پایان نامه ارزیابی اثرات تجمعی (CEA) توسعه صنایع پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر
فهرست محتوا
چکیده
نظام اکولوژیکی، نظامی فراگیر و بههم پیوسته میباشد و اقدامات انسانی نیز ترکیبی از فعالیتهای بزرگ، کوچک و تکراری میباشند. آنچه مسلم است، این است که هر تصمیم و اقدام انسان بر محیطزیست اثر میگذارد به عبارتی دیگر، فعالیتهای انسانی، چه خرد و چه کلان در بستر نظام اکولوژیکی مجتمع میگردند. در کشور ایران ارزیابی آثار توسعه بر محیطزیست فقط در سطح پروژه به صورت (ارزیابی اثرات توسعه[1]) انجام میشود. ضعف قابل توجه پروژههای متمرکز بر EIA بهطورکلی عدم توانایی کافی آن در رسیدگی به اثرات تجمعی بر محیطزیست است اگر چه گزارشهای ارزیابی آثار توسعه بر محیطزیست اطلاعات مفیدی در راستای پروژه فراهم مینمایند، اما اثرات تجمعی پروژهها را در کنار هم که در طول زمان آشکار میشوند نادیده میگیرند. در این تحقیق ابتدا روشهای ارزیابی اثرات تجمعی بیان شد و سپس برای ارزیابی اثرات تجمعی صنایع پتروشیمی موجود در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر از بین روشهای ارزیابی اثرات تجمعی دو روش سامانه اطلاعات جغرافیایی و ماتریس تعاملی استفاده گردید. نتایج حاصل از این دو روش از نظر ماهیت متفاوت بوده و از نظر مزایا و معایب و میزان دادههای مورد نیاز برای هر روش مورد مقایسه قرار گرفت. لایههای اطلاعاتی رستری از پهنهبندی آلایندهها بصورت جداگانه نقشهسازی و تلفیق شده و نقشه اثرات تجمعی آب، هوا و صوت مجتمعهای پتروشیمی تهیه گردید. مرحله بعدی محاسبه میانگین شاخص تجمعی برای آلایندههای مربوط به خورموسی که مهمترین زیستگاه آبی در اطراف منطقه مطالعاتی است. مرحله بعدی نیز استفاده از روش ماتریس تعاملی با توجه به نزدیکی موقعیت مکانی مجتمعهای پتروشیمی و به منظور کمی کردن اثرات صورت گرفت. درنهایت با استفاده از ماتریس پاستاکیا که همان روش ارزیابی سریع است و استفاده از نظرات کارشناسی میزان تجمعی بودن اثرات بر هر یک از محیطهای فیزیکی-شیمیایی، بیولوژیکی- اکولوژیکی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی- فنی در مرحله بهرهبرداری مشخص گردید.
واژههای کلیدی: ارزیابی اثرات تجمعی، سامانه اطلاعات جغرافیایی، ماتریس تعاملی، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر
فهرست مطالب
عنوان
- فصل اول چارچوب نظری… 1
- 1-1 مقدمه. 2
- 1-2 ضرورت انجام تحقیق.. 6
- 1-3 سوالات پژوهشی.. 7
- 1-4 فرضیات تحقیق.. 7
- 1-5 اهداف تحقیق.. 8
- 1-6 روش تحقیق.. 8
- فصل دوم مبانی نظری… 11
- 2-1 پیشینه پژوهش…. 12
- 2-1-1 پیشینه پژوهش در خارج از کشور 12
- 2-1-2پیشینه پژوهش در داخل کشور 17
- 2-2 ارزیابی اثرات تجمعی محیط زیستی.. 18
- 2-2-1 تعاریف دیگر راجع به اثرات تجمعی: 20
- 2-2-2 واژههای کلیدی تعریف شده در رابطه با ارزیابی اثرات تجمعی.. 20
- 2-3 تاریخچه. 23
- 2-3-1 دستورالعملها و مفاهیم اولیه ارزیابی اثرات تجمعی.. 24
- 2-3-1-1 کانادا 1994. 24
- 2-3-1 -1-1 دستورالعمل فرآیند انجام ارزیابی اثرات تجمعی کانادا 25
- 2-3-1-2 دستورالعمل اتحادیه امریکا1996. 25
- 2-3-1-3 دستورالعمل اتحادیه اروپا 1997. 26
- 2-3-1-4 دستورالعمل استرالیا 1990. 26
- 2-4 روشهای ارزیابی اثرات تجمعی.. 27
- 2-4-1 روش Ad Hoc. 27
- 2-4-2 چکلیستها 28
- 2-4-3 ماتریسها Matrices 28
- 2-4-4 مدلسازی، مدلسازی مفهومی با شبکهها و سیستمهای نموداری.. 30
- 2-4-5 مدلسازی، مدلسازی شبیهسازی کامپیوتری.. 30
- 2-4-6 تجزیه و تحلیل روند Trends Analysis 30
- 2-4-7 تجزیه و تحلیل مکانی- نقشهبرداری و رویهمگذاری Spatial Analysis 31
- 2-4-8 تجزیه و تحلیل سیمای سرزمین Landscape Analysis 31
- 2-4-9 تجزیه و تحلیل اکوسیستم Ecosystem Analysis 32
- 2-4-10 تجزیه و تحلیل ظرفیت قابل تحمل Carrying Capacity Analysis 32
- 2-4-11 روشهای تطبیقی.. 33
- 2-4-12 شبکهها Networks 33
- 2-4-13 تجزیه و تحلیل مکانی- سیستم اطلاعات جغرافیاییGIS. 34
- 2-5 انتخاب روش مناسب CEA.. 35
- 2-5-1 نکات کلیدی برای انتخاب روشها 35
- 2-5-2 ویژگیهای روشهای CEA.. 36
- 2-6 فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) 36
- 2-6-1 اصول فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. 37
- 2-6-2 مراحل فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. 37
- 2-6-2-1 ساختن سلسله مراتبی.. 38
- 2-6-2-2 محاسبه وزن.. 38
- 2-6-3روشهای محاسبه وزن نسبی.. 39
- 2-6-4 مزایای فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. 40
- 2-7 سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) 41
- 2-7-1 ارتباط مراحل CEA با GIS. 42
- 2-7-2 ضرورت استفاده از GIS. 43
- 2-7-3 کاربرد GIS در CEA.. 44
- 2-7-4 مزایای بالقوه از لینک کردن GIS با CEA.. 44
- 2-7-5 محدودیتهای GIS. 45
- 2-8 روش معکوس فاصله: (Inverse Distance Method) 45
- 2-9 ماتریس تعامل در CEA.. 46
- 2-9-1 روش ماتریس چندگانه آرگون.. 46
- 2-10 ماتریس پاستاکیا (RIAM) 47
- 2-11 نتیجهگیری از روشهای ارزیابی اثرات تجمعی.. 52
- فصل سوم: مواد و روشها 57
- 1-3 معرفی منطقه مورد مطالعه. 58
- 3-1-1-منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی.. 58
- 3-1-2 مشخصات منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی.. 59
- 3-1-2-1 سایت شماره 1. 61
- 3-1-2-2- سایت شماره 2. 61
- 3-1-2-3- سایت شماره 3. 62
- 3-1-2-4 – سایت شماره 4. 64
- 3-1-2-5 – سایت شماره 5. 66
- 3-2 شناسایی منابع آلاینده در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر. 68
- 3-2-1 آلودگی هوا 68
- 3-2-2 آلودگی پساب مجتمعها 70
- 3-3 بررسی وضعیت محیط زیستی اطراف منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر. 70
- 3-3-1 خورموسی.. 70
- 3-1-3 اهمیت خوریات… 72
- 3-1-4 اقلیم.. 74
- 3-1-4-1 بـاد. 74
- 3-1-5 توپوگرافی: 75
- 3-1-6 زمینشناسی.. 76
- 3-1-7 محیط بیولوژیکی.. 76
- 3-1-7-1پوشش گیاهی.. 76
- 3-1-7-2حیات وحش (فون منطقه) 78
- 3-5 مطالعات اجتماعی و اقتصادی فرهنگی.. 81
- 3-5-1 جمعیت… 81
- 3-5-2 صنعت… 81
- 3-6 ویژگیهای پارامترهای مورد بررسی.. 82
- 3-6-1- نیاز شیمیایی به اکسیژن.. 83
- 3-6-2 اسیدیته. 83
- 3-6-3 کدورت… 83
- 3-6-4 کل مواد جامد محلول در آب ( TDS) 83
- 3-6-5 منوکسیدکربن CO.. 89
- 3-6-6 اکسیدهای ازت NOx. 89
- 3-6-7 دیاکسید گوگرد SO2 90
- 3-6-8 تراز فشار صوت Sound Pressure Level 94
- 3-7 روش تحقیق.. 99
- 3-7-1 عملیات میدانی.. 101
- 3-7-2 ابزارها و نرمافزارها 101
- 3-7-3 چگونگی جمعآوری و تجزیه و تحلیل دادهها 101
- 3-7-4 محاسبه شاخص آلودگی.. 104
- فصل چهارم: یافتهها 107
- 4-1 نتایج.. 108
- 4-1-1 بررسی آلودگی هوا 118
- 4-1-2 بررسی آلودگی آب… 119
- 4-1-3 بررسی آلودگی صوت… 121
- 4-1-4 ماتریسهای تعاملی.. 128
- 4-1-4-1 ماتریس تعاملی آلایندههای هوا 128
- 4-1-4-2 ماتریس تعاملی آلایندههای آب… 130
- 4-1-4-3 ماتریس تعاملی آلایندههای صوت… 133
- فصل پنجم بحث و نتیجهگیری… 137
- 5-1 مقایسه روش سیستم اطلاعات جغرافیایی با ماتریس تعاملی در ارزیابی اثرات تجمعی 138
- 5-1-1 سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) 138
- 5-1-2 ماتریس تعاملی.. 139
- 5-2پاسخ به سوالات پژوهشی.. 140
- 5-3 بحث… 143
- 5-4 برنامههای مدیریت محیطزیستی.. 146
- 5-4-1 برنامه کنترل کیفیت و کمیت آب… 146
- 5-4-2 برنامه کنترل کیفیت هوا و صدا 146
- 5-4-3 تنظیم برنامه کنترل و پایش محیطزیستی.. 147
- 5-4-4 برنامههای کنترل شاخصهای اقتصادی- اجتماعی- فرهنگی.. 147
- 5-4- 5 ارائه گزارش نتایج.. 148
- 5-4-6 مراقبت و پایش طرحهای مدیریت… 148
- 5-4-7 بررسی و مراقبت در طرح مدیریت بازسازی منطقه. 148
- 5-4-8 مراقبت و بررسی در طرح مدیریت آلایندهها 149
- 5-4-9 اطلاعرسانی و آموزش…. 149
- 5-5 راهکارهای فنی و مدیریتی کاهش و کنترل آلایندهها سازگار با محیطزیست… 150
- 5-6 محدودیتهای تحقیق.. 151
- 5-7 پیشنهادات… 151
- منابع.. 153
- پیوست ها 162
فصل اول
چارچوب نظری
1-1 مقدمه
بشر در مواجهه با محیطزیست که بقای وی به طور اجتنابناپذیری بدان وابسته است. شیوه معقولی را اتخاذ ننموده و به جای جامعنگری، مالاندیشی و برنامهریزی جهت بهرهوری دیرپا از محیط پیرامونش به بهرهگیری آنی و منفعتجویی فوری و گذرا دلخوش داشته است (وهابزاده، 1372).
امروزه یکی از ارکان اقدامات حفاظتی از منابع طبیعی در مقابل اثرات زیانبار ناشی از پسابها، دودکشها و سروصدای ناشی از صنایع پتروشیمی، تجزیه و تحلیل اثرات آلودگیها بر جوامعزیستی بویژه عناصری که از بیشترین حساسیت و آسیبپذیری نسبت به آلودگیهای صنایع برخوردارند، میباشند.
اولین بار صنعت پتروشیمی در امریکا پا به عرصه وجود گذاشت و امریکاییها اصطلاح «Petrochemicals» را برای مواد خام حاصله از نفت معمول نمودند و سپس در اروپا و ممالک دیگر استفاده از مواد نفتی به عنوان مواد خام اولیه آغاز گردید. در ایران نیز برای اولین بار در سال 1343 شمسی شرکت ملی صنایع پتروشیمی وابسته به شرکت ملی نفت ایران تشکیل شد و فعالیتهای خود را در این زمینه از صنعت آغاز نمود. صنایع پتروشیمی در ایران قدمتی در حدود نیم قرن دارد (مستجابی، 1387). اولین سازمان نسبتاً متشکل برای این منظور بنگاه شیمیایی وابسته به وزارت اقتصاد بود. عمدهترین فعالیت این بنگاه ایجاد کارخانه کود شیمیایی مرودشت فارس در سال 1338 بود تا اینکه در سال 1343 طبق قانون، کلیه فعالیتهایی که به عنوان ایجاد و توسعه صنایع پتروشیمی توسط واحدهای تابعه وزارت خانهها و سازمانهای مختلف دولتی انجام میشد، در شرکت ملی نفت ایران متمرکز گردید و شرکت مزبور برای تأمین این منظور شرکتی فرعی به نام شرکت ملی صنایع پتروشیمی را تأسیس کرد. هدف اصلی این شرکت تولید فرآوردههای فرعی از نفت و مشتقات نفتی و گاز طبیعی و سایر مواد خام اعم از آلی و معدنی است. (رافعهنژاد، 1386). شرکت ملی صنایع پتروشیمی به عنوان یکی از چهار شرکت اصلی وزرات نفت از بدو تأسیس در سال 1342 تا کنون نقش مهمی را در توسعه اقتصادی، گسترش صادرات غیرنفتی و تأمین مواد اولیه صنایع پایین دستی ایفا کرده و میکند. این صنعت تا پایان جنگ تحمیلی 800 هزار تن انواع محصولات پتروشیمی را تولید کرد که در پایان برنامه پنج ساله سوم به مقدار 857 هزار تن انواع پلیمر توسعه یافت و پیشبینی میشود تا پایان سال 1388 یعنی پایان برنامه چهارم توسعه به رقم 10.4 میلیون برسد. در حال حاضر 11 طرح در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر، 15 طرح در منطقه ویژه اقتصادی پارس و 15 طرح در سایر مناطق کشور در دست احداث یا اجرا است که تاکنون 21 طرح مستقل و طرح توسعه برنامه پنج ساله دوم به بهرهبرداری رسیده و 11 طرح نیز در دست مطالعه است.
از طرف دیگر بطور بالقوه، صنایع پتروشیمی به عنوان یکی از بزرگترین منابع آلاینده محیطزیست محسوب میشوند. امروزه کنترل و کاهش اثرات آلودگی ناشی از صنایع پتروشیمی جهت حفاظت از محیطزیست به عنوان یکی از مهمترین مسائل و دغدغههای ملل جهان قرار گرفته است. مشکلات محیطزیستی عمده این صنایع بویژه در شرایط عدم رعایت ضوابط و استانداردهای محیطزیستی، پیامدهای مخاطرهآمیز را به همراه داشته و طبیعت زیستی جوامع انسانی و نیز حیاتوحش را دچار اختلال مینماید (Rooney, 2005). این صنایع با توجه به ماهیت فعالیتها و فرآیندهای انجام گرفته و نیز بواسطه تولید پساب، انتشار گازهای آلاینده و پسماندهای خطرناک از پتانسیل ایجاد آثار سوء بر محیطزیست برخوردار میباشند (Xiao- ping, 2004). همچنین تخلیه پسابهای صنایع پتروشیمی با توجه به ماهیت ترکیبات آنها به منابع آبی پذیرنده، قابلیت تخریب بخش قابل توجهی از عناصر زیستی را دارا میباشند. به طوری که بصورت مستقیم و غیرمستقیم زمینه حذف تدریجی گونههای آبزی اعم از جانوری و گیاهی را فراهم میسازد و بدین ترتیب با کاهش تعداد و تنوع گونهها موجب سادهتر شدن شبکه غذایی گردیده و منبع آبی را بخصوص در سواحل به یک منبع آبی مرده تبدیل مینماید (Rajesh, 2006). اگرچه ارزیابی اثرات محیطزیستی به صورت گزارشهای EIA برای تک تک پروژهها انجام شدهاست، و اثرات محیطزیستی آن شناساییشده، اما اثرات فزایندهای که این پروژهها به همراه دارند درنظر گرفته نمیشود. بنابراین این ضرورت پیش میآید که علاوه بر بررسی اثرات تک تک پروژهها، ارزیابی اثرات تجمعی آنها نیز در قالب یک چارچوب ارائه شود. که این امر باعث افزایش ارتقا ارزیابی اثرات محیطزیستی و ارائه پیشنهاداتی که باعث کاهش مشکلات ناشی از آن پروژهها میشود.
خلیجفارس دریای نیمهبستهای با 40 هزار کیلومتر مربع وسعت که دارای تنوع محیطزیستی کم نظیر است و بین 400 تا 450 گونه ماهی در آن زندگی میکنند. خلیجفارس در منطقهای گرمسیری و خشک واقع شده که بدلیل وضعیت اکولوژیکی و محیطی ویژه، از دامنه تحمل آبزیان موجود در آن نسبت به تغییرات محیطی کاسته شده است و ورود آلایندهها نیز آسیب بیشتری به این موجودات میزند (صمدیار، 1384). منطقه مورد مطالعه در ساحل خلیجفارس در شهرستان ماهشهر واقعشده و بدلیل استقرار واحدهای صنعتی پتروشیمی همانند یک گلوگاه استراتژیک در مناطق نفت و گاز ایران عمل کرده، دستیابی به منابع نفت و گاز، مواد اولیه و خوراک واحدهای صنعتی را بیش از پیش تسهیل مینماید. مهمترین اکوسیستمهای آبی واقع در این منطقه خورها میباشند. وجود مواد مغذی و شرایط مساعد دمایی در خورهای منطقه باعث فراوانی انواع گونههای کفزی نظیر پرتاران، تانائیدها، کمتاران و ماهیان شدهاست. همچنین انواع پرندگان آبزی و کنارآبزی که بسیاری از آنها بومی منطقه میباشند و یا هرساله جهت زمستانگذرانی از مناطق سردسیر به این منطقه مهاجرت میکنند، حاکی از اهمیت اکولوژیکی خورهای اطراف منطقه مورد مطالعه میباشد (نبوی، 1378).
در سال 1990، گروهی از کارشناسان علمی حفاظت از محیطزیست دریایی آلودگی دریایی را به شرح زیر میدانند: (این تعریف تاکید بر آلودگی با منشأ انسانی است نه آلودگی طبیعی) که اینگونه تعریف میشود:
آلودگی دریایی شامل فعالیتهای مستقیم و غیرمستقیم انسان برهر نوع مواد یا انرژی به محیطزیست دریایی است (شامل سواحل) که ممکن است اثر نامناسب داشته باشد و موجودات دریایی و سلامت انسان را به خطر اندازد و فعالیتهای دریایی نیز محدود و یا کاهش کیفیت و مطلوبیت آبهای دریایی را موجب شوند (Marcus, 2004). مواد شیمیایی یکی از مهمترین انواع آلایندههای آب و نشأت گرفته از منابع طبیعی معدن، صنعتی (مانند شرکتهای پتروشیمی) و دیگر منابع آلودگی (منابع نقطهای و غیر نقطهای آلودگی) که شرکتهای پتروشیمی یکی از انواع آلودگی با منبع نقطهای هستند.
ارزیابی آثار توسعه بر محیطزیست تکنیک مهمی است برای اطمینان یافتن از اینکه اثرات احتمالی پروژههای توسعه در محیطزیست کاملاً مورد شناسایی و محاسبه قرار گرفتهاند (شریعت و منوری، 1375). اثرات تجمعی دارای سابقهای با حدود دو دهه میباشد. مفاهیم این روش در کشور ما ایران نسبتاً جدید بوده و توجه کافی به آن مبذول نشدهاست.
اثرات تجمعی محیطزیستی اثراتی افزودنی هستند که ممکن است در نتیجه فعالیتهای انسانی که بارها تکرار شده و در تمامی نقاط پراکنده شدهاست بهوجود آمده باشند، فعالیتهای بسیار کوچک و مستقل که در اصل ناچیز شمرده میشوند ممکن است گاهی اوقات به تغییرات محیطی برگشتناپذیر و حتی اساسی منجر شود.
در حال حاضر مفاهیم مربوط به اثرات تجمعی و روشهای ارزیابی اثرات تجمعی در کشور ایران مورد توجه و شناسایی، قرار نگرفته است. در این تحقیق سعی بر این است که ابتدا روشهای مختلف ارزیابی اثرات تجمعی که در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار گرفته، معرفی شود و سپس با توجه به محدودیتهای موجود، از بین این روشها روش مناسب برای ارزیابی اثرات تجمعی صنایع پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر انتخاب شود. با توجه به اینکه سامانه اطلاعات جغرافیایی ابزار قدرتمندی برای تحلیل دادههای مکانی میباشد و امکان انجام تحلیلهای پیچیده با مجموعه دادههای مکانی و غیرمکانی بصورت توام از مهمترین قابلیتهای GIS است که نمیتوان آن را با روشهای دیگر مانند روشهای سنتی انجام داد. این سامانه و ابزارها و فنهای آن توانایی آن را دارد که با تلفیق لایههای مختلف اطلاعاتی در قالب مدلهای مختلف و در حداقل زمان، در ارزیابی اثرات تجمعی صنایع پتروشیمی مورد استفاده قرار گیرد.
ماتریسها اغلب برای شناسایی احتمال اینکه یک فعالیت ممکن است بر یک جز خاص محیطزیستی اثرگذار باشد یا برای رتبهبندی انواع ویژگیهای مختلف اثرات بر اجزای مختلف محیط زیستی بکار برده میشوند. ماتریس مثالی از یک ابزار است که میتواند در طول تمرینات تعین محدوده ((Scoping برای شناسایی بطور بالقوه شدیدترین روابط علت و معلولی و پس از آن به اختصار، خلاصه نتایج حاصل از ارزیابی مورد استفاده قرار گیرد. که در این تحقیق از ماتریس تعاملی به منظور کمی کردن اثرات تجمعی حاصل از صنایع و نیز ماتریس پاستاکیا به منظور ارزیابی اثرات ناشی از صنایع پتروشیمی بر محیطهای مختلف استفاده گردید.
1-2 ضرورت انجام تحقیق
اثرات تجمعی لزوماً بسیار متفاوت از اثرات مورد مطالعه در EIA هستند. EIA ها در مقیاس محلی متمرکز هستند که در آنها تنها یک ردپا یا منطقه تحت پوشش است یا هر عمل به صورت جزء در نظر گرفته میشود. برخی EIA ها ممکن است اثرات ترکیبی از اجزای مختلف را با هم در نظر بگیرند اما در سطح محلی است. به عنوان مثال میتوان به یک کارخانه خمیر کاغذ و جاده دسترسی به آن اشاره کرد، اما ارزیابی اثرات تجمعی[2]، یک سطح منطقهای بزرگ مقیاس را ارزیابی میکند. به عبارتی CEA همان EIA در یک سطح وسیعتر و اغلب متکی به EIA است. طبق شواهد موجود بیشترین اثرات ویرانگر محیطزیستی ناشی از اثرات مستقیم یک عمل خاص نیست بلکه ترکیبی از اثرات اقدامات متعدد در طول زمان است. که روندی برای جلوگیری از تشدید این پروژههای جدید در رابطه با این موضوع نشده است. و بطور مؤثر پروژهها فقط در سطح EIA بررسی میشوند (Duinker, 1994). اهمیت اثرات تجمعی بالقوه این است که میتواند یک سطح اختلال آستانه برای یک اکوسیستم را ارزیابی کند. که این آستانهها مربوط به ظرفیت قابل تحمل اکوسیستمهاست، که میتواند بصورت کمی یا کیفی باشد.
در کشور ایران ارزیابی آثار توسعه بر محیطزیست به صورت (EIA) فقط در سطح پروژه انجام میشود. ضعف قابل توجه پروژههای متمرکز بر EIA بهطورکلی عدم توانایی کافی آن در رسیدگی به اثرات تجمعی بر محیطزیست است اگر چه گزارشهای ارزیابی آثار توسعه بر محیطزیست اطلاعات مفیدی در راستای پروژه فراهم مینمایند، اما اثرات تجمعی پروژهها را در کنار هم که در طول زمان آشکار میشوند نادیده میگیرند (Duinker and Greig, 2006). به عنوان مثال در منطقه عسلویه که در استان بوشهر واقع میباشد صنایع مختلفی در حال فعالیت است اما تنها گزارش EIA برای تک تک پروژهها تهیه شده است در حالی که اثرات مختلف ناشی از اثرات همبیشی و افزایشی این صنایع که در مجاورت هم واقع شدهاند نادیده گرفتهشده و یا مثالهای دیگر مانند صنایع پتروشیمی در بندر امامخمینی که به اثرات تجمعی آنها اشاره نشده است. از اینرو یک نیاز ضروری در کشور میباشد که علاوه بر ارزیابی آثار محیطزیستی در سطح پروژه به ارزیابی اثرات تجمعی در سطح منطقه توجه ویژهای صورت گیرد. در کل ارزیابی اثرات تجمعی به منظور بهبود روند ارزیابی اثرات محیطزیستی بکار میرود. دولتها بایستی به تلاش بیشتری در جهت ارائه یک چارچوب قانونی برای ارزیابی اثرات تجمعی اقدام نمایند.
شدت فشارهای بشر دربوم سازگانهای آبی در اطراف منطقه مطالعاتی منجر به تلاش جدی برای حفاظت از این منابع ارزشمند و تلاش برای وضعیت سلامت محیطزیستی و ارزیابی اثرات محیطزیستی را امکانپذیر نموده است. بنابر اهمیت این اکوسیستم آبزی ارزشمند و منحصر به فرد و اهمیت مجتمعهای پتروشیمی به عنوان منابع انتشار آلایندهها و منابع نقطهای از طیف گستردهای از مواد شیمیایی، مشکلات مطرح شده میباشند. در قرن بیستم، مطالعات متعددی نشان داد که غلظت ترکیبات نفت و فلزات سنگین در محیطهای دریایی با توجه به رشد صنایع و بازاریابی فرآوردههای نفتی (Patin, 1999) افزایش یافته است. در دهه اول این قرن، گزارشها حاکی از تغییرات در جوامع بیولوژیکی دریایی به دلیل نشت نفت خام از کشتیها بوده است. محیطزیست دریایی خلیج فارس در توسعه اجتماعی، اقتصادی و اهداف استراتژیک منطقه بسیار حائز اهمیت است (Price et al, 1994).
1-3 سؤالات پژوهشی
سؤالات تحقیق را میتوان به صورت زیر خلاصه نمود:
- کدامیک از روشهای ارزیابی اثرات تجمعی به منظور بهتر آشکار ساختن اثرات ناشی از توسعه پتروشیمی مناسبتر است؟
- آیا اثرات تجمعی پروژهها فراتر از اثرات تکتک پروژهها میباشد؟
1-4 فرضیات تحقیق
- ارزیابی اثرات تجمعی به کمک فرآیندهای مدلسازی مکانی میتواند یک روش مفید برای درک تصوری از اثرات تجمعی شود.
- اثرات تجمعی پروژهها فراتر از اثرات پروژهها به صورت منفرد میباشد.
1-5 اهداف تحقیق
اهداف اصلی
- شناسایی روش مناسب برای ارزیابی اثرات تجمعی توسعه صنایع پتروشیمی
- ارزیابی اثرات تجمعی پروژههای پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر
- شناسایی اثرات پروژههای متعدد به طور همزمان در طول زمان
اهداف فرعی
- محو و ترمیم خسارات وارده بر محیط زیست
- راهنمایی برای اجرای پروژههای آینده و پایش و نظارت آنها
- هدف ارزیابی اثرات تجمعی، ارزیابی آن است که اثرات پروژه چگونه میتوانند بطور بالقوه با اثرات دیگر پروژهها و اقدامات در تعادل باشند و سپس شناسایی اقدامات اصلاحی برای جلوگیری و به حداقل رساندن عوارض جانبی و ارزیابی اهمیت اثرات تجمعی است.
1-6 روش تحقیق
رویه بررسی در یک تحقیق علمی به ترتیب موارد زیر میباشد، که روش تحقیق در این پژوهش بر این اساس ارائه شده است.
- جمع آوری دادهها
- تجزیه و تحلیل
- نتیجهگیری
- تهیه گزارش
-
Abstract
- Ecological system is a pervasive and continues system. Human proceedings are combination of great, small and duplicate activity also. What in certain is that any human decisions and proceedings are influencing the environment; in other words human activities, what micro and macro, are collected in ecological system and perhaps the micro activities have decisive role. In Iran assessment of development impacts on environment is doing to form of report Environmental Impact Assessment in project level. The main infirmity of the projects that focused on EIA is the inability to investigation of cumulative effects on environments. Although development effects assessment reports on environment prepared helpful information in line of project, but, cumulative effect of projects that are appear in time passing, are ignored. In this research, first, the methods of investigation of cumulative effect is discussed, and then, for investigation on cumulative effect of petrochemical industries in special economic zone of Mahshahr two methods of geographic information system and interaction matrix are used. The result of these methods is defer in nature and in aspect of advantages, disadvantages and amount of requirements information are compared. The layers of raster information are mapping separately from contaminants zoning; then are combined and map of the cumulative effect of water, air and the voice of petrochemical complexes are prepared. Next stage is calculation of average of mean of contaminants degree of mosa bay that is the most important aquatic habitat. In the next stage using of interactive matrix according to vicinity of petrochemical complexes and for quantification of effects.
- Finally by using the Pastakia matrix, that is the same method of quick investigation, and using from the expertise the amount of been cumulative on any of physical-chemical, biological-ecological, social-cultural and economical-technical in production stage are determined.
-
Keywords: Cumulative effect assessment, geographic information system, interaction matrix, analytical hierarchy process, special economic zone of Mahshahr
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.