پایان نامه شناساندن کامل حقوق مدعی درجریان دادرسی عادلانه به منظور جلوگیری از تزلزل روند دادرسی
فهرست محتوا
عنوان: شناساندن کامل حقوق مدعی درجریان دادرسی عادلانه به منظور جلوگیری از تزلزل روند دادرسی
مقدمه
خداوند بنیاد تکوین انسانها را بر اساس عدل، عدالت و انصاف استوار نمود و قرآن کریم منبع موثقی برای اثبات آن است، برای نمونه در قرآن آمده: «إنَّ اللهَ یأمُرُ بِالعدلِ و الإحسان…؛ خداوند به عدل و احسان فرمان میدهد»(نحل/90) و نیز آیه شریفه: «قل: امَرَ ربّی بالقِسطِ…؛ بگو: پروردگارم امر به عدالت کرده»(اعراف/29) پس براستی که خداوند بر اساس عدل نیز حکم خواهد نمود. و همچنین عدالت در مفاهیم حقوق بشری نیز جایگاه ویژهای دارد به این دلیل که عدالت بنیه و اساس تمامی این مفاهیم هست. اما میل به زیاده خواهی انسانها و پیش به سوی پیشرفت و ترقی (همان سیری ناپذیر بودن انسانها) در مواردی، موجب تضییع حقوق افراد دیگر و در نتیجه، برهم خوردن آرامش فرد و جامعه میشود، لذا دولتها و حکومتها برای رفع اینگونه مشکلات و گرفتاریها و ایجاد حسّ عدالت در بین افراد جامعه، قوانین و مقرراتی را در جهت دستیابی به عدالت تدوین کردهاند و این امر در کشور ما استثنا نیست و با نگارش قانونها (قانون مجازات اسلامی، قانون مدنی و…) و آیین دادرسیهای مدنی و کیفری در صدد اجرای عدالت گامهایی را برداشته است.
هنگامی که حقّی ضایع و یا مورد انکار واقع میشود، در این میان نقش شخص مدعی (اعم از خواهان و شاکی) بسیار با اهمیت هست؛ در واقع، سنگ بنای اولیه دعاوی توسط وی انجام میگیرد. ولی با مشاهدهٔ قوانین مربوط به آیین دادرسیها و دیگر قوانین ذی ربط، مشخص میشود حقوقی که شخص مدعی در مراحل مختلف دادرسی دارد، به شکل یک قاعده و اصل کلی در نیامده و صرفاً مواردی جزئی از آن بیان شده، که این در نوع خود یک نقیصه محسوب میشود. البته تلاشهایی در این زمینه در جهت رفع این نقیصهها صورت گرفته، فی المثل کتاب بزهدیده شناسی حمایتی از دکتر رایجیان در امور کیفری یا پایاننامهای در مورد (اختیار خواهان در انصراف از دعوا)، ولی نتوانست پیشرفتی را در فصل سریع خصومتها و تنازعات ایجاد کند، و عدم رفع این نقیصهها موجب خدشه دار شدن نظم عمومی دادگاهها و محاکم قضایی میشود.
از این رو در این رساله سعی نگارنده بر آن هست که با تبیین حقوق مدعی در امور مدنی و کیفری، هم با رویکردی فقهی با استفاده از اقوال فقها و هم با رویکردی حقوقی با استفاده از دیدگاه حقوقدانان، قدم کوچکی برای رفع نقیصههای مربوط به شخص مدعی و حقوق او در جریان دادرسی برداشته شود تا مقدمهای باشد برای تلاشهای گستردهتر و همه جانبهتر در این زمینه، تا شخص مدعی با بهرهگیری از این حقوق، موجبات رضایتمندی و خشنودیش فراهم گردد.
بیان مسأله:
عدالت مفهومی هست که بشر از آغاز تمدن خود میشناخته و برای استقرار آن کوشیده است و این مفهوم عدالت نیزدراخلاق وحکومت اسلامی نفوذکرده است، ازجمله درآیه شریفه: «ماخَلقَ اللهُ السماوات ولأرض ومابَینَهما الّا بِالحقِّ و اجلٍ مُسَمی»(روم/8)، لذا حقوق وعدالت دوهمزاد تاریخیاند. و نیز حقوق موضوعه ایران در ذیل اصل 34 ق.ا حق دادخواهی را به رسمیت شناخته است. و در جریان دادرسی، قانونگذار اولاً و بالذّات احقاق حقوق مدعی را مدّ نظر قرارداده است و ثانیاً و بالعرض حقوق مدعی علیه را ملحوظ داشته است.
نظام دادرسی اسلامی که بر پایه اصل کرامت وحرمت انسانی بنا نهاده شده است، بعنوان نظامی مستقل در کنار دیگر نظامهای دادرسی متضمّن اصولی است که حقوق مدعی را در حدّ اعلایش تضمین میکندکه با مراجعه به دستورات قرآنی میبینیم که خداوند متعال هدف ازفرستادن پیامبران را اقامه قسط و عدل معرفی میکند[1] و حال آنکه تثبیت عدالت در مورد شاکیان جز در سایه حفظ امنیّت قضایی آنان در مراحل دادرسی محقق نخواهد شد.
نقش مدعی با اعلام و طرح شکایت شروع میشود. مدعی در هر مرحله از دعوا، اعم از تحقیقات مقدماتی، دادرسی، مرحله صدور و اجرا، دارای حقوقی است. این حقوق از ملزومات دادرسی عادلانه است که بایستی ازسوی مقامات قضایی به دقت رعایت گردد. هرگونه تحدیدی نسبت به این حقوق، موجب تزلزل روند دادرسی منصفانه میشود و هرگونه خدشهای بر این حقوق موجب برانگیختن احساس بیعدالتی در فرد مدعی و دیگر افراد جامعه در پیگیری حقوق خود میشود.
در این رساله در پی آن هستیم تا با شناسایی حقوق مدعی در نظام عدالت مدنی وکیفری و ابزار تضمین کننده آن، در روند دادرسی عادلانه به تحلیل و تبیین آن بپردازیم. و اینکه مدعی چه جایگاهی در این نظام دارد؟ و نیز حقوق وی در این نظام تا چه میزان رعایت میشود؟
سؤالهای پژوهش:
الف) سؤال اصلی:
1) حقوق مدعی در امور مدنی و کیفری کدام است؟
ب) سؤالات فرعی:
1-شرایط لازم برای اقامه دعوی از سوی مدعی کدامند؟
2-ادلهٔ اثبات قول مدعی جهت ارائه به دادگاه برای اثبات ادعایش کدامند؟
پیشینه پژوهش:
این موضوع به صورت جزئی و شاخص مورد بررسی و تبیین قرار نگرفته است اما رسالهها ومقالاتی در حدود تعریف این موضوع پرداختهاند. از جملهٔ رسالهها (حق خواهان در دعاوی مدنی، نگارش: ایمانیان، اعظم) و همچنین (حقوق شاکی در نظام عدالت کیفری، نگارش: افشار احمدی، ایرج) و ازمقالات (حقوق شاکی در پرتو حمایت کیفری، صالحی، جواد) و (بزه دیده به منزله شاکی و حقوق او در مقررات دادرسی کیفری ایران، ابراهیمی، پیمان) و (حقوق و تکالیف خواهان دعوا در اولین جلسه دادرسی، ابهری، حمید) و از کتابها نیز (بزهدیده شناسی حمایتی، رایجیان، مهرداد) و در شرح المعه الدمشقیه شهیدثانی در باب قضا آمده: (المدعی هو الذی یترک لو ترک الخصومه…).
فرضیههای پژوهش:
1-مدعی در امور مدنی و کیفری دارای حقوقی است که از جمله آنها: حق اقامه دعوی، حق تأمین خواسته و… در امور مدنی و حقوقی مانند حق تحقیق از شاکی، حق اعاده دادرسی و… در امور کیفری از مهمترین آنهاست.
2-برای اقامه دعوی مدعی باید دارای شرایطی باشد که علاوه بر شرایط عمومی نسبت به دعاوی مدنی و کیفری، آن شرایط باید مورد قبول دادگاه باشد.
3-سند، شهادت، قسم، امارات از مهمترین ادله اثبات قول مدعی محسوب میشوند.
حدود پژوهش:
این رساله شامل سه فصل میباشدکه درآن سعی بر این است حقوق مدعی در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران در امور مدنی و کیفری مورد بررسی و تبیین قرار گیرد و در پایان نیز به نتیجهگیری پرداخته میشود.
اهداف پژوهش:
هدف این رساله شناساندن کامل حقوق مدعی درجریان دادرسی عادلانه به منظور جلوگیری از تزلزل روند دادرسی که موجب بر انگیختن احساس بیعدالتی در فرد مدعی و جامعه میشود، میباشد. و همچنین جهت ارائه راهکارهایی مناسب برای قضات و وکلای دادگستری به منظور مراعات و تشخیص حقوق خواهان دعاوی نگارش میشود.
روش شناسی پژوهش:
تحقیق در این رساله در مرحله جمع آوری دادهها و تبدیل آنها به اطلاعات تحقیقی به صورت کتابخانهای و به روش فیش برداری و در مرحلهٔ تدوین و نگارش پایاننامه به شیوه تحلیلی و توصیفی میباشد.
سازماندهی پژوهش:
این رساله در طی سه فصل، که درفصل اول آن به بیان کلیات آن که شامل تعاریف، مفهوم شناسی و… و در فصل دوم به بررسی حقوق مدعی در امور مدنی از مرحله شروع دادرسی تا بعد از صدور حکم و نیز ادله اثبات قول مدعی پرداخته و در فصل سوم به بررسی حقوق مدعی در امور کیفری میپردازد و در پایان به نتیجهگیری پرداخته میشود.
[1]. لَقَد ارسَلنا رُسُلَنا بالبیّنات و أنزَلنا مَعَهُم الکتاب و المیزان لِیَقُومَ النّاسُ بالقسطِ (حدید/25).
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.