پایان نامه بررسى رابطه انسجام و انعطاف پذيرى خانواده در دانش آموزان راهنمايى
چکیده
هدف اين پژوهش با هدف بررسى رابطه انسجام و انعطافپذيرى خانواده در دانش آموزان راهنمايى انجام شده است. روش در يک بررسى از نوع همبستگى، 100 نفر از دانش آموزان پايه دوم و سوم مدارس راهنمايى شهرستان لامرد (50 پسر، 50 دختر) که به روش نمونه گيرى خوشه اي- تصادفى چندمرحلهاى انتخاب شده بودند، پرسشنامه انسجام خانواده و پرسشنامه انعطافپذيرى خانواده پاسخ دادند. تحليل دادهها به کمک روش رگرسيون چندگانه، به روش همزمان انجام شد.
يافته ها تحليل رگرسيون به روش همزمان نشان داد که انسجام خانواده، تنها افزايش در جنبه هاى مثبت و ابعاد سه گانه آن، (تلاش براى عالىبودن، هدفمندى و نظم و ساماندهى) (001/0p<) و انعطافپذيرى خانواده افزايش در جنبه هاى مثبت (001/0p<) و منفى (001/0p<) کمالگرايى را پيش بينى مى کرد.
نتيجه گيري انسجام خانواده همسو با يافته هاى بررسى هاى انجام شده تنها به پيامدهاى مثبت مى انجامد، اما انعطافپذيرى خانواده با افزايش در جنبه هاى مثبت و منفى کمالگرايى، کارکرد دوگانهاى از خود نشان مى دهد. رابطه انعطافپذيرى با جنبه هاى منفى کمالگرايى ممکن است ناشى از عدم تأکيد صريح والدين انعطافپذير بر خواسته ها و چشم داشتهايشان از فرزندان باشد
1-1: مقدمه
یکی از مسائل مهم تحولی انسان ، روند شکل گیری هویت است این فرایند از بدو تولد آغاز می گردد و در دوران نوجوانی به اوج خود می رسد به نظر رو ترام – بورس و همکاران (2001) ، یکی از تکالیف عمده ی نوجوانان در جامعه تشکیل هویت است ، ویلیام گلاسر (1982) اعتقاد دارد که هویت عبارت است از نیاز به احساس جدا و متمایز بودن از دیگران به نظر او این نیاز تنها نیاز روانی و اساسی انسان که همه ی مردم و در همه ی فرهنگ ها از بدو تولد تا مرگ دارا می باشند.
واندرزندن ( 1996) ، عامل افزایش اهمیت موضوع در دوران نوجوانی را تغییرات سریع جسمی ، دگر گونی در نحوه و کیفیت تفکر و تمایل به تصمیم گیری در خصوص مسایلی همچون ادامه تحصیل و یا شغل و همسر می داند.
شاید اولین رویکرد مدرن و علمی درباره هویت ، به نظریات ویلیام جمیز ، روان شناس آمریکایی ، درباره ی خود (با میستر ، 1999 به نقل از دوران ، 1383). جمیز مطالعاتش را درباره مفهوم خود ، از سال 1892 شروع کرد ، ماهیت خود را شرح داد و به تفوت ما بین خود فاعلی و خود مفعولی اشاره کرد. در جایی دیگر او از مفهوم خود فراتر رفته و از ارتباط خود و هویت صحبت به میان می آورد.
ویلیام جمیز؛ هویت شخصی را مفهومی می داند که فرد از خودش به عنوان یک شخص دارد. مفهوم ناشی از تجربه ، تداوم و تمایز است ؛ یعنی خود در طی زمان یکسال باقی می ماند و در عین حال از دیگران متمایز است ( محسنی ، 1375 ). بعد از جمیز ؛ اریکسون (1902-1994) در نظریه ی روانی – اجتماعی خود از هویت صحبت به میان می آورد . او نخستین کسی بود که هویت را به عنوان دستاورد مهم شخصیت نوجوانی و گامی مهم به سوی تبدیل شدن به فردی ثمر بخش و بانشاط ، تشخیص داد (برک 2001).
1-2: بیان مساله
پژوهش حاضر سعی در یافتن پاسخی برای این سوال دارد که آیا متغیر های جنسیت ، سطوح بالا و پایین انسجام و انعطاف پذیری خانواده تاثیر تعاملی معنا داری بر میزان تعهد و اکتشاف دارد یا خیر ؟ علاوه بر این متغیر های مذکور (جنسیت ، انسجام و انعطاف پذیری خانواده ) چگونه تعهد و اکتشاف را در دو حیطه ی ایدئولوژیک و بین فردی تحت تاثیر قرار می دهد؟
همچنین تحقیق حاضر در صدد پاسخگویی به این سوال است که از لحاظ حوزه های شغلی ، مذهبی ، سیاسی ، ارزشی ، خانواده ، دوستی ، روابط دختر و پسر و نقش های جنسی هویت ، در ابعاد تعهد و اکتشاف چه تفاوتی میان دختران و پسران و نیز دانشجویان و دانش آموزان شرکت کننده در این پژ وهش وجود دارد.
در پایان تاثیر تعاملی جنسیت و مقطع تحصیلی (دبیرستان و دانشگاه ) بر حوزه های شغلی ، مذهبی ، سیاسی ، ارزشی ، خانواده دوستی ، روابط دختر وپسر و نقش های جنسی هویت در ابعاد تعهد و اکتشاف مورد آزمون قرار خواهد گرفت.
خانواده به عنوان نهادی اجتماعی، هسته نخستین پیوند اجتماعی انسان را بنیان می نهد و با تأمین مجموعه ای از نیازهای انسانی، عهده دار نقش ها و کارکردهای ویژه ای است. مشارکت پذیری اعضای خانواده به عنوان نیاز اجتناب ناپذیر عصر ما، همة ابعاد انسانی را در سطوح مختلف فکری، عاطفی و رفتاری تحت پوشش قرار می دهد و در به ثمر رساندن اهداف خانواده حائز اهمیت است. فرآیند مشارکت پذیری از رویکردهای متفاوتی قابل تبیین است، اما نظام مند بودن کنش اجتماعی موجب می شود تا با بهره گیری از نظریه پارسونز، شرایط و موانع فرهنگی مشارکت پذیری اعضای خانواده بررسی شود..
صرفنظر از نقد و ابرامی که متوجه نظام های کنشی مورد نظر پارسونز است، تأکید او بر نظام فرهنگی به عنوان نظامی مسلط و تعیین کننده، هم در توصیف مشارکت پذیری و هم در تحقیق و تثبیت آن واقعیتی انکارناپذیر است. تأثیرگذاری عقاید، باورها و ارزشهای دینی بر آرمانها و اهداف خانواده و مسئولیت پذیری اعضاء و تفاهم و توافق آنها، از عناصر کلیدی نظام فرهنگی جامعه اسلامی است که موجب مشارکت پذیری اعضای خانواده می شود. از سوی دیگر ابهام نقش ها، فضای بی اعتمادی، بدبینی، حسادت، کینه توزی و نگاه جنسی محض به نقشهای همسری به عنوان موانع فرهنگی مشارکت پذیری اعضای خانواده محسوب می گردد.
1-3: اهمیت و ضرورت تحقیق
با مروری گذار بر پاره ای از نتایج تحقیقات انجام شده درباره ی پیامد وضعیت های هویتی مختلف می توان به اهمیت موضوع مورد تحقیق پی برد.
مارسیا (1987)، کروگر (1996)، اسلوگوسکی (1984) ، درباره ی افرادی که به هویت دست یافته اند می گویند : روش ارتباط این افراد با جهان دارای انعطاف زیادی است ؛ آنها متفکر و درون نگر هستند . زمانی که تحت تاثیر موقعیت استرس زا قرار می گیرند ، از نظر شناختی عملکرد بسیار خوبی دارند. اگر در معرض تغییرات ناگهانی محیط قرار بگیرند خود را نمی بازند ؛ شوخ طبع هستند و بسیاری از ویژگی های مثبت دیگر که در این مجال ، ذکر آنها چندان ضروری به نظر نمی رسد از سوی دیگر افرادی که در هنگام جستجوی هویت اکتشاف نداشته اند، دارای شخصیتی متحجر هستند و اگر با موقعیتی مواجه شوند که ارزش های والدین در آن کارآئی نداشته به شدت احساس ترس و تهدید می کنند همچنین آنهایی که نه اکتشاف و نه تعهد داشته اند ، هیچ جهت معینی در زندگی ندارند و گسترده ترین دامنه ی آسیب شناسی اجتماعی را نشان می دهند (آقامحمدیان 1382) .
حتی بین هویت و سبک های مقابله با مشکلات نیز تمایز دیده شده بدین صورت که افراد دارای هویت دست یافته برای حل مشکل از سبک مقابله ای مساله دار و آنهائی که اکتشاف و تعهد نداشته اند از سبک مقابله ای اجتنابی استفاده می کنند.
تمایز بین افراد دارای ابعاد هویتی مختلف در زمینه پیشرفت تحصیلی ویژگی شخصیتی و خیلی از موارد دیگر به نفع افرادی بوده است که در شکل گیری هویت خود از اکتشاف و تعهد بالائی برخوردار بوده اند.
از سوی دیگر گفته می شود که شکل دادن و پذیرفتن هویت کاری دشوار و پر اضطراب است و آنهایی که در رسیدن به هویت منسجم ناکام می مانند و دچار سردر گمی نقش می شوند نمی دانند کی وچه هستند به کجا تعلق دارند و به کجا می خواهند بروند. آنها ممکن است از صحنه ی عادی زندگی ، تحصیل ، شغل و ازدواج کناره بگیرند یا ممکن است در جرم یا مواد مخدر ، هویتی منفی جستجو کنند (شولتز ، 1998). حتی مسایلی همچون عزت نفس ضعیف ، نقش اجتماعی بی ارزش ، بی اشتهایی و پر اشتهایی روانی را نیز به شکل گیری هویت ارتباط می دهند (واندرزندن ، 1996). اکنون این سوال پیش می آید که از چه طریق می توان بر روند شکل گیری هویت در جوانان تاثیر مثبت گذاشت؟
همان طور که ذکر شد مهمترین عامل اثر گذار بر شکل گیری هویت خانواده ساختار و روابط درونی آن است ، این خانواده است که می تواند در زمان شکل گیری هویت نوجوانان با ایجاد فرصت های مناسب برای همانند سازی و ایجاد تعهد و نیز اعطای استقلال مناسب برای اکتشاف و جستجو، هویت مناسبی را شکل دهد. خانواده می تواند با تغییر ساختارها ، قوانین و نقش های خود کمک های شایانی به رشد هویت کند. این در حالی است که به قول واتسون و دیگران (1983)، علی رغم حجم زیاد مطالعات درباره ی هویت ، توجه کمی به سیستم خانواده و شکل گیری هویت شده است ؛ و با توجه به این که ساختار ایده آل خانواده برای تاثیر گذاری بر هویت ، در فرهنگ های مختلف متفاوت است ( واتسون ، 1983) ، انجام مطالعه در زمینه ی تاثیر گذاری ساختارهای خانواده بر شکل گیری هویت در جوامع مختلف ضروری به نظر می رسد تا از این طریق ساختار مطلوب خانواده را در ایجاد یک هویت سالم ، شناسایی و معرفی کرد ؛ و با تشخیص عوامل موثر موجود در سیستم خانواده که بر شکل گیری هویت مهم موثر هستند می توان رهنمود های ارزنده ای را به خانواده ها ، والدین و سایر دست اندر کاران تعلیم و تربیت جوانان ارائه کرد.
4-1 : اهداف تحقیق
1-4-1 : اهدف كلي
اين طرح تعيين معيارها و عوامل انسجام در خانواده مي باشد و اهداف ويژه اين طرح شامل شناخت روش ها و الگوهاي مناسب خانوادگي ،شناخت عوامل موثر در پيدايش مهر و محبت بين زوجين و بررسي ميزان موفقيت و معيارهاي انتخاب همسر مي باشد.
2-4-1 : اهداف جزیی
- بر اساس یک نیاز فطری نه صرفاً جنسی تشکیل می شود؛
- تشکیل آن نیازمند عقد و قرارداد اجتماعی خاص است؛
- بین دو جنس مخالف (زن و مرد) بوجود می آید؛
- برای طرفین این قرارداد، وظایف و نقشهای خاصی ثابت است؛
- بین این هسته اجتماعی و دیگر هسته ها و اعضای خاص، رابطه ویژه ای وجود دارد و یک هسته مربوط به زندگی زناشویی در درون این شبکه خویشاوندی، دارای جایگاه و نقش های خاصی است.
5-1 : سوالات تحقیق
1-آیا سطوح مختلف انسجام و انعطاف پذیری خانواده (بالا و پایین ) بر نمرات اکتشاف دختران و پسران تاثیر دارند؟
2- آیا سطوح مختلف انسجام و انعطاف پذیری خانواده (بالا و پایین ) بر نمرات تعهد دختران و پسران تاثیر دارند؟
3- آیا سطوح مختلف انسجام و انعطاف پذیری خانواده (بالا و پایین ) بر نمرات تعهد ایدئولوژیک دختران و پسران تاثیر دارند؟
4- آیا سطوح مختلف انسجام و انعطاف پذیری خانواده (بالا و پایین ) بر نمرات تعهد بین فردی دختران و پسران تاثیر دارند؟
5- آیا سطوح مختلف انسجام و انعطاف پذیری خانواده (بالا و پایین ) بر نمرات اکتشاف ایدئولوژیک دختران و پسران تاثیر دارند؟
6- آیا سطوح مختلف انسجام و انعطاف پذیری خانواده (بالا و پایین ) به صورت تعاملی بر نمرات اکتشاف دختران و پسران تاثیر دارند؟
6-1 : متغیرهای تحقیق
تعاريف نظري وعملياتي(خانواده)
عشق :حالتي از توجه، محبت و گرمي و راحتي در روابط مي باشد
تعريف عملياتي : دراين مطالعه جهت سنجش مقياس عشق درخانواده،از ميزان انتقال محبت،علاقه به خانواده، تفاهم با خانواده،احساس لذت نوجوان از زندگي در خانواده، و گرمي روابط خانوادگي به عنوان معرف استفاده نموديم.
وضع اجتماعي : قضاوت راجح ارزشمندي است كه احترام يا ارزش نسبت به فرد(منزلت)را منتقل مي كند.
تعريف عملياتي : در اين مطالعه وضع اجتماعي به وسيله ميزان احترام نوجوان در خانواده و نيز اعتبار وي سنجيده شده است.احترام بزرگترها،مورد احترام بودن،مشاركت درتصميم گيري،وجود آزادي قابل قبول،جزو نشانه هاي منزلت در خانواده مي باشد.
خدمات : فعاليت و تخصص غالبًا يدي كه اغلب در همياري به كار ميرود،دلالت بر انجام خدمت و كار براي ديگري دارد.
تعريف عملياتي :براي سنجش مقياس خدمات در خانواده از معرف ميزان حمايت خانواده از نوجوان و نيز ارزيابي نوجوان از درجة رفاه و آسايش درخانه استفاده نموديم.كمك به خانواده،توجه والدين به فرزندان،حمايت والدين و عدم بي تفاوتي در خانواده،از نشانه هاي وجود خدمات در خانواده مي باشد
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.