پایان نامه قرارداد فرانشیز در حقوق تجارت بین الملل
چکیده
یکی از قراردادهای که معمولاً بعد از ظهور و ثبت حقوق مالکیت ثبت و بویژه بعد از توسعه حقوق مربوط به علامت تجاری اهمیت یافته قرارداد فرانشیز میباشد. قرارداد فرانشیز قراردادی است که بین فرانشیز دهنده و فرانشیز گیرنده به عنوان مالک حقوق مالکیت فکری منعقد میشود به عبارت دیگر فرانشیز گیرنده معمولاً از حقوق مربوط به علامت تجاری و بعضاً حقوق مالکیت فکری متعلق به فرانشیز دهنده که محدود به مدت زمان است استفاده میکند. در قرارداد فرانشیز یک حق برای اجرای روش تجاری فرانشیز دهنده که در درون شبکه اجرا میشود، وجود دارد (این روش شامل اجازه استفاده از حقوق مالکیت فکری و دانش فنی میباشد) این قرارداد شرایط مفصلی دارد و ارتباط نزدیکی با حقوق مالکیت فکری و حقوق رقابت دارد. فرانشیز باید از قرارداد توزیع، نمایندگی تجاری و لیسانس متمایز گردد. بموجب این قرارداد فرانشیز گیرنده وارد شبکه فرانشیز میشود و متعهد به استفاده از روش تجاری فرانشیز دهنده و پرداخت عوض، حق امتیاز و دیگر پرداختهای دورهای میشود.
واژگان کلیدی:
قرارداد فرانشیز، فرانشیز دهنده، فرانشیز گیرنده، شبکه فرانشیز، علامت تجاری، حقوق مالکیت فکری
مقدمه
1) طرح مسئله
حفظ موقعیت در بازار بویژه در میان مصرف کنندگان و عقب نماندن از رقبای تجاری مستلزم ارائه کالا یا خدمات با کیفیت بالا و قیمت پایین است همین عوامل جذب کننده مشتریان نیز هست. کیفیت و شکل خاص کالا و خدمات، محصول بهره مندی از فناوری جدید است این کالا یا خدمات با علامت و یا نام خاصی ارائه میشود که مشتریان به آن آشنایی مییابند و این شناخت ممکن است ماحصل سالها تجربه و تلاش باشد قاعدتاً بنگاهها اگر تمام این امکانات را داشته باشند برای فعالیت خود ایجاد رقابت نمیکنند اما توسعه و رشد این فعالیت منافاتی با رقابت ندارد. از طرف دیگر تجار برای اینکه همزمان در نقاط مختلف فعالیت کنند نیازمند ابزارهایی هستند. فرانشیز به عنوان یک شیوه توسعه تجارت و افزایش حوزه و حجم فعالیت و در نهایت سود است که در قالب یک قرارداد صورت میگیرد بدین صورت که یک طرف به عنوان صاحب امتیاز تجارتی که در حوزه کالا، خدمت و فعالیت تولیدی فعال بوده و با بهره گیری از دانش فنی و اسرار تجاری در حوزه فعالیت خود با ارائه کیفیت بالا مشتریان زیادی را به خود جلب کرده و مشتریان نسبت به او شناخت دارند، امتیاز بهره گیری از این سیستم را با قید داشتن حق نظارت بر اجرا، رعایت یکنواختی از سوی گیرنده، درج علامت تجاری بر کالا و خدمات و پرداخت عوض مالی واگذار میکند و گیرنده که بدنبال سرمایه گذاری از طریق کسانی است که سرمایه و شهرت داشته باشند وارد شبکهای از فرانشیز گیرندگان که تحت پشتیبانی دهنده است میشود و سرمایه خویش را با شهرت فرانشیز دهنده ترکیب کرده و تجارت موفقی را آغاز و ادامه خواهد داد و در کمترین زمان تجارت پر رونقی را اداره خواهد کرد و از این طریق میتواند دسترسی صاحب امتیاز را به بازارهایی که پیش از این به دلیل عدم آشنایی وی به محل امکان نداشت میسر سازد اما همیشه اینگونه نیست و استفاده از فرانشیز برای سرمایه گذاری با تمام مزایای که دارد ممکن است معایبی نیز داشته باشد و سیستم را در معرض خطر قرارداده و موجبات تنزل شهرت و رونق را فراهم کند درست است که استفاده از علامت تجاری در فرانشیز مهم است و در نگاه اول شاید با قرارداد لیسانس علامت تجاری یکی به نظر آید اما اینگونه نیست و با دانش فنی و اسرار تجاری، فرانشیز را به فناوری و حقوق مالکیت فکری مرتبط میکند در واقع قراردادها معمولاً بر سه محور کالا، خدمات و مالکیت فکری منعقد میشوند. انتظارات قراردادهای مطرح حول محور مالکیت فکری معمولاً بر سه نوع است 1-انتقال این حقوق 2- فراهم ساختن امکان استفاده با حفظ مالکیت 3- فراهم ساختن امکان استفاده با حفظ مالکیت با این قید که قبلاً مورد استفاده قرار گرفته و به موفقیت رسیده است. نوع سوم از این دسته بندی با عنوان قرارداد فرانشیز شناخته شده و به طور خاص پس از ظهور و اهمیت یافتن حقوق مربوط به علائم تجاری رواج یافته است. قراردادهای انتقال تکنولوژی به دو دسته حقوقی و تجاری تقسیم شده است و فرانشیز از جمله قراردادهای تجاری است که در آنها تجارت در اولویت است و عمدتاً با اهداف بازاریابی منعقد میشوند و انتقال فناوری ضمن موضوعات تجاری مطرح میشود و اگر هم صورت گیرد در سطح بنگاه خواهد بود. در سالهای اخیر نظریات جدیدی در خصوص قراردادها مطرح شده که فرانشیز یکی از قراردادهایی است که محل اجرا و طرح این نظریات است از جمله حسن نیت و همکاری که به واقع فرانشیز بدون آنها بی روح خواهد بود و از دل آنها تعهدی پیش از قرارداد بر فرانشیز دهنده بار میشود که اطلاعات راجع به تجارت خود را به متقاضی ورود در شبکه ارائه کند در واقع این تعهد اوج حسن نیت و همکاری را به تصویر میکشد. طرفین با انعقاد این قرارداد متعهد اجرای تعهدات متنوعی میشوند که برای دو طرف حساسیت بالایی دارد و برای موفقیت طرفینی اجرای آنها نیازمند دقت مساعی زیادی است و آزمون و خطا نمیپذیرد عمده این تعهدات مربوط به حقوق مالکیت فکری میشود و ماهیت برخی موضوعات مالکیت فکری به گونهای است که تعهدات پس از قرارداد هم دامنگیر طرفین است مثلاٌ افشا فنون و اسرار تجاری بعد از انقضا قرارداد نیز بر اساس حسن نیت و تعهد قراردادی الزام فرانشیز گیرنده را دارد تعهدات دیگر بیشتر مربوط به نحوه اجرای تجارت است که در این بخش نظارت فرانشیز دهنده که یک اصل کلی حاکم بر فرانشیز است که بر روی اجرای تعهدات فرانشیز گیرنده سایه افکنده و فرانشیز گیرنده آزادانه و دلخواه نمیتواند انجام تعهد کند و برای حق نظارت فرانشیز دهنده احترام گذاشته و همکاری نماید از طرف دیگر فرانشیز دهنده نیز از این حق نباید به عنوان ابزاری برای سوء استفاده سود جوید. فرانشیز به عنوان یک شیوه برای رشد تجارت شناخته شده و جا افتاده است و سالیان زیادی است که در کشورهای توسعه یافته مورد استفاده است در سالهای اخیر روند رو به رشد زیادی به خود گرفته است و معرفی این قرارداد با ارائه کلیاتی از نحوه اجرا و تعهدات طرفین اگرچه نمیتواند موضوع حقوقی صرف باشد اما برای گامهای نخستین ارزش کمی هم ندارد و موضوع پژوهش حاضر است که قطعاً نقصهایی هم دارد و دانشجو اذعان دارد که تحقیق حاضر در حد تکلیف دانشجویی بوده و امتیازات آن چیزی نیست که خود به قضاوت بنشیند.
2) اهمیت و ضرورت تحقیق
فرانشیز یک روش تجاری فراتر از روشی برای انتقال تکنولوژی است که در ادبیات حقوقی ما ناشناخته است و تحلیل ساختار و ویژگیهای آن به عنوان یک ضرورت برای تمایز آن از قراردادهای دیگر و تبیین ماهیت آن جلوه میکند از طرف دیگر با توجه به اوج گیری استفاده از این سیستم برای رونق تجارت، پیدا کردن قواعد نوین آن از مجموعه قوانین دیگر کشورها و قواعد موجود در اسناد بین المللی، عرضه، معرفی و تحلیل آن برای داشتن پایههای قانونی که برای بنا نهادن هر مکانیسمی در اولویت قرار دارد ضروری است البته ناگفته نماند قوانین ایران و همچنین اقتصاد آن ضعف در مقررات رقابتی را احساس میکند. مقررات رقابتی از جمله قوانین تأثیر گذار بر فرانشیز است و مهمترین مقررات رقابتی همان معاهده رم و آیین نامههای کمیسیون اروپاست که متاسفانه به دلیل تفصیل و صعوبت ترجمه و ضیق وقت در تحقیق حاضر کمتر به آنها پرداخته شده است.
3) سؤالات تحقیق
نگارنده با انجام تحقیق حاضر درصدد پاسخگویی به سؤالات گوناگونی در ارتباط با قرارداد فرانشیز است که از مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
1) ساختار و ماهیت فرانشیز چگونه است؟
2) تفاوت فرانشیز با دیگر قراردادهای مشابه چیست؟
3) اثر قرارداد چیست و پس از عقد قرارداد چه تعهداتی برای طرفین بوجود میآید؟
4) فرضیات تحقیق
1) فرانشیز دهنده، فرانشیز گیرنده، وجود یک تجارت شناخته شده که در یک شبکه اجرا میشود ساختار فرانشیز را شکل میدهند و ماهیت حقوقی خاصی را به وجود میآورند که از دیگر تاسیسات متمایز میگردد به این صورت که فرانشیز دهنده با اعطای فرانشیز شبکه تجارت خود را گسترش میدهد و فرانشیز گیرندگان که از نام و علامت فرانشیز گیرنده و یکنواختی تجارت استفاده میکنند منتسب به فرانشیز دهنده میشوند.
2) فرانشیز با قراردادهای مشابه خود تفاوتهایی هم از حیث ماهیت و هم از حیث آثار دارد اگر چه در بدو امر یک نمایندگی یا توزیع کننده یا واحد مجاز به بهره برداری شناخته میشود.
3) فرانشیز با توجه به طبیعت و ماهیت خویش بعد از تأثیر موجب پیوستن فرانشیز گیرنده به شبکه میشود و اجازه مییابد تا از سیستم تجاری فرانشیز دهنده بهربرداری کند. در راستای این آثار تعهدات گوناگونی به طرفین تحمیل میشود که اغلب در راستای همکاری برای توسعه تجارت و حفظ شهرت شبکه که نهایتاً منافع دو طرفه دارد است اگر چه تعهدات دیگری هم وجود دارند که منافع یک طرف را تأمین میکند.
5) اهداف تحقیق
هدف این نوشتار معرفی فرانشیز به عنوان نهادی نو پا و روشی قراردادی برای توسعه تجارت و معرفی قواعد جدید و بررسی ساختار آن است.
6) روش تحقیق
روش گردآوری در این تحقیق همانند غالب تحقیقهای علوم انسانی روش نظری مبتنی بر تحلیل و توصیف قوانین و منابع موجود کتابخانهای است و در انجام آن سعی شده است از منابع موجود اعم از کتابها، مقالات، و پایاننامهها استفاده شود که تعداد منابعی که مرتبط با موضوع باشد همانگونه که گفته شد انگشت شمار بوده و با توجه به اینکه فرانشیز تأسیس جدیدی است که در ایران جایگاه خود را پیدا نکرده و عملاً بیش از چند مورد مصداق ندارد لذا رویه قضایی در کشور نداریم و به دلیل عدم دسترسی به آرا صادره خارجی در این خصوص تحقیق فاقد پویایی لازم است. لازم به ذکر است به دلیل اینکه سازمانهایی در سطح دنیا و منطقهای در خصوص موضوع فرانشیز بصورت مستقیم یا غیر مستقیم فعالیت دارند که اسنادی را تدوین و در آن قواعد فرانشییز را آوردهاند بیشتر به این اسناد و اشاره شده و همانگونه که گفته شد صرفاً به توصیف آنها پرداخته شده است.
7) طرح و ساماندهی تحقیق
تحقیق حاضر به دو بخش تقسیم شده است در بخش نخست طی 2 فصل به شناخت فرانشیز، انواع فرانشیز و ماهیت آن و تفاوت با دیگر قراردادها، مزایا و معایب آن، ارتباط با مالکیت فکری، مؤسسات مرتبط و قوانین تاثیرگذار بر فرانشیز پرداخته شده و در بخش دیگر به تشکیل قرارداد فرانشیز و تعهدات طرفین که پیش از قرارداد و پس از قرارداد برای آنها ایجاد میشود پرداخته شده بدین صورت که در فصل اول به تشکیل قرارداد و در فصل دوم طی دو مبحث که در مبحث اول به تعهدات پیش از قرارداد و پس از قرارداد فرانشیز دهنده و در مبحث دوم هم به تعهدات فرانشیز گیرنده پرداخته شده است.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.