پایان نامه بررسی اثربخشی آموزش مهارت های اجتماعی در مولفه های روان شناختی
فهرست محتوا
چکیده
دوره نوجوانی حساسترین، بحرانیترین و مهمترین دوره رشد هر انسان میباشد، در این دوره فرد به بلوغ میرسد، در پی کشف هویت خود است، بدنبال استقلال و جدایی از وابستگیهای دوره کودکی است، به همین دلایل در این دوره نوجوانان دارای وضعیت روانی با ثباتی نیستند و در این دوره هست که معمولاً بیشترین مشکلات رفتاری برای نوجوانان بوجود میآید. گاهی نوجوان به علت نداشتن مهارتهای مناسب ارتباطی دچار ناسازگاری در سطح خانواده و جامعه و در برخورد با همسالان میشود و این ناسازگاریها، منشاء بسیاری از ناسازگاریهای اجتماعی است. با توجه به اهمیت این موضوع، هدف این پژوهش، بررسی اثربخشی آموزش مهارتهای اجتماعی در مؤلفههای روان شناختی (سازگاری اجتماعی، شادکامی و سلامت روان) میباشد. بدین منظور جامعه آماری تحقیق از دانش آموزان متوسطه بخش آبش احمد کلیبر در سال تحصیلی 95-96 انتخاب و از بین آنان به صورت تصادفی 150 نفر انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. از هر دو گروه پیش آزمون گرفته شده و با گروه آزمایش 12 جلسه آموزش مهارتهای اجتماعی انجام گرفت و سپس پس آزمون از گروه آزمایش گرفته شده و دادهها با تحلیل کوواریانس با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از این بود که برگزاری جلسات آموزش مهارتهای اجتماعی بین دانش آموزان باعث افزایش سلامت روان، سازگاری اجتماعی و شادکامی آنان میگردد.
کلمات کلیدی: مهارتهای اجتماعی، شادکامی، سلامت روان، سازگاری اجتماعی.
فهرست مطالب
- فصل اول: کلیات تحقیق.. 1
- 1-1- مقدمه. 2
- 1-2- بیان مسئله. 3
- 1-3- اهمیت و ضرورت مطالعه. 7
- 1-4- اهداف تحقیق.. 9
- 1-5- فرضیه های تحقیق.. 10
- 1-6- فرآیند اجرایی تحقیق.. 10
- 1-7- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 11
- 1-8 سازماندهی تحقیق.. 14
- فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق.. 15
- 2-1- مقدمه. 16
- 2-2- مهارت های اجتماعی.. 16
- 2-2-1- تعاریف مهارتهای اجتماعی.. 17
- 2-2-2- انواع مهارتهای اجتماعی.. 21
- 2-2-3- اهمیت و ضرورت آموزشهای مهارتهای اجتماعی.. 22
- 2-2-4- نقش مهارتهای اجتماعی در مدرسه. 23
- 2-2-5- دلایل نارسایی مهارتهای اجتماعی.. 24
- 2-2-6- ماهیت مهارت اجتماعی.. 26
- 2-2-7- ویژگی های مهارتهای اجتماعی.. 32
- 2-2-11- منافع مهارتهای اجتماعی.. 33
- 2-2-8- تأثیر مهارتهای اجتماعی بر روابط میان فردی.. 34
- 2-2-9- مراحل آموزش مهارتهای اجتماعی.. 37
- 2-2-10- رویکردهای مهم در آموزش مهارتهای اجتماعی.. 37
- 2-2-11- نظریه های مربوط به تحول مهارتهای اجتماعی.. 41
- 2-2-11-1- نظریه روان پویشی فروید. 41
- 2-2-11-2- نظریه اریکسون.. 42
- 2-2-11-3- نظریه پیاژه. 44
- 2-2-11-4- نظریه کلبرگ.. 45
- 2-2-11-5- نظریه بندورا 46
- 2-2-11-6- نظریه آلبرت آلیس…. 48
- 2-3- سازگاری اجتماعی.. 49
- 2-3-1- مفهوم سازگاری.. 49
- 2-3-2- فرآیند سازگاری.. 52
- 2-3-3- سازگاری اجتماعی.. 53
- 2-3-4- تعریف سازگاری اجتماعی.. 54
- ۲- 3-5- عوامل مؤثر بر سازگاری.. 54
- 2-3-6- ویژگیهای افراد سازگار. 59
- 2-3-7- رویکردهای سازگاری.. 61
- 2-3-7-1- رویکرد روانکاوی.. 61
- 2-3-7-2- رویکرد رفتاری.. 62
- 2-3-7-3- رویکرد شناختی.. 62
- 2-3-7-4- رویکرد انسان گرایی.. 63
- 2-4- شادکامی.. 63
- 2-4-1- تعریف شادکامی.. 64
- ۲-4-۲- دیدگاه های نظری در مورد شادکامی.. 66
- 2-4-2-1- نظریه فیزیولوژیک: 66
- 2-4-2-2- نظریه ارتباطات فعالیت های اجتماعی.. 66
- 2-4-2-3- نظریه ارضا آنی نیازها 66
- 2-4-3- دیدگاه مربوط به شادکامی و اهداف.. 67
- 2-4-4- تعیین کننده های شادکامی.. 68
- 2-4-5- سطوح شادکامی.. 69
- 2-4-6- شادکامی و نیازها 69
- 2-4-7- فواید شادکامی.. 70
- 2-4-8- خوشبینی و شادکامی.. 71
- 2-4-9- دیدگاه زمینه ای در خوشبختی ذهنی و شادکامی.. 72
- 2-5- سلامت روان.. 73
- 2-5-1- تعریف سلامت.. 74
- 2-5-2- ملاک سلامت روان.. 77
- 2-5-3- دیدگاههای مربوط به سلامتی و بیماری.. 80
- 2-5-4- الگوهای عمدل در سلامت روان.. 81
- 2-5-5- سلامت روان از دید مکاتب مختلف.. 84
- 2-5-6- الگوی سلامت روان مبتنی بر معنویت.. 87
- 2-6- پیشینه تجربی.. 88
- 2-6-1- پیشینه داخلی.. 88
- 2-6-2- پیشینه خارجی.. 90
- 2-7- خلاصه و جمع بندی.. 92
- فصل سوم: روش شناسی تحقیق.. 93
- 3-1- مقدمه. 94
- 3-2- نوع تحقیق.. 94
- 3-3- طرح تحقیق.. 94
- 3-4- معرفی جامعه آماری.. 94
- 3-5- طرح نمونه گیری.. 95
- 3-6- ملاک های ورود و خروج. 95
- 3-7- ابزارهای گردآوری داده. 96
- 3-9- روش اجرا 99
- 3-10- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 100
- فصل چهارم: تجزیهوتحلیل دادهها 101
- 4-1-مقدمه. 102
- 4-2-یافتههای توصیفی و جمعیت شناختی.. 102
- 4-2-1- سن.. 102
- 4-2-2- پایه تحصیلی.. 103
- 4-2-3- جنسیت.. 104
- 4-2-4- جنسیت و پایه تحصیلی.. 105
- 4-2-5- جنسیت و سن.. 105
- 4-3- یافته های توصیفی متغیر های تحقیق.. 106
- 4-3-1- آمار توصیفی متغیر ها 106
- 4-4- بررسی استنباطی دادهها 109
- 4-4-1- پیشفرضهای تحلیل کوواریانس در بررسی متغیر های تحقیق.. 110
- 4-4-1-1- نرمال بودن.. 110
- 4-4-1-2-همسانی واریانسها 110
- 4-4-1-3- بررسی خطی بودن رابطه بین متغیر وابسته و مستقل.. 111
- 4-4-1-4- همگنی شیب رگرسیونی.. 113
- 4-4-2- تحلیل کوواریانس…. 114
- فصل پنجم: بحث و نتیجهگیری.. 120
- 5-1-مقدمه. 121
- 5-2- بحث و نتیجه گیری.. 121
- 5-3-محدودیتهای تحقیق.. 125
- 5-4-پیشنهادات تحقیق.. 126
- منابع. 128
- پیوست ها و ضمائم.. 137
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
هنگامی که فردی از طریق ابزار زبان با فرد دیگری ارتباط برقرار میکند رابطهای بین آنها شکل میگیرد که آن را در هیچ جای دیگر طبیعت نمیتوان یافت همین توانایی ترجمه کردن اصوات بی معنا به کلمات گفتاری و نوشتاری مهمترین امتیاز بشر یعنی زبان است. بعد از نظام خانواده مدرسه و روابط بین اعضای آن از مهمترین نهادهایی است که کودک و نوجوان به آن وارد میشود و از آنجائیکه آموزش و یادگیری غالباً از طریق تعامل بین معلم و فراگیر در کلاس درس اتفاق می افتد لازم است عوامل مؤثر بر این روند را به وسیله روشهای علمی مورد بررسی قرار دهیم. مدیران و معلمان و والدین گزارش کردهاند که زمان زیادی را صرف مشکلات انضباطی به منظور تصحیح رفتارهای ضد اجتماعی کودکان و نوجوانان کردهاند و دانش آموزان به منظور تعامل با همسالان و معلمان به شیوهای مناسب باید از مهارتهای اجتماعی برخوردار باشند و مهارتهای بین فردی خود را برای ساخت و حفظ شبکههای اجتماعی گسترش دهند. اکتساب مهارتهای اجتماعی و استفاده از آنها برای عملکرد موفق در زندگی حیاتی است و ما را در دانستن اینکه در موقعیتهای مختلف چه بگوئیم و چگونه رفتار کنیم توانمند میسازد. بررسیهای متعدد نشان میدهد نارسایی در مهارتهای اجتماعی تأثیر منفی بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان میگذارد، مشکلات یادگیری را تشدید میکند و غالباً به بروز مشکلات سازگاری منجر میشود. در چنین عصری که فرد در زندگی روزمره خود انواع محدودیتهای فردی و اجتماعی را تجربه کرده است و با برخورد با این موانع دچار تعارض و ناکامی میشود، چنانچه فردی بتواند جریان اجتماعی شدن را بدرستی طی نموده و نیازهای خود را با نیازهای جامعهای که در آن زندگی میکند همسو نماید، به نوعی به کفایت اجتماعی رسیده و از عوارض روانی ناشی از آن، خاصه تشویش، افسردگی و اختلالات شخصیتی رهایی مییابد. با توجه به اهمیت مطالب ذکر شده، این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی مهارتهای اجتماعی بر سازگاری اجتماعی، شادکامی و سلامت روان دانش آموزان متوسطه بخش آبش احمد شهرستان کلیبر انجام یافته است.
1-2- بیان مسئله
دوره متوسطه و سالهای نوجوانی مرحلهٔ مهم و برجستهٔ رشد و تکامل اجتماعی و روانی فرد به شمار میرود. در این دوره نیاز به تعادل هیجانی و عاطفی به ویژه تعادل بین عواطف و عقل، درک ارزش وجودی خویشتن، خود آگاهی (شناخت استعدادها، تواناییها و رغبتها)، انتخاب هدفهای واقعی در زندگی، استقلال عاطفی از خانواده، برقراری روابط سالم با دیگران، کسب مهارتهای اجتماعی لازم، شناخت زندگی سالم و مؤثر از مهمترین نیازهای نوجوان است. بنابراین کمک به او در رشد و گسترش مهارتهای مورد نیاز برای زندگی بهتر، ایجاد یا افزایش اعتماد به نفس در برخورد با مشکلات و حل آنها و همچنین کمک به آنان در رشد و تکامل مهارتهای اجتماعی لازم برای سازگاری موفق با محیط اجتماعی در جامعه، ضروری به نظر میرسد.
به طور کلی مهارتهای اجتماعی به رفتارهایی گفته میشود که شالودهٔ ارتباطات موفق و رو در رو را، تشکیل میدهند. مهارتهای اجتماعی مجموعهای از تواناییها هستند که روابط اجتماعی مثبت و مفید را آغاز و حفظ نماید، دوستی و صمیمیت با همسالان را گسترش دهد، سازگاری رضایت بخشی را در مدرسه ایجاد کند، به افراد اجازه دهد که خود را با شرایط وفق دهند و تقاضاهای محیط اجتماعی را بپذیرند (گرشام و همکاران[1]، 2001).
براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی پیش بینی میشود که پس از سال 2010، کمتر کسی قادر خواهد بود بدون کسب مهارتهای اجتماعی، زندگی رضایت بخشی داشته باشد. تأثیر آموزش این مهارتها بر موفقیت در زندگی، از طریق دستکاری ظرفیت روانی – اجتماعی افراد امکان پذیر است. بنابراین آموزش این مهارتها، ظرفیت روانی- اجتماعی افراد را بالا برده و آنها را قادر میسازد تا با اندیشه و تحلیل موقعیت، به رفتاری سازگارانه و همراه با تحمل رو آورند (منگرولکار و همکاران[2]، 2001).
بنابراین آموزش مهارتهای اجتماعی به دانش آموزان از این جهت که چگونه و با چه کیفیتی در جمع حضور یابند و رفتارهای متناسب و مقبول از خود بروز دهند، ضرورت دارد (یاسینی فرید، 1392). اکتساب مهارتهای اجتماعی، محور اصلی رشد اجتماعی، شکل گیری روابط اجتماعی، کیفیت تعاملهای اجتماعی، سازگاری اجتماعی و حتی سلامت روان فرد به شمار میآید (تئودورو و همکاران[3]، 2005).
از آنجا که نیازهای اجتماعی متغیر میباشند و وابسته به زمینه اجتماعی خاص خود میباشند، بنابراین ضروری است که افراد مکانیزم پاسخ اجتماعی منطقی را در خود ایجاد کنند تا بتوانند خود را متناسب با نیازهای موقعیتی و وضعیتی تغییر دهند. ناتوانی برای تغییر رفتار در رابطه با نیازهای متغیر معمولاً به اختلال عملکرد منجر میشود. لذا مهارتهای اجتماعی ضعیف به عدم پذیرش فرد توسط دیگران و ناسازگاری منجر میشود (هربرت و همکاران، 2005).
تقریباً تمامی متخصصین روانشناسی و علوم تربیتی بر این باورند که دوره نوجوانی حساسترین، بحرانیترین و مهمترین دوره رشد هر انسان میباشد، در این دوره فرد به بلوغ میرسد، در پی کشف هویت خود است، بدنبال استقلال و جدایی از وابستگیهای دوره کودکی است، به همین دلایل در این دوره نوجوانان دارای وضعیت روانی با ثباتی نیستند و در این دوره هست که معمولاً بیشترین مشکلات رفتاری برای نوجوانان بوجود میآید (نسائیان و اسدی، 1395).
در نظریه کولمن[4]، هر یک از مشکلات نوجوانان در یک سن به تقویمی خاص به نقطه اوج تنش خود میرسد که با توجه به تفاوتهای جنسیتی تغییرپذیر است، و هر زمان که سن اوج تنش برای چند مسئله یا مشکل همزمان شود، سازگاری نوجوان دچار مشکل میشود، و در چنین وضعیتی است که مشکلات رفتاری برای آنان بیشتر نمایان میشود. اریکسون[5]، دوره نوجوانی را دوره هویت یابی در مقابل بی هویتی میداند، و با توجه به اینکه هویت یابی وحدتی است که بین سه سیستم زیستی، اجتماعی و روانی بوجود میآید، در صورتیکه چنین وحدتی حاصل نشود نوجوانان دچار آشفتگی در روابط و رفتار میگردند (انیسی و همکاران، 1386).
یکی از مسائل مهمی که در نوجوانان قابل ملاحظه و بررسی است، نحوه سازگاری نوجوانان در جوامع و بخصوص در محیط خانواده است. گاهی نوجوان به علت نداشتن مهارتهای مناسب ارتباطی دچار ناسازگاری در سطح خانواده و جامعه و در برخورد با همسالان میشود و این ناسازگاریها، منشاء بسیاری از ناسازگاریهای اجتماعی است. از سویی انسان موجودی است متشکل از ابعاد روانی، زیستی و اجتماعی و به منظور اینکه سازگاری اجتماعی برای یک فرد عملی شود، لازم است که افکار و بر خوردهای در تضاد با افکار و برخوردهای فرد که مشخص کننده تعلق او به گروه دیگر است نباشد و نیز افکار گروه در تضاد با افکارفرد نباشد به طوری که سیستم ارزشی مرتبط با شخصیت اورا دچار مشکل نسازد. سازگاری اجتماعی به عنوان مهمترین نشانه سلامت روانی از مباحثی است که توجه بسیاری از جامعه شناسان و روانشناسان را به خود جلب کرده است. رشد اجتماعی مهمترین جنبه رشد وجود هر شخص است و معیارهای اندازه گیری رشد هر فرد، سازگاری او با دیگران است (رییسی، 1392)
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.