضررت انجام تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………….7
- (4-1 اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..7
- (5-1 روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………8
- (6-1 جامعه آماری …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………8
- (7-1 سؤالات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..9
- (8-1 فرضیههای تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………………9
- (9-1 محدودیتهای تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………..9
- (10-1 کاربرد تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………………10
- (11-1 تعریف واژهها و اصطلاحات تخصصی ……………………………………………………………………………………………………………10
- (12-1 ساختار کلی تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………….12
- فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق
- بخش اول: ادبیات و مبانی نظری تحقیق
- (1-2 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..14
- (2-2 تعاریف ورشکستگی…………………………………………………………………………………………………………………………………………….15
- (3-2 دلایل ورشکستگی………………………………………………………………………………………………………………………………………………17
- (4-2 مراحل ورشکستگی…………………………………………………………………………………………………………………………………………….02
- (5-2 قوانین ورشکستگی……………………………………………………………………………………………………………………………………………..21
- 2-5-1 ) قوانین ورشکستگی در ایران………………………………………………………………………………………………………………..12
- (6-2 تکنیکهای مورد استفاده در پیش بینی ورشکستگی………………………………………………………………………………………23
- (1-6-2 تکنیک آماری………………………………………………………………………………………………………………………………………..42
- (2-6-2 تکنیک هوش مصنوعی………………………………………………………………………………………………………………………….24
- (3-6-2 مدلهای تئوریک…………………………………………………………………………………………………………………………………..25
- 2-7) مدلهای پیش بینی درماندگی مالی ………………………………………………………………………………………………………………..25
- 2-7-1) آماری تک متغیره………………………………………………………………………………………………………………………………….25
- 2-7-2) تحلیل تشخیصی چندگانه (MDA)……………………………………………………………………………………………………..26
- 2-7-3) مدل احتمالی خطی (LPM)………………………………………………………………………………………………………………..27
- 2-7-4) مدل لوجیت…………………………………………………………………………………………………………………………………………..28
- 2-7-5) مدل پروبیت…………………………………………………………………………………………………………………………………………..29
- 2-7-6) روشهای مجموع تجمعی……………………………………………………………………………………………………………………30
- 2-7-7) فرایندهای تعدیل ناقص………………………………………………………………………………………………………………………..30
- 2-7-8) الگوریتم طبقه بندی بازگشتی………………………………………………………………………………………………………………30
- 2-7-9) استدلال مبتنی بر موضوع…………………………………………………………………………………………………………………….31
- 2-7-10) شبکههای عصبی مصنوعی……………………………………………………………………………………………………………….32
- 2-7-11) الگوریتم ژنتیک…………………………………………………………………………………………………………………………………..33
- 2-7-12) برنامه ریزی ژنتیک…………………………………………………………………………………………………………………………….35
- 2-7-13) مدل مجموعههای سخت…………………………………………………………………………………………………………………..41
- 2-7-14) ماشین بردار تکیه گاه (SVM)………………………………………………………………………………………………………….42
- 2-7-15) معیارهای تجزیه ترازنامه (BSDM)…………………………………………………………………………………………………42
- (8-2 تئوریهای ورشکستگی……………………………………………………………………………………………………………………………………..43
- 2-8-1) تئوری ورشکستگی قمارباز……………………………………………………………………………………………………………………43
- 2-8-2) تئوری مدیریت وجوه نقد………………………………………………………………………………………………………………………43
- 2-8-3) تئوریهای ریسک اعتباری…………………………………………………………………………………………………………………..43
- 2-8-3-1) مدلهای اعتبار سنجی مورگان و KMV مؤدی……………………………………………………………….43
- 2-8-3-2) ریسک اعتباری CSFB……………………………………………………………………………………………………….43
- 2-8-3-3) تئوری پرتفو لیوی اعتباری مک کینسی………………………………………………………………………………44
- (9-2 میزان کاربرد تکنیکها در مدل بندی پیش بینی ورشکستگی……………………………………………………………………….44
- (10-2 میزان دقت و خطای نوع اول و دوم مدلهای پیش بینی ورشکستگی……………………………………………………….46
- (11-2 نسبتهای مالی مورد استفاده در پیش بینی ورشکستگی…………………………………………………………………………..50
- (12-2 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….50
- بخش دوم: پیشینه تحقیقات
- 2-13) مطالعات صورت گرفته در ارتباط با موضوع تحقیق……………………………………………………………………………………….15
- 2-13-1) تحقیقات خارجی انجام شده در زمینه درماندگی مالی…………………………………………………………………51
- 2-13-2) تحقیقات داخلی انجام شده در زمینه درماندگی مالی…………………………………………………………………..53
- 2-13-3) تحقیقات انجام شده در زمینه الگوهای جریان نقدی…………………………………………………………………..55
- 2-14) نتیجه گیری ادبیات و پیشینه تحقیقات…………………………………………………………………………………………………………..57
- 2-15) خلاصه فصل…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….58
- فصل سوم: روش اجرای تحقیق
- (1-3 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….60
- (2-3 موضوع تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….60
- (3-3 طبقه بندی تحقیق براساس ماهیت و روش…………………………………………………………………………………………………61
- (4-3 طبقه بندی تحقیق براساس هدف……………………………………………………………………………………………………………………..61
- (5-3 فرضیههای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………….62
- (6-3 جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….63
- (7-3 نمونه آماری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..63
- (8-3 نحوه گردآوری دادهها و اطلاعات………………………………………………………………………………………………………………………64
- (9-3 نحوه اندازه گیری متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………64
- (1-9-3 الگوهای جریان نقدی……………………………………………………………………………………………………………………………65
- (2-9-3 مدل برنامه ریزی ژنتیک فرج زاده………………………………………………………………………………………………………..68
- 3-9-2-1) مدل برنامه ریزی ژنتیک به صورت درختی……………………………………………………………………………………….68
- 3-9-2-2) فرمول ریاضی مدل برنامه ریزی ژنتیک……………………………………………………………………………………………..70
- 3-9-2-3) تفسیر متغیرهای مدل برنامه ریزی ژنتیک………………………………………………………………………………………..70
- (10-3 روشهای آماری……………………………………………………………………………………………………………………………………………..71
- (11-3 خلاصه فصل…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….72
- فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دادهها و یافتههای پژوهش
- (1-4 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….74
- (2-4 تحلیل آماری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………74
- (3-4 آمار توصیفی برای متغیرهای الگوی جریانهای نقدی…………………………………………………………………………………….75
- (1-3-4 آمار توصیفی برای جریانهای نقد عملیاتی منفی کل 3 سال قبل از درماندگی مالی…………………….75
- (2-3-4 آمار توصیفی برای جریانهای نقد عملیاتی منفی به تفکیک سال …………………………………………………..76
- (3-3-4 آمار توصیفی برای جریانهای نقد سرمایه گذاری مثبت کل 3 سال قبل از درماندگی مالی………….80
- (4-3-4 آمار توصیفی برای جریانهای نقد سرمایه گذاری مثبت به تفکیک سال…………………………………………81
- (5-3-4 آمار توصیفی برای جریانهای نقد تأمین مالی کل 3 سال قبل از درماندگی مالی………………………….85
- (6-3-4 آمار توصیفی برای جریانهای نقد تأمین مالی مثبت به تفکیک سال………………………………………………86
- (4-4 آمار توصیفی برای متغیرهای مدل برنامه ریزی ژنتیک …………………………………………………………………………………..90
- (5-4 آزمون فرضیهها………………………………………………………………………………………………………………………………………………….92
- (1-5-4 معرفی فرضیههای آماری………………………………………………………………………………………………………………………92
- (2-5-4 آزمون فرضیه و نتایج آن…………………………………………………………………………………………………………………………92
- (6-4 خلاصه فصل ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………97
- فصل پنجم: خلاصه، نتیجه گیری و پیشنهادها
- (1-5 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….99
- (2-5 خلاصه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..99
- (3-5 بررسی یافتهها و تفسیر نتایج تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….102
- 5-3-1) نتایج آزمون فرضیه……………………………………………………………………………………………………………………………103
- 5-3-2) نتایج حاصل از الگوی جریانهای نقدی ……………………………………………………………………………………………103
- 5-3-3) نتایج حاصل از مدل برنامه ریزی ژنتیک …………………………………………………………………………………………..104
- 5-3-4) مقایسه نتایج الگوی جریانهای نقدی با نتایج حاصل از مدل برنامه ریزی ژنتیک فرج زاده……………105
- (4-5 محدودیتهای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………106
- (5-5 پیشنهادات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………..106
- (6-5 پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی…………………………………………………………………………………………………………………….107
- (7-5 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….107
- (8-5 خلاصه فصل ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………107
- منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..108
- منابع لاتین…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………110
فصل اول
طرح و کلیات تحقیق
مقدمه(1-1
ورشکستگی مرحلهٔ نهایی درماندگی مالی میباشد. درماندگی مالی یکی از مراحل ورشکستگی است، که در این مرحله شرکتها در بازپرداخت بدهیهای خود دچار مشکل میشود. درماندگی مالی و ورشکستگی، هزینههای زیادی به همراه دارد که صدمات جبران ناپذیری به اقتصاد یک کشور وارد میکند. یکی از راههایی که میتواند به جلوگیری از درماندگی مالی کمک قابل توجهی کند، پیش بینی درماندگی مالی است. ورشکستگی تقریباً مقولهای قدیمی میباشد که ممکن است در یک مغازه خرده فروشی کوچک که قادر به ایفای تعهدات اجاره خود از جمله پرداخت اجاره بها نیست و بدین دلیل تعطیل میشود و یا در یک شرکت تولیدی بزرگ به دلیل نداشتن نقدینگی مطلوب و زیانهای مستمرسالانه رخ دهد. البته همهٔ واحدهای تجاری برای دستیابی به موفقیت برنامه ریزی میکنند و عملیات خود را به سمت اجرای برنامههای خود راهبری مینمایند، اما برخی از آنان برای دستیابی به این هدف دست به عملیات مخاطره آمیز می زنندکه به ورشکستگی منجرمی شود. این جنبهٔ غیر منتظره بودن درماندگی مالی است که آنرا خطرناکتر میسازد. به هرحال همه واحدهای تجاری که تداوم فعالیت ندارند درمانده مالی تلقی نمیشوند زیرا برخی از آنها با وجود عدم تداوم فعالیت به اهداف خود دست یافتهاند. ورشکستگی رویدادی است که تأثیر بااهمیتی بر سهامداران، بستانکاران، مشتریان، مدیریت، کارکنان و سایر ذینفعان میگذارد. ازاین رو ورشکستگی هم از لحاظ اجتماعی و هم از لحاظ اقتصادی کشور را به چالش میکشد (آلتمن[1]،1968). به این دلیل اگر بتوانیم در مورد امکان وقوع درماندگی مالی و ورشکستگی پیش از رخداد واقعی آن اطلاعاتی بدست آوریم میتوانیم آثار اقتصادی و اجتماعی آن را کاهش و یا از پیامدهای آن جلوگیری کنیم. بنابراین پیش بینی درست و صحیح درماندگی مالی در دنیای مالی بسیار اهمیت دارد. حسابداران باید علل پدید آورندهٔ درماندگی مالی و ورشکستگی را به خوبی درک کنند، زیرا این حسابداران هستند که میتوانند قبل از وقوع ورشکستگی مدیریت را آگاه ساخته و راه حلهای پیشگیری را ارائه نمایند (نیوتن[2]،1998).
عوامل متعددی وجود دارد که پدیده ورشکستگی را تحت تأثیر قرار میدهند. نرخ بالای بهره و وجود بدهیهای بیش از حد از جمله عواملی هستند که دارای تأثیر منفی بر وضعیت مالی شرکتها میباشند.
ویژگیهای خاص صنعت و قوانین و مقررات دولتی نیز میتوانند در درماندگی مالی شرکتها نقش داشته باشند. به جز موارد بالا، مطالعات انجام شده نشان میدهد که شرکتهای تازه تأسیس خصوصی و شرکتهای کوچکتر به ترتیب نسبت به شرکتهای با سابقه و شرکتهای بزرگ آسیب پذیر ترند (دان و براداستریت[3]،1980). درچند دههٔ اخیر پژوهشهای زیادی در زمینهٔ وقوع ورشکستگی خصوصاً در مورد پیش بینی ورشکستگی و درماندگی مالی صورت گرفته است. این مدلها موفقیتهای زیادی داشتهاند. عموماً بکارگیری مجدد این مدلها برای مجموعه دادههای متفاوت از دادههای اولیه یعنی دادههای متفاوت از نظر زمانی و یا دادههای مربوط به شرایط یا سیستمهای اقتصادی متفاوت نتوانستهاند موفقیتهای پیشین را تکرار نمایند. به هر حال با گذشت زمان شرایط تغییر میکند در نتیجه متغیرهای مورد استفاده در مدلها کارایی خود را ازدست میدهند (هابر[4]،2006). همچنین سیستمهای اقتصادی که بر پایه آن طرح ریزی شدند متفاوت از دیگر بخشها و یا کشورها است. از این رو استفاده از مدلی که منطبق بر شرایط اقتصادی کشور باشد ضروری است. هدف این تحقیق ارزیابی میزان اثربخشی الگوهای جریان وجوه نقد و مدل پیش بینی ورشکستگی با استفاده از الگوریتمی است که با شرایط و سیستم اقتصادی کشور منطبق میباشد و بر اساس متغیرهای اثرگذار در ایران پایه ریزی شده که توسط محققان قبلی بدست آمده است.
تشریح و بیان مسئله (2-1
مدیران، سهامداران، کارکنان، بستانکاران، مشتریان، سرمایه گذاران و سایر افراد ذینفع برای تصمیم گیری به اطلاعات نیازمند هستند و این نوع اطلاعات میتواند از طریق صورتهای مالی که یکی از منابع تأمین کننده نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان است، برآورده شود. تحلیل گران مالی با استفاده از اطلاعات مندرج در صورتهای مالی شرکتها قدرت تصمیم گیری را افزایش میدهند. یکی از ابزارهای تجزیه و تحلیل صورتهای مالی، استفاده و بکارگیری نسبتها و شاخصهای مالی و غیر مالی استخراج شده از صورتهای مالی است.
به عنوان مثال، نسبتهای نقدینگی، عملیاتی و غیره میتوانند برای استفاده کنندگان مؤثر باشند. یکی از راههایی که میتوان با استفاده از آن از فرصتهای سرمایه گذاری مناسبتر بهره گیری کرده و از هدر رفتن منابع جلوگیری نمود، پیش بینی ورشکستگی است. به این ترتیب که در وهله اول، با ارائه هشدارهای لازم، میتوان شرکتها را نسبت به وقوع ورشکستگی هوشیار کرد تا آنها با توجه به این هشدارها، دست به اقدامات مقتضی بزنند و دوم اینکه، سرمایه گذاران فرصتهای مطلوب سرمایه گذاری را از فرصتهای نا مطلوب تشخیص دهند و منابعشان را در فرصتها و مکانهای مناسب سرمایه گذاری کنند. به هر حال نشانههای پریشانی مالی خود را به سرعت نشان نمیدهند بلکه در میان حجم انبوهی از اطلاعات مالی و غیر مالی خود را مستتر میسازند. رمز موفقیت در این زمینه شناسایی به هنگام مشکلات مالی است. یعنی زمانی که صدمات ناشی از این مشکلات اساسی نبوده و شرکت در ورطه نابودی قرار نگرفته باشد. در اینجا است که مدلهای پیش بینی ورشکستگی اهمیت خود را نشان میدهند. این مدلها همانند زنگ خطری مشکلات نهفته در ساختار مالی را آشکار میکنند و امکان عکس العمل به موقع را برای مدیران، سرمایه گذاران و سایر افراد و مراجع ذینفع فراهم میآورند. درماندگی مالی و ورشکستگی، هزینههای زیادی به همراه دارد که صدمات جبران ناپذیری را به اقتصاد یک کشور، وارد میکند. یکی از راههایی که میتواند به جلوگیری از درماندگی مالی کمک شایان توجهی کند، پیش بینی درماندگی مالی است. در فرهنگ آکسفورد واژه Distress به معنای پریشانی، درد، اندوه، فقدان منابع مالی و تنگدستی آورده شده است. از نقطه نظر اقتصادی، درماندگی مالی را میتوان به زیان ده بودن شرکت تعبیر کرد که در این حالت شرکت دچار شکست [5]شده است (فرج زاده،1386). تداوم فعالیت شرکتها، موضوعی است که در فرآیند حسابرسی مورد ارزیابی قرار میگیرد. استاندارد حسابرسی شماره 570 ایران نحوهٔ رسیدگی و اظهار نظر حسابرسان را نسبت به تداوم فعالیت شرکتها مشخص نموده است (کمیته تدوین استانداردهای حسابرسی،1390). علیرغم اینکه حسابرسان از این استاندارد نیز استفاده میکنند، شرکتهای متعددی بعد از دریافت گزارش حسابرسی مقبول واظهار نظر نادرست حسابرسان ورشکسته شدهاند. حسابداران، حسابرسان، شاغلین در این حرفه و محققان بر این باورند که خصوصاً در حسابرسی به یک ابزار نیاز است تا به اظهار نظر حسابرسان نسبت به تداوم فعالیت شرکتها کمک کند. بنابراین این مطالعه بدنبال شناسایی یک ابزار مناسب است تا حسابرسان به وسیلهٔ آن بتوانند به طور مناسبتر و معقولتر نسبت به تداوم فعالیت واحدهای تجاری اظهار نظر نمایند.
تعدادی از مطالعات قبلی درصدد توسعه مدلهای پیش بینی کننده ورشکستگی بر مبنای متغیرهای مالی و سایر شاخصها، از مشکلات مالی بر آمدند. مطالعات نشان میدهد که این مد ل ها میتوانند ورشکستگی را با دقت زیاد چند سال قبل از وقوع ورشکستگی واقعی پیش بینی کنند. در این تحقیق نتایج الگوی جریانهای نقدی با نتایج ناشی از مدل برنامه ریزی ژنتیک درپیش بینی ورشکستگی مقایسه میشود تا میزان اثربخشی آنها ارزیابی گردد و هر کدام که دارای دقت بالاتری باشد بعنوان ابزاری جهت پیش بینی وضعیت آتی شرکتها معرفی شود.
حسابرسان معمولاً بر اساس استانداردهای حسابرسی با توجه به نشانههایی از جمله موارد زیر نسبت به تداوم فعالیت اظهار نظر میکنند:
1-سود (زیان) دوره جاری یا سنوات گذشته
2-خالص جریان وجوه نقد عملیاتی
3-سرمایه در گردش
4-مقایسه بدهی به حقوق صاحبان سهام
5-سایر نسبتهای مالی (ساندرا[6]،1999).
حسابرسان بر اساس اطلاعات فوق نسبت به تداوم فعالیت شرکتها اظهار نظر میکنند که در بسیاری از موارد پیش بینی حسابرسان نادرست بوده و موجب آسیب رساندن به سرمایه گذاران، سهامداران، بانکها، دولت، مؤسسات بیمه و سایر ذینفعان شدهاند.
از آنجایی که خالص جریانهای وجوه نقد عملیاتی بعنوان یک عامل برای حسابرسان در ارزیابی تداوم فعالیت شرکتها میباشد، لذا دراین تحقیق به بررسی مدل برنامه ریزی ژنتیک (GP)[7] ارائه شده توسط فرج زاده دهکردی (1386) برای پیش بینی درماندگی مالی و میزان دقت آن در شرکتهای دارای درماندگی مالی و شرکتهای که دارای سلامت مالی (سالم) پرداخته میشود و سپس میزان دقت الگوی جریان نقدی در مورد پیش بینی وضع آتی شرکتها بررسی و در آخر نتایج این دو مورد با یکدیگر مقایسه تا بهترین روش را برای استفادهٔ حسابرسان در اظهار نظر نسبت به تداوم فعالیت واحدهای تجاری بکار گرفته شود و مدلی با بالاترین میزان دقت جهت استفادهٔ حسابرسان به آنان معرفی شود. الگوی جریان نقدی، سیاستهای شرکت برای تأمین منابع، تخصیص منابع و ظرفیت عملیاتی را نشان میدهد. تئوریهای اقتصادی و محققان قبلی مثبت یا منفی بودن جریانهای نقدی مربوط به هر یک از فعالیتهای عملیاتی، سرمایه گذاری و تأمین مالی را با توجه به مراحل چرخه عمر پیش بینی کردهاند. براساس این مطالعات چرخهٔ عمر به 5 مرحله تقسیم شده که این مراحل عبارتند از:
1-مرحلهٔ ظهور 2- مرحلهٔ رشد 3- مرحلهٔ بلوغ 4-مرحلهٔ رکود 5-مرحلهٔ نزول (افول)
الگوهای جریان نقد به پیش بینی علائم جریانهای نقد در هر یک از مراحل فوق میپردازد. بگونه ای که جریان نقد عملیاتی در مراحل فوق به شرح زیر میباشد: در مرحله ظهور منفی-در مرحلهٔ رشد مثبت-در مرحلهٔ بلوغ مثبت-در مرحلهٔ رکود و نزول منفی میشود. وضعیت جریانات نقد ناشی از فعالیتهای سرمایه گذاری بدین گونه میباشد که در مرحلهٔ ظهور منفی-در مرحلهٔ رشد منفی-در مرحلهٔ بلوغ منفی-در مرحلهٔ رکود بسته به تصمیمات مدیریت مثبت و یا منفی می باشد-و در مرحلهٔ نزول مثبت میباشد. ودر نهایت جریان نقدی ناشی از تأمین مالی اینگونه خواهد بود که: در مرحلهٔ ظهور مثبت-در مرحلهٔ رشد مثبت-در مرحلهٔ بلوغ منفی-ودر مراحل رکود و نزول بر حسب تصمیمات مدیریت مثبت ویا منفی خواهد بود (دیکینسن[8]، 2011). به عنوان مثال مثبت یا منفی بودن جریان نقدی مربوط به هر یک از فعالیتها، سیاستها و خط مشیهای مورد انتظار هر یک از مراحل چرخه عمر را نشان میدهد. بر طبق این الگوها در زمان نزول (افول) شرکت، جریانهای نقدی به شرح زیر میباشد:
جریان نقد فعالیتهای عملیاتی منفی، جریان نقد فعالیتهای سرمایه گذاری به علت فروش داراییها جهت ایفای تعهدات مثبت، و جریان نقد فعالیتهای تأمین مالی به دلیل اخذ وام و یا افزایش سرمایه برای جلوگیری از نزول شرکت، مثبت میباشد و درصورت باز پرداخت بدهیهای حال شده منفی میشود. لذا این تحقیق با بررسی این الگوها پیش بینی میکند که شرکت در دورهٔ نزول قرار داردیا خیر؟ اگر شرکتی دارای جریانهای نقدی به شرح فوق ذکر شده باشد بعنوان شرکت ورشکسته تلقی و در غیر این صورت به عنوان شرکت سالم طبقه بندی میگردد. از طرف دیگر با استفاده از مدل برنامه ریزی ژنتیک بررسی میشود که شرکت مورد بررسی ورشکسته میباشد و یا خیر؟ سپس میزان دقت این دو روش بررسی میگردد و در نهایت هر یک از این روشها که دارای میزان دقت بالاتری باشند بعنوان روش برتر انتخاب و به حسابرسان توصیه میشود که از آن روش برای ارزیابی تداوم فعالیت شرکتها استفاده نمایند. در سطح کشور و از جمله در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، شرکتهایی وجود دارند که بنا به تعاریف ارائه شده در این پژوهش، دچاردرماندگی مالی هستند. به عنوان مثال برخی از این شرکتها که دربازپرداخت بدهیهای خود با مشکل مواجه هستند و دارای زیان دهی مداوم، سرمایه در گردش منفی و جریان نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی منفی باشند، بعنوان شرکتهای درماندهٔ مالی شناسایی میشوند. همه این مسائل حکایت از درگیرشدن این شرکتها با پریشانی مالی است که این امر ممکن است در نهایت منجر به ورشکستگی و انحلال آنها شود.
(3-1 ضرورت انجام تحقیق
شدت گرفتن رقابت در عرصه تولید و خدمات موجب گردیده است که بسیاری از شرکتها ورشکسته شوند و از گردونه رقابت خارج شوند. این امر موجب نگرانی صاحبان سرمایه، مدیران، بستانکاران، و بطور کلی جامعه شده است. سرمایه گذاران همواره میخواهند با پیش بینی امکان ورشکستگی یک شرکت اززوال سرمایه خود جلوگیری کنند. از این رو آنها درپی روشهایی هستند که بتوانند به وسیله آن درماندگی مالی شرکتها را پیش بینی نمایند. مدیریت واحدهای تجاری در صورت اطلاع به موقع از خطر ورشکستگی میتوانند دست به اقدامات پیشگیرانه بزند. با توجه به اینکه استاندارد حسابرسی شماره 570 حسابرسان مکلفند نسبت به تداوم فعالیت واحدهای تجاری اظهار نظر نمایند و با توجه به اظهارنظر نادرست برخی حسابرسان نسبت به تداوم فعالیت شرکتهای مورد رسیدگی، ضرورت دارد که ابزار مناسبی جهت استفادهٔ حسابرسان برای اظهار نظر درمورد تداوم فعالیت، شناسایی و معرفی شود تا در صورت نیاز، حسابرسان از این ابزار استفاده نمایند. در واقع این تحقیق میتواند به حسابرسان کمک نماید و سبب کاهش خطاهای احتمالی در مورد اظهار نظر حسابرسان راجع به تداوم فعالیت شرکتها گردد که موجب آسیب رساندن به سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان، دولت، بانکها، مؤسسات بیمه، سهامداران و سایر ذینفعان واحد تجاری میشود. از آنجایی که طبق استاندارد حسابرسی ایران (کمیته تدوین استانداردهای حسابرسی،1390) فزونی جریانهای خروجی بر جریانهای ورودی وجوه نقد حاصل از عملیات درزمره یکی از نشانههای ورشکستگی شرکت میباشد و حسابرسان از این عامل به عنوان یک روش برای اظهار نظر خود نسبت به تداوم فعالیت استفاده مینمایند و از آنجایی که در بسیاری از موارد بر اثر اظهار نظر نادرست حسابرسان نسبت به تداوم فعالیت سرمایه گذاران وسایر ذینفعان دچار زیان گردیدهاند، لذا تعیین یک روش دقیقتر لازم و ضروری به نظر میرسد. از این رو تحقیق حاضر به ارزیابی و مقایسه الگوی جریانهای نقد و مدل برنامه ریزی ژنتیک درپیش بینی ورشکستگی شرکتها میپردازد و هر یک از این روشها که میزان دقت بیشتری در پیش بینی ورشکستگی دارند را انتخاب و به حسابرسان توصیه میکند که از آن روش استفاده نمایند.
4-1) اهداف تحقیق
وضعیت آتی شرکتها و تشخیص صحیح آن برای سرمایه گذاران وسایر ذینفعان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، لذا هدف این مطالعه بررسی میزان دقت الگوی جریانهای نقدی به عنوان یکی از روشهای مورد استفادهٔ حسابرسان جهت اظهار نظر نسبت به تداوم فعالیت و استفاده از مدل برنامه ریزی ژنتیک در پیش بینی ورشکستگی قرار گرفته است تا با بررسی میزان دقت روشهای فوق به حسابرسان پیشنهاد شود که برای اظهار نظر در مورد تداوم فعالیت واحدهای تجاری و پیش بینی وضع آتی آنها، کدام روش را انتخاب نمایند تا به نتایج قابل اتکاتری دست یابند و در نتیجه بتوانند اظهار نظر مناسبی در مورد تداوم فعالیت واحدهای مورد رسیدگی داشته باشند، و بدین طریق از آسیب به سرمایه گذاران و سایر ذینفعان پیشگیری نمایند.
(5-1 روش تحقیق
این پژوهش از نظر هدف یک تحقیق کاربردی میباشد و از نظرماهیت وروش تحقیق از نوع علی-مقایسه ای میباشد که مبتنی بر تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده از جامعه آماری مورد نظر است. در ابتدا با استفاده از روش کتابخانهای اطلاعات لازم برای پیش بینی درماندگی مالی استخراج گردیده که این اطلاعات شامل نسبتهای مالی و هم چنین پیشینه تحقیق است و هم چنین اطلاعات مربوط به نسبتهای مالی از بازار بورس اوراق بهادار تهران بدست آمده است. تحلیل آماری مورد استفاده جهت آزمون فرضیهها آزمون T استیودنت به صورت مقایسه زوجی میباشد. برای انجام این تحقیق از نرم افزار EXCEL و SPSS استفاده شده است.
-16(جامعه و نمونه
جامعه آماری این مطالعه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و شرکتهایی که طبق بخشنامهٔ سازمان بورس اوراق بهادار به تابلوی غیر رسمی منتقل شده طی سالهای 1381 تا 1386 میباشد. در این تحقیق نمونهها به دو گروه طبقه بندی شدهاند که عبارتند از: 1- شرکتهای درماندهٔ مالی 2- شرکتهای دارای سلامت مالی (سالم)
علت منتهی شدن دوره تحقیق به سال 1386 بخشنامه شماره 5575/121 سال 1386 سازمان بورس اوراق بهادار میباشد، که سازمان بورس اوراق بهادار طی این بخشنامه 89 شرکت را عمدتاً به دلیل زیان ده بودن به تابلوی غیر رسمی منتقل نمود، در این پژوهش به علت اینکه در ایران شرکتها به طور رسمی اعلان ورشکستگی نمیکنند از شرکتهای مزبور در بخشنامه سازمان بورس اوراق بهادار بعنوان درمانده مالی استفاده گردیده است.
نمونههای شرکتهای درمانده مالی را از بین شرکتهایی که طبق بخشنامهٔ سازمان بورس اوراق بهادار به تابلوی غیر رسمی منتقل شده و دارای نشانههای مالی عدم تداوم فعالیت طبق استاندارد حسابرسی 570 ایران باشند به عنوان نمونه شرکتهای درمانده انتخاب میشوند که این نشانهها عبارتند از: زیان دهی مداوم، سرمایه در گردش منفی وجریان نقد عملیاتی منفی، و شرکتهای سالم را نیز از میان شرکتهای موجود در تابلوی فرعی با توجه به اندازه شرکتهای درمانده بطور تصادفی انتخاب شدهاند. بر اساس معیارهای فوق تعداد 41 شرکت بعنوان شرکتهای درمانده شناسایی شدند و برای مطابقت با شرکتهای درمانده 41 شرکت سالم با توجه به جمع کل داراییهای شرکتهای درمانده در سال درماندگی که دارای سود عملیاتی، سرمایه گردش مثبت و جریانات نقد عملیاتی مثبت بودهاند بعنوان شرکتهای سالم انتخاب گردیدند. به دلیل محدودیت در تعداد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، امکان انطباق شرکتهای درمانده و سالم از نظر صنعت مسیر نشد.
این تحقیق به دنبال پیش بینی درماندگی مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار با استفاده از الگوی جریانهای نقدی و روش برنامه ریزی ژنتیک بدست آمده در تحقیقات قبل است و در پایان نتایج این دو روش را با یکدیگر مقایسه میکند.
(7-1 سؤال تحقیق
آیا مدل برنامه ریزی ژنتیک برای پیش بینی درماندگی مالی در مقایسه با الگوهای جریان نقدی اثربخشتر میباشد؟
(8-1 فرضیه تحقیق
میزان دقت مدل برنامه ریزی ژنتیک در پیش بینی درماندگی مالی، بیشتر از الگوی جریانهای نقدی میباشد.
(9-1 محدودیتهای تحقیق
یکی از مشکلات این تحقیق عدم دسترسی به اطلاعات مالی برخی از شرکتها ی موجود در جامعه میباشد. یکی دیگر از محدودیتهای مواجه شده در انجام تحقیق کنونی کوچک بودن جامعه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. این محدودیت سبب شد تا نتوانیم شرکتهای غیر ورشکسته رااز نظر صنعت با شرکتهای ورشکسته انطباق دهیم. به هر حال شرکتهای غیر ورشکسته بر اساس اندازه داراییهای شرکتهای درمانده در سال درماندگی انتخاب شدهاند. و همجنین یکی دیگر از محدودیتها در این پژوهش عدم اعلان رسمی ورشکستگی توسط شرکتها جهت انتخاب نمونه از بین آنها میباشد.
(10-1 کاربرد تحقیق
حسابرسان: کمک به حسابرسان جهت اظهار نظر راجع به تداوم فعالیت واحدهای مورد رسیدگی
سازمان بورس اوراق بهادار: کمک به امر پذیرش و قیمت گذاری مناسب سهام شرکتها
بازار پول شامل بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری: کمک به اتخاذ تصمیم در مورد شرایط سقف اعتبارات اعطائی به شرکتها
سرمایه گذاران: کمک به اتخاذ تصمیم مناسب در مورد خرید، نگهداری، و یا فروش سهام شرکتها
(11-1 تعریف واژههای و اصطلاحات تخصصی
- الگوهای جریان نقد:
باترکیب علامتهای مثبت ومنفی جریان نقد عملیاتی، سرمایه گذاری وتأمین مالی الگوهای جریان نقد ایجاد میشوند.
- در ماندگی مالی:
درماندگی مالی عبارتست از، کاهش قدرت سود آوری که احتمال عدم توانایی بازپرداخت بهره و اصل بدهی را افزایش میدهد، و شرکت در باز پرداخت بدهیهای خود با مشکل مواجه میشود. از نقطه نظر اقتصادی، درماندگی مالی را میتوان به زیان ده بودن شرکت تعبیر کرد که در این حالت شرکت دچار شکست شده است.
1-12) ساختار کلی تحقیق
در فصل اول تحقیق، تعریف موضوع و بیان مسئله، اهمیت و ضرورت تحقیق، سؤالات و فرضیههای تحقیق، اهداف تحقیق، روش گردآوری دادهها، جامعه و نمونه آماری، محدودیتهای تحقیق، کاربرد تحقیق، تعریف واژهها و اصطلاحات تخصصی طرح و ارائه شده است.
در فصل دوم ادبیات و پیشینیه تحقیق ارائه گردیده است. ادبیات و مبانی نظری مرتبط با درماندگی مالی، دلایل ورشکستگی، مراحل ورشکستگی، ورشکستگی از دیدگاه قانون، تکنیک و مدلهای مورد استفاده در پیش بینی ورشکستگی، میزان دقت هر یک از مدلهای پیش بینی درماندگی مالی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. ودر بخش آخر این فصل پیشینه تحقیق اهم از تحقیقات داخلی و خارجی در رابطه با این مطالعات، ارائه خواهد شد.
در فصل سوم به تبیین روش تحقیق پرداخته خواهد شد. فرضیههای تحقیق و متغیرهای مورد مطالعه بیان گردیده و جامعه آماری، نمونه آماری، دوره مورد مطالعه، روش تحقیق، روش گردآوری و تجزیه و تحلیل دادهها توضیح خواهد شد و روشهای آزمونهای آماری تشریح میگردد.
فصل چهارم به تجزیه و تحلیل یافتهها و اطلاعات اختصاص یافته است و نتایج آزمونهای آماری بیان شده، مورد بررسی و تحلیل قرار خواهد گرفت.
در فصل پنجم ابتدا نتایج تشریح و مورد ارزیابی قرار گرفته سپس، محدودیتهای احتمالی برای تعمیم نتایج و پیشنهادها ارائه شده مطرح خواهد شد.
Abstract
Bankruptcy of companies is one of the ways which cause the resource to be wasted and the investment opportunities to be faded. Financial Distrss Prediction, by providing necessary warnings, can make the companies aware of financial failure and consequently of bankruptcy. In this way they can, take necessary measures, and investors can distinguish between desirable and undesirable opportunities for investment too. Moreover, it will be possible for them to invest thrir resource in an appropriate time and place. One of methods going concern companies prediction, use of financial distress prediction models. In this present research valuation the effective cash flow patterns and genetic programming model in predicting financial distress of the firms accepted in Tehran Stock Exchange (TSE), duration 6 years period(1381-1386) examine by use data of 82 companies. The combination of cash flow patterns represent firm’s resource allocations and operational capabilities ineracted with their strategy choices. Predictions about each individual cash flow component(operatin, Investing, financing) are derived from economic theory, which forms the basis for the life proxy. In this present research use of cash flow patterns in the decline stage and then result of this patterns compare with genetic programming model. Result of this research indicate cash flow patterns can predict financial distress companies in iran, Also result this research show that the effective genetic programming model in predction financial distress is more than cash flow patterns.
[1] Altman
[2] Newton
[3] Dun and Bradstreet
[4] Haber
[5] Failure
[6] Sandra
[7] Genetic Programming
[8] Dickinson
[9] Artifical intelligence Techniques
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.