پایان نامه پژوهش در مورد نقش زير دريائي هاي ايران در امنيت خليخ فارس و درياي عمان
مقدمه:
منطقه خليج فارس در 24 و 30 درجه عرض شمالي و 48 و 57 درجه طول شرقي (نسبت به نصف النهار گرينويچ) واقع شده است و از شمال شرقي به سواحل جمهوري اسلامي ايران و از مشرق به درياي عمان و از جنوب و مغرب به شبه جزيره عربستان محدود مي گردد.
ساير مشخصات منطقه خليج فارس بشرح زير ميباشد:
- طول 800-850 كيلومتر، از دهانه اروند رود، دهانه و رودي تنگه هرمز.
- بيشترين عرض 350-375 كيلومتر در قسمت مياني خليج فارس
- كمترين عرض حدود 50 كيلومتر در قسمت تنگه هرمز
- مساحت حدود 240.000 كيلومتر مربع
- طول سواحل عربي حدود 1740 كيلومتر
- طول سواحل ايراني حدود 1260 كيلومتر از ساحل رودخانه اروند رود تا مرز پاكستان بندر گواتر.
- مجموع طول سواحل حدود 3000 كيلومتر
- حجم آب خليج فارس 1012‑* 13 مترمكعب يا 1300 ميليارد متر مكعب
- عميق ترين نقطه خليج فارس 93 متر(در حدود 15 كيلومتري جزيره تنب بزرگ)
- مناطق عميق در اطراف جزاير ابوموسي – تنب بزرگ- لاوان- فارسي
- عمق قسمتهاي شرقي 50-80 كيلومتر
- عمق قسمتهاي غربي 10-30 كيلومتر
- جهت جريان آب از شمال به جنوب شرقي ميباشد.
- ارتفاع امواج حداكثر 3 متر ميباشد.
- تعداد جزاير : حدود 130 جزيره.
- بزرگترين جزيره : قشم (ايراني در شمال منطقه)
- بزرگرتين جزيره جنوبي: بوبيان(كويتي) و بحرني.
- كشورهاي همجوار خليج فارس: ايران- عراق- كويت- عربستان- بحرين- قطر- امارات و عمان
- كشور داراي بيشترين ساحل: ايران
- كشور داراي كمترين ساحل: عراق
كرانه هاي شمالي و شرقي خليج فارس همه كوهستاني است و از چندين رشته كوههاي متوالي كه با يكديگر موازي هستند تشكيل يافته و هر چه دور ميشود ارتفاع آنها بيشتر ميگردد و اين رشته جبال بوسيله دره هايي از هم جدا و دشت هايي ميان آنها ايجاد مي گردد كه داراي هواي گرم و سوزان است.
سواحل جنوبي و غربي آن به استثناي قسمت شمالي عمان بسيار پست بوده و در بعضي تخته سنگهاي زيرابي موجود است. در قسمت بالاي خليج يعني مصب رودهاي بهمن شير و شط العرب پست و رسوبي است. عمق خليج درهر ساحل آن مرتفع باشد بيشتر و هر جا پست باشد كمتر است.
كرانه هاي شمالي خليج فارس: اوضاع جغرافيايي كرانه هاي شمالي خليج فارس از مصب شط العرب تا خليج چاه بهار از اين قرار است:
- در راس خليج فارس دلتاهاي شط العرب – بهمن شير- رود هنديان قرار گرفته است. در دهانه شط تا راس القران سواحل تماما باتلاقي است و در مجاور آن به استثناي دهانه بهمن شير و شط العرب آبادي وجود ندارد و حوزه هاي متعددي كه مهمترين آنها خود موسي است ديده ميشود.
بندر امام خميني به فاصله 92 كيلومتري دهانه خور موسي و بندر ماهشهر در 18 كيلومتري جنوب شرقي بندر امام خميني قرار دارد.
- از راس القران، راس الطلنب خط ساحلي تشكيل خليج پهناوري را ميدهد. طول كرانه بين اين دو راس 50 كيلومتر وبسيار پست ميباشد.
- ازراس الطنب خط ساحلي تا 20 كيلومتري شمال غربي بوشهر كشيده ميشود. سواحل اين قسمت پست و ارتفاعات دور از ساحل واقع شده است.
- بنادر مهم بين قسمت عبارت است از بندر ديلم، گناوه، ريك، بوشهر
- سواحل دشتي:
از جنوب شبه جزيره بوشهر يك رشته كوه در امتداد ساحل كشيده شده بتدريج پست و شني ميشود. در نزديك اين كرانه ها بواسطه باتلاقي بودن زمين و خورهاي مختلف آبادي مهمي وجود ندارد و آباديهاي كوچك محلي آمد و شد قايقهاي محلي است.
- سواحل شيب كوه:
از شرق بندر دير تا بندر چاوك ميباشد. در تمام طول اين كرانه سلسله جبالها بقدري نزديك و رياست كه بنادر در دامنه كوه واقع شده با حداكثر 10 كيلومتر در پشت بنادر كوهستان ميباشد. بنادر مهم ساحل شيب كوه عبارتند از: كنگان- طاهري- عسلويه- نابند- شيو- مقام- نخيلو- چيرو
- سواحل جهانگيريه:
از بندر چاوك به مسافت 40 كيلومتر بطرف شرقي كشيده شده و از آنجا در امتداد شمال شرقي به مسافت 105 كيلومتر تا بندر ضمهير رفته است. رشته ارتفاعاتي كه تا غرب بندر چاوك نزديك كرانه مهمتر شده است از شمال چاوك امتداد شرقي را گرفته و در 27 كيلومتري بندر خمير ناحيه باتلاقي منتهي ميشود.
بنادر مهم اين كرانه عبارتند از : چاوك- مغور- بستانه- شباس- لنگه- كنگ.
در جنوب ساحل بندرلنگه از كنگ بطرف مشرق تپه زيرآبي و پس از آن جزيره قشم ميباشد. يك قسمت از اين سواحل يعني از 30 كيلومتري شرق تا بندر خمير (بطول 48 كيلومتر) باتلاقي و بعد بتدريج اراضي كرانه تا بندر عباس از حال باتلاقي خارج شده و شني ميشود.
كرانه هاي شمالي جزيره قشم (در حدود 30 كيلومتري از كرانه) باتلاقي پوشيده از درختهاي كوچك است و پس از آن مجدداً ساحل تا رأس قشم كه انتهاي شرقي جزير ه است سنگي وشني ميشود.
- سواحل بندر عباس و مغستان:
بندر عباس در ساحل شمالي تنگه هرمز كه مدخل خليج فارس ميباشد قرار گرفته و زمينها هر چه از كرانه دور بشوند بلندتر گرديده و در چند كيلومتري ساحل به تپه هائي كه ارتفاع آنها در حدود 30 متر است مي رسد. در پشت اين تپه ها پستي و بلندي اراضي شديد شده و ارتفاع آنها تا 220 متر مي رسد. در پشت اين تپه ها پستي و بلندي اراضي شديد شده و در ارتفاع آنها تا 220 متر مي رسد. در دنبال اين اراضي سلسله كوههاي گنو و در 800 كيلومتري نبدر عباس سلسله كوه فارغان واقع است.
كرانه هاي بحر عمان:
از بندر عابس ساحل در امتداد شرقي و جنوب شرقي، تا دهانه ميناب به مسافت 43 كيلومتر امتداد مي يابد. اين قسمت از كرانه بسيار پست و باتلاقي است از خور ميناب ساحل در امتداد جنوب كه كرانه هاي شرقي تنگه هرمز را تشكيل ميدهد تا راس الكوه كشيده ميشود. بنادر كوچكي در اين كرانه واقع شده كه مورد استفاده كشتيهاي كوچك است.
- ازراس الكوه خط ساحلي بطرف مشرق امتداد يافته در 40 كيلومتري آن بندر جاسك ميباشد اراضاي كرانه در اين قسمت پست و باتلاقي و داراي خوردهاي متعددي است.
سواحل بلوچستان:
از بندر جاسك بطرف مشرق سواحل جنوبي بلوچستان شروع ميشود. و از 10 كيلومتري شمال شرق جاسك يك رشته ارتفاعات بطرف مشرق كشيده شد كه بلندي آنها از 200 تا 800 متر مي باشد. فاصله اين كوهها تا ساحل دريا از 28، 36 كيلومتر است. كرانه هاي اين ناحيه داراي بريدگيهاي بسيار و خيج هاي متعدد است كه مهمترين آنها عبارتند از:
- خليخ پزم ميان راس رشيدي و راس پزم
- خليج چاه بهار
- خليج گواتر
- روهايي كه وارد خليج فارس ميشوند و اهميت استراتژيكي هر يك مخصوصا شط العرب، رودهاي مهم حوزه خليج فارس عبارتند از:
- كرخه: كه در قسمت علياي خودگاماساب و بعدا درخاك لرستان بنام سميره و در خاك خوزستان كرخه ناميده ميشود و اين رودخانه از كوت الحواشم بطرف باختر رفته و پس از طي نمودن مسافت زيادي به هورالعظيم مي ريزد. بعدا در داخل خاك عراق به دجله ملحق شده و با كارون و دجله و فرات (اروند رود) را تشكيل مي دهند.
- كارون: كه قسمت سفادي آن تا اهواز قابل كشتيراني است.
- جراحي: از كوههاي كهكيلويه سرچشمه گرفته و پس از شروب نمودن ناحيه رامهرمز و حنف آباد و عبور از شادگان در شمال بهمن شير به كارون مي ريزد.
- رود هنديان: در نزديكي بندر ديلم به خليج فارس مي ريزد.
- رود قره آقاج: از كوههاي اردكان سرچشه گرفته پس از مشروب نمودن ممسني فيروز آباد به خاك هشتي وارد و بنام رود هند به خليج فارس مي ريزد.
- رود شوره از كوه داراب سرچشمه گرفته و در خاور بندر ضمير به خليج فارس مي ريزد.
- رود فهليان: به رود هنديان ريخته و به خليج فارس مي ريزد.
و در بين اين رودها فقط كارون اهميت دارد كه قابل كشتيراني تا اهواز ميباشد. از ساير رودها درصورتي كه آب آن شور نباشد و در عمق واقع نشده باشد استفاده هاي محلي مي گردد.
اهميت سياسي و نظامي اروند رود (شط العرب): اروند رود يا شط العرب كه از دهانه نهر حنين واقع در بالاي خرمشهر تا مصب آن مرز ايران و عراق ميباشد مركب از دو رود دجله و فرات مي باشد.
دجله: سرچشمه آن در خاك تركيه بوده و پس از عبور از دره هاي كوهستاني جنوب تركيه داخل خاك عراق شده وبه ترتيب از شهرهاي موصل – تكريت، سامرا، بغداد، كوت العماره، علي الغبري، قلعه صالح گذشته و در محلي موسوم به قرنه (كرنه) به رود فرات متصل ميشود.
فرات : فرات نيز از خاك تركيه سرچشمه گرفته در حدود ديار بكر به دجله نزديك شده و سپس تغيير جهت داده در نزديكي خليج اسكندرون داخل خاك سوريه شده و پس از آن در قريه ابوكمال داخل خاك عراق شده در نزديكي بغداد به رودخانه دجله نزديك شدو پس از طي چندين كيلومتر پيچ و خم در قرنه به رود دجله متصل ميشود.
در قرنه دو رود دجله و فرات يكي شده بنام شط العرب پس از اتصال با رود كارون به خليج فارس مي ريزد طول شط العرب از قرنه تا خليج فارس 185 كيلومتر و عرض آن هنگام دريا از 500 تا 1500 متر است ليكن عرض قابل كشتيراني از 500 تا 700 متر است و عمق آن به تفاوت از 8 تا 15 متر است كه كشتيهاي بزرگ در هنگام مد بآساني ميتوانند تا بصره آمد و رفت نمايند.
هستي و عظمت عراق بستگي به وجود اين دو رودخانه دارد زيرا كليه شهرهاي اين كشور در كنار اين دو رود قرار دارند سال شط العرب را مخصوصا در قسمت بصره نخست نخلستانهاي انبوه پوشانيده در حالي كه در سواحل ايران نخلستان بطور پراكنده و تنگ است از لحاظ نظامي سواحل شط العرب در سمت عراق داراي پوشش بسيار مناسبي است.
جزاير ايراني خليج فارس
تعداد جزاير ايراني در خليج فارس 17 جزيره است كه اسامي آنها به ترتيب از تنگه هرمز به طرف منتهي اليه شمال خليج فارس به شرح زير ميباشد.
هرمز- لارك، لاوان، قشم، هنگام، تنب بزرگ وكوچك، ابوموسي، فارور، بني فارور، سري، كيش، شيتوار، هندورابي، خارك، خاركو و فارسي.
جزيره هرمز: جزيره هرمز تقريبا به شكل شش ضلعي بوده، طول و عرض آن 7 كيلومتر در 7 كيلومتر ميباشد ارتفاع جزيره ازسطح آب 200 متر بوده نزديكترين فاصله آن، خط ساحلي بندر عباس 8 كيلومتر است اين جزيره مسكوني، اما فاقد اب شيرين قابل مشروب است. مردم جزيره كه تعداد آنها حدود 4 هزار نفر است، تماما شيعي مذهب بوده شغل اكثر انان، ماهيگيري و كار در معدن خاك سرخ جزيره ميباشد.
آثار و بقاياي زمان پرتغالي كه شامل چندين قطعه و برج و باروست، كماكان درجزيره به چشم مي خورد. در شمال جزيره يك موج شكن سنگي همراه با اسكله چوبي كوچك وجود داشته كه مناسب پهلو گرفتن شناورهاي كوچك است.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.