پایان نامه بررسی تاثیر شواهد مدیریت سود بر احتمال سقوط(ریزش) قیمت سهام در شرکتهای پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران
فهرست محتوا
چکیده:
سود برای شرکت یکی از با اهمیتترین شاخصهای عملکرد میباشد بر همین اساس مدیران انگیزه دارند برای ابقاء خود، آن را دستکاری کنند. این پژوهش به بررسی تأثیر شواهد مدیریت سود بر احتمال سقوط (ریزش) قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران میپردازد. برای محاسبه شواهد مدیریت سود از دو شاخص قدر مطلق اقلام تعهدی اختیاری و خطای پیش بینی سود استفاده شده است. در این تحقیق تعداد 124 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 1390-1386 بررسی شده است. جهت آزمون فرضیهها از مدل رگرسیون لجستیک استفاده شده، یافتههای پژوهش نشان میدهد که قدر مطلق اقلام تعهدی اختیاری و خطای پیش بینی سود بر احتمال سقوط قیمت سهام تأثیر مثبت دارد. همچنین قدر مطلق اقلام تعهدی اختیاری و خطای پیش بینی سود در شرکتهایی که احتمال سقوط قیمت سهام دارند، بیشتر از شرکتهایی است که احتمال سقوط قیمت سهام ندارند.
کلمات کلیدی:
قدر مطلق اقلام تعهدی اختیاری، خطای پیش بینی سود، احتمال سقوط قیمت سهام
فهرست مطالب
- فصل اول: کلیات تحقیق
- 1-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………3
- 1-2- تشریح و بیان مسأله تحقیق ……………………………………………………………………………………………….4
- 1-3- ضرورت انجام تحقیق …………………………………………………………………………………………………………7
- 1-4- پرسش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………..8
- 1-5- اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………8
- 1-5-1- اهداف علمی تحقیق ……………………………………………………………………………………………………….8
- 1-5-2- اهداف کاربردی تحقیق…………………………………………………………………………………………………….8
- 1-6- فرضیههای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….9
- 1-7- قلمرو تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………9
- 1-7-1-قلمرو موضوعی تحقیق …………………………………………………………………………………………………9
- 1-7-2- قلمرو زمانی انجام تحقیق …………………………………………………………………………………………..10
- 1-7-3- قلمرو مکانی تحقیق …………………………………………………………………………………………………..10
- 1-8- تعریف مفاهیم و متغیرهای تحقیق ……………………………………………………………………………………..10
- 1-9- ساختار کلی تحقیق……………………………………………… ……………………………………………………….11
- 1-10- خلاصه فصل …………………………………………………………………………………………………………….12
- فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق
- 2-1-مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………14
- 2-2- ماهیت مدیریت سود…………………………………………………………………………………………………….15
- 2-3- الگوهای مدیریت سود…….. ………………………………………………………………………………………….18
- 2-3-1- وان بزرگ ……………………………………………………………………………………………………………..19
- 2-3-2- حداقل سازی سود…………………………………………………………………………………………………..19
- 2-3-3- حداکثر سازی سود……………………………………………………………………………………………………19
- 2-3-4- هموار سازی سود……………………………………………………………………………………………………….19
- 2-4- مدیریت سود را چگونه میتوان کشف کرد …………………………………………………………………….20
- 2-4-1- انتخاب روش حسابداری و زمان بندی………………………………………………………………………..21
- 2-4-2- مدیریت سود با استفاده از تغییر طبقه بندی……………………………………………………………………22
- 2-4-3- مدیریت سود با استفاده از جریانات نقد واقعی………………………………………………………………..23
- 2-5- طرحهای تحقیق و مدیریت سود…………………………………………………………………………………..23
- 2-6- اقلام تعهدی اختیاری…………………………………………………………………………………………………..23
- 2-6-1- انقطاع در توزیع سود……………………………………………………………………………………………….28
- 2-6-2- شواهد مدیریت سود در مورد اقلام خاص حسابداری………………………………………………………29
- 2-7- انگیزههای مدیریت سود……………………………………………………………………………………………..29
- 2-7-1- انگیزه قیمت گذاری دارایی……………………………………………………………………………………….30
- 2-7-2- انگیزههای قراردادی……………………………………………………………………………………………….31
- 2-7-3- انگیزههای سیاسی مدیریت سود…………………………………………………………………………………32
- 2-7-4- مدیریت سود برای انگیزههای مالیاتی………………………………………………………………………….32
- 2-7-5- مدیریت سود به دلیل تغییر مدیر عامل………………………………………………………………………….33
- 2-7-6- مدیریت سود جهت انتقال اطلاعات به سرمایه گذاران………………………………………………………33
- 2-8- صورتهای مالی میان دورهای و مدیریت سود…………………………………………………………………33
- 2-9- تعریفی از ریسک………………………………………………………………………………………………………..37
- 2-10- انواع ریسک…………………………………………………………………………………………………………….38
- 2-10-1- ریسک غیر سیستماتیک………………………………………………………………………………………….39
- 2-10-2- ریسک سیستماتیک……………………………………………………………………………………………….39
- 2-10-2-1- ریسک بنیادین در برابر ریسک سیستماتیک……………………………………………………………..41
- 2-10-2-2- ضریب بتا بعنوان شاخص ریسک سیستماتیک……………………………………………………………42
- 2-11- تخمین بتای تاریخی……………………………………………………………………………………………………43
- 2-11-1- صحت بتای تاریخی……………………………………………………………………………………………….45
- 2-12- بتای اساسی……………………………………………………………………………………………………………..46
- 2-13- ثبات ضریب بعنوان شاخص ریسک سیستماتیک……………………………………………………………..48
- 2-14- ریسکهای ناشی از شرکت………………………………………………………………………………………… 49
- 2-14- 1- ریسک تجاری………………………………………………………………………………………………….. 49
- 2-14-1-1- عوامل مؤثر در ریسک تجاری…………………………………………………………………………….. 50
- 2-14- 2- ریسک مالی……………………………………………………………………………………………………… 51
- 2-14- 3- ریسک ورشکستگی……………………………………………………………………………………………. 51
- 2-14- 4- ریسک کاهش قیمت سهام…………………………………………………………………………………… 52
- 2-15- مدیریت سود و سقوط قیمت سهام……………………………………………………………………………….54
- 2-16- مدل مفهومی تحقیق…………………………………………………………………………………………………..57
- 2-17- پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………57
- 2-17-1- پیشینه خارجی……………………………………………………………………………………………………..57
- 2-17-2- پیشینه داخلی……………………………………………………………………………………………………….62
- 2-18- نگارهای از خلاصه تحقیقات انجام شده………………………………………………………………………….64
- 2-19- خلاصه فصل …………………………………………………………………………………………………………..67
- فصل سوم: روش شناسی تحقیق
- 3-1- مقدمه ………………………. ……………………………………………………………………………………………………69
- 3-2- روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………70
- 3-3- جامعه و نمونه آماری تحقیق ………………………………………………………………………………………………70
- 3-3-1- روش نمونه گیری ………………………………………………………………………………………………………..71
- 3-4- فرضیههای تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………73
- 3-5- مراحل عمومی آزمون فرض آماری………………………………………………………………………………………73
- 3-6- ابزار جمع آوری دادههای مورد نیاز تحقیق………………………………………………………………………75
- 3-7- قلمرو تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………….75
- 3-7- 1- قلمرو موضوعی تحقیق………………………………………………………………………………………………….75
- 3-7- 2- قلمرو زمانی انجام تحقیق………………………………………………………………………………………………76
- 3-7- 3- قلمرو مکانی تحقیق………………………………………………………………………………………………………76
- 3-8- روشها وابزار تجزیه و تحلیل دادهها…………………………………………………………………………………76
- 3-9- متغیرهای تحقیق و تعاریف عملیاتی آنها ………………………… …………………………………………………76
- 3-9-1- متغیر وابسته …………………………………………………………… ………………………………………………….77
- 3-9-2- متغیر مستقل …………………………………………………………… ………………………………………………….78
- 3-9-2-1- نحوه محاسبه قدر مطلق اقلام تعهدی اختیاری…………… ………………………………………………..78
- 3-9-2-2- نحوه محاسبه خطای پیش بینی سود………………………….. ……………………………………………….79
- 3-9-3- متغیر کنترلی ……………………………………………………………… ……………………………………………….80
- 3-10- روشهای آماری تجزیه و تحلیل دادهها ……………………….. ……………………………………………….81
- 3-10-1- آمار توصیفی ………………………………………. …………………………………………………………….81
- 3-10-2- همبستگی بین متغیرها……………………………………………. …………………………………………..82
- 3-10-3- تحلیل رگرسیون دادهها…………………………………. ……………………………………………………82
- فصل چهارم: تحلیل یافتهها
- 4-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………85
- 4-2- آمار توصیفی دادهها ……………………………………………………. ………………………………………………….86
- 4-3- آزمون نرمال بودن دادهها ………………………………………………………………………………………….87
- 4-4- همبستگی بین متغیرها …………………………………………………………………………………………….88
- 4-5- نتایج آزمون فرضیههای تحقیق ………………………………………………………………………………..89
- 4-5-1- نتایج آزمون فرضیهٔ اول……………………………………. ………………………………………………………..89
- 4-5-2- نتایج آزمون فرضیهٔ دوم…………………………………. …………………………………………………………..91
- 4-5-3- نتایج آزمون تفاوت فرضیهٔ اول………………………………… ………………………………………………..93
- 4-5-4- نتایج آزمون تفاوت فرضیهٔ دوم………………………………………….. ………………………………………95
- 4-6- خلاصه یافتههای تحقیق ………………………………………………………………………………………….96
- فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها
- 5-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………….98
- 5-2- تحلیل و تفسیر نتایج آزمون فرضیهها …………………… ………………………………………………………….99
- 5-2-1- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه اول………………………………. ………………. ………………………………….99
- 5-2-2- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه دوم…………………………………… ……………………………………………….99
- 5-3- مقایسه نتایج یافتهها با تحقیقات مشابه…………………………………… ………………………………………..100
- 5-4- بحث و نتیجهگیری ………………………………………………………………… ……………………………………..101
- 5-5- نتایج جانبی حاصل از تحقیق ……………………………………………………… …………………………………….99
- 5-6- پیشنهادات تحقیق ………………………………………………………………………. …………………………………102
- 5-7- پیشنهاد برای تحقیقات آینده …………………………………………………………… ………………………………103
- 5-8- محدودیتها و موانع تحقیق ………………………………………………………………….. ………………………….104
1-1- مقدمه
یکی از اقلام صورتهای مالی که به عنوان معیار ارزیابی عملکرد و توانایی سود آوری واحد انتفاعی مورد توجه قرار میگیرد، «گزارشگری سود» میباشد. اما به دلایلی نظیر ابقاء در شرکت، دریافت پاداش و…، مدیریت واحد انتفاعی خواسته یا ناخواسته ممکن است با دستکاری سود، وضعیت شرکت را مطلوب جلوه دهد. تحت چنین شرایطی سود واقعی با سود گزارش شده در صورتهای مالی مغایرت داشته و رویدادی تحت عنوان مدیریت سود رخ داده است (نمازی و همکاران،1389). این فرایند، یعنی افشاء نکردن زیانهای واقعی تا زمان حضور مدیر در شرکت ادامه مییابد. پس از ترک شرکت توسط مدیر، حجم عظیمی از زیانهای افشاء نشده وارد بازار شده، به سقوط قیمت سهام منجر میشود.
در ادبیات مالی از ریزش قیمت سهام[1] به عنوان تعدیل یکباره و منفی قیمت سهام شرکت یاد میشود، به ویژه از آنجا که سودها نوعاً به عنوان شاخص سودآوری اولیه در نظر گرفته شده، بنابراین با افزایش شواهد مدیریت سود این امکان پیش میآید که ریسک کاهش قیمت سهام افزایش یابد، بنابراین در این تحقیق ابتدا بیان مساله، ضرورت انجام تحقیق، فرضیات تحقیق و در نهایت قلمرو تحقیق و… ارائه میشود.
1-2- تشریح و بیان مساله
همواره سرمایهگذاران در بازار سرمایه به صورتی مستمر در حال ارزیابی بازده مورد انتظار و ریسک مرتبط با سهام مختلف هستند، تا بتوانند برای ایجاد پرتفویی مناسب از سهام برای سرمایهگذاری تصمیمگیری نمایند. اما با توجه به عدم وجود بازار کامل، تصمیمات اتخاذ شده توسط سرمایهگذاران در شرایط اطمینان کامل نبوده و به همین خاطر، آنها همواره نیازمند اطلاعات مرتبط با موضوع تصمیمگیری (سرمایهگذاری) هستند، زیرا همواره وجود چنین اطلاعاتی تأثیر بسزایی در کاهش این عدم اطمینان دارد (هوتن[2]،2009).
منابع متفاوتی برای برطرف کردن این نیاز اطلاعاتی سرمایهگذاران وجود دارد، اما همواره گزارشگری مالی و سیستم حسابداری به عنوان یکی از اصلیترین منابع موجود برای رفع این نیاز اطلاعاتی شناخته میشود، تا آنجا که در تحقیقات بیشماری کاراترین نوع پاسخگویی و ارائه اطلاعات به افراد ذینفع از ویژگیهای آن میباشد (همان منبع).
با توجه به این مطالب میتوان به نقش حسابداری و گزارشگری مالی در تعیین صحیح قیمت سهام شرکت (که نتیجه عرضه و تقاضای ناشی از تصمیمات سرمایهگذاران است) و در نتیجه آن هدایت درست جریان سرمایهگذاری (از طریق شناساندن زمینههای مستعد سرمایهگذاری) پی برد، که این مسأله در نهایت میتواند منجر به افزایش تولید کشور و بهبود رفاه مردم گردد (لین و میرز[3]، 2006).
مسأله قابل توجه در این بین آن است که براساس تحقیقات حسابداری همواره مدیران واحدهای تجاری قادر خواهند بود در انجام سیاست مربوط به تأخیر درانتشار اخبار بد و انباشته ساختن آن به صورت اطلاعات محرمانه حجم معینی از اخبار بد را در شرکت انباشته سازند، که این به دلیل عواملی نظیر پرهزینه بودن این سیاست و یا به طورکلی عدم توانایی مدیریت برای ادامه این اقدام (نظیر تغییر مدیریت واحد تجاری) میباشد. در نهایت با رسیدن حجم اطلاعات منفی انباشته شده به آن مقدار نهایی، دیگر مدیران قادر نخواهند بود که از انتشار این اخبار به بازار و سرمایهگذاران جلوگیری نمایند (همان منبع).
یکی از رفتارهای فرصت جویانه که گاهی اوقات برای آرایش اطلاع رسانی وضعیت مطلوب شرکتها مورد استفاده قرار میگیرد، مدیریت سود میباشد (وایلد[4]،2001). فلسفه مدیریت سود، بهره گیری از انعطاف پذیری روشهای استاندارد و اصول پذیرفته شده حسابداری میباشد البته تفسیرهای گوناگونی که میتواند از روشهای اجرایی یک اسـتاندارد حسابداری برداشت کرد، از دیگر دلایل وجود مدیــریت سود میباشد (ناظمی اردکانی،1388).
به نظر هسیو و همکاران[5](2006) مدیریت سود زمانی پیش میآید که مدیران در طی سالها مداوم از اقلام تعهدی اختیاری استفاده کنند که این امر منجر به تغییر عمده در هزینههای واحد تجاری و سرمایه گذاریها میشود. اما نکته حائز اهمیت این است که به کارگیری اندازه اقلام تعهدی سالانه برای کشف مدیریت سود موجب این میشود که ما نتوانیم مدیریت سود را کشف کنیم. به سبب این که تأثیرات مدیریت سود بالا و پایین (جهت مدیریت سود) در میان دورهها در پایان سال تعدیل میشود. که این موجب کاهش میانگین اقلام تعهدی در پایان سال میشود (زنگین و اوزکان[6]،2010) بنابراین ممکن است مدیران در میان دورهها انگیزه بیشتری برای مدیریت سود داشته باشند.
هوتن و همکاران[7](2009) معتقدند که مدیران انگیزه دارند برای ابقاء خود، بخشی از زیانها را پنهان کنند. بنابراین برای رسیدن به این هدف امکان دارد تفاوت سود پیش بینی شده با سود واقعی بیشتر شود. همچنین افشا نکردن زیانهای واقعی تا زمان حضور مدیر در شرکت ادامه مییابد. پس از ترک شرکت توسط مدیر، حجم عظیمی از زیانهای افشاء نشده وارد بازار شده، به سقوط قیمت سهام منجر میشود.
میزان اطلاعات منفی که مدیران میتوانند انباشت و پنهان کنند، در شرکتهای مختلف متفاوت است. علاوه بر این، تواناییها و فرصتهای مدیران برای انباشت و افشا نکردن اخبار منفی، به هزینهها و منافع آن بستگی دارد برای مثال، در شرایطی که هیچگونه عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سرمایه گذاران وجود ندارد، مدیران انگیزهای برای افشای نامتقارن اطلاعات ندارند، چرا که در چنین شرایطی هزینههای نگهداری و افشا نکردن اخبار منفی بیش از منافع آن خواهد بود، اما در شرایطی که عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سرمایه گذاران بالاست، هزینههای افشا نکردن اخبار منفی و انباشت آنها در داخل شرکت، کمتر از منافع آن خواهد بود و بنابراین، مدیران انگیزه پیدا میکنند تا اخبار منفی را داخل شرکت انباشت کرده، آنها را افشا نکنند (سینایی و داودی،1388).
زمانی که مدیران سود را برای نشان ندادن اخبار بد دستکاری میکنند بنگاهها بیشتر از ارزش واقعی ارزشگذاری میشوند ولی زمانی که مدیران نمیتوانند دیگر اخبار بد را پنهان سازند یک کاهش قیمت قابل توجه روی میدهد (کیم و زهانگ[8]،2010).
از این رو با توجه به اینکه شواهدی از مدیریت سود به عنوان اخبار بد در بازار تلقی میشود، و این امر موجب تعدیل یکباره و منفی قیمت سهام شرکت (در ادبیات مالی از آن به عنوان ریزش قیمت سهام[9] یاد میشود) خواهد شد. بنابراین این پژوهش به بررسی تأثیر شواهد مدیریت سود بر احتمال سقوط (ریزش) قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران میپردازد.
1-3- ضرورت انجام تحقیق
ضرورت انجام این پژوهش به قرار زیر است:
انگیزه تحقیق ما ناشی از تلاشهای تحقیقات دانشگاهی اخیر در زمینه کاهش ناگهانی قیمت سهام است. تحقیقات گستردهای اذعان داشتهاند که عوامل متعددی میتواند منجر به افزایش سقوط قیمت سهام شوند از جمله این عوامل میتوان به مدیریت سود اشاره کرد (کیم و زهانگ،2010). با توجه به اینکه سود حسابداری به عنوان یکی از مهمترین عوامل تصمیم گیری سرمایه گذاران شرکت میباشد، و نیز خود سود متشکل از اقلام نقدی و تعهدی است و اقلام تعهدی سود تا حدود زیادی در کنترل مدیریت هستند و وی میتواند برای بهتر جلوه دادن عملکرد شرکت و افزایش قابلیت پیش بینی سودهای آینده در اقلام تعهدی سود دست برده و به اصطلاح امروزی سود را مدیریت کند. (همان منبع).
بنابراین در یک محیط گزارشگری غیرشفاف از سود، سرمایه گذاران قادر به شناسایی و کشف پروژههای زیان ده شرکت نیستند. ناتوانی سرمایه گذاران در تمایز بین پروژههای سود ده و زیانده باعث میشود که پروژههای زیان ده ادامه یابد و با گذر زمان زیان دهی آنها افزایش یابد.
بنابراین با توجه به نقش مدیریت سود در افزایش سقوط قیمت سهام این پژوهش سعی دارد به این سؤال پاسخ دهد که آیا شواهدی از مدیریت سود بر احتمال سقوط قیمت سهام تأثیر دارد یا خیر؟
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.