پایان نامه بررسي سلامت رواني در خانوادة خلبانان نظامي
مقدمه:
همان طور كه مي دانيم سلامت رواني افراد جامعه به دلايل زيستي، رواني و اجتماعي در معرض آسيب ديدگي قرار دارد. عوامل شخصيتي، عدم سلامت جسماني، و تنشهاي محيطي همه و همه تأثير بسزايي بر روي سلامت روح و روان افراد دارد. يكي از اين تنشهاي محيطي و عوامل اجتماعي، روابط خانوادگي (روابط ميان اعضاي خانواده) است.
از آن جا سلامت رواني هريك از اعضاي خانواده خود تحت تأثير زيستي، رواني و اجتماعي است، بنابراين اين تأثيرات در روابط اعضا نيز به چشم مي خورد.
شغل هريك از اعضاي خانواده، به خصوص افرادي كه نقش اساسي در استحكام بنيان خانواده دارند (پدر و مادر) تقريباً بر روي روابط بين اعضاء و سلامت رواني هريك از آنها بي تأثير نيست. هدف اين پژوهش نيز، بررسي تأثير شغل يا حرفة خلباني (شغل پدر) در سلامت رواني اعضاي خانواده (مادر و فرزندان) مي باشد. نخست در بيان مسأله، به بررسي موضوع مورد نظر پرداخته و پس از بيان ضرورت، اهميت و اهداف، سؤالات و فرضيه هاي پژوهش، به معرفي متغيرها و تعاريف عملياتي آنها خواهيم پرداخت.
1)بيان مسئله
يكي از بزرگترين منابع تنيدگي مزمن در زندگي مدرن، تنيدگي است كه از محل كار
پديد مي آيد. پژوهشگران تنيدگي شغلي را به طور گسترده اي مورد مطالعه قرار داده و خصوصاً به اهميت آن اذعان كرده اند؛ زيرا افراد، قسمت اعظم زندگي خود را در محل كار مي گذرانند. (كويك[1] ، به نقل از ديماتئو[2]: 1378)
افرادي كه فشار كاري زيادي احساس مي كنند- مانند كساني كه از آنها انتظار مي رود، طولاني تر و سخت تر از مقداري كه مايلند- كار كنند- احتمال مي رود بيش از افرادي كه چنين احساسي ندارند، بيمار شوند. از اين دسته از افراد، مي توان خلبانان را نام برد.(به نقل از همان منبع)
با توجه به حساسيت و پر تنش بودن حرفة خلباني- كه اين مسأله توسط پژوهشهايي كه بعد از اين در مورد آنها صحبت خواهيم كرد، به اثبات رسيده است- افراد خلبان از نظر فيزيولوژيكي و همچنين روحي و رواني تحت فشار و تنيدگي خاصي قرار دارند كه اين فشار و تنش، سلامت جسمي و رواني اين افراد را در معرض آسيب و خطر قرار مي دهد.
همان طور كه در مقدمة اين پژوهش بيان گرديد سوانح و حوادث متعدد هوايي كه در سطح جهان و همچنين در كشور ما به وقوع پيوسته، به دو دليل «اعمال و رفتار ناايمن» و «شرايط كاري نامطمئن» بوده است كه همين دو مورد از عمده دلايل تنش زاي حرفة خلباني است.
ظاهري نخست (1374) در مقاله اي، خصوصيات پرواز را بر شمرده است كه از جملة آنها، پيچيدگي و گراني است كه امنيت در آن از اهميت فوق العاده اي برخوردار است:پرواز مي تواند هم وسيلة آسايش انسانها باشد و هم عامل تهديد آميزي به شمار آيد. ظاهري نخست در نهايت به اين نتيجه مي رسد كه خلباناني مي توانند با تنيدگي كنار آيند كه شخصيت با ثبات و آرامي داشته باشند.
در پژوهشي محققان دريافتند، خلباناني كه دچار حادثه شده اند، آن كساني بودند كه با تنيدگي بيشتري مواجه شده بودند.(سازمان ايمني هوانوردي اروپا، 1982)
در پژوهشي كه بوسر[3] (1998) اجرا نمود، مشخص شد كه عاملي اصلي حوادث هوانوردي، خطاي خلبان مي باشد.
اين رقم حدود 60 الي 80 درصد حوادث را در بر مي گيرد. بوسر در ادامه پژوهش خود اضافه مي نمايد، خلباناني كه وظايف خود را بخوبي انجام مي دهند و منظم هستند، كمتر دچار حواسپرتي شده و در نتيجه كمتر دچار خطا مي شوند. در پژوهش ديگر به اين نتيجه رسيدند كه 45 درصد از كل سوانح هوايي بر اثر خطاي خلبانهاست كه به عواملي از جمله خستگي، شرايط محيط كار، افراط در كار و مسائل خانوادگي بستگي دارد.(استورا، 1377)
در يكي از پژوهشها استات[4](1998) خاطر نشان مي سازد كه فشار خون (پرتنشي[5]) از
مسائل عمدة خلبانان قلمداد مي شود. استات در نهايت به اين نتيجه رسيد كه خستگي، مهمترين عامل خطاي خلبان قلمداد مي شود. در بررسي نتايج پژوهش رينهارت[6] (1996) مشاهده شد كه شرايط خارج از محيط كاري خلبان نقش مهمي در ميزان تنيدگي خلبان و توانايي كنار آمدن با آن دارد كه برخي از آن تحت عنوان «تنيدگي زندگي[7]» نام برده اند. در اين پژوهش بر نقش كليدي ارتباطات خانوادگي در انطباق سلامتي روانشناختي تأكيد شده است.
تنيدگي شغلي، بر روي روابط اجتماعي افراد تأثير گذاشته و سلامت رواني- اجتماعي افراد را در معرض خطر و تزلزل قرار مي دهد. خانوادة افراد نيز – به عنوان يك واحد بنيادي و اساسي در جامعه- از تأثيرات منفي اين تنش و ناراحتي بي نصيب نيستند. متأسفانه اين نگرانيها و تنشها در رفتار و عملكرد اعضاي خانواده هاي خلبانان نظامي نيز كم و بيش به چشم مي خورد و دلايل آن نيز مي تواند به قرار زير باشد:
الف-به خاطر وجود تنش و تشويش در رفتار و عملكرد پدر خانواده (خلبان) و آثار باقي مانده از اين تنش در سيستم فيزيولوژيكي و روحي- رواني وي.
ب- به خاطر شنيدن گزارشاتي است كه سالانه در مورد خسارات و تلفات ناشي از حوادث و سوانح هوايي بيان مي گردد.
ج-به دليل محيط زندگي نظامي، شرايط زندگي خاص و نقل و انتقالهاي متعدد از
شهري به شهر ديگر.
اين تنش و ناراحتيهاي ناشي از آن در ميان خانواده هاي محترم خلبانان نظامي نيروي هوايي جمهوري اسلامي ايران با توجه به دوران جنگ تحميلي ميان ايران و عراق كه پشت سر گذاشته شد و سوانحي كه بعد از آن دوران به علل بيان شده (رفتار نا ايمن و شرايط كاري نا مطمئن) سالانه رخ مي دهد، كم و بيش ديده مي شود.
با توجه به موارد ذكر شده و از آنجايي كه كمتر پژوهشي بر روي خانواده هاي خلبانان نظامي انجام گرفته، بر آن شديم كه در اين زمينه پژوهشي انجام داده و سطح سلامت رواني خانواده خلبانان نظامي را بررسي نماييم.
2)ضرورت، اهميت و اهداف پژوهش
الف-ضرورت و اهميت پژوهش
با توجه به اينكه حرفة خلباني از جمله مشاغل حساس و پر تنش مي باشد و با وجود سوانح متعدد هوايي و ضايعات جبران نا پذير انساني و از دست دادن پرسنل و خلبانان متخصص، علاوه بر خسارات و صدمات غير قابل جبراني كه براي يك كشور به ويژه نيروي هوايي آن كشور وارد مي شود، آسيبهاي روحي و رواني و به دنبال آن بيماريها و مشكلات جسمي فراواني بر خانواده هاي خلبانان تحميل مي گردد و از آنجايي كه تا كنون به سلامت اين گروه از افراد (خانواده خلبانان نظامي) كمتر توجه شده و پژوهشي در اين رابطه انجام نگرفته، لذا اين پژوهش به منظور شناخت عوامل تنيدگيزا، كه سلامت رواني اين گروه را دچار مشكل مي كند- و راه هاي مقابله با آن اجرا ميگردد.
اميد است كه اين امر به شناخت اين عوامل و بيماريهاي جسمي و رواني ناشي از آنها و تلاش در جهت رفع اين عوامل و يا در سطح پايين تر و رفع اين ناراحتيها و بيماريها منجر شود.
ب- اهداف پژوهش
اهداف اين پژوهش در دو سح قابل بررسي است:
در سطح بنيادين داراي اهداف زير مي باشد:
1)تعيين سطح سلامت رواني در همسران خلبانان نظامي
2)تعيين سطح سلامت رواني در همسران افراد عادي
3)مقايسه سطح سلامت رواني در همسران خلبانان نظامي با همسران افراد عادي
4)تعيين سطح سلامت رواني در فرزندان خلبانان نظامي
5)مقايسه سطح سلامت رواني در فرزندان بر حسب جنس
6)مقايسه سطح سلامت رواني در فرزندان بر حسب جنس
در سطح كاربردي، به دنبال ارائه زمينه هاي نظري و علمي لازم به خانواده ها (به ويژه خانواده هاي خلبانان نظامي) جهت آشنا شدن با عواملي كه سلامت رواني آنها را دچار مشكل نموده و راه هاي مقابله با اين عوامل مي باشد كه اين آشنايي به ارتقاء سطح
سلامت رواني در خانواده و در نهايت، سلامت جامعه منجر مي شود.
3)سؤالهاي پژوهش
1-سطح سلامت رواني در همسران خلبانان نظامي چگونه است؟(سلامت رواني در همسران خلبانان نظامي در چه سطحي است؟)
2-سطح سلامت رواني در همسران افراد عادي چگونه است؟(سلامت رواني در همسران افراد عادي در چه سطحي است؟)
3-سطح سلامت رواني در همسران خلبانان نظامي در مقايسه با سلامت رواني در همسران افراد عادي در چه سطحي است؟)
4-سطح سلامت رواني در فرزندان خلبانان نظامي چگونه است؟(سلامت رواني در فرزندان خلبانان نظامي در چه سطحي است؟)
5-سطح سلامت رواني در همسران خلبانان نظامي در مقايسه با سطح سلامت رواني در فرزندان خلبانان نظامي چگونه است؟(سلامت رواني در همسران خلبانان نظامي در مقايسه با سلامت رواني در فرزندان خلبانان نظامي در چه سطحي است؟)
6-سطح سلامت رواني در فرزندان دختر خلبانان نظامي در مقايسه با سلامت رواني در فرزنداند پسر خلبانان نظامي چگونه است؟(سلامت رواني در فرزندان دختر خلبانان نظامي در مقايسه با سلامت رواني در فرزندان پسر خلبانان نظامي در چه سطحي است؟
4)متغيرها و تعريف عملياتي آنها
قبل از اينكه به متغيرهاي اين پژوهش و تعريف عملياتي آنها بپردازيم، تعريف متغير و انواع آن را به طور خلاصه مرور مي كنيم.
متغير[8] به ويژكيهايي اطلاق مي شود كه مي توان دو يا چند ارزش يا عدد براي آن جايگزين نمود. متغيرها را مي توان از راههاي مختلف طبقه بندي نمود. در اين پژوهش به سه نوع طبقه بندي اشاره مي شود:
1-متغيرهاي مستقل[9] و وابسته[10] يا پيش بين و ملاك
2-متغيرهاي پيوسته[11] و طبقهاي[12]
3-متغيرهاي فعال و خصيصه اي
مهمترين و مفيدترين روش جهت طبقه بندي متغيرها، تقسيم آنها به دو نوع مستقل يا پيش بين و وابسته يا ملاك است. اين نوع طبقه بندي كاربرد بيشتري در پژوهشها دارد و به دليل كاربرد كلي، سادگي و اهميت خاصي كه در مفهومي ساختن و طرح ريزي پژوهش و همچنين تهيه گزارش نتايج آن دارد بسيار مفيد و ارزنده است (هومن،1371). متغير مستقل، متغير پيش فرض است، به اين معني كه اين متغير، مقدمه و متغير وابسته، نتيجه آن است. در تحقيق غير آزمايشي، متغير مستقل توسط محقق دستكاري نمي شود بلكه متغير مستقل متغيري است كه از پيش وجود دارد و فرض شده است كه بر متغير وابسته تأثير دارد. متغير وابسته (متغير پاسخ)، برون داد يا ملاك است و عبارتست از جنبه اي از رفتار يك ارگانيزم كه تحريك شده است. متغير وابسته، متغيري است كه مشاهده يا اندازه گيري مي شود كه تأثير مستقل بر آن مشخص شود.(دلاور 1379)
متغيرهاي اين پژوهش به قرار زير مي باشند:
الف-متغير پيش بين (مستقل):تنيدگي شغل (خلباني)
ب-متغير ملاك (وابسته):سلامت رواني
تعريف نظري
تنيدگي شغلي (خلباني): يكي از بزرگترين منابع تنيدگي مزمن در زندگي مدرن است كه زماني به وجود مي آيد كه كنش متقابل بين شرايط كار و ويژگيهاي فردي شاغل به گونه اي باشد كه خواسته هاي محيط كار و فشارهاي مرتبط با آن بيش از آن باشد كه فرد بتواند از عهدة آنها بر آيد كه اين تنيدگي در برخي از مشاغل مانند خلباني بارزتر است(راس والتماير[13]، 1377)
سلامت رواني : به معناي فقدان هر نوع بر انگيختگي و تضاد نيست، بلكه توانايي ماست براي فايق آمدن بر مراحل انتقالي، ضربه هاي عاطفي و كمبودها و محروميتهاي زندگي، به شيوه هايي كه پايداري عاطفي و رشد شخصيت را امكان پذير سازد.(هلز[14] ، 1376)
تعاريف عملياتي
سلامت رواني : در اين پژوهش منظور از سلامت رواني نمره اي است كه از طريق آزمون SCL-90-R بدست مي آيد.
خلاصه فصل:
در اين فصل ابتدا به طور اجمال مسأله پژوهش در خصوص ارتباط ميان تنيدگي شغلي خلباني و سلامت رواني خانوادة خلبان مطرح گرديد و بر اساس پژوهشها بيان شد كه تنش حرفة خلباني بر ارتباطات خانوادگي تأثير گذار است و بر عكس، يعني روابط اجتماعي و ارتباطات خانوادگي نيز يكي از تنيدگيهاي زندگي خلبان به شمار مي آيد. به دنبال اين تأثيرات، سلامت رواني خانواده نيز دچار مشكل و آسيب مي گردد. سپس با ذكر ضرورت و اهميت پژوهش، اهداف پژوهش نيز تبيين گرديد و پس از طرح سؤالها و فرضيه هاي پژوهشي به ذكر متغيرها و تعاريف نظري و عملياتي آنها پرداختيم.
[1]-Quick
[2]-Dimatteo
[3]-Boser , R.G
[4]-Stoutt , G.L
[5]-Hypertention
[6]-Reinhart , R.
[7]-Life Stress
[8]-Variable
[9]-Independent .V .
[10]-Dependent . V .
[11]-Continous . V .
[12]-Class . V .
[13]-Ross , R.R and Altmaier , E .
[14]-Hales , D .
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.