پایان نامه بررسی عوامل اقتصادی – اجتماعی و جمعیتی موثر بر باروری زنان
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول : کلیات
مقدمه……………………………………………………………………………………. 2
1-1 بیان مسئله …………………………………………………………………………. 3
1-2 ضرورت و اهمیت تحقیق………………………………………………………….. 4
1-3 علت انتخاب موضوع……………………………………………………………… 5
1-4 تاریخچه مطالعات جمعیتی ………………………………………………………… 8
1-5 اهداف پژوهش …………………………………………………………………… 10
1-6سوالات تحقیق……………………………………………………………………… 10
1-7 فرضیه های تحقیق……………………………………………………………….. 11
1-8 قلمرو تحقیق………………………………………………………………………. 11
1-9 مدل های تحقیق…………………………………………………………………… 11
1-10 تعاریف عملي و نظري متغیرها…………………………………………………. 12
1-11 محدودیت ها…………………………………………………………………….. 15
فصل دوم : چارچوب نظري و پیشینه تحقیق
2-1 چارچوب نظری…………………………………………………………………… 17
2-2 نظریه طرفداران افزایش جمعیت…………………………………………………. 17
2-3 نظریه مخالفان افزایش جمعیت……………………………………………………. 19
2-4 نظریه طرفداران جمعیت ثابت……………………………………………………. 22
2-5 نظریه ی طرفداران جمعیت متناسب یا مطلوب…………………………………… 24
2-6 نظریه های باروری………………………………………………………………. 25
2-6-1 تئوری های اقتصادی – اجتماعی باروری……………………………………… 26
2-6-2 تئوری لیبن اشتاین……………………………………………………………… 26
2-6-3 تئوری بکر…………………………………………………………………….. 27
2-7 تئوری رفتار مصرف کننده و اقتصاد خود باروری………………………………. 28
2-8 نظریه میکرو اقتصاد باروری…………………………………………………….. 29
2-9 تئوری استیرلین…………………………………………………………………… 31
2-10 نظریه پیرامون – مرکز ایسترلین……………………………………………….. 31
2-11 راه حل دیدگاه اقتصاد باروری …………………………………………………. 32
2-12 تئوری ارتقاء اجتماعی………………………………………………………….. 32
2-13تئوری تغییر و پاسخ ( k.Davis ) ……………………………………………… 33
2-14 تئوری اشاعه عقب افتادگی فرهنگی ……………………………………………. 33
2-15 تئوری نوگرایی…………………………………………………………………. 34
2-16 مدل جامعه شناختی باروری…………………………………………………….. 36
2-17 مدل های متغیرهای بینابین ……………………………………………………… 37
2-18 تئوری فرهنگی هال…………………………………………………………….. 39
2-19 تئوری بیولوژیک یا زیستی باروری……………………………………………. 39
2-20 باروری از دیدگاه اسلام…………………………………………………………. 40
2-21 رهیافت کلی…………………………………………………………………….. 42
2-22 پیشینه تحقیق…………………………………………………………………….. 43
2-23 تحقیقات در ایران……………………………………………………………….. 43
2-24 تحقیقات خارجی ………………………………………………………………… 47
2-25 مقایسه نتایج به دست آمده از تحقیقات تجربی در ایران و سایر کشورهای جهان.. 51
فصل سوم : روش تحقیق
3-1 مقدمه……………………………………………………………………………… 53
3-2 بررسي مدارك ……………………………………………………………………. 53
3-3 روش هاي تحقيق…………………………………………………………………. 54
3-4 روش تحقیق ……………………………………………………………………… 56
3-5 جامعه آماری……………………………………………………………………… 57
3-6 حجم نمونه………………………………………………………………………… 58
3-7 روش نمونه گیری………………………………………………………………… 58
3-8 روش انتخاب حجم نمونه………………………………………………………….. 59
3-9 روش گردآوری اطلاعات…………………………………………………………. 59
3-10 روایی و اعتبار پرسشنامه ………………………………………………………. 60
فصل چهارم : تحلیل داده ها
4-1 یافته های تحقیق…………………………………………………………………… 62
4-2 يافته هاي استنباطي ( تحليل فرضيات )…………………………………………… 80
فصل پنجم: نتیجه گیری
5-1 نتیجه گیری……………………………………………………………………….. 87
5-2 پیشنهادات…………………………………………………………………………. 88
ضمائم و پيوستها ………………………………………………………………………. 92
پرسشنامه…………………………………………………………………………………
منابع و ماخذ………………………………………………………………………………
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار(2-1) فرآيند نوگرايي و تغييرات ميزان باروري……………………………….. 35
نمودار (2-2) الگوي تجزيه و تحليل جامعه شناسي سطوح باروري…………………. 38
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول(4-1) توزیع فراوانی و درصد حجم نمونه بر حسب سن………………………… 63
جدول (4-2) توزیع فراوانی و درصد حجم نمونه بر حسب سن همسر………………… 64
جدول (4-3) : توزیع فراوانی و درصد حجم نمونه بر حسب تحصیلات……………….. 65
جدول (4-4) توزیع فراوانی و درصد حجم نمونه بر حسب تحصیلات همسر………….. 66
جدول (4-5) : توزیع فراوانی ودرصد حجم نمونه بر حسب شغل پاسخگویان…………. 67
جدول (4-6) توزیع فراوانی و درصد حجم نمونه بر حسب شغل همسر………………. 68
جدول (4-7) : توزیع فراوانی درصد حجم نمونه بر حسب هزینه خانوار ( میزان درآمد). 69
جدول (4-8) : توزیع فراوانی ودرصد حجم نمونه از فقط و سخنگویان به رضایت از محل زندگی 70
جدول (4-9) : توزیع فراوانی و درصد حجم نمونه بر حسب وضعیت منزل مسکونی… 71
جدول (4-10) : توزیع فراوانی و درصد حجم نمونه بر حسب تاثیر سن ازدواج بر بارور………. 72
جدول ( 4-11): توزیع فراوانی و درصد حجم نمونه بر حسب سن هنگام تولید اولین بارداری 73
جدول (4-12) :توزیع فراوانی و درصد حجم نمونه بر حسب اینکه چقدر راز تصمیم گیری های شما به همسرتان هماهنگ و همسو است؟………………………………………………………………………….. 74
جدول (4-13) : توزیع فراوانی و درصد حجم نمونه بر حسب نظر پاسخگویان در ارتباط با برنامه تنظیم خانواده. 75
جدول (4-14) توزیع فراوانی درصد حجم نمونه………………………………………. 76
جدول (4-15) :توزیع فراوانی و درصد حجم نمونه بر حسب تاثیر تحصیلات بر کاهش باروری 77
جدول (4-16) توزیع فراوانی و درصد حجم نمونه بر حسب علاقه……………………. 78
جدول (4-17 ) : توزیع فراوانی و درصد حجم نمونه بر حسب علاقه همسر………….. 79
جدول شماره 1:توزیع میزان تحصیلات خانواده با میزان باروری…………………….. 80
جدول شماره 2: توزیع سن ازدواج زنان با میزان باروری…………………………….. 81
جدول شماره 3: متغیر بسته –میزان باروری متوسط درآمد ماهیانه خانواده……………. 82
جدول شماره 4:متغیر وابسته-میزان باروری چقدر از تصمیم گیری های شما در مسائل خانواده با نظر همسرتان هماهنگ و همسو است؟………………………………………………………………………….. 83
جدول شماره 5: متغیر وابسته –میزان باروری نظر شما در مورد برنامه های تنظیم خانواده چیست؟ 84
چكيده
در جهان امروز رشد شتابان جمعيت مايه اصلي نگراني هاي بشر در آينده را تشكيل مي دهد ، روند سرسام آور افزايش جمعيت از يك سوو محدوديت منابع از سوي ديگر دست اندكاران امر توسعه را با شگفتي و سر در گمي روبرو ساخته است به طوري كه در صورت نبود منابع لازم براي توسعه و يا عدم تجهيز آن ها در جهت رفع احتياجات بشر افزايش جمعيت به عنوان يكي از موانع اصلي توسعه عمل كرده و به طور مستقيم بر تقليل سطح برخورداري هاي اقتصادي و اجتماعي وارد خواهد شد.
نظر به اهميت رابطه اي بين جمعيت و توسعه براي نيل به توسعه شناخت جمعيت و خصوصيات آن در هر منقطه ضروري مي نمايد . اين شناخت از طريق ارزيابي و تجزيه و تحليل پديده هاي مختلف جمعيتي « چون باروري ، مرگ و مير،مهاجرت ، ازدواج ، طلاق زمينه ي مناسب را براي برنامه ريزي هاي مختلف توسعه اقتصادي ،اجتماعي و فرهنگي مهيا مي سازد».
در فاصله زماني سه دهة گذشتة باروري ايران به طور چشمگيري كاهش يافته است هر چند تا به حال تحقيقاتي در زمينه تبيين كاهش باروري ، ايران صورت گرفته است ، حال مكانيزم تحولات باروري و همچنين عوامل مرتبط به آن همچنان در پرده ابهام قرار دارد .
اين پژوهش عوامل نهادي موثر بر فرآيند انتقال باروري در منطقه 9 تهران با تاكيد بر تحولات خانواده خود در تحليل قرار مي دهد . به بيان دقيقتر، اين مطالعه با پيوند زدن برخي از تحولات اجتماعي چند دهة اخير با رفتارها و ارزش هاي خانوادگي نشان مي دهد كه چگونه برخي از اين فراگردهاي اجتماعي عمده نظير وقوع جنگ و انقلاب و نيز تحولات نگرشي و ارزشي پياپي اين سال ها به مسير و جهت سياري از تحولات خانوادگي ،و از جمله بر رفتار ها و نگرش هاي باروري تاثيري اساسي نهاده است.
فصل اول
كليات
مقدمه
يكي از مسائل اساسي جهان امروز مسئله جمعيت است توجه به موضوع جمعيت امر جديدي نبوده، بلكه اين موضوع از دير باز مورد توجه دانشمندان ، علما و فلاسفه بوده است . با تمام اين اوصاف واقعيت اين است كه جمعيت هيچ گاه از اهميتي كه امروز داراست برخوردار نبوده است.
عدم تناسب بين رشد جمعيت و رشد امكانات اقتصادي يكي از مشكلات عمده كشورهاي توسعه نيافته و در حال توسعه امروزي از جمله « ايران » مي باشد.
كشورهاي جهان سوم ،با وجود بهره مندي از بيشترين امكانات مادي و انساني ، منابع عظيم ثروت به لحاظ اقتصادي و اجتماعي در بدترين شرايط به سر مي برند . رشد سريع جمعيت و ناهماهنگي ميان رشد جمعيت و رشد اقتصادي مشكلات عديده اي را در زمينه هاي مختلف اقتصادي ، اجتماعي ، آموزشي ، درماني ، اشتغال و ديگر شاخص هاي توسعه در اين كشورها موجب شده است اما تغييرات جمعيتي نيز يكي از عوامل افزايش يا كاهش جمعيت مي باشد كه متاثر از مؤلفه هاي باروري ، مرگ و مير و مهاجرت است و در جمعيتي كه مهاجرت در آن صورت نمي گيرد مؤلفه هاي باروري ، مرگ و مير است كه باعث ثبات يا تغيير در حجم ، توزيع و تركيب جمعيت مي شود.
باروري به عنوان يكي از اجزاي اصلي رشد جمعيت ، موضوعي است كه همواره مورد توجه قرار گرفته و تحقيقات گسترده دامنه داري در زمينة شناخت عوامل موثر بر آن در ايران و خارج از ايران صورت گرفته است.
بدين لحاظ اندازه گيري و شناخت سطح باروري در هر جامعه ،نه تنها در پيش بيني هاي جمعيتي كه اساس و زير بناي برنامه ريزي هاي اقتصادي ،اجتماعي و جمعيتي براي امر توسعه لازم است بلكه در ارزيابي شرايط اقتصادي و اجتماعي جامعه مورد مطالعه نيز از شاخص هاي كلان و مهم به شمار مي آيد.
در كشور ايران نيز در سال هاي اخير موفقيت هاي چشمگيري در كنترل مواليد و جلوگيري از رشد شتابان جمعيت حاصل شده به طوري كه بر اساس نتايج سرشماري سال 1385 ميزان رشد سالانه جمعيت چيزي حدود 6/1 درصد بوده است.
- بيان مسئله
خانواده هسته اصلي جامعه و يكي از قديمي ترين گروه ها است اين گروه كاركردهاي اجتماعي كردن فرزندان ، مراقبت از سالمندان و كودكان ،ايجاد آرامش روحي و رواني اعضاء را بر عهده دارد . هر چند كه از كاركردهاي خانواده در جامعه امروز كاسته شده و اثرات گذشته را در جامعه ندارد ولي باز هم خانواده يكي از كانونهاي اصلي و تاثير گذار جامعه است.
در كنار كاركردهاي ذكر شده براي خانواده كاركرد توليد نسل ، فرزند آوري و باروري را ميتوان نام برد. منظور اصلي دراين پژوهش «باروري» است كه براي بقاء زندگي زناشويي يك امر الزامي است . خانواده با به دنيا آمدن فرزندان و مراقبت از آنها ، جامعه پذير نمودن آنها ، نخستين گام ها را براي عهده گرفتن نقش هاي گوناگون در گروه ها ، سازمانها و نهادها توسط فرزندان بر مي دارد.
تمامي پژوهشگران ، تاريخ دانان ،پزشكان و دولتمردان متولدين خانواده هستند و بسياري از الگوهاي رفتاري آنها ريشه در خانواده دارد.
از طرف ديگر بالا رفتن ميزان شهرنشيني و سواد ،تمايل افراد به رفاه بيشتر ،ماشيني شدن كارها و علاقه زوجين و يا والدين به پيشرفت هاي اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي نيز به تعداد فرزندان و ديدگاه آنها نسبت به فرزند آوري موثر بوده است.
با در نظر گرفتن مطالب ذكر شده موضوع مورد مطالعه ما در اين پژوهش ، بررسي تاثير عوامل اجتماعي ، اقتصادي و اجتماعي به ميزان باروري زنان 49-15 ساله مي باشد.
در اين پژوهش سعي ما اين است كه نقش عوامل موثر در تغييرات و نوسانات ميزان باروري كه باعث دگرگوني در تعداد مواليد مي شود را بیابیم؟ و نيز ميزان تاثير اين فاكتور ها را بر ميزان باروري مورد بررسي قرار دهيم.
- ضرورت و اهميت تحقيق
اگر چه مسئله جمعيت از دير باز مورد توجه جامعه شناسان و محققان علوم اجتماعي اقتصادي و سياسي بوده است اما پژوهش درباره علل افزايش و يا كاهش نيز بررسي در ارتباط با چگونگي تغييرات آن درچند دهه اخير توسعه فراواني يافته است .
در ايران نيز مانند ساير كشورها مسئله جمعيت و نياز واقعي روند تغييرات آن در سالهاي اخير علاقه ي محققان را به مطالعات مربوط به آن افزايش داده است .
بخصوص كه پژوهشهاي انجام شده در اين زمينه اندك و پراكنده مي باشد و نمي تواند سيماي كلي علل نوسانات در روند واقعي جمعيت را در كل كشور يا مناطق شهري و روستايي تصور كنند ، بدين جهت هر گونه مطالعه در اين مورد راه گشا بوده و به شناخت چارچوب كلي جمعيت و دور نماي آينده كمك مي كند.
نقش باروري به عنوان مهمترين پديده تعيين كننده نوسانات جمعيت سبب شده كه مطالعات مربوط به آن نسبت به ساير پديده هاي جمعيتي از اهميت فراواني برخوردار باشد.
بررسي عوامل اقتصادي و اجتماعي موثر در آن سهم بزرگي از پژوهش هاي جمعيتي را برخود اختصاص دهد ( آقا ،1364،1)
مي دانيم كه ميزان باروري به نوبه خود تابع عوامل اقتصادي – اجتماعي و فرهنگي جمعيت شناختي و حتي جغرافيايي است و جهت كنترل باروري شناخت دقيق اين عوامل ضرورت دارد .
مطالعات انجام شده دراين زمينه هنوز نتوانسته ، تمامي عوامل موثر نيز ميزان تاثير عوامل شناخته شده به باروري را مشخص كنند . دليل اين امر آن است كه سهم متغيرهاي مختلف در تغييرات باروري با توجه به شرايط گوناگون اقتصادي – اجتماعي و فرهنگي در هر جامعه متفاوت و در هر جامعه به گونه ي خاص مي باشد .
با توجه به اينكه بررسي همه عوامل موثر بر باروري در يك بررسي ممكن نيست و نيز به دليل كمبود زمان و امكانات لازم در اين تحقيق مقوله هايي از متغيرهاي اجتماعي – اقتصادي و جمعيتي موثر بر باروري برگزيده شده و چگونگي ميزان تاثير آنها به يكديگر و بر باروري ( به تنهايي و به طور همه جانبه ) نشان خواهد شد.
- علت انتخاب موضوع
آگاهي از افزايش سريع جمعيت به عنوان خطر جهاني يكي از مشغله هاي فكري عمده بشر نيمه دوم قرن بيستم شناخته شد . عليرغم مباحث مفصلي كه درباره ي دامنه و واقعيت خطر افزايش جمعيت به عمل آمده و علي رغم جبهه گيري هاي عقيدتي و مرامي كه در مورد راه و روش و روش مواجهه با اين خطر بروز كرده ، لزوم جلوگيري از افزايش جمعيت به عنوان يك اصل عمده از طرف اكثريت ملت هاي جهان مورد قبول قرار گرفته است .
البته در همةنقاط اين يك تفاهم كلي در مورد تحديد مواليد وجود ندارد . در نتيجه در بعضي ممالك جلوگيري از رشد جمعيت به عنوان بخشي از برنامه كلي تلقي كرده و برنامه خاصي را به هدف مشخص كاهش نرخ زاد و ولد به مرحله اجرا گذاشته اند ( كيوا؛7:1349).
چهل سال گذشته بر وقوع يكي از بزرگترين انقلاب هاي اجتماعي در طول زمان ما شهادت
مي دهد و آن درك اين واقعيت توسط دولت هاست كه لازم دانسته اند مردم از طريق برنامه هاي تنظيم خانواده توليد مثل خود را كنترل نمايند و در طول چهار دهه گذشته كشورهاي مختلف جهان ، چه پيشرفته و چه در حال توسعه و با نظام هاي گوناگون ، برنامه تنظيم خانواده را به بهترين روش براي كنترل جمعيت و تجديد مواليد بر شمرده اند ( كريم زاده ،8:1373)
پس از كنفرانس جهاني جمعيت كه در بخارست تشكيل شد بيشتر كشورهاي در حال توسعه ، سياست ها و روش هاي طرح ريزي شده اي براي جلوگيري از بارداري ، تهية و سايل و روش هاي جلوگيري از باروري و امكان دسترسي بيشتر به آن در قالب برنامه هاي ملي تنظيم خانواده را پذيرفته و به كار گرفته اند.
استفاده از وسايل جلوگيري از حاملگي اگر چه در تمام دنيا به طور مداوم رو به افزايش است ، اما هنوز استفاده از آن به طور عموم در ميان خانواده ها رايج نشده است ( غفاري ،1369:12) در جمهوري اسلامي ايران نيز تا سال هاي قبل از انقلاب به طبق سياست هاي سازمان بهداشت جهاني در زمينه كنترل جمعيت در كشورهاي جهان سوم ، برنامه تنظيم خانواده ( بر اساس دو فرزند ) در كشور به اجراء در آمد .
پس از انقلاب با توجه به ديدگاه هاي منفي كه در مورد برنامه ها و طرح هاي رژيم گذشته وجود است ،برنامه كنترل جمعيت و تنظيم خانواده به طور موقت منتفي شناخته شدو در طول كمتر از 10 سال (68-1359) رشد جمعيت به مرحله اي خطرآفريني رسيد .
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.