پایان نامه تأثیر تحقیق و توسعه بر رشد اقتصادی کشورهای توسعه یافته و در حال ظهور
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- عنوان صفحه
- چکیده 1
- فصل اول: کلیات تحقیق 2
- 1-1) مقدمه 3
- 1-2) بیان مسئله 4
- 1-3) ضرورت انجام تحقیق 6
- 1-4) فرضیه و اهداف تحقیق 6
- 1-5) روش و حدود تحقیق 7
- فصل دوم: مروری بر ادبیات موضوع 8
- 2-1) مقدمه 9
- 2-2) تقسیمبندی جوامع بر اساس سطح توسعه آنها 10
- 2-3) مرزبندی بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه 12
- 2-4) ساختار اقتصاد کشورهای در حال توسعه 13
- 2-5) تحقیق و توسعه (R&D) 14
- 2-5-1) تعریف R&D و وظایف واحدهای R&D در سازمان 14
- 2-5-2) جایگاه و ضرورت R&D در سازمان 17
- 2-5-3) تاریخچه تحقیق و توسعه در جهان 19
- 2-5-4) بررسی وضعیت مخارج تحقیق و توسعه 20
- 2-6) رشد اقتصادی 27
- 2-6-1) عوامل تعیین کننده رشد اقتصادی 28
- 2-7) نقش عوامل تولید در رشد اقتصادی 30
- 2-7-1) زمین و نقش آن در رشد اقتصادی 31
- 2-7-2) سرمایه و نقش آن در رشد اقتصادی 31
- 2-7-3) تکنولوژی و نقش آن در رشد اقتصادی 32
- 2-7-4) نقش نیروی کاردر رشد اقتصادی 33
- 2-8) مخارج تحقیق و توسعه و رشد اقتصادی 33
- 2-9) انواع نظامهای مالی 34
- 2-9-1) نظام مالی بازار محور 35
- 2-9-2) نظام مالی بانک محور 36
- 2-9-3) نظام بازار محور و بانک محور در کنار یگدیگر 38
- 2-10) وظایف نظام مالی 38
- 2-11) ارتباط بین توسعه مالی و رشد اقتصادی 40
- 2-12) معیارهای سنجش رشد و توسعهٔ اقتصادی جوامع 41
- 2-13) تابع تولید مدل لوکاس 42
- 2-14) شاخص توسعه نیروی انسانی 45
- 2-15) پیشینه تحقیق 46
- 2-15-1) خارجی 46
- 2-15-2) داخلی 48
- 2-16) مدل مورد استفاده 51
- فصل سوم: روش تحقیق 56
- 3-1) مقدمه 57
- 3-2) روش تحقیق 57
- 3-3) روش گردآوری اطلاعات 58
- 3-4) جامعه آماری 58
- 3-5) فرضیههای تحقیق 58
- 3-6) روش برآورد الگو-رگرسیون پانل دیتا 58
- 3-6-1) آزمون F 61
- 3-6-2) آزمون هاسمن: انتخاب بین اثرات ثابت یا تصادفی 62
- فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دادهها 63
- 4-1) مقدمه 64
- 4-2) آزمون فرضیه 64
- 4-2-1) آزمون قابلیت ادغام دادهها برای مدل اوّل (با استفاده از آزمون چاو) 64
- 4-2-1-1) برآزش مدل رگرسیونی و تحلیل آن 66
- 4-2-2) آزمون قابلیت ادغام دادهها برای مدل دوّم (با استفاده از آزمون چاو) 68
- 4-2-2-1) برآزش مدل رگرسیونی و تحلیل آن 69
- 4-2-3) آزمون قابلیت ادغام دادهها برای مدل سوّم (با استفاده از آزمون چاو) 72
- 4-2-3-1) برآزش مدل رگرسیونی و تحلیل آن 73
- فصل پنجم: نتیجهگیری 76
- 5-1) مقدمه 77
- 5-2) مقایسه مدلهای تحقیق 78
- 5-3) نتیجهگیری و بحث 79
- 5-4) مقایسه نتایج تحقیق با فرضیات و تحقیقات مشابه 80
- 5-5) پیشنهادات تحقیق 83
- 5-6) پیشنهاد برای تحقیقات آتی 84
- پیوست دادههای نرمافزاری 86
- منابع و مآخذ 94
چکیده:
امروزه مخارج تحقیق و توسعه از اهمیت بسیاری در فرایند توسعه و پیشرفت جوامع مختلف برخوردار است. تنها راه بقاء هر سازمان پرداختن به تحقیق و توسعهٔ مداوم است، بنابراین سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه کلید رشد اقتصادی برای هر کشور میباشد. این پژوهش، ارتباط تحقیق و توسعه بر رشد اقتصادی کشورهای توسعهیافته و در حال ظهور را با استفاده از دادههای پانلی در دوره زمانی 2010-2004 برای 50 کشور که براساس شاخص توسعه نیروی انسانی سازمان ملل به کشورهای توسعهیافته و در حال ظهور (توسعه) تقسیمبندی شدهاند مورد بررسی قرار میدهد. نتایج حاصل از تحقیق حاضر بیانگر این موضوع است که در مدلهای اوّل، دوّم و سوّم بین سرمایهگذاری تحقیق و توسعه با رشد اقتصادی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ارتباط مثبتی وجود دارد. نتایج حاصل از برآورد الگوی تحقیق در مدلهای اوّل و دوّم و سوّم نشان داده است که بین هزینههای دولت و رشد اقتصادی ارتباط منفی وجود دارد. نتایج حاصل از برآورد الگوی تحقیق در مدلهای اوّل و دوّم و سوّم نشان داده است که بین شدت (انباشت) سرمایه فیزیکی و رشد اقتصادی رابطه مثبتی وجود دارد. نتایج حاصل از برآورد الگوی تحقیق در مدل اوّل نشان داده است که رابطه مثبتی بین سرمایهگذاریهای بازار سهام و رشد اقتصادی وجود ندارد. رابطه منفی بین اعتبار خصوصی بانکها و رشد اقتصادی وجود دارد. بین اعتبار خصوصی سایر مؤسسات مالی و رشد اقتصادی رابطه مثبتی وجود دارد. نتایج حاصل از برآورد الگوی تحقیق در مدل دوّم نشان داده است که رابطه مثبتی بین سرمایهگذاریهای بازار سهام و رشد اقتصادی وجود دارد ولی به لحاظ آماری معنادار نیست. رابطه منفی بین اعتبار خصوصی بانکها و رشد اقتصادی وجود دارد. بین اعتبار خصوصی سایر مؤسسات مالی و رشد اقتصادی رابطه منفی وجود دارد. نتایج حاصل از برآورد الگوی تحقیق در مدل سوّم نشان داده است که رابطه مثبتی بین سرمایهگذاریهای بازار سهام و رشد اقتصادی وجود دارد ولی به لحاظ آماری معنادار نیست. رابطه منفی بین اعتبار خصوصی بانکها و رشد اقتصادی وجود دارد. بین اعتبار خصوصی سایر مؤسسات مالی و رشد اقتصادی رابطه مثبتی وجود دارد.
کلید واژه: شاخص توسعه نیروی انسانی، سرمایهگذاری تحقیق و توسعه، هزینههای دولتی، شدت (انباشت) سرمایه فیزیکی، اعتبار خصوصی بانکها
فصل اوّل
کلیات تحقیق
- 1-1) مقدمه:
رشد اقتصادی پیوسته، عمدتاً توسط تحولات دانش و فنآوری و سرمایه انسانی توضیح داده میشود و فعالیتهای تحقیق و توسعه (R&D)[1] نیز از منابع اصلی و عمده ایجاد تحولات دانش و فنآوری است؛ از اینرو اغلب کشورها برای تداوم رشد اقتصادی اقدام به گسترش فعالیتهای تحقیق و توسعه میکنند (دین محمدی، مصطفی؛ وزریری، علیرضا؛ شهنازی، روح اله؛ 1385، ص 99-62). طبق تعریف OECD[2]، تحقیق و توسعه به معنای «فعالیتهای سازنده برخواسته از یک بنیاد نظام یافته است، که هدف آن افزایش دانش انسانی، فرهنگ اجتماعی و بهرهگیری از این دانش در کاربردهای جدید میباشد». یکی از ویژگیهای رشد اقتصادی نوین، نقش معناداری است که بوسیله تغییر فنآوری ایفا میشود (کانور، اونسون، 2003، ص 264-235)[3] و رشد اقتصادی پایدار نخستین اولویت ملل مختلف چه توسعه یافته و چه در حال توسعه است (ورساک لیس، 2006، ص 1090-1083)[4]. قرن بیست و یکم به عنوان عصر اقتصاد دانش بنیان[5] توصیف شده است؛ اقتصادی که بر فعالیت تحقیق و توسعه علمی بنیان دارد. فعالیت R&D، فرآیندی خوب سازمان یافته از خلق دانش، تولید، انتشار و کاربرد است. فعالیتهای تحقیق و توسعه موجب نوآوری در فنآوری علمی، مقیاسهای مدیریتی و نظامهای اجتماعی و سیاسی میگردند. بر اساس مدلهای رشد درونزا[6]، سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه به عنوان موتور عمده رشد شناخته شده است. مدلهای مذکور اذعان دارند عوامل اقتصادی و نهادی، شیوه پیشرفت فنآوری را توضیح میدهند. مدلهای رشد درونزا همچون مدلهایی که منکیو و دیگران[7] و رومر[8] ارائه دادهاند، استدلال میکنند سرمایه انسانی و انباشت دانش ناشی از تحصیل و خلق دانش، منابع عمده رشد بلند مدت هستند. از اینرو اغلب مطالعات و پژوهشها در سالهای اخیر که بر رشد اقتصادی و پیشرفت فنآوری تمرکز داشتهاند، نقش برجستهای برای سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه قلمداد کردهاند، که میتوان به مقاله گریلیچز[9] تا مطالعه مالونی و رودریگوئز- کلیر[10] اشاره نمود. از آنجا که سرمایهگذاری تحقیق و توسعه یکی از اساسیترین عناصر در پیشرفت دانش، افزایش بهرهوری، و ترغیب رشد است، هر کشوری که منابع کافی در فعالیتهای R&D سرمایهگذاری نماید و به طور کارآیی به فعالیتهای تحقیق و توسعه مشغول شود، پتانسیل رسیدن به رشد مطلوب را در نتیجه تحقیق و توسعه دارد (وانگ، 2010، ص 116-103)[11]. از سوی دیگر نکته حائز اهمیت، وجود شکاف فنآوری میان کشورهای درحال توسعه با کشورهای توسعه یافته است که این شکاف بخشی معنادار از تفاوتهای بزرگ در درآمد سرانه است، که اقتصادهای ثروتمند را از فقیر جدا میکند. یک اثر مهم شکافهای فنآوری را میتوان در میزان متفاوت سرمایهگذاری کشورهای فقیر و ثروتمند در فعالیتهای تحقیق و توسعه و تولید دانش مشاهده نمود. برای مثال کشورهای تشکیل دهنده گروه هفت در سال 1995، 84 درصد از مخارج جهانی را روی R&D داشتهاند و حدود 190 کشور باقیمانده تنها 16 درصد بعدی را انجام دادهاند و در نتیجه همان کشورهای عضو گروه هفت 92 درصد اختراعات ثبت شده (پتنتها) در USPTO[12] را از آن خود کردهاند (کمنی، 2010، ص 1554-1543)[13].
- 1-2) بیان مسئله:
بازار مالی مکانی است که در آن داراییهای مالی مورد مبادله قرار میگیرند. البته با پیچیده شدن روشها و ابزارهای مبادله در سطح ملی و بینالمللی، در بسیاری از موارد واژه مکان معنای محصلی نمییابد. بر این اساس میتوان گفت که بازار نهادی است که در چارچوب آن انواع مبادلات، اعم از مبادلات کالاها، خدمات و داراییهای مالی، بین عرضهکنندگان و تقاضاکنندگان تحقق پیدا میکند (راستاد،1380). بازارهای مالی، دارای نقش کلیدی در تجهیز و هدایت وجوه موجود در اقتصاد به سمت بخشهای تولیدی و صنعتی و به تبع آن بهبود رشد اقتصادی هستند. توسعهٔ اقتصادی، مستلزم انباشت سرمایه است. بازار سرمایه به عنوان یکی از رکنهای بازار مالی، نقش به سزایی در بسیج امکانات مالی و سرمایهای به منظور رشد و توسعهٔ اقتصادی کشورها دارد و هماکنون در بسیاری از کشورهای جهان، نقش تأمین مالی اعتبارات مورد نیاز بنگاههای اقتصادی را برعهده دارند (صنوبر، 1386). نقش و اهمیت نظام مالی در فرآیند رشد و توسعه اقتصادی کشورها به صورتی است که میتوان تفاوت اقتصادهای توسعه یافته و توسعه نیافته را در درجهٔ کارآمدی و کارآیی نظام مالی آنها جستجو کرد (کاشانی، 1380). به تغییر کمّی هر متغیر طی یک دوره معین زمانی، رشد[14] گفته میشود (متوسلی، محمود؛ 1382، ص 11). رشد، افزایش بلندمدت ظرفیت تولید به منظور افزایش عرضه کل جهت تأمین نیازهای جمعیت است (تودارو، مایکل؛ 1942، ص 117). در واقع رشد اقتصادی هر کشور، بیانگر رشد مداوم تولید است که در اغلب موارد، با افزایش جمعیت و یا معمولاً با تغییرات زیربنایی همراه است (کوزنتس، سیمون؛ 1901، ص 11). به یقین میتوان اظهار داشت که هیچ نظام اقتصادی در طول تاریخ سامان نیافته، مگر آنکه رشد اقتصادی و آبادانی تمام بخشهای اقتصادی آن برای تولیدات بیشتر، از اهداف آن باشد (یوسفی، احمدعلی؛ 1386، ص 309).
تحقیق و توسعه[15] هرگونه فعالیت منسجم و خلاق در جهت افزایش سطح دانش مربوط به انسان، فرهنگ، جامعه و استفاده از این دانش برای کاربردهای جدید است (علی احمدی، 1377، 10). به بیانی دیگر، تحقیق و توسعه، فرایند تبدیل اندیشهها به تولیدات جدید و با کیفیتتر شدن تولیدات موجود است. این تولیدات مربوط به موارد سوددهی به مصرف کنندهٔ نهایی یا مربوط به فنآوریهای فرایند تولید است. نقش اساسی تحقیق و توسعه در رشد اقتصادی، تا حدی است که از آن به عنوان یک متغیر مهم در اقتصاد نام برده میشود (جفری[16]، 1989). اهمیت تحقیق و توسعه به حدی است که کشورها بر اساس معیار نسبت بودجههای تحقیقاتی از درآمد ناخالص ملی، به توسعه یافته یا توسعه نیافته تقسیم میشوند. هزینههای تحقیق و توسعه علاوه بر محرک بودن رشد و توسعهٔ اقتصادی جامعه، افزایش دهندهٔ سود بنگاه نیز هستند (دهقانی، علی؛ خردمند، کامران؛ عبدی، محمد؛ 1386، ص 2-1). امروزه به دلیل اینکه فعالیتهای تحقیق و توسعه پایگاه اصلی نوآوری است و به طور مداوم زمینه را برای تقاضاهای جدید فراهم میکند، این تقاضاها خود محرک سرمایهگذاری و تضمین کنندهٔ رشد و شکوفایی اقتصاد شده است. از اینرو، تحقیقات امری ضروری و یکی از ارکان لازم برای رشد و توسعهٔ اقتصادی است، به طوری که لازمهٔ ورود به بازارهای جهانی و توسعهٔ صنایع پیشرفته در هر کشور محور قرار دادن تحقیقات اعم از بنیادی و کاربردی است (لارنس[17]، 1998). با توجه به مطالب ذکر شده و ارتباط بین بازار مالی، تحقیق و توسعه و رشد اقتصادی، میخواهیم به تأثیر تحقیق و توسعه[18] بر رشد اقتصادی درکشورهای توسعه یافته و در حال ظهور بپردازیم.
- 1-3) ضرورت انجام تحقیق:
مطالعات و بررسیهای اقتصادی نشان میدهد که تضمین شکوفایی بلندمدت اقتصادی در جوامع صنعتی و حتی نیمه صنعتی جهان در گرو حفظ نرخ رشد سرمایهگذاری کل در این جوامع است. به بیان دیگر، در بلندمدت، مدیریت نرخ رشد سرمایهگذاری مهمترین محرک تقاضای کل و در نهایت، تداوم رشد اقتصادی جامعه است. چرا که در یک نظام اقتصادی آزاد، تقاضای کل در بلندمدت باید بصورت خودکار در حال افزایش باشد و این میسّر نیست مگر در اثر وجود تداوم فعالیتهای تحقیق و توسعه. به بیان دیگر، امروزه به دلیل اینکه فعالیتهای تحقیق و توسعه پایگاه اصلی نوآوری هستند و به طور مداوم امکان فیزیکی، بستر و زمینه را برای تقاضاهای جدید فراهم میکنند و این تقاضاهای جدید که خود محرک سرمایهگذاری و در نهایت، تضمین کننده رشد و شکوفایی اقتصادی هستند، از اهمیت به سزایی در دنیای صنعتی امروز برخوردار هستند.
- 1-4) فرضیه و اهداف تحقیق:
هدف از تحقیق حاضر این است که تأثیر تحقیق و توسعه را بر رشد اقتصادی کشورهای توسعه یافته و در حال ظهور بررسی نماییم. در زمینه عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی، تحقیقات فراوانی صورت گرفته ولی در تحقیقات صورت گرفته توسط محققین، تأثیر تحقیق و توسعه بر رشد اقتصادی کشورهای پیشرفته و در حال ظهور (توسعه) در نظر گرفته نشده بود لذا ما از این تحقیق به دنبال دستیابی به اهداف زیر میباشیم:
- تبیین اثر سرمایهگذاری تحقیق و توسعه بر رشد اقتصادی
- تبیین اثر سرمایهگذاری تحقیق و توسعه بر رشد اقتصادی در سطوح مختلف توسعه بازارهای مالی
در این تحقیق با استفاده از تکنیکهای جدید اقتصادسنجی و دادههای پانلی به بررسی ارتباط بین متغیرهای موجود پرداختیم. بنابراین فرضیات مطرح شده در این تحقیق به قرار زیر است:
- بین سرمایهگذاری تحقیق و توسعه و رشد اقتصادی رابطه مثبتی وجود دارد.
- بین هزینههای دولت و رشد اقتصادی رابطه مثبتی وجود دارد.
- بین شدت (انباشت) سرمایه فیزیکی و رشد اقتصادی رابطه مثبتی وجود دارد.
- بین توسعه مالی و رشد اقتصادی رابطه مثبتی وجود دارد.
- 1-5) روش و حدود تحقیق:
به منظور شناسایی کشورهای توسعه یافته و در حال ظهور، از شاخص توسعهٔ نیروی انسانی[19] سازمان ملل استفاده میکنیم. بطور خاص، شاخص توسعهٔ نیروی انسانی یک معیار آماری است که سطح توسعهٔ نیروی انسانی یک کشور را تخمین میزند و تحت نظارت سازمان ملل است. این شاخص گزارش میدهد که چگونه درآمد به فرصتهای درمانی و تعلیم و تربیت تبدیل میشود و در نتیجه منجر به ارتقاء سطح نیروی انسانی میگردد. کشورهای زیادی بوسیله صندوق بین المللی پول[20] و سازمان سیا[21] به عنوان اقتصاد پیشرفته که معمولاً دارای شاخص توسعهٔ نیروی انسانی بالاتر از 8/0 هستند و نشاندهندهٔ ارتقاء سطح توسعهٔ نیروی انسانی است، لیست شدهاند. برای این منظور از دادههای مربوط به 50 کشور جهان استفاده مینماییم. به منظور بررسی ارتباط تحقیق و توسعه با رشد اقتصادی، از متغیرهای مستقل سرمایهگذاری تحقیق و توسعه[22]، شاخص توسعهٔ مالی[23]، آزادسازی تجاری[24]، هزینههای دولت[25]، شدت (انباشت) سرمایه فیزیکی[26]، سرانه تولید ناخالص داخلی[27] و ارتباط این متغیرهای مستقل را با متغیر رشد اقتصادی[28] که در اینجا متغیر وابسته میباشد را با استفاده از دادههای پانلی و با مدد نرمافزار ای وی یوز[29] و در سه مدل مجزا به لحاظ سطوح مختلف توسعه بازارهای مالی مورد مقایسه و تجزیه و تحلیل قرار میدهیم.
ABSTRACT:
Nowadays, research and development expenses have a great of importance in the development and advancement process of different communities. The only way of survival for any organization is spending to permanent research and development, so investment in research and development is a key to economic growth for each country. This study attempts to examine the impact of research and development on economic growth in developed and emerging countries related to 50 countries that divided by HDI of United Nations by using of panel data during the years 2004 to 2010. The results of this study suggest that in the first, second and third models between research and development investment and economic growth there are positive correlations. Between Government expenditure and economic growth in the first, second and third models there are negative correlations. Between physical capital intensity and economic growth in the first, second and third models there are positive correlations. The results of this study suggest that in the first model between stock market capitalization and economic growth there isn’t a positive correlation. Between private credit by banks and economic growth there is a negative correlation. Between Private credit by all financial institutions and economic growth there is a positive correlation. The results of this study suggest that in the second model there is a positive correlation between stock market capitalization and economic growth but it isn’t significant. There is a negative correlation between private credit by banks and economic growth. Between private credit by all financial institutions and economic growth there is a negative correlation. The results of this study suggest that in the third model there is a positive correlation between stock market capitalization and economic growth but it isn’t significant. There is a negative correlation between private credit by banks and economic growth. And finally, there is a positive correlation between private credit by all financial institutions and economic growth.
Keywords: HDI, research and development investment, Government expenditure, physical capital intensity, stock market capitalization, private credit by banks
[1]. Research and Development
[2]. Organization for Economic Co-operation and Development
[3]. Kanwar, S. and Evenson, R., 2003, pp. 235-264
[4]. Varsakelis, N.C., 2006, pp. 1083-1090
[5]. Knowledge-Based Economy
[6]. Endogenous Growth Models
[7]. Mankiw et al.
[8]. Romer
[9]. Griliches
[10]. Maloney and Rodriguez-Clare
[11]. Wang, E.C., 2010, PP. 103-116
[12]. United States Patent and Trademark Office
[13]. Kemeny, T., 2010, PP. 1543-1554
[14]. Growth
[15]. Reseach and Development (R&D)
[16]. Jeffery
[17]. Lawarence
[18]. R&D
[19]. HDI
[20]. IMF
[21]. CIA
[22]. RD
[23]. FINANCIAL DEVELOPMENT INDICATOR
[24]. OPEN
[25]. GOVT
[26]. CAPITAL
[27]. PCGDP
[28]. GROWTH
[29]. E Views
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.