پایان نامه مطالعه تطبیقی حقوق شهروندان غیر مسلمان اهل کتاب با غیرمسلمانان غیر اهل کتاب در جامعه اسلامی
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- چکیده : 1
- مقدمه : 2
- 1)بیان مسأله : 2
- 2)اهمیت و ضرورت انجام تحقیق: 3
- 3)پیشینه تحقیق : 4
- 4)اهداف تحقیق : 5
- 4-1 : هدف اصلی : 5
- 4-2 :اهداف فرعی : 5
- 5)سؤالات تحقیق: 5
- 5-1 : سوال اصلی : 5
- 5-2 :سوالات فرعی : 5
- 6 ) فرضیههای تحقیق: 6
- 6-1 : فرضیه اصلی : 6
- 6-2 : فرضیه های فرعی : 6
- 7 ) روش شناسی تحقیق: 6
- فصل اول : کلیات و مبانی تحقیق
- مبحث اول : تعاریف ومفاهیم. 9
- گفتار اول: حق و اقسام آن. 9
- بند اول : تعریف حق. 9
- 1-1- حق در لغت.. 9
- 2-1- حق در اصطلاح فقه. 9
- 3-1- حق در اصطلاح حقوق. 10
- بند دوم : حقوق و اقسام آن. 11
- 1-2- تعریف حقوق. 11
- 2-2- اقسام حقوق. 11
- گفتار دوم: شهروند و حقوق شهروندی و حقوق بشر. 12
- بند اول : شهروند. 12
- بند دوم : حقوق شهروندی.. 15
- 1-2- تاریخچه حقوق شهروندی.. 17
- 2-2- حقوق شهروندی در قوانین جمهوری اسلامی ایران. 20
- 3-2- رابطه حقوق بشر با حقوق شهروندی.. 23
- 4-2- اسناد بین المللی ناظر به حقوق بشر و شهروندی.. 25
- گفتار سوم: غیر مسلمانان و جامعه اسلامی.. 27
- بند اول : تعریف جامعه اسلامی.. 27
- بند دوم : تعریف غیر مسلمان. 29
- 1-2- معنی لغوی و اصطلاحی کفر و کافر. 29
- 2-2- شروط تحقق کفر. 30
- 3-2- اقسام کافر. 30
- بند سوم : اقسام غیر مسلمانان در جامعه اسلامی.. 32
- 1-3- غیر مسلمانان داخل جامعه اسلامی.. 32
- 2-3-غیر مسلمانان خارج از جامعه اسلامی.. 34
- بند چهارم : قرارداد ذمه. 36
- 1-4 – تعریف قرار داد ذمه. 36
- 2-4 – رابطه ذمه و تابعیت.. 38
- 3-4 – متن قرارداد ذمه. 39
- مبحث دوم: اصول روابط با اقلیت ها در جامعه اسلامی.. 40
- گفتار اول: اقلیت و اهل کتاب.. 41
- بند اول : تعریف اقلیت.. 41
- بند دوم: اهل کتاب.. 42
- 1-1- تعریف اهل کتاب.. 42
- 2-1-ادله انحصار اهل کتاب.. 43
- گفتار دوم: اصول روابط با غیر مسلمانان. 45
- بند اول : اصل نفی سلطهگری کفار (نفی سبیل) 45
- بند دوم : اصل دعوت به اسلام 46
- بند سوم : اصل تألیف قلوب.. 49
- بند چهارم : اصل احسان و نیکوکاری.. 53
- بند پنجم : عدالت و انصاف.. 58
- بند ششم : اصل وفای به عقود 59
- فصل دوم : بررسی حقوق غیر مسلمانان اهل کتاب در جامعه اسلامی
- مبحث اول : حقوق و آزادیهای فرهنگی – مذهبی اهل کتاب… 67
- گفتار اول : به رسمیت شناختن ادیان سه گانه اهل کتاب.. 67
- گفتار دوم : آزادی عبادی.. 67
- بند اول : آزادی در انجام عبادت.. 67
- بند دوم : حق داشتن معبد. 68
- بند سوم : آزادی در مرمت و تعمیر معابد. 69
- بند چهارم : طهارت یا نجاست معابد اهل کتاب.. 70
- بند پنجم : اقامه نماز در معابد اهل کتاب.. 70
- بند ششم : وقف بر معابد اهل کتاب.. 71
- بند هفتم : اجیر شدن مسلمان در تعمیر معابد اهل کتاب.. 72
- گفتار سوم : ورود یا سکونت کفار در اماکن مذهبی مسلمانان. 72
- بند اول : ورود کفار به مساجد. 72
- بند دوم : سکونت کفار در منطقه حرم و اطراف آن. 73
- مبحث دوم : حقوق و آزادیهای سیاسی و قضایی اهل کتاب… 74
- گفتار اول : حقوق و آزادیهای سیاسی اهل کتاب.. 74
- بند اول : حقوق سیاسی به رسمیت شناخته شده 75
- بند دوم : حقوق سیاسی ممنوع. 76
- گفتار دوم : حقوق و آزادیهای قضایی اهل کتاب.. 78
- بند اول : حق مراجعه به دادگاههای اسلامی برای ترافع. 78
- بند دوم : دادگاه صالح برای رسیدگی به جرایم اهل کتاب.. 81
- بند سوم : رسیدگی عادلانه (یکساننگری قاضی به طرفین دعوا) 82
- بند چهارم : تحلیف اهل کتاب.. 84
- بند پنجم : شهادات اهل کتاب در دادگاه اسلامی.. 85
- بند ششم : دیه اهل کتاب.. 86
- بند هفتم : عاقلهی اهل کتاب.. 89
- بند هشتم : وکالت اهل کتاب.. 90
- مبحث سوم : حقوق و آزادیهای اقتصادی- اجتماعی اهل کتاب… 90
- گفتار اول : حقوق و آزادیهای اقتصادی اهل کتاب.. 90
- بند اول : حق مالکیت اهل کتاب.. 92
- بند دوم : مالک شراب.. 94
- بند سوم : معاملات ممنوع. 96
- بند چهارم : حق شفعه اهل کتاب.. 96
- گفتار دوم : حقوق اجتماعی اهل کتاب بر حکومت اسلامی. 97
- بند اول : رفتار حاکم با اهل کتاب.. 97
- بند دوم : احوال شخصیه اهل کتاب.. 99
- فصل سوم : بررسی حقوق غیر مسلمانان غیراهل کتاب در جامعه اسلامی
- مبحث اول : حقوق و آزادی های قضایی – سیاسی غیر اهل کتاب در جامعه اسلامی.. 102
- گفتار اول : حقوق قضایی غیر اهل کتاب.. 102
- بند اول : حق دادخواهی. 103
- بند دوم : مبنای رسیدگی قضایی. 104
- بند سوم : صحت عقود و معاملات غیراهل کتاب و وظیفه دادگاه اسلامی. 105
- بند چهارم : وظیفه دادگاه در نزاع بین مسلمان و کافر. 106
- بند پنجم : حق رسیدگی عادلانه. 107
- گفتار دوم : حقوق و آزادیهای سیاسی غیر اهل کتاب.. 107
- گفتار سوم : آزادی فکر و عقیده (اندیشه) 108
- مبحث دوم : حقوق اقتصادی – اجتماعی غیر اهل کتاب در جامعه اسلامی.. 109
- گفتار اول : حقوق اقتصادی غیر اهل کتاب.. 109
- گفتار دوم : حقوق اجتماعی غیر اهل کتاب.. 110
- بند اول : امنیت جانی و مالی. 110
- بند دوم : حقوق اجتماعی دیگر. 110
- گفتار اول : حمایت (حقوق) سیاسی امنیتی. 112
- گفتار دوم : حقوق اجتماعی، اقتصادی و قضایی سفیران. 114
- نتیجه گیری و پیشنهادات : 114
- الف ) نتبجه گیری : 114
- ب) پیشنهادات : 116
- منابع و مآخذ. 117
- الف) کتب فارسی: 117
- ب ) کتب عربی : 119
- ج ) مقالات و مجلات: 122
- د ) پایان نامه ها: 123
چکیده:
ادیان اهل کتاب از نظر اسلام به رسمیت شناخته شدهاند و پیروان آن ادیان در کشور اسلامی میتوانند به دستورهای دین خود تا جایی که منافی با اسلام و زندگی اجتماعی مسلمانان نباشد عمل کنند و در برخی موارد حتی دادگاهها ملزم به رعایت احکام دین آنان هستند، حقوق شهروندان غیر مسلمانان غیر اهل کتاب رسماً مورد پذیرش جامعه اسلامی نیست لذا نسبت به اهل کتاب از محدودیت بیشتری در انجام شعائر دینی و اعمال علنی خود و … برخوردار میباشند. البته این به این معنی نیست که حقوق آنها توسط جامعه مورد تعرض قرار گیرد. غیر مسلمانان غیر اهل کتاب حقوقی نیز بر عهدهٔ حکومت دارند که در ابعاد مختلف قابل بررسی است. این حقوق در اکثر موارد عیناً همان حقوق اهل کتاب است، چرا که اینان نیز شهروند کشور اسلامی بوده و اصطلاح تبعه بر آنها صادق است؛ البته برخی از حقوق اهل کتاب که به تبع به رسمیت شناختن دین آنان توسط حکومت از آن حقوق برخوردار میشوند ویژه خود آنان است و ذمیان غیرکتابی از آن حقوق محرومند؛ البته این امتیازات بیشتر در حقوق مذهبی و گاه در حقوق قضایی است و در مواردی همچون حقوق اجتماعی یا اقتصادی بین کلیه ذمیان، اعم از اهل کتاب و غیر آنان، تفاوتی به چشم نمیخورد و بدین علت است در جامعه اسلامی بر اساس اصل چهاردهم قانون اساسی ایران، به حکم آیه شریفه: «لا ینهاکم الله عن الذین لم یقاتلو کم فی الدین و لم یخرجوکم من دیارکم ان تبروهم و تقسطوا الیهم ان الله یحب المقسطین» دولت جمهوری اسلامی ایران و مسلمانان موظفند نسبت به افراد غیر مسلمان با اخلا حسنه و قسط و عدل اسلامی برخوردار نمایند و حقوق انسانی را رعایت کنند. این اصل در حق کسانی اعتبار دارد که بر ضد اسلام و جمهوری اسلامی ایران توطئه و اقدام نکنند.
کلید واژه: حقوق شهروندی، غیر مسلمانان اهل کتاب، غیر مسلمانان غیر اهل کتاب، جامعه اسلامی.
مقدمه:
1) بیان مسأله:
در پهنه جهان کمتر کشوری را میتوان یافت که همه اتباع و ساکنانش از یک نژاد و قومیت بوده و دارای آداب، رسوم، زبان، آیین، دین و مذهب یکسان و مشترک باشند و همگی از مشخصات ملی مورد نظر شخص و یا اشخاص حاکم برخوردار باشند. در بسیاری از کشورها اکثریتی وجود دارد که دین و آیین و زبان و نژاد مشترکی دارند؛ اما در کنار اینها گروههای دیگری نیز با زبان و آیین و نژاد مختلف در هر جامعه زندگی میکنند که جزء اقلیت آن جامعه محسوب میشوند. در هر کشور هیئت حاکمه از یک سیاست نژادی یا مذهبی یا ملیت و تابعیت خاصی پیروی میکنند و برخورداری از حمایت حکومت و یا قانون را مشروط به انطباق افراد با سیستم تابعیت آن کشور میداند. در بیشتر اوقات اجرای این سیاست موجب محرومیت گروههایی که مشمول نظام نیستند میگردد. به همین جهت مسأله اقلیتها تأمین حقوق مشروع آنها از زمانهای قدیم در تاریخ سیاسی جهان به صورت یک مشکل بین المللی مطرح بوده است. براساس گواهی قرآن وقتی پادشاه خودکامه مصر ـ فرعون ـ بر موسی منت نهاده و امکاناتی را که در اختیارش قرار داده بود، به رخ او میکشید، موسی در پاسخ به او مسئله سلب آزادی مردم توسط فرعون و به بندگی گرفتن بنیاسرائیل را مورد تقبیح قرار داده و میگوید: «وَتِلْکَ نِعْمَةٌ تَمُنُّهَا عَلَیَّ أَنْ عَبَّدتَّ بَنِی إِسْرَائِیلَ» (شعراء، 22)؛ «آیا این منّتی است که تو بر من میگذاری اینکه بنیاسرائیل را بنده و برده خود ساختهای؟!» این نوع بیان به خوبی نشان میدهد که سلب آزادی فردی دیگران، عملی زشت و غیر انسانی بوده که هیچ عمل نیکی گرچه تربیت و تکفل پیامبر خدا باشد، نمیتواند قبح آن را بزداید. علیبنابیطالب در این زمینه میفرماید: «همه مردم آزاد آفریده شدهاند، مگر کسانی که از روی اختیار بردگی را برای خود پذیرفتهاند» و در قسمتی از وصیت خود به فرزندش امام حسن میفرماید: «خود را بنده دیگران مساز؛ زیرا خداوند تو را آزاد آفریده است». بر این اساس هر فرد با هر نوع عقیدهای از حقوق فردی برخوردار میباشد. غیر مسلمانان نیز در جامعه اسلامی دارای حقوق ویژهای بوده که در قالب قراردادی دوجانبه منعقد میگردد. غیر مسلمانان در صورت رعایت مفاد قرارداد ذمه، میتوانند با امنیت کامل و در سایه عدالت اجتماعی به زندگی خود ادامه دهند. در کتب فقه، تنها راه تبعه و شهروند دائمی شدنِ غیر مسلمان در جامعه اسلامی، پذیرش عقد ذمه است. غیر مسلمان با اختیار و آزادی تام میتواند ساکن سرزمین اسلامی شده و از حقوق شهروندی بهرهمند گردد، اما قبل از آن باید شروط قرارداد ذمه را بپذیرد که مبتنی بر پرداخت جزیه و التزام به احکام اسلامی است. اصطلاح شهروندان غیر مسلمان نمودی از همان اصطلاح اهلذمه در کتب فقه میباشد که اینگونه شهروندان با رعایت قوانین حاکم بر جامعه اسلامی، دارای حقوقی معیّن شده که پاسداشت آن حقوق بر مسلمانان جنبه تکلیفی به خود گرفته است. با این وجود نظریاتی افراطی و خالی از هرگونه دلیل علمی و بعضاً مغرضانه از سوی شرق شناسان مطرح شده مبنی بر اینکه اسلام شهروندان خود را در دایره طبقاتی قرار داده و حقوق افراد غیر مسلمان را نادیده گرفته و به آنها مجال حضور و مشارکت در امور جامعه نداده است. مسلماً در یک جامعه اسلامی نیز همه افراد آن مسلمان و تابع قوانین اسلام نیستند بلکه گروههای غیر مسلمان نیز در سایه حکومت اسلامی زندگی میکنند، معمولاً این اقلیتها در سه گروه جای میگیرند: الف: پیروان ادیان الهی غیر از اسلام مثل یهودیان، مسیحیان و زرتشتیان که به اهل کتاب معروف هستند. ب: افرادی که به هیچ دین الهی پایبند نیستند مثل کفار، بت پرستان و … ج: افرادی که قبلاً مسلمان بودهاند و از دین اسلام برگشتهاند، احکام این گروه تحت عنوان مرتدین در محل خود بررسی شده است. با وقوع انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، بابهای جدیدی برای طرح تعالیم و قوانین همه جانبه اسلام در جهان باز شد. به تبع آن، تهدیدها و هجمههای، ادعای ناتوانی و پویایی این مکتب تعالی بخش آغاز شد. یکی از هجمهها، اادعای ناتوانی دولت اسلامی در تأمین حقوق شهروندی غیر مسلمین در جامعه اسلامی است. با این استدلال که امروز با پذیرش اعلامیه و نیز گسترش آزادیهای فردی و اجتماعی بین ملتها، جایی برای اجرای دیدگاههای اسلامی باقی نمانده است، زیرا این تعالیم مربوط به چهارده قرن قبل است، و بشر از یوغ رهیده امروز، تاب تحمل دیدگاههای محدودیت آفرین قرون گذشته را ندارد، همان گونه که اروپاهی قرن یازدهم و دوازدهم تاب تعالیم کلیساهای مسیحی را نیاورده و با روی آوردن به بینش جدایی دین از سیاست و با رویکرد تعقل گرایی توانست به آزادیهایی برسد و از رکورد و جمود قبل از رنسانس برهد. با توجه به مطالب فوق الذکر این پژوهش در پی آن است که به مطالعه تطبیقی مصادیق حقوق شهروندان غیر اهل کتاب با غیر مسلمانان غیر اهل کتاب در جامعه اسلامی بپردازد.
بدون شک، انجام کارهای مطالعاتی و تحقیقاتی در زمینه موضوعات مهم، حساس و مبتلا به جامعه، یکی از ضروریات حوزه دانشگاهی است و انجام بهینه آن فقط از عهده نخبگان و شایستگان شیفته علم و دانش و بالاخص دانش پژوهان ساعی، متهد و معتقد به ارزشهای مبنایی ساخته است. و الا پرواضح است که تساهل توام با کم کاری در قلمرو تحقیق و پژوهش، نه تنها مانعی بر ارتقاع دادههای علمی و آموزشی میباشد، بلکه متاسفانه و به طور حتم، عادت به کم کاری در این بخش، بی مایگی تحقیقات و لزوماً عقب افتادگی جامعه علمی کشور در مقایسه با دیگر کشورهای عضو جامعه بین المللی را فراهم خواهد نمود. شهروند غیر مسلمان عضوی از جامعه اسلامی است که با داشتن عقیده غیر اسلامی، حق مشارکت فعالانه در پیشبرد اداره امور جامعه خود را داشته و از حقوق فردی، مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بهرهمند میباشد. از طرفی از جمله مباحث مهمی که امروز در سطح وسیعی از مجامع بین المللی مورد گفتگو قرار میگیرد، حقوق شهروندی است. با توجه به وجود اقلیتها در سراسر عالم، تأمین حقوق شهروندی آنان در مجامع، همواره مورد بحث و دقت نظر قرار میگیرد. یکی از انواع اقلیتها، حضور غیر مسلمانان در کشورهایی است که اکثریت آنان را مسلمانان تشکیل میدهند؛ از این رو طرح گفتمان «اصول حاکم بر روابط دولت اسلامی با شهروندان عیر مسلمان» از مباحث لازم و ضروری است که میباید پیرامون آن تحقیق کافی صورت پذیرد.
با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در ایران توجه ملتهای مختلف به اسلام و جوامع اسلامی افزایش یافته لذا اهمیت بحث از مبانی حقوق شهروندی غیر مسلمانان در جامعه اسلامی و اصول حاکم بر روابط دولت اسلامی با غیر مسلمانان در جامعه اسلامی دو چندان شده است. با این وجود نظریاتی افراطی و خالی از هرگونه دلیل علمی و بعضاً مغرضانه از سوی شرق شناسان مطرح شده مبنی بر اینکه اسلام شهروندان خود را در دایره طبقاتی قرار داده و حقوق افراد غیر مسلمان را نادیده گرفته و به آنها مجال حضور و مشارکت در امور جامعه نداده است. ضرورت روشنگری در زمینه، انجام چنین پژوهشیهایی را میطلبد تا به جهانیان نشان دهد که اولاً آزادیهای افسار گسیخته جوامع تساهل گرا آزادی نیست، وبند جدیدی برای به اسارت کشیدن انسانیت مظلوم است، ثانیاً تعلیم کرامت آفرین اسلام، توان تأمین نیازمندیهای جوامع مدرن امروزی از قبیل تأمین حقوق شهروندی اقلیتهای غیر مسلمان را دارد.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.