پایان نامه شیمی دارویی
مقدمه:
در ابتد لازم ميدانم در مورد شيمي داروئي و تعريفاتي كه در اين رشته وجود دارد صحبت كنم.
ملاحضات اساسي شيمي داروئي:
الف ـ تعريف: دكتر گلن اوت يوت شيمي داروئي را بطور مناسبي تعريف كرده است. در تعريف او، شيمي داروئي رشتهاي است كه اصول شيمي و زيست شناسي را بكار گرفته است و دانشي ميآفريند كه در آن، مواد درماني حاصل ميگردند. از اينرو شيميداروئيدانها نه تنها بايد يك شيمي آليدان قابلي باشند، بلكه بايد اطلاعات اصولي در علوم زيستي، بخصوص بيوشيمي و فارماكولوژي داشته باشند.
ارتباط شيمي داروئي با علوم ديگر در نماي زير نشان داده شده است:
ب ـ تكامل تاريخي: آغاز درمان موثر با مواد شيميائي در قدمت خود محو شده است، زيرا قبل از آنكه تاريخ پزشكي ثبت شده باشد، اين درمان وجود داشته است. موفقيتهاي اوليه بدست آمده در جستجوي مواد شيميائي موثر بر عليه بيماريها اكثرأ بر ضد بيماريهاي عفوني بوده است و بر عليه بيماريهاي كه همراه با پيري هستند، يعني افزايش خون و سرطان، كمتر موفق بودهاند. همچنين به علت آنكه غالب فرآيندهاي شيميائي تكامل نيافته بودند، از اينرو، در آغاز، طبيعت بود كه مواد داروئي با ارزش و اميدواركنندهاي را ارائه كرد. در 3000 سال قبل از ميلاد، امپراطور شنگ نونگ داروي خام چ انگ شان (Ch’ang Shan) را براي درمان مالاريا ذكر كرد. در سال 50 ميلادي پليني آسپيديوم را در بيماريهاي انگلي معرفي كرد.
چند قرن اخير مملو از تناقصها و تضادهاست. امروزه به جالينوس احترام گذاشته ميشود، ولي روشهاي بي ارزش او در كاربرد مقادير جزئي از مواد طبيعي در درمان بيماريها كه در قرن دوم ميلادي آغاز شدند، به مدت 1500 سال ادامه يافتند.
لرد ليستر براي اولين بار فنل را در جراحي هاي سترون به كار برد، ولي عجيب است كه او محلولي كه ماده داروئي تجاري معروفي است نام او را بر خود دارد ولي ارزش داروئي آن قابل سئوال است. در سالهاي اخير به همت شيمي داروئيدانها مواد درمان گسترده متعددي خلق شدهاند. شيمي داروئيدانها بخشي از يك گروه مختلط از دانشمندان رشتههاي مختلف هستند كه به اين موفقيتها نائل شدهاند.
اسامي اين دانشمندان و مشاركتهاي آنان آنقدر زياد است كه بتوان در اينجا ذكر كرد. معهذا، دو نام به علت شهرت ويژة آنان ذكر ميشود.
يكي از آنان مرحوم اليور كام مدير علمي شركت پارك ـ ديويس است، كه دانشگاه ايلينوي را هنگامي كه معلم جواني در رشته شيمي آلي بود ترك كرد و به اين شركت ملحق شد. در اين مدت كتاب تجزية كيفي شيمي آلي را نوشت و كمك كرد تا انتشار يك سري كتاب تحت عنوان سنتزهاي آلي بنيان نهاده شود. كام مجبور شد علاوه بر آنكه يك شيمي آليدان خوب باشد، يك فارماكولوژيدان خوبي هم شود. تعداد قابل ملاحظهاي از مواد داروئي موثري را يا ايجاد كرد و يا ايجاد آنها را تشويق كرد. به عنوان نمونهاي از افرادي كه در دانشگاهها رهبري در شيمي داروئي را به عهده داشتند، مرحوم پروفسور ف.ف. بلانك استاد دانشگاه ميشيگان بود كه دورة دكتراي فلسفي در رشته شيمي داروئي را در آمريكا برقرار كرد. در اين دوره برنامة ويژهاي در سنتز تاكيد شده بود. 78 دانشجو به راهنمائي او درجه دكتراي خود را دريافت داشتند. او اولين فردي بود كه بخش شيمي داروئي جامعة شيمي آمريكا، سمپوزيومي را به نام او اختصاص داد.
طبقه بندي داروها: داروها را ميتوان بر پاية اصول مختلف طبقه بندي كرد. معمولأ داروها را بر طبق:
الف ـ ساختمان شيميائي
ب ـ اثر فارماكولويكي
طبقه بندي كرد.
پيشگفتار:
تاريخچه و كليات: كلمه فارماتولوجي (Pharmacology – انگليسي) يا فارماكولوژي ( Pharmacologie- فرانسه) از دو واژه يوناني فارماكون (Pharmakon) يعني دارو و لژين (Legein) يعني بحث كردن اقتباس گرديده است. بنابراين فارماكولوژي رشتهاي از علوم را تشكيل ميدهد كه خواص فيزيكي و شيميائي اثرات و موارد استعمال، اشكال داروئي، عوارض و درمان مسموميت و روش و مقدار مصرف تركيبات مختلف داروئي را مورد بحث قرار ميدهد.
اين رشته را به فارسي داروشناسي مينامند. تحقيق و تفحص دربارة خواص داروها، يك رشته جديد از علوم پزشكي وداروسازي نيست، بلكه داراي قدمت بسياري ميباشد. زيرا، از موقعي كه انسان خلق شد مصرف گياهان گوناگون براي درمان بيماريهاي مختلف آغاز گرديد، و در حقيقت مطالعه و بررسي نباتات طبي از همان موقع بنحوي كه ميسر بود شروع شد، و طي قرنهاي متمادي تنها راهنماي قدما براي تحقيق دربارة تركيبات داروئي، خرافات، موهومات و درك احساسات شخصي بود كه اغلب توام با تشريفات و مراسم خاص انجام ميگرفت. مثلأ فيثاغورث، در قرن ششم، تصور ميكرد كه نگهداشتن شست (شود) در دست، موجب پيشگيري بيماري صرع ميشود. مصرف دارو در گذشته كاملأ آزمايشي و تجربي بود، و بدون آشنائي به طرز اثر آنها، فقط با توجه به خواص درماني ظاهري هر يك، مورد استفاده قرار ميگرفت.
چينيها قديم دندانهاي اژدها را براي درمان تشنج مصرف ميكردند و امروزه مسلم شده است كه كلسيم مادة اصلي تشكيل دهندة استخوان، براي معالجه بيماري تتاني (TeTang) بسيار موثر ميباشد. سابقأ بيماري گوآتر (Goitre بزرگ شدن غده درقي) را بوسيلة اسفنجهاي طبيعي سوخته معالجه ميگردند، و امروزه ما ميدانيم كه اسفنج يك نوع حيوان دريائي است كه داراي يد ميباشد.
جالينوس پزشك يوناني در قرن دوم ميلادي اثرات درماني تعداد زيادي از گياهان داروئي و فرآوردهاي آنها را، كه بنام كلي تركيبات جالينوسي يا گالينكي (Galenicals) معروف است، مورد بررسي و مطالعه قرار داد و اين تركيبات هنوز هم در داروسازي و درمان شناسي مورد استفاده قرار ميگيرند. در زمان امپراطوري رم قديم، براي اولين مرتبه دانشمنداني مانند ديسكوريدس (Dioscorides) نباتات داروئي را طبقه بندي كردند و مصارف درماني آنها را تعيين نمودند. بعد از انحطاط امپراطوري رم، مركز علم و دانش به خاورميانه منتقل گرديد. دانشمند و فيلسوف عاليقدر، ابوعلي سينا، تحقيقات و مطالعات بسيار ارزندهاي دربارة خواص و مصارف داروهاي مختلف انجام داد و كتابها و نوشتههايش تا قرن پانزدهم ميلادي مهمترين نتايج اطلاعاتي طبي و داروئي را تشكيل ميداد. بررسي علمي دربارة داروها مخصوصأ تعيين مواد موثرة گياهان داروئي و مشخص كردن محل آلكالوئيدها (Alkaloids) و گلوكوزيدها (Glucosides) در آنها فقط از اواخر قرن هفدهم آغاز گرديد.
امروزه طرز تهيه و موارد استعمال درماني هر دارو به طور دقيق و كامل بوسيلة گروهي مركب از كارشناسان علوم پزشكي، داروسازي، بيولوژي، باكتريولوژي، شيمي و فيزيك مشخص و تعيين ميشود. فرآوردهاي گياهي خام را ابتدا در آزمايشگاهها بررسي و تجزيه و مواد موثرة آنها را جدا ميكنند، سپس گروهي از محققين، ساختمان شيميائي و خواص مواد مزبور را بطور دقيق مشخص ميسازند و روشهاي مناسبي براي تهيه اينگونه تركيبات از راه سنتز تعيين مينمايند. بدين ترتيب، ميتوان در مدت نسبتأ كوتاه مقدار لازم از داروي مورد نظر را با قيمت ارزانتر از نوع طبيعي آن تهيه كرد، و علاوه بر اين درجة خلوص آنرا نيز به ميزان قابل ملاحظهاي بالا برد.
در پايان اين پيشگفتار از خانم مهندس خاكي، خانم دكتر صدرالسادات، آقاي افتخاري، خانم نورمحمدي، خانم فتحي، خانم آرمندپور، خانم اصلان زاده وكليه پرسنل شركت الحاوي كه مرا در طول اين دوره سپاس گذلري و تشكر مينمايم.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.