پایان نامه مقایسة رابطة سلامت عمومی با بدبینی و عزت نفس در دانشجویان شاهد و غیرشاهد دانشگاه علوم پزشکی
مقدمه:
سابقه و هدف: سلامت عمومی فرد، تحت تأثیر عوامل مختلف شخصیتی از جمله بدبینی و عزت نفس همواره متغیر می باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطة سلامت عمومی با بدبینی و عزت نفس در دانشجویان شاهد و مقایسة آن با دانشجویان غیرشاهد در دانشگاه علوم پزشکی شیراز تدوین گردید. روش: 94 دانشجوی شاهد (51 دانشجوی پسر و 43 دانشجوی دختر)و 97 دانشجوی غیرشاهد (35 دانشجوی پسر و 62 دانشجوی دختر) به روش تصادفی انتخاب شدند. در این پژوهش، پرسشنامه های سلامت عمومی گلدبرگ (شامل 28 سؤال)، ناامیدی بک(شامل 20 سؤال) و عزت نفس کوپراسمیت(شامل 58 سؤال)، مورد استفاده قرار گرفتند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها، از آزمون t گروههای مستقل، آزمون تحلیل واریانس دو عاملی و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد. یافته ها : 1- بین سلامت عمومی با بدبینی و عزت نفس رابطة معنادار وجود دارد. 2- بین سلامت عمومی دانشجویان شاهد و غیرشاهد تفاوت معناداری وجود ندارد. 3- عزت نفس دانشجویان شاهد پایین تر از دانشجویان غیر شاهد است. 4- بدبینی در دانشجویان شاهد بیشتر از دانشجویان غیر شاهد است. 5- جنسیت نقش تعدیل کنندگی در اثر فقدان پدر بر سلامت عمومی و عزت نفس دانشجویان شاهد دارد. نتیجه گیری: برخورداری دانشجویان شاهد از امتیازات ویژه و حمایت اجتماعی باعث ارتقاء سلامت عمومی آنها می شود. اثر منفی فقدان پدر به دلیل از بین بردن الگوی همانندسازی ، به عزت نفس و سلامت عمومی پسران شاهد بیشتر از دختران شاهد آسیب می رساند.
واژه های کلیدی: سلامت عمومی- بدبینی- عزت نفس- دانشجو- شاهد.
Abstract
Background and objective: General health is affected by personality factors such as pessimism and self esteem. The present study is concerned with relationship between general health, pessimism, and self esteem in college students with father and martyr father in Shiraz medical University. 94 college students with martyr father (51 males and 43 females), were randomly selected. Methods: Students completed Beck Hopelessness scale (20-items), Cooper smith self esteem (58-items), and Goldberg general health questionnaire (28-items). To analyze the data, independent t-test, two-factor analysis of variance and multiple regression analysis were used Findings: 1- There was significant relationship between general health, pessimism and self esteem. 2- There was no significant difference between college students with father and martyr father, in general health. 3- Pessimism in college students with martyr father is more than those with father. 4- College students with martyr father have less self esteem than those with father. 5- Gender has moderator role in effectiveness of martyr father on general health and self esteem. Conclusion: Social support and particular advantage for college students with martyr father in our culture, promotes increased health. Father absence negative effectiveness in males with martyr father is more than females with martyr father, because of identification source missing in males.
Keywords: General health; Pessimism; Self esteem; College students; Martyr father.
مقدمه:
سلامت که به طور کلی در اساسنامة سازمان بهداشت جهانی حالت خوب بودن کامل از نظر جسمی، روانی و اجتماعی در نظر گرفته شده است ، مسأله ای است که امروزه پژوهشهای زیادی را به خود اختصاص داده است و مطالعات انجام شده در سالهای اخیر در حوزة بهداشت روانی و سلامت عمومی ، رابطة تنگاتنگ عوامل شخصیتی و روانشناختی و سلامت را به وضوح نشان داده است (1). ارسطو معتقد بود که برخی از فرآیندهای روانشناختی موجب بیماری می شوند، سپس عده ای از محققان متوجه چند بیماری روان تنی شدند. بیماریهایی همچون زخم معده ، فشار خون، آسم و امثال آنها. سپس بیماریها به دو دسته تقسیم شدند، بیماریهایی که به دلایل جسمانی و ارگانیک ایجاد می شدند و بیماریهایی که منشاء روانشناختی داشتند(2). دیماتئو[1](1383)، معتقد است که سلامت صرفاً عدم بیماری نیست، شخص ممکن است از نظر آسیب شناسی هیچ گونه مشکل عینی نداشته باشد ولی با وجود این سالم هم نباشد. یعنی هر گونه انحرافی که در حالت احساسی یا کنشی فرد رخ دهد و فرد آن را غیر طبیعی بداند، حاکی از آن خواهد بود که فرد سالم نیست.
گاهی محرکهای روانی – اجتماعی موجب فشار روانی می شوند و این فشار روانی مستقیماّ بر نظام هورمونی دستگاه عصبی خودمختار ودستگاه ایمنی بدن تأثیر می گذارد. رفتارها، عادات و سبک زندگی نیز بر سلامتی و بیماری تأثیر می گذارند. این گونه رفتارها معمولاً ریشه در ارزشهای فرهنگی یا نیازها و انتظارات افراد دارند (3). یکی از عوامل شخصیتی که بر سلامت افراد تأثیر بسزایی دارد بدبینی است. مک آرتور[2] (2001) بدبینی را به دو دسته بدبینی گرایشی[3] و موقعیتی[4] تقسیم کرده است. در بدبینی گرایشی فرد بیشتر گرایش به این دارد که پیامد رویدادهای مختلف را منفی ارزیابی کند و بدبینی موقعیتی، زمانی است که فرد از یک موقعیت خاص انتظار پیامد منفی دارد.او همچنین اشاره می کند که فرد بدبین دنیا را منفی ارزیابی می کند و به طور غالب منتظر نتایج منفی است. بنابراین فرد نسبت به انسانهای اطراف و رویدادهای مختلف نگرش منفی دارد، برای مثال از افراد مختلف انتظار خیانت دارد و از رویدادهای مختلف انتظار ضرر و آسیب دارد(4)
پژوهشهای مختلف در مورد رابطة سلامت عمومی و بدبینی نشان داده اند که بدبینی از جمله همان فرآیندهای روانشناختی است که ممکن است موجب بیماریهای مختلف جسمی و روانی گردد. کیویماکی[5]، واترا[6] (2005)، تغییرات سلامتی 5007 کارمند را بعد از مرگ نزدیکان یا آغاز یک بیماری شدید مورد مطالعه قرار دادند. نتایج نشان داد کسانیکه از خوش بینی بالایی در زندگی برخوردار بودند، نسبت به افراد بدبین کمتر به بیماری مبتلا می شوند و کمتر حوادث دلخراش گذشته را به خاطر می آوردند(5). کوبزانسکی[7] و کوبزانسکی(2004)، در مطالعه ای نشان دادند که بدبینی و خوش بینی دو قطب یک پیوستار را تشکیل می دهند که قطب خوش بینی بالا بر قطب سلامتی بالا و قطب بدبینی بالا بر قطب اختلالات شدید در سلامتی منطبق است(6). کارن[8] (2003)، اثر بدبینی و اضطراب را بر فشار خون مورد مطالعه قرار دادند. نتایج نشان داد که افراد بدبین و مضطرب در مقایسه با افراد خوش بین، دارای فشار خون بالاتری بودند(7). پیترسون[9] (2000) در مطالعه ای نقطة مقابل بدبینی یعنی خوش بینی را به عنوان یک جنبه ذاتی از طبیعت انسان در نظر گرفته است و اظهار می دارد که خوش بینی باعث پشتکار و پیشرفت و سلامت روانی و جسمانی فرد می شود(8).
یکی دیگراز موضوعاتی که درحوزة سلامت می توان به آن اشاره کرد، عزت نفس[10] است که از مهمترین و اساسی ترین نیازهای یک شخصیت رشدیافته و سالم است. عزت نفس یا احساس ارزشمند بودن همان رضایت فرد از خویش است. هانتر[11](2006)، عزت نفس را دیدگاه فرد نسبت به خود از جهات جسمانی، روانی و هیجانی یاد میکند(9). فرانکن[12] (1994، به نقل از صدرالسادات، 1380)، عزت نفس را غرور و افتخاری می داند که وقتی فرد نقایص خود را برطرف می کند به او دست می دهد(10).
اکثر مطالعات پیشین در جامعة دانش آموزان و دانشجویان بین سلامت عمومی و مؤلفه های مربوط به آن (از جمله اضطراب، بی خوابی، مسائل جسمانی) با عزت نفس رابطة مثبت را گزارش داده اند(14-11).
سلامت عمومی و متغیرهای مربوط به آن از جمله عزت نفس و بدبینی علاوه بر افراد دارای پدر، مسألة مهم و قابل بررسی در افراد فاقد پدر و مخصوصاً در جامعة ایران در فرزندان شاهد می باشد. از جملة تحقیقات انجام شده در این موارد، پژوهش حدادی کوهسار و روشن (1386) می باشد که نتایج این تحقیق تفاوت معناداری در سلامت روانی دو گروه دانشجویان شاهد و غیر شاهد نشان نداد اما در هوش هیجانی تفاوت معنادار در دو گروه مذکور مشاهده شد(15). محمدیون (1375)، در پژوهشی نشان داد بین عزت پسران شاهد و غیر شاهد تفاوت معنادار وجود دارد. نتیجة این تحقیق نشان داد که عزت نفس پسران غیرشاهد از گروه شاهد بالاتر است(16). نیسی، نجاریان و پورفرجی(1380)، عملکرد تحصیلی و سلامت روانی و جسمانی دانش آموزان دبیرستانی فاقد پدر و واجد پدر را مورد مطالعه قرار دادند، که در آن دانش آموزان فاقد پدر و دارای حمایت اجتماعی بالا از سلامت روانی و جسمانی بالاتری نسبت به دانش آموزان فاقد پدر اما بدون حمایت اجتماعی ، برخوردار بودند(17). قنبری نجف آبادی (1374)، طی مطالعه ای دریافت که میزان افسردگی دانش آموزان شاهد بیشتر از دانش آموزان غیرشاهد است. وی همچنین دریافت که افسردگی دانش آموزان پسر شاهد از دختران شاهد به طور معناداری بیشتر است(18). قهاری، مهریار و بیرشک(1382)، در مطالعه ای در کودکان شاهد، دریافتند که دختران شاهد کمتر از پسران شاهد از اختلال روانی رنج می بردند(19). جیل[13] و مار[14]ا(2004)، در پژوهش خود نشان دادند که عزت نفس در پسران فاقد پدر بیشتر از دختران، مورد آسیب قرار می گیرد(20).
همانگونه که ملاحظه شد در پژوهش های پیشین، به طور کلی پرداختن به جنبه های مختلف روانشناختی فرزندان فاقد پدر، ذهن پژوهشگران را به خود مشغول ساخته است، اما پرداختن به رابطة سلامت عمومی آنان با دو متغیر بدبینی و عزت نفس، مخصوصاً در دانشجویان شاهد که در ایران بعد از آغاز جنگ تحمیلی یک گروه خاص را تشکیل داده اند، عیناً اجرا نشده است. تحقیقات پیشین در این زمینه همانگونه که ذکر شد، بر افراد فاقد پدر متمرکز بوده است و تأثیر فقدان پدر را بر جنبه های مختلف رفتار منفی ارزیابی کرده اند، اما در ایران، فرزندان شاهد گروه خاصی هستند که پدر آنان در جهت حفظ ارزشهای اعتقادی و دفاع از میهن به شهادت رسیده است و پرداختن به این مسأله که آیا ارزش و تقدس شهادت در مکتب اسلام و فرهنگ ایران می تواند اثرات منفی فقدان پدر را حذف کند یا خیر، ضروری است. لذا ممکن است دانشجویان شاهد از نظر سلامت روان، امید به زندگی و عزت نفس و خودپنداره متفاوت از دیگر افراد فاقد پدر و نیز افراد دارای پدر باشند. فقدان پدر از طرفی ممکن است تبعات منفی به دنبال داشته باشد و از طرفی ممکن است ارزش و تقدس شهادت در مکتب اسلام و فرهنگ ایران، این تبعات منفی را از بین ببرد. از این رو پرداختن به وضعیت سلامت ، عزت نفس و نوع دیدگاه دانشجویان شاهد به جهان و رویدادها و مقایسة آنها با دانشجویان غیرشاهد می تواند زمینه را جهت برنامه ریزی آموزشی و مشاوره ای در دانشگاهها، به منظور حفظ یا ارتقاء سلامت عمومی، عزت نفس و مثبت اندیشی آنها مهیا سازد چرا که دانشجویان شاهد در دانشگاههای علوم پزشکی، بخشی از جمعیت علوم پزشکی کشور هستند که در ارتقاء سطح سلامت افراد جامعه نقش بسزایی دارند. لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطة سلامت عمومی با عزت نفس و بدبینی در دانشجویان شاهد و مقایسة آن با دانشجویان غیرشاهد دانشگاه علوم پزشکی شیراز، تدوین گردیده است.
روش:
جامعة آماری پژوهش حاضر شامل تمام دانشجویان دختر و پسر دانشگاه علوم پزشکی شیراز می باشد که حدوداً 8000 نفر می باشند. نمونة پژوهش شامل 94 دانشجوی شاهد و 97 دانشجوی غیرشاهد بوده است. روش نمونه گیری در گروه شاهد بدین صورت بوده که پس از دریافت لیست دانشجویان دختر و پسرشاهد از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، از بین آنها به 43 دانشجوی دختر و 51 دانشجوی پسر به صورت تصادفی انتخاب شدند. روش نمونه گیری در گروه غیرشاهد به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای بوده که ابتدا از بین تمامی دانشکده ها، 3 دانشکدة پزشکی، پیراپزشکی و داروسازی انتخاب شدند و سپس در هر دانشکده، کلاسها به همین روش انتخاب شدند که سرانجام 35 دانشجوی پسر و 62 دانشجوی دختر بدین ترتیب انتخاب شدند.
در پژوهش حاضر برای سنجش میزان سلامت عمومی از فرم 28 سؤالی پرسشنامة سلامت عمومی گلدبرگ[15](1988) استفاده شد. این پرسشنامه از چهار خرده آزمون تشکیل شده است که هر کدام شامل 7 سؤال است. سؤالات 1 تا 7 مربوط به خرده آزمون نشانه های جسمانی، سؤالات 8 تا 14 مربوط به خرده آزمون اضطراب و بی خوابی ، سؤالات 15 تا 21 مربوط به خرده آزمون اختلال در کارکرد اجتماعی و سؤالات 22 تا 28 مربوط به خرده آزمون افسردگی است، که کلاً وضعیت روانی – جسمانی فرد را در یک ماه اخیر نشان می دهد. تمام سؤالات شامل 4 گزینه هستند. روش نمره گذاری برای این پرسشنامه به صورت (3،2،1،0) می باشد بدین صورت که نمرة کمتر بیانگر سلامت عمومی بالاتر می باشد. بنابراین نمرة فرد از 0 تا 84 متغیر خواهد بود. تقوی (1380)، برای بررسی پایایی[16] این پرسشنامه، 75 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شیراز را مورد بررسی قرار داد. پایایی این پرسشنامه با سه روش دوباره سنجی ، تنصیفی و آلفای کرونباخ بررسی گردید که به ترتیب، ضرایب پایایی 70/0 ، 93/0 و 90/0 حاصل گردید(22). تقوی (1380)، همچنین برای مطالعة روایی[17] پرسشنامة مزبور، از روش همبستگی خرده آزمونهای این پرسشنامه با نمرة کل و تحلیل عوامل استفاده کرد. ضرایب همبستگی بین خرده آزمونهای این پرسشنامه با نمرة کل در حد رضایتبخش و بین 72/0 و 87/0 متغیر بود. نتیجة تحلیل عوامل بیانگر وجود عوامل افسردگی ، اضطراب، اختلال در کارکرد اجتماعی و علائم جسمانی در این پرسشنامه بود که در مجموع بیش از 50 درصد واریانس کل آزمون را تبیین می نمودند(22).
به منظور سنجش میزان بدبینی دانشجویان از مقیاس ناامیدی بک[18](1992) استفاده شد، که از آنجایی که بک (1992) بدبینی و ناامیدی را دو خصوصیت جدانشدنی از یکدیگر، مخصوصاً در افراد افسرده در نظر می گیرد، و همبستگی بین این دو متغیر را مثبت و معنادار معرفی می کند، لذا در این پژوهش، نا امیدی معادل بدبینی در نظر گرفته شده است. مقیاس نا امیدی بک، شامل 20 سؤال است. هر یک از گویه ها دارای دو گزینة بلی و خیر است که نمره گذاری بدین ترتیب است که به گزینه هایی که بیانگر بدبینی هستند، نمرة 1 و به گزینه هایی که بیانگر خوش بینی هستند، نمرة 0 تعلق می گیرد(21). گودرزی(1381) پایایی این مقیاس را در دو مرحله به دست آورد، ابتدا به منظور بررسی پایایی مقیاس ناامیدی بک با روش بازآزمایی، یک گروه 85 نفری از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شیراز را دو بار مورد آزمون قرار داد. ضریب همبستگی پیرسون بین نمرات آزمون اول و دوم برابر با 71/0r = و در سطح 001/0< p معنادار بود. این ضریب نشان دهندة پایایی نسبتاً خوب آزمون با روش بازآزمایی می باشد(23). گودرزی(1381)، همچنین به منظور بررسی میزان همسانی درونی سؤالات مقیاس نا امیدی بک، ضریب همسانی درونی را بین تمامی سؤالات مقیاس با استفاده از روش آلفای کرونباخ محاسبه کرد که این ضریب برابر با 79/0 بود که حاکی از همسانی درونی بالای مقیاس است. گودرزی (1381)، همچنین جهت بررسی روایی این مقیاس، همبستگی این مقیاس را با پرسشنامة افسردگی بک به دست آورده است ، چون بدبینی یکی از خصوصیات افسردگی است، و باید رابطة مثبتی بین نمرات آزمودنیها در مقیاس ناامیدی بک و پرسشنامة افسردگی بک وجود داشته باشد. محاسبة ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که این ضریب از نظر آماری معنادار است( 000/0p= ، 26n= ، 57/0r = )، که این بدان معنا است که با افزایش افسردگی ، بدبینی نیز افزایش می یابد(23).
به منظور سنجش عزت نفس در پژوهش حاضر از پرسشنامة عزت نفس کوپراسمیت[19](1967) استفاده شد. کوپراسمیت (1967)، این پرسشنامه را که شامل 58 سؤال می باشد، تهیه کرده است که 8 سؤال آن دروغ سنج است. پاسخهای آزمودنی به صورت بلی- خیر است که هر فرد متناسب با وضعیت خود یکی از گزینه ها را انتخاب می کند و دامنة نمرات از صفر تا 50 متغیر است که نمرة بالاتر بیانگر عزت نفس بالاتر است.(24). ابراهیمی(1370)، پایایی این پرسشنامه را در میان دانش آموزان و دانشجویان ایرانی بررسی کرده است که ضریب پایایی آن در نمونه های دانش آموزی 80/0 و در نمونه های دانشجویی 85/0 گزارش شده است(25). روایی این آزمون، بدین معنا که ماده های موجود در آن مفهوم عزت نفس را می سنجند مورد تأیید استادان رشتة روانسنجی، روش تحقیق و آمار بوده است (26).
جهت تعیین نقش متغیرهای پیش بین (بدبینی و عزت نفس) در پیش بینی و تبیین واریانس متغیر ملاک (سلامت عمومی)، از تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد. به منظور مقایسة سلامت عمومی، بدبینی و عزت نفس دانشجویان شاهد و غیر شاهد از آزمونt گروههای مستقل استفاده شد. جهت تعیین نقش تعدیل کنندگی جنسیت در اثر فقدان پدر بر سلامت عمومی و عزت نفس، از آزمون تحلیل واریانس دو عاملی استفاده شد.
یافته ها:
در این پژوهش 94 دانشجوی شاهد و 97 دانشجوی غیرشاهد مورد بررسی قرار گرفتند. جدول 1 اطلاعات توصیفی مربوط به متغیرهای سلامت عمومی، بدبینی و عزت نفس را در دانشجویان شاهد و غیرشاهد نشان می دهد.
[1] -Dimatteo
[2] -Mc Arthur
[3] -Dispositional
[4] -Positional
[5] -Kivimaki
[6] -Vahtera
[7] -Kubzansky
[8] -Karen
[9] -Peterson
[10] -Self esteem
[11] -Hunter
[12] -Franken
[13] -Jill
[14] -Mara
[15] -Goldeberg
[16] -Reliability
[17] -Validity
[18] -Beck
[19] -Cooper Smith
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.