پایان نامه «قراردادهاي انتقال و واگذاري سهام»
چکیده:
سهم در شرکتهای سهامی (عام و خاص) بیانگر مشارکت دارنده آن در سرمایه شرکت است یعنی سهامداران در اصل همان آورندگان سرمایه شرکت هستند.
سهامداران به تبع همین امر و مالکیت سهام شرکت دارای حقوق و مزایای ناشی از این مالکیت، در شرکت میشوند. این حقوق و مزایا خواه مالکیت سهام در اثرپذیره نویسی حاصل شده باشد خواه در اثر انتقال و واگذاری سهام شرکت باشد، به سهامدار تعلق خواهد گرفت.
این حقوق مزایا و تکالیف گاه ناشی از قانون است و گاه ناشی از درج در اساسنامه میباشد و مشمول کسانی که در تصویب اساسنامه نیز دخالتی نداشتهاند هم میشود نظرات مختلفی در خصوص ماهیت سهم و اینکه آیا سهم مال است یا خیر،
بیان شده است و یکی از نظرات اینست که سهم مال ذاتی نیست بلکه ماهیت خاصی است که بیانگر یکسری حقوق و تعهدات در شرکت است.
یکی از اوصاف مهم و ذاتی سهام، قابلیت انتقال آزادانة انست و هیچ توافقی حتی در اساسنامه شرکت هم نمیتواند این آزادی را بصورت مطلق محدود کند.
قالبهای مختلف حقوقی برای تحلیل انتقال و واگذاری سهام ارائه شده است که با توجه به مجموع آنها، قالب حقوقی عقد بیع، مناسبترین قالب است که بوسیله آن، سهامداران حقوق و مزایای ناشی از مالکیت سهام خود را به دیگری منتقل مینماید. و در این راستا، شرایط عمومی صحت عقد و همچنین شرایط اختصاص بایستی وجود داشته باشد.
سهام شرکتهای سهامی به دوشکل بی نام و با نام صادر میشود که نوع آنها را اساسنامه شرکت تعیین خواهد کرد.
انتقال و واگذاری سهام بی نام بصورت قبض و اقباض است و نیاز به تشریفات خاص ندارد ولی در مورد انتقال و واگذاری سهام با نام رعایت تشریفات قانونی و اساسنامهای الزامی است.
فهرست مطالب
- مقدمه————————————————————– 1
- الف) بیان مسأله و اهیمت آن——————————————— 1
- ب) اهداف تحقیق—————————————————– 2
- ج) فرضیههای تحقیق————————————————– 4
- د) روش تحقیق—————————————————— 4
- هـ) سابقه و ضرورت انجام تحقیق—————————————– 5
- و) ترتیب فصول—————————————————— 5
- فصل اول- کلیات
- مبحث اول- تعریف و شناخت سهم—————————————- 6
- گفتار اول- تعریف سهم———————————————— 6
- الف) تعریف لغوی سهم———————————————— 6
- ب) تعریف اصطلاحی————————————————- 6
- گفتار دوم- انواع سهم————————————————– 7
- الف) اقسام سهم از حیث آورده——————————————- 7
- سهم سرمایه————————————————— 7
- سهم انتفاعی————————————————— 8
- سهم مؤسس————————————————— 8
- سهام بلوکی کنترلی———————————————9
- سهام بلوکی مدیریتی——————————————— 9
- ب) انواع سهم از حیث مزایای مربوط به آن———————————- 9
- – سهم ممتاز——————————————————— 9
- – سهم عادی——————————————————– 9
- ج) انواع سهام از حیث سهولت انتقال————————————— 9
- – سهم با نام——————————————————— 9
- – سهم بی نام——————————————————– 10
- گفتار سوم: بررسی مقایسهای سهم با سهم الشرکه و اوراق قرضه——————– 11
- الف) مقایسه سهم با سهم الشرکه—————————————— 11
- ب) مقایسه سهم با اوراق قرضه——————————————- 11
- – وجوه تشابه——————————————————– 11
- – تفاوتها———————————————————- 12
- مبحث دوم- مبنا و تحلیل حقوقی سهم————————————– 13
- گفتار اول- مبنای حقوقی سهم——————————————– 13
- الف) حقوق انگلیس————————————————— 14
- ب) حقوق ایران—————————————————— 15
- گفتار دوم- تحلیل حقوقی سهم——————————————- 16
- الف) نظریه عینی بودن ماهیت حقوقی سهم———————————– 16
- ب) نظریه دینی بودن ماهیت حقوقی سهم———————————— 17
- ج) ماهیت خاص سهم————————————————- 18
- د) ماهیت حقوقی سهام از دیدگاه حقوق موضوعه ایران————————– 19
- هـ) ماهیت حقوقی سهام از دیدگاه حقوقدانان ایرانی—————————- 19
- مبحث سوم- خصایص حقوقی سهم—————————————- 24
- گفتار اول- قابلیت نقل و انتقال آزادانه————————————– 24
- گفتار دوم- منقول بودن سهم——————————————— 25
- الف) تأمین و توقیف سهام توسط خود شرکت——————————– 26
- ب) تأمین و توقیف سهام توسط طلبکاران———————————— 27
- – توقیف سهام بی نام————————————————– 27
- – توقیف سهام با نام————————————————— 27
- گفتار سوم- قابلیت به رهن گذاشتن سهام (قابلیت توثیق)————————- 28
- فصل دوم- تشریفات حقوقی و شرایط انتقال سهام
- مبحث اول- قالب حقوقی انتقال——————————————- 31
- گفتار اول- مقایسه قرارداد انتقال سهام با عقود معین مندرج در قانون 31
- الف) بیع———————————————————– 31
- بیع سهام از دیدگاه حقوق موضوعه (قوانین مدنی و تجارت)—————- 32
- نظر حقوقدانها در مورد بیع سهام———————————– 33
- بیع سهام از دیدگاه فقیهان—————————————– 34
- نظر مورد اختیار———————————————— 35
- ب) تبدیل تعهد—————————————————— 36
- ج) انتقال دین و طلب————————————————– 37
- گفتار دوم- وضعیت خاص قرارداد انتقال سهام——————————– 37
- گفتار سوم- فروش استقراضی سهام (short selling)————————– 39
- الف) وضعیت قرارداد فروش استقراضی سهام——————————— 39
- ب) بررسی فقهی فروش استقراضی—————————————- 41
- ج) تفاوتهای فروش استقراضی سهام باخرید وفروش نقد و سلف سهام————- 43
- مبحث دوم- شرایط عمومی انتقال سهام————————————- 43
- گفتار اول- قصد و رضا————————————————- 44
- گفتار دوم- ایجاب و قبول———————————————– 44
- الف) انتقال سهام با نام در خارج از بورس اوراق بهادار————————– 45
- ب) انتقال سهام در بورس اوراق بهادار————————————– 47
- – بورس تهران——————————————————- 48
- 1- دادوستد سنتی در بورس تهران—————————————– 48
- 2- بهره گیری از فناوری اطلاعات در بازار بورس تهران————————- 50
- 3- راهکارهای توسعه فناوری اطلاعات در بازار بورس ایران———————- 52
- 4- اشکالات بازار معامله آنلاین (دادوستد الکترونیک سهام)———————– 54
- – بورس لندن——————————————————– 56
- گفتار سوم- اهلیت متعاملین———————————————- 56
- الف) اشخاص حقوقی————————————————– 56
- ب) اشخاص حقیقی————————————————— 57
- ج) بیگانگان——————————————————— 57
- د) خرید سهام توسط خود شرکت—————————————– 58
- گفتار چهارم- موضوع انتقال (مورد معامله)———————————– 60
مقدمه:
هر تحقیقی برای بدست آوردن پاسخ سؤالات مهمی کوشش میکند. برای رسیدن به این هدف ابتدا اهمیت قضیه درک میشود و سپس با استفاده از شیوههای علمی و تحلیل مسائل از راههای صحیح به سمت کشف جوابهای مناسب گام برداشته میشود. این پایان نامه درصدد بیان ابهامات موجود در قراردادهای انتقال و واگذاری سهام و رفع این ابهامات است.
الف ) بیان مسأله و اهمیت آن:
سهم یکی از انواع دارایی جدید است که بسته به شرایط اقتصادی و توسعه یافتگی کشورها تبدیل به یکی از مهمترین بخش سرمایه اشخاص گردیده است و به چرخه سرمایه در جامعه کمک میکند و نقدینگی را در جامعه از حالت رکود به گردش در میآورد. سرمایههای پراکنده و نه چندان کلان اشخاص در قالب سرمایه گذاری در شرکتهای سهامی تبدیل به بازوی توانمندی در اقتصاد جوامع میشود و باعث میشود سرمایههای خرد وسرگردان در قالب مناسب و مفیدی به کار گرفته شوند و به تولید در کشور کمک مناسبی مینماید. البته صنعتی شدن کشورها که با انقلاب صنعتی شکل گرفته سرمایه گذاران را به این حقیقت واقف نمود که جهت پیشبرد اهداف صنعتی استفاده از سرمایه گذاری افراد مختلف جامعه در قالب سهیم شدن در شرکتهای سرمایه پذیر ضروری است در نتیجه تشکیل شرکتهای سهامی ابعاد تازهای یافت و شکل غالب سرمایه گذاری در صنعت و توسعه گردید.
افزایش تعداد شرکتهای سهامی به دلایل مختلف که گفته شد باعث رواج روز به روز بیشتر سهام این نوع شرکتها شد به نحوی که در بیشتر کشورها اکثر مردم تمایل به خرید و فروش سهام یافتهاند و به یکی از مظاهر نظام سرمایه داری نوین تبدیل شده است که در قالبهای حقوقی سنتی نمیگنجد.
مهمترین مزیت این نوع سرمایه گذاری در قالب خرید سهام، قابلیت نقل و انتقال آنست یعنی صاحب سهم میتواند آنرا به راحتی منتقل و داد وستد نماید. البته این امر با ضوابط و قواعد حقوق سنتی در خصوص شرکتهای مدنی در تضاد بود و نیاز به تعدیل در خصوص شخصیت حقوقی و مسئولیت محدودتر سهامداران داشت در همین راستا اکثر قانونگذاران در کشورهای مختلف گام در راه تصویب قوانین جدید برای تسهیل نقل و انتقال سهام شرکتها نهادند به نحوی که سهام را در حد یک مال منقول به همگی معرفی نمودند البته با اوصاف و خصایص خاص خود نه در قالب تعریفها حقوقی کلاسیک اموال منقول.
سهام شرکتها به دلیل ماهیت خاص خود ارتباط بسیاری با علوم مختلف از جمله اقتصاد، حسابداری ودیگرعلوم دارد به نحوی که بخش مهمی از تحقیقات مالی و اقتصادی محققین در این حوزه انجام پذیرفته است و جنبههای حقوقی آن کمتر از دیگر جنبه مورد کنکاش قرار گرفته است. بنابراین انتقال سهام از جنبههای حقوقی مثل حقوق شرکتها، حقوق اموال و حقوق قراردادها محل بحث و واکاوی میباشد که امید است در این پژوهش جایگاه سهام و انتقال آن در این شاخهها بررسی شود.
ب) اهداف تحقیق:
هدف از این تحقیق اینست که وضعیت انتقال سهام در حقوق ایران و تا حد امکان در حقوق انگلیس مورد بررسی قرار گیرد و مسائل و مشکلات حقوقی آن بیان گردیده و برای رفع این نکات ابهام و اشکال کوشش شود. مواد 21 الی 93 قانون تجارت مصوب 1311 اختصاص به شرکتهای سهامی دارد و بعضی شرایط و تشریفات انتقال سهام در آن گنجانده شده است. با تأسیس بورس اوراق بهادار تهران (سال 1345) اهمیت موضوع سهام و انتقال آن بیش از پیش آشکار شد و کوشیده شد با وضع قوانینی در جهت کمک به این امر گام برداشته شود. با تصویب لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت در سال 1347 بخش مستقلی به سهام و نقل و انتقال آن اختصاص یافت. در این تحقیق با تکیه بر این قوانین ودیگر قوانین موجود و عرف بازار سهام به بررسی نقل و انتقال سهام پرداخته شده است.
در حقوق انگلیس به رغم کامن لا بودن نظام حقوقی آن مقررات شرکتها از قدیم بصورت مدون بوده و در جهت تحول و نوآوری در این حوزه کوششها و اقدامات مهمی صورت گرفته است و استفاده تطبیقی از نظام حقوقی انگلیس در این زمینه ما را به سمت اصلاح قوانین و مقررات در این زمینه رهنمون خواهد شد تا با گرفتن نکات مثبت و گریز از نکات منفی در جهت بهبود و اصلاح قوانین و مقررات و عرف دادوستد سهام حرکت نماییم. به عنوان نمونه در دهه 90 میلادی تغییرات بسیاری در قوانین و مقررات حقوق انگلیس در زمینه نقل و انتقال سهام شرکتها صورت گرفته که از آن جمله در سال 1980 م قانون شرکتها تصویب شد (خصوصاً شرکتهای سهامی عام و خاص) و در سال 1982 قانون انتقال سهام تصویب گردید در سال 1985 دوباره قانون شرکت تصویب شد و قوانین قبلی را نسخ نمود. در سال 1986 قانون خدمات مالی که مقررات انتقال سهام را متحول نمود تصویب شد و سرانجام بموجب قانون شرکتها مصوب 1989 مقررات راجع به شرکتها دچار تغییر و تحول شد.
البته در اتحادیه اروپا که انگلیس یکی از اعضای آن است کوششهایی در جهت یکسان سازی قوانین علی الخصوص قوانین مربوط به نقل و انتقال سهام صورت گرفته است بعنوان مثال قانون شرکتها 1989 انگلیس تحت تأثیر یکی از دستورالعملهای جامعه اقتصادی اروپا تصویب گردیده است.
از طرف دیگر بورسهای اروپایی به موازات هم دچار تغییر و تحول شدهاند و گامهای موثری در جهت یکسان سازی بورسهای اروپایی و از جمله بورس لندن برداشته شده است از اینرو مطالعه تطبیقی مقررات انگلیس در این خصوص مارا با موضع سایر کشورهای اروپایی در این خصوص آشنا میسازد البته این موضوع با در نظر گرفتن این مسأله که قوانین و مقررات شرکتها و نقل و انتقال سهام در ایران برگرفته از حقوق اروپاست اهمیت بررسی حقوق انگلیس را دوچندان مینماید.
در این تحقیق سعی برآنست که مسائل مهم و اساسی مربوط به انتقال سهام بررسی شود نه مسائل گذرا و مقطعی.
از بعد علمی و نظری نتایج این تحقیق میتواند برای دانشجویان حقوق و مراکز آموزشی و پژوهشی مفید فایده باشد و در رفع نقایص و نکات ابهام این عرصه به قانونگذاران نیز کمک نماید البته این بیشتر جنبه عملی و کاربردی نتایج تحقیق است همچنین دادگاهها نیز میتوانند در مقام رسیدگی به دعاوی در خصوص انتقال سهام این تحقیق را مطالعه فرمایند. افراد مرتبط با بورس هم از دیگر اشخاصی هستند که مطالعه این تحقیق برای آنها فوایدی خواهد داشت.
ج) فرضیههای تحقیق:
- تشریفات نقل و انتقال متفاوت است.
- سهام شرکتها از لحاظ ماهیت حقوقی، مال محسوب و در نتیجه همانند مال قابل انتقال و واگذاری است.
- تحلیل انتقال سهام شرکتها در قالب عقد بیع با منع حقوقی، فقهی و قانونی مواجه نیست و دارای توجیه بیشتری نسبت به قالبهای دیگر است.
- دخالت اشخاص ثالث و مسئولیت افراد واسطه در انتقال سهام به موجب قواعد عمومی قابل پذیرش و قبول است.
- کیفیت و کمیت انتقال و واگذاری سهام متأثر از قوانین خاص و عوامل خارجی است.
- محدودیتهایی در مورد نقل و انتقال انواع خاص از سهام بوسیله قوانین موضوعه ایجاد شده است و انتقال و واگذاری سهام فارغ از محدودیتهای قانونی نیست.
د) روش تحقیق:
روش تحقیق در این پژوهش توصیفی – تحلیلی است بدین صورت که ابتدا قوانین و مقررات موجود مورد بررسی قرار میگیرد و با استفاده از منابع موجود مورد بررسی و توصیف قرار میگیرد و در نهایت با بررسی و تحلیل نقاط ضعف و قوت قوانین، راهکار مناسب ارائه میشود تا اهداف مقرر و متصور برای تحقیق و پایان نامه محقق شود.
ه) سابقه و ضرورت انجام تحقیق:
گسترش بازار بورس در اقصی نقاط کشور انتقال و واگذاری هر روزه سهام در این بازار و از طرف دیگر واگذاری عمده سهام شرکتهای دولتی از طریق بورس به بخش خصوصی، همچنین واگذاری سهام به اقشار ضعیف جامعه از طریق واگذاری سهام عدالت و تأثیر بررسی علمی و به روز این امور بر پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی، تحقیق در خصوص ماهیت انتقال یا شرایط و مسئولیت و آثار عقود منعقده بین افراد دخیل در نقل و انتقال سهام امری بدیع و ضروری بنظر میرسد و با انجام تحقیق علمی – حقوقی در این مورد و رفع ابهامات قانونی و حقوقی، آثار اقتصادی، سیاسی و حقوقی مثبتی برای کشورمان در پی خواهد داشت که با بررسیهای بعمل آمده مشخص شد که تحقیق در این مورد انجام نشده است.
و) ترتیب فصول:
این تحقیق شامل مقدمه،4 فصل و نتیجه گیری است. فصل اول تحت عنوان کلیات سهم را معرفی میکند و ماهیت حقوقی و اوصاف آنرا بررسی میکند.
فصل دوم: شکل حقوقی انتقال قراردادی سهام و شرایط انتقال سهام را بررسی میکند.
فصل سوم: محدودیتهای انتقال سهام و تأثیر عوامل مختلف برآن بطور مفصل بررسی میشود و بالاخره فصل چهارم آثار انتقال از لحاظ حقوقی در خصوص طرفین قرارداد انتقال و صادر کننده سهام تحلیل میشود.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.