پایان نامه بررسي رابطه بين موانع اجراي روش هاي تدريس فعال درافت تحصيلي دانش آموزان مقطع ابتدايي
چكيده :
موضوع مورد پژوهش در اين تحقيق بررسي رابطه بين موانع اجراي روشهاي تدريس فعا ل با افت تحصيلي در مدارس ابتدايي شهرستان سبزوار مي باشد كه در اين پژوهش ابتدا به بيان مساله وبعد از آن به اهداف ، سوالات و مشكلات و تنگناها پرداختيم .فرضيات اين تحقيق عبارتند از :
- بين محتواي نا مناسب كتابهاي درسي و عدم اجراي روشهاي تدريس فعال در كلاس درس رابطه وجود دارد .
- بين كمبود امكانات آموزشي مناسب و عدم اجراي روشهاي تدريس فعال در كلاس درس رابطه وجود دارد .
- بين عدم رضايت شغلي معلمان وعدم اجراي روشهاي تدريس فعال در كلاس درس رابطه وجود دارد .
- بين نظام ارزشيابي از پيشرفت تحصيلي دانش آموزان و عدم اجراي روشهاي تدريس فعال در كلاس درس رابطه وجود دارد .
جامعه آماري كه در اين پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته شامل كليه معلمان مقطع ابتدائي شهرستان سبزوار مي باشد كه تعداد آنها 1698 نفر است كه 784 نفر معلمين مرد و 850 نفر معلمين زن مي باشند و نمونه اين پژوهش 50 نفر از معلمين مقطع ابتدائي هستند . در اين پژوهش از روش توصيفي و مقايسه اي استفاده نموديم و همچنين روش جمع آوري اطلاعات تحقيق روش كتابخانه اي و ميداني است . ابزارهاي جمع آوري اطلاعات عبارتند از ميانگين ، نما ، ميانه ، واريانس ، انحراف استاندارد و ضريب خي 2 . ضريب پايائي اين پژوهش 94 % است كه پايائي به صورت مطلوب است .
مقدمه
سرعت فزاینده ای که امروزه در عرصه صنعت و تکنولوژی شاهد آنیم , معلول تحولات چشمگیر و رو به رشدی است که علوم مختلف در چند دهه اخیر با آن مواجه بوده اند . یکی از مهمترین عامل این دگرگونی فزاینده در ابعاد مختلف دانش که منجر به توزیع ناهمسان در تولید علم گردیده و شرایط ناموزونی را در مقایسه جوامع پیشرفته و در حال توسعه ، از لحاظ انحصار و مصرف دانش موجب گردیده است ، نظام آموزش و پرورش است . مجموعه ای که در جوامع در حال توسعه با برخورداری از مشخصه پیروی و تقلید در اماده سازی های خلاق و کار آفرین در زمینه های مختلف علمی ناکارآمد بوده است .
این نقیصه مهم نظامهای آموزشی کشورهای در حال توسعه در حالی است که نظام های تربیتی مترقی با چالش های متعدد در ابعاد مختلف علمی مترصد تربیت انسانهایی هستند که در رویارویی مترقی با مسائل با کسب توانمندی های لازم در زمینه های مختلف ، فعال و منعطف بوده و خلاقانه مجموعه امور را در یک فرایند علمی تحت سیطره خود درآوردند .
نظام آموزش و پرورش مترقی و پیشرو در پی آن است بااستفاده از الگوهای تدریس فعال ، فراگیران را از حالت منفعل خارج ساخته و شرایط درگیری آنان را با موضوع درس فراهم کند و شاگرد محوری را جایگزین معلم محوری نماید .
در استفاده از روشهای تدریس فعال ، تنها به محتوا و دانش ارائه شده بسنده نمیشود بلکه از آن به عنووان محمل و وسیله ای برای توسعه مهارت تفکر و یادگیری در سطوح بالا هم استفاده می شود . مهارت ها و عملکردی که متاسفانه بر اساس نتایج اولیه سومین مطالع بین المللی ریاضیات و علوم در دوره ابتدایی و راهنمایی ، دانش آموزان کشور ما در مقایسه با سیار دانش آموزان کشورهای جهان از سطح و توانایی پایینی برخوردارند( کیامنش 1375 – يافته هاي سومين مطالعه بين المللي تيمز علوم دوره ابتدائي ) .
بنا بر این با این نگرش که مقش سنتی معلم به عنوان توزیع کننده دانش آموزان از طریق آموزش مستقیم و توضیح و سخنرانی دیگر به پایان رسیده باشد ، شایسته است که این چشم انداز بر نظام تعلیم و تربیت مستولی گردد که : چگونه دانستن ف چگونه انجام دادن ، چونهبا دیگران زیستن و چگونه شدن را یاد بگیریم و بر خود آغاز گری ، خود مشاهده گری و خود قضاوتی در باره این که چه چیزی را بیاموزیم ، چونه بیاموزیم و چرا بیاموزیم تاکید داشته باشیم تا به این وسیله فراگیر به کمک معلم خود بتواند یادگیری خود را تنظیم و سطح توجه اش رابه طور ارادی نمایان و در جریان یادگیری ، اعمال خود را کنترل کند ، تااز این طریق تفكر انتقادی و منطقی و خلاقیت در او شکل گیرد . موارد فوق از جمله چشم اندازهای جهانی آموزش و پرورش عمومی در قرن 21 و ایران 1400 می باشند( قورچیان و فضلی خانی 1377 جزئيات روش هاي تدريس )
بنا بر آنچه گفته شد اهتمام به روش های تدریس فعال در نظام های آموزشی یکی از موثرترین اقداماتی است که میتواند آموزش و پرورش فعلی را به سر منزل مقصود رهنمون گرداند . در این رابطه شناخت موانعی که در تحقق این امر خلل وارد می نماید ، یکی از ضروری ترین و اساسی ترین مواردی است که تصمیم گیرندگان این دستگاه عظیم بدان نیازمندند .
بیان مسئله :
در فرایند نظام آموزشی ، یکی از معضلاتی که تعلیم و تربیت نونهالان ما را تحت تتاثیر قرار داده و ضایعات جبران ناپذیری را در جریان یادگیری , مخصوصا حیطه شنناختی ، متوجه دانش آموزان در مقاطع تحصیلی مختلف به ویژه در دوره ابتدایی می کند ، مسئله عدم بهره گیری از روشهای تدریس فعال در جریان یاد دهی – یاد گیری است ( فضلی خانی 1378 ) . جریانی که دو قطب اساسی آن یعنی معلم و شاگرد برای دست یافتن به اهاداف مورد نظر بایکدیگر به تعامل می رسند .
تدریس فعال در این پژوهش با الهام از مکتب شناخت گرایی بر اساس نظریه برونر ، پیاژه ، دیوئی و دیگران اقدامی دو طرفه از سوی معلم و شاگرد است که در آن معلم از طریق فراهم آوردن فضایی تسهیل کننده برای فعالیت آزادانه دانش آموزان ، نقش راهنمای هوشمندانه ای را ایفا میکند که در هر مرحله شاگردان را برای تعادل جویی مستمر تحریک میکند ( یعنی با حد اقل مداخله حد اکثر فرصت را باری کاوشگری فراهم میکند ) و دانش آموز از طریق کاوشگری مطالب متناسب با رشد عقلانی خود را تحت هدایت معلم فرا میگیرد . ( سپس تکالیف متنوعی را به دانش آموزان ارائه میگردد و پاسخهای آنان را بررسی و راهنمایی های الزم اعمال میشود . بنابراین شاگرد در تجربه یادگیری نقشی فعال داشته و ارتباطی دو جانبه و چند جانبه با معلم و سایر دانش آموزان و دیگران خواهد د اشت ( پیاژه 1960، به نقل از مهر محمدی 1379 )
روشهای تدریس فعال انواع مختلفی دارد . معلم بر اساس اهداف ، موضوعات درسی ، امکانات و وسایل موجود ف ساختار و محتوای درس و غیره یکی یا تلفیقی از آنها را برای نیل به اهداف آموزشی انتخاب میکند . نمونه هایی از این روشها عبارتند از : روش استقرایی ريا، روش حل مسئله ، روشهای بحث گروهی ، روش ایفای نقش ، روش مباحثهع ای ، روش پروژه و نوآفرینی روش فرا شناخت ( فضلی خانی 1378 ) .
در اجرای روشهای تدریس فعال توجه به موارد زیر حائز اهمیت است . در مرحله قبل از تدریس : برنامه ریزی یا طراحی آموزشی ، تحلیل آموزشی و تعیین اهداف ؛ در مرحله ضمن تدریس : تحریک و حفظ علاقه دانش آموزان ، توجه به سرعت تدریس و طرح پرسش های مختلف ( گود و بروفی 1991 ) و نظارت و راهنمایی در جریان یادگیری به ویژه زمانی که یادگیران به تمرین آنچه آموخته اند میپردازند . ( گودلد 1984 ) .
بنابر آنچه ذکر گردید مسئله مورد بررسی در این پژوهش شناخت اموری است که در فراایند یاد دهی – یادگیری مانع از ارتباط دو جانبه بین معلم و شاگرد گردیده و دریافت کننده مهارت ها و اطلاعات ( دانش آموز ) نقش انفعالی به خود میگیرد و به تبع آن معلم توزیع کننده دانش محسوب شده و کنترل یادگیری را بر عهده میگیرد . به دیگر سخن ، کسب آگاهی نسبت به عواملی که مانعی بر سر راه اجرای روشهای تدریس فعال به حساب می آیند .
اهمیت و ضرورت تحقیق :
در مجموعه عظیم نظامهای آموزش و پروش کنونی ، معلم نقطه اتمای هر تغییر و تحولی است ونقش اساسی او در ایجاد تغییرات لازم متناسب با تحولات تکنولوژیک در عرصه اطلاعات و ارتباطات بر کسی پوشیده نیست ( مهر محمدی 1379 ) بنا براین در پرتو به کارگیری منابع و ابزارهای اطلاعاتی جدید در آموزش و پروش لازم است قابلیت ها و شایستگی ها ی متناسب با این نوآوری ها را در معلم ایجاد نماییم . در این رابطه یکی از مسئولیتهای خطیری که متوجه معلم بوده و او را در جایگاه رفیعی در نظام های آموزشی قرار داده ، مسئله تدریس و بهره گیری از روشهای جدید است . بدین معنی که تاثیر مثبت نظام آموزش و. پرورش در توسعه ، ترقی و تکامل جامعه در ابعاد مختلف را باید در دست معلمان نو جو و نوآور یافت که نسبت به استفاده هوشمندانه ، خلاقانه و مبتکرانه از الگوهای مختلف تدریس وفا دارند . به عبارت دیگر بخش اعظم یادگیری دانش آموزان یا تاثیر گذاری نظام تعلیم و تربیت را که در محیط یاددهی – یادگیری به منصه ظهور میرسد می بایست در کلاس درس جستجو کرد . با این چشم انداز معلم در اثر عملکرد خاص خود به ویژه در اثر استفاده از روشهای تدریس مستقیما در یادگیری دانش آموزان و کسب مهارت به آنان نقش اساسی دارد . ( کلاین 1992 به نقل از مهر محمدی 1379 – بازانديشي فرآيند ياددهي- يادگيري ) . معلم با استفاده از هر یک از روشهای تدریسی که در فرایند یاددهی – یادگیری اتخاذ مینماید از دو جنبه شناختی و تربیتی ، فراگیران را تحت تاثیر قرار میدهد . بنابراین شاید بتوان اینگونه اظهار نظر کرد که : عدم توسعه دانش و اطلاعات و رشد استعداد و توانایی های دانش آموزان معلول روشهای تدریس غیر فعالی است که قریب به اتفاق معلمان ما از آن استفاده مینمایند . مهمترین این روشها عبارتند از : روش سخنرانی ، توضیحی یا روش مستقیم .
اهداف تحقیق :
با توجه به موضوع مورد مطالعه ، هدف عمده در این پژوهش ، شناسایی عواملی است که به روشهای مختلف مانع از استفاده معلمان آشنا به روشهای تدریس فعال ، از این شیوه نوین در جریان آموزشهای کلاسی میشود . به بیان دیگر میخواهیم بدانیم عواملی از قبیل : محتوای نامناسب کتابهای درسی ، عدم تسلط معلمان بر اجرای روشهای تدریس فعال ، نحوه مدیریت کلاس ، کمبود امکانات آموزشی ، عدم وجود فضای آموزشی مناسب ، جو سازمانی حاکم بر مدرسه ، رضایت شغلی معلمان ، ارتباط آموزشی و عاطفی معلمان با دانش آموزان و نظام ارزشیابی از پیشرفت دانش آموزان تا چه اندازه در عدم استفاده معلمان از روشهای تدریس فعال موثرند .
هدف من از انتخاب این موضوع این است که روشهای تدریس از حالت کلیشه ای خارج شود و حالت کاربردی بگیرد تا دانش آموز دروس را بهتر و راحت تر درک کند .
موضوع تحقیق :
بررسی رابطه بین موانع اجرای روشهای تدریس فعال باافت تحصیلی در کلاس درس در مقطع ابتدایی شهرستان سبزوار در سال 85-86 .
متغیرها :
متغیرمستقل : موانع اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس
متغیر وابسته : افت تحصیلی
کنترل : جنسیت
متغیر مستقل : متغیر پیش فرض است که از طریق آن تغییرات متغیر وابسته اندازه گیری و تعیین می شود . درتحقیقات آزمایشی متغیر مستقل به متغیری میگویند که توسط محقق دستکاری میشود تا تاثیرات آن بر متغیر وابسته مشخص شود . در این تحقیق متغیر مستقل موانع اجرای تدریس فعال در کلاس است .
متغیر وابسته : متغیری است که در اختیار محقق نیست و محقق نمی تواند در آن دخل و تصرف کند . در این تحقیق افت تحصیلی متغیر وابسته است .
فرضیه ها و سوالات :
فرضیه اول : بین محتوای نامناسب کتابهای درسی و عدم اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس رابطه وجود دارد .
1 : حجم زیاد کتابهای درسی میتواند از اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس جلوگیری کند .
کاملا موافقم موافقم تاحدودی مخالفم کاملا مخالفم
2 : هماهنگ نبودن محتوای کتابهای درسی با تجربیات قبلی دانش آموزان میتواند در اجرای روشهای تدریس فعال تاثیر بگذارد .
3 : انطباق ناکافی محتوای کتابهای درسی با واقعیتهای زندگی میتواند موجب عدم اجرای روشهای تدریس فعال شود .
4 : بحث انگیز نبودن متون کتابهای درسی برای دانش آموزان در عدم اجرای روشهای تدریس فعال تاثیر میگذارد .
5 : در نظر نگرفتن آموزش مهارتهای لازم در زندگی روزمره برای دانش آموزان در عدم اجرای روشهای تدریس فعال موثر است .
فرضیه دوم : بین کمبود امکانت آموزشی مناسب و عدم اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس رابطه وجود دارد .
6 : عدم دسترسی به کتابهای راهنمای تدریس معلمان میتواند از اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس جلوگیری کند .
7 : کم اثر بودن آموزشهای ضمن خدمت د رعدم اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس موثر میباشد .
8 : کمبود کامپیوتر و نرم افزارهای آموزشی در عدم اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس تاثیر میگذارد .
9 : کافی نبودن خدمات آموزشی معلمان راهنما در آشنا کردن معلمان با روشهای تدریس فعال میتواند از اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس جلوگیری کند .
10 : کمبود وسایل صوتی و تصویری ( از قبیل رادیو و تلویزیون و غیره ) میتواند در اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس موثر باشد .
فرضیه سوم : بین عدم رضایت شغلی معلمان و عدم اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس رابطه وجود دارد .
11 : نارضایتی ناشی از کمبود حقوق و رفاه مناسب میتواند از اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس جلوگیری کند .
12 : نارضایتی ناشی از نداشتن موقعین اجتماعی مطلوب در جامعه میتواند موجب عدم اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس شود .
13 : نارضایتی ناشی از عدم مشارکت معلمان در تهیه مواد آموزشی میتواند در عدم اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس تاثیر بگذارد .
14 : نارضایتی ناشی از عدم تشویق معلمان برای ارائه طرحهای ابتکاری میتواند از اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس جلوگیری کند .
15 : نارضایتی ناشی از تبعیض معلمان و کارمندان دولت از نظر امکانات رفاهی موجب اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس می شود .
فرضیه چهارم : بین نظام ارزشیابی از پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و عدم اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس رابطه وجود دارد .
16 : آشنا نبودن معلمان با روشها و ابزارهای ارزشیابی موجب عدم اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس میشود .
17 : روشن نبودن اهداف ارزشیابی مستمر برای اولیا میتواند از اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس جلوگیری کند .
18 : ضعف مهارت یمعلمان در بکارگیری ارزشیابی مستمر میتواند در عدم اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس تاثیر بگذارد .
19 : تاکید نظام آموزشی به نمره به جای یادگیری میتواند از اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس جلوگیری کند .
20 : روشن نبودن اهداف ارزشیابی مستمر برای معلمان موجب عدم اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس می شود .
مفاهیم و اصطلاحات :
تدریس فعال : تدریس عبارت است از تعامل یا رفتار متقابل معلم و دانش آموز بر اساس طرح منظم ، از پیش تعیین شده ، آگاهانه و هدفدار معلم ، برای ایجاد تغییر در رفتار دانش آموزان ( نوروزی و دیگران ،1376 ،شعبانی ،1379 ، ادیب نیا ،1380 ، یادگار زاده ) . در این فرایند یادگیرنده باید انگیزه برای یادگیری داشته باشد ، در جریان یادگیری فعال بوده و احساس تعهد کند و مطالبی که می آموزد در زندگی فردی و اجتماعی کاربرد داشته باشد .
تدریسی را که در آن بر فعالیت دانش آموزان تاکید می شود ، تدریس فعال می نامند . در تدریس فعال دانش آموزان در جریان آموزش و یادگیری نقش فعالی به عهده دارند به بحث می پردازند ، مسائل را حل و تمرین می کنند ، دارای انگیزه اند ، به مطالب درسی احساس نیاز می کنند، با استفاده راهنمایی های معلم به کسب تجربه می پردازند و با تعهد و مسئولیت عمل می کنند . به عبارت دیگر در تدریس فعال تعامل دو یا چند طرفه بین معلم و شاگرد و شاگردان با هم به وجود می آید ( عباسیان ، 1375 – بررسي روش هاي تدريس فعال ) .
محتوای کتابهای درسی یا محتوای آموزشی : محتوای آموزشی یا کتاب درسی که بر اساس هدفهای آموزشی معین ، تهیه و تنظیم میشود اصول و مفاهیمی هستند که به شاگردان ارائه میشود تا ورود آنان را به فعالیتهای آموزشی میسر و رسیدن آنان را به هدفهای اجرایی امکان پذیر سازد ( شعبانی 1371 )
امکانات آموزشی : امکانات آموزشی را از نظر نقشی که در فرایند آموزشی بازی میکند به دو دسته معیاری و تسهیل کننده تقسی میکنند . منظور از امکانات معیاری : وسایلی هستند که از فراگیر خواسته میشود برای نشان دادن کارایی آموخته هایش آنها را شرح دهد ، تفسیر کند و دوباره بسازد یا مشخص کند . این دسته از وسایل جزئی از معیارها و فرایند یادگیری هستند . امکانات آموزشی تسهیل کننده : جزئی از معیارهای مورد نظر فعهالیتهای آموزشی نیستند بلکه نقش این وسایل کمک به شاگرد برای درک بهتر مطالب و یااطلاع بیشتر از موضوع و فعالیت مورد نظر و به طور کلی کسب مهارت است بنابراین بعد از آموزش نادیده گرفته میشود زیرا دیگ ر نیازی به آنها نیست ( شعبانی 1374 – تاثير روش هاي تدريس در افزايش توانائي ها )
فضای آموزشی : در رابطه با فضای آموزشی از ساختمان مدرسه ، تجهیزات و امکاناتی که برای فعالیتهای آموزشی دانش آموزان مورد نیاز است بحث میشود . از آن جمله تعداد کلاسهای مدرسه ، بزرگی و کوچکی آنها و اینکه به هر دانش آموز به طور متوسط چند متر مربع از فضای کلاس اختصاص دارد . آیا تهویه به خوبی انجام میشود ؟ در مدرسه کارگاه ، آزمایشگاه و کتابخانه وجود دارد ؟ خوب میدانیم که فضای باز تا چه اندازه در روحیه دانش آمموزان و در نتیجه آموزش و پروش آنان تاثیر دارد . دانش آموزان نیاز به تلاش و جنب و جوش دارند و اگر این نیازها بر طرف نشود در سلامت آنان اثر بدی خواهد داشت .
رضایت شغلی : رضایت شغلی هر فرد که از اشتغال حاصل میشود به دو عامل بستگی دارد : اول اینکه چه مقدار از نیازها از طریق کار واحراز موفقیت مورد نظر تامین میکردد . دوم چه مقدار از نیازها از طریق اشتغال به کار مورد نظر تامین نشده باقی میماند . نتیجه ای که از بررسی عوامل اول و دوم حاصل میشود بیانگر میزان رضایت شغلی فرد است گنیزبرگ و همکارانش به نقل از شفیع آبادی سال 1369 رضایت شغلی را از دو جنبه درونی و بیرونی مورد مطالعه قرار میدهند . از لحاظ درونی رضایت شغلی منبعث از دو منبع اول : احساس لذتی که صرفا از اشتغال به کار و فعالیت عاید انسان میگردد . دوم : لذتی که بر اثر مشاهده پیشرفت و یا انجام برخی مسئولیتهای اجتماعی و به ظهور رساندن توانایی ها و رغبت های فردی به انسان دست می دهد . از لحاظ بیرونی رضایت شغلی با شرایط اشتغال محیط کار ارتباط دارد و هر لحظه در حال تغییر و تحول است . آنان رضایت کلی را نتیجه تعامل این دو مورد میدانند .
نظام ارزشیابی از پیشرفت تحصیلی : نظام ارزشیابی به فرایند نظام دار برای جمع آوری تحلیل و تفسیر اطلاعات گفته می شود به این منظور که آیا اهداف مورد نظر تحقق یافته اند یا در حال تحقق یافتن هستند و به چه میزانی . ( سیف 1376 ) ارزشیابی نوعی آزمودن و قضاوت در باره ارزشها ، کیفیت ، اهمیت ، میزان و درجه و شرایط یک پدیده است که درسراسر جریان آموزش از مهمترین کارهای معلم محسوب می شود .
تسلط معلمان در اجرای روشهای تدریس فعال : منظور از تسلط معلمان در اجرای روشهای تدریس فعال در این پژوهش ، میزان توانایی علمی و عملی و احاطه آنان در چونگی ارائه محتوی و موضوع تدریس است .
مدیریت کلاس درس : صفوی به نقل از لملچ 1988 مدیریت کلاس را چنان تعریف میکند : مدیریت کلاس درس عبارت است از رهبری کردن امور کلاس درس از طریق تنظیم برنامه درسی ، سازماندهی مراحل کار و منابع ، سازماندهی محیط به منظور بالا بردن کارایی ، نظارت بر پیشرفت دانش آموز پیش بینی مسائل بالقوه .
ارتباط عاطفی : منظور از ارتباط عاطفی ارتباطی است که در جریان آموزش بین معلم و دانش آموز برقرار میشود به نحوی که معلم در یک تعامل دو طرفه با دانش آموز زمینه هایی را محیا میکند تا دانش آموزان از طریق احساس امنیت و آرامش و اعتماد بتوانند بدون هیچ گونه فشاری به امر یادگیری بپردازند . ( حسینی 1378 – ماهيت خلاقيت و شيوه هاي پرورش آن )
ارتباط آموزشی : منظور از ارتباط آموزشی ارتباطی است که در جریان آموزش بین معلم و دانش آموز برقرار میشود به نحوی که معلم به عنوان فرستنده پیام بتواند پیام خود را فراگیر منتقل کرده و بازخورد لازم را از او دریافت کند . که در غیر اینصورت ارتباطی رخ نخواهد داد به بیان دیگر ارتباط آموزشی برقرار نخواهد شد ( احدیان 1377 – مباحث تخصصي در تكنولوژي آموزشي )
آموزش پرورش : عبارتست ازکلیه فعالیتها ، فرایندها و عملکردهایی که در داخل و خارج از مدرسه برای آموختن و پرورش دادن یک جامعه صورت میگیرد . ( پروند ، محمد حسن ) آموزش و پرورش از دیدگاه مکتب روانشناسی : روانشناسان تعلیم و تربیت را عبارت از رشد طبیعی ، تدریجی و هماهنگ تمام نیروها و استعدادهای بیشتری که در نهاد خود او موجود است مسدانن . ( ندیمی ، بروجی 1372 صفحه 17 )
افت تحصیلی : هر گونه عدم موفقیت و مغایرت در اهداف برنامه مصوب و برنامه کسب شده در آموزش و پرورش میتواند به عنوان شکست تحصیلی مطرح گردد . اکثر محققان افت تحصیلی را حاصل تلاقی دو پدیده ترک تحصیل و مردودی در سیستم نظام آموزشی یک کشور قلمداد کرده اند ( امین فر مرتضی ) .
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.