پایان نامه معاونت در جرم از منظر قانون مجازات اسلامی
فهرست محتوا
چکیده:
معاون جرم عبارت است از فردی که بدون شرکت در عملیات مادی جرم و بدون این که عنصر مادی جرم ارتکابی به وی منسوب باشد، باشد مجرم را یاری و موجبات و قوع جرم را فراهم میسازد.. چنین فردی را باید قطعاً مجازات نمود زیرا عمل وی، وقوع جرم را تسهیل کرد، و به نوعی مساعدت در گناه و عدوان نموده است در حالی که خداوند متعال در آیه سوم سوره مبارکه مائده میفرمایند: «و لا تعاونوا علی الاثم و العدوان».
مواد 126 الی 129 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 به بحث معاونت در جرم میپردازد و ماده 126 قانون مربوط عنصر قانونی معاونت در جرم را تشکیل میدهد و مصادیق معاونت در جرم در این ماده بیان گردیده. جمهور حقوقدانان معتقدند که مصادیق معاونت در جرم جنبه حصری داشته و معاونت لزوماً باید به یکی از طرق مذکور صورت گیرد. در این پایان نامه سعی گردید ضمن بیان نکات مبهم معاونت در ارتکاب جرم و یافتن راهی برای پاسخ گویی به این ابهامات به تشریح عناصر سه گانه معاونت در جرم بپردازیم.
روش تحقیق در این پایان نامه روش کتابخانهای بوده به این ترتیب که ضمن مراجعه به کتابخانههای مختلف و بررسی کتابهای مربوطه و همچنین مراجعه به سایتهای مختلف حقوقی مقالات و آراء قضایی مربوطه اقدام به فیش برداری و یادداشت مطالب مرتبط گردید. پس از تجزیه و تحلیل به صورت این پایان نامه ارائه گردیده است.
کلمات کلیدی: جرم، معاونت، معاون، استعاره، مجرمیت، تحریک.
فهرست مطالب:
- چکیده
- مقدمه 1
- اهمیت موضوع 1
- اهداف و پرسشهای پژوهش 3
- فرضیات 4
- پیشینه انجام کار 5
- فصل اول: کلیات 6
- 1-1 مفهوم معاونت در جرم 7
- 1-1-1 مفهوم لغوی معاونت در جرم 7
- 1-2-1-1 مفهوم فقهی معاونت در جرم 8
- 2-2-1-1 مفهوم معاونت از دیدگاه حقوقدانان 9
- 2-1 تمایز معاونت با مشارکت و تسبیب 13
- 1-2-1 تمایز معاونت با مشارکت 13
- 1-1-2-1 تعریف و تبیین مشارکت در جرم 13
- 2-1-2-1- تمایز معاونت با مشارکت در ارتکاب جرم 15
- 3-1-2-1- تمایز معاونت با مشارکت در ماهیت عمل مجرمانه 15
- 4-1-2-1 تمایز در مجازاتها 16
- 2-2-1 تمایز معاونت با تسبیب 19
- 3-1 تحولات تاریخی معاونت در جرم 21
- 1-3-1 تحولات تاریخی معاونت در جرم در قوانین قبل از انقلاب اسلامی 21
- 2-3-1 تحولات تاریخی معاونت در جرم در قوانین بعد از انقلاب اسلامی 24
- 1-2-3-1 تحولات تاریخی معاونت در جرم در قانون راجع به مجازات اسلامی 1361 24
- 2-2-3-1 تحولات تاریخی معاونت در جرم در قانون قانون مجازات اسلامی 1375 25
- فصل دوم: ارکان تشکیل دهنده معاونت درجرم 28
- 1-2 رکن مادی معاونت در جرم 29
- 1-1-2 رفتار مرتکب 29
- 2-1-2 تقدم یا اقتران زمانی 32
- 3-1-2 تحقق کامل عملی که مصداق معاونت در جرم میباشد 34
- 4-1-2 مصادیق معاونت در جرم 35
- 1-4-1-2 ترغیب 36
- 2-4-1-2 تهدید 37
- 3-4-1-2 تطمیع 38
- 4-4-1-2 تحریک 39
- 5-4-1-2 دسیسه یا فریب 43
- 6-4-1-2 سوء استفاده از قدرت 44
- 7-4-1-2 تهیه یا ساختن وسایل ارتکاب جرم 46
- 8-4-1-2 ارائه طریق ارتکاب جرم 48
- 9-4-1-2 تسهیل وقوع جرم 49
- 10-4-1-2-اخفا 50
- 5-1-2 معاونت در جرائم مختلف بر حسب عنصر مادی 53
- 1-5-1-2 جرائم آنی و مستمر 53
- 2-5-1-2 جرائم مطلق و مقید 55
- 3-5-1-2 جرائم ساده و اعتیادی 58
- 4-5-1-2 جرائم ساده و مرکب 60
- 6-1-2 معاونت در معاونت در جرم 62
- 7-1-2 شروع در معاونت جرم 64
- 8-1-2-ارتکاب معاونت از سوی اشخاص حقوقی 66
- 2-2 رکن قانونی معاونت در جرم 67
- 1-2-2 سیستم مجرمیت عاریهای 68
- 1-1-2-2 مجرمیت عاریهای مطلق 69
- 2-1-2-2 مجرمیت استعارهای نسبی 69
- 3-1-2-2 نتایج و آثار معاونت استعارهای 70
- 1-3-1-2-2 جرم اصلی مشمول علل موجهه جرم است 70
- 2-3-1-2-2 موقعیت معاون در شرایط عفو عمومی 71
- 3-3-1-2-2 موقعیت معاون در شروع به جرم 72
- 4-3-1-2-2 موقعیت معاون در صورت نسخ قانون جزا 73
- 5-3-1-2-2 موقعیت معاون در صورت گذشت مدعی خصوصی 74
- 2-2-2 سیستم معاونت به عنوان جرم مستقل 75
- 1-2-2-2 معاونت به عنوان جرم مستقل در قوانین جزایی ایران 76
- 1-1-2-2-2 جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی 76
- 2-1-2-2-2 جرائم علیه امنیت اشخاص 77
- 3-1-2-2-2 جرائم علیه امنیت اموال و مالکیت 78
- 4-1-2-2-2 جرائم علیه امنیت اخلاق و عفت عمومی 78
- 5-1-2-2-2 فراری دادن اشخاص توقیف شده یا زندانی 79
- 6-1-2-2-2- کمک به دایره کردن قمارخانه 80
- 3-2-2- سیستم معاونت به عنوان کیفیت مشدد 81
- نتیجه 81
- 3-2-رکن روانی معاونت در جرم 82
- 1-3-2 علم و آگاهی 83
- 2-3-2 توافق آگاهانه معاون و مباشر برای ارتکاب بزه معین 84
- 3-3-2 مسئولیت معاون 84
- 4-3-2 انصراف معاون و آثار آن 87
- 5-3-2 معاونت در جرائم غیر عمدی 88
- فصل سوم: مجازات معاون جرم 94
- 1-3 مجازات معاونت در قوانین قبل از انقلاب 95
- 2-3 مجازات معاونت در قوانین بعد از انقلاب 96
- 1-2-3-مجازات معاونت در قانون مجازات اسلامی 1370 97
- 2-2-3- مجازات معاونت در قانون مجازات اسلامی 1392 98
- 1-2-2-3 (مواردی که برای معاون در شرع یا قوانین خاص دیگر مجازات تعیین شده) 99
- 1-1-2-2-3 امساک در قتل 100
- 2-1-2-2-3 دیده بان 102
- 2-3-3- چنانچه در شرع مجازات خاصی برای معاونت در جرم معین نشده، لیکن در
- قانون مجازات خاصی تعیین شده باشد 104
- 2-2-2-3 مواردی که معاونت به عنوان جرم مستقل قابل مجازات میباشد 104
- 3-3-3- چنانچه برای معاونت در جرمی مجازات خاصی در شرع یا قانون تعیین نشده
- باشد 112
- 3-2-2-3 تبیین ماده 129 قانون مجازات اسلامی 117
- نتیجه گیری 119
- پیشنهادها 122
- فهرست منابع و مأخذ 125
مقدمه:
جرم به عنوان یک عمل ضد اجتمایی از دیرباز و گذشته دور توسط مردمان جوامع مورد نکوهش و سرزنش بوده و به شدت با آن برخورد شده است علت این امر نیز جلوگیری از هرج و مرج در جامعه و بر قراری نظم اجتماعی و اجرای عدالت بوده است. در ارتکاب جرم ممکن است افراد مختلفی دخالت داشته باشند و میزان دخالت این افراد ممکن است متفاوت باشد.
با عنایت به میزان کمیت و کیفیت دخالت افراد در ارتکاب یک جرم ممکن است عناوین شریک جرم یا معاون جرم به آنان منتسب گردد. با عنایت به تفاوت زیادی که بین این دو عنوان حقوقی وجود دارد که در اعمال مجازات نیز مؤثر میباشد لازم است بتوان تفکیک دقیقی بین عناوین مذکور انجام داد.
اهمیت موضوع:
یکی از مباحث اصلی در رشته حقوق برای عمومی بحث معاونت در جرم است. فردی که به فکر ارتکاب وقوع یک بزه میباشد ممکن است به اندازه کافی جرات و جسارت لازم برای حضور در صحنه جرم و ارتکاب آن بدون واسطه و مستقیم را نداشته باشد و تصمیم بگیرد به صورت غیر مستقیم جرم را انجام دهد و با مباشر جرم همکاری و همفکری داشته باشد تا در اثر این همکاری و هم فکری جرم به وقوع بپیوندد. چنین فردی که بدون دخالت در عنصر مادی جرم در ارتکاب جرم همکاری و مساعدت داشته و به طور غیر مستقیم زمینه وقوع جرم را فراهم میسازد معاون جرم میباشد. به عبارت دیگر کسی که به مجرم اصلی در ارتکاب جرم کمک کند. یا وقوع جرم را تسهیل نماید، بدون آن که اقدامات وی به گونهای باشد که جرم را مستند به عمل او سازد معاون نامیده میشود [1].
به طور کلی باید گفت تمامی جرائم در جامعه به دو صورت به وقوع میپیوندد:
الف ) مباشرت: در این فرض تمامی ارکان جرم را یک فرد به صورت انفرادی مرتکب میشود و هیچ شخص دیگری مستقیم یا غیر مستقیم او را در ارتکاب جرم یاری نمیرساند، یعنی ارتکاب جرم نتیجه اقدامات یک فرد میباشد.
ب ) ارتکاب جرم نتیجه اقدامات بیش از یک فرد میباشد در این حالت خود به دو بخش تقسیم میشود:
- مشارکت: این فرض در صورتی است که افراد دخیل در جرم نسبت به انجام جزیی از عنصر مادی جرم اقدام نمایند. ماده 125 قانون مجازات اسلامی 1392 در این خصوص بیان میدارد: «هر کس با شخص یا اشخاص دیگر در عملیات اجرایی مشارکت کند و جرم، مستند به رفتار همهٔ آنها باشد خواه رفتار هر یک به تنهایی برای وقوع جرم کافی باشد خواه نباشد و خواه اثر کار آنان مساوی باشد خواه متفاوت، شریک در جرم محسوب و مجازات او مجازات فاعل مستقل آن جرم است …»
- معاونت: این فرض در صورتی است که تمام افراد دخیل در ارتکاب عنصر مادی جرم حضور ندارند. در این فرض فردی بی آن که در عملیات اجرایی شرکت داشته باشد به شیوهای مختلف دیگری را در ارتکاب جرم یاری میرساند اما باید دانست که شیوههای یاری رساندن باشد جرم یا همان معاونت در جرم منحصر به موارد مندرج در قانون میباشد.
اهداف و پرسشهای تحقیق:
این که چه کسانی و تحت چه شرایطی معاون جرم محسوب میشوند و سهم آنان تا چه اندازه مؤثر است و نهایتاً مجازات آنها با عنایت به قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 به چه میزان است موضوع بحث معاونت است.
قانون مجازات اسلامی 1392 معاونت در جرم را تعریف نکرده و تنها به ذکر مصادیق آن اکتفا نموده است بنابراین تشخیص معاونت با توجه به مصادیق آن مبهم میباشد و لازم است حدود آن تعریف شود.
هم چنین نظر به این که معاون جرم با مرتکب اصلی همکاری مینماید و مجرمیت وی از مباشر جرم عاریه گرفته میشود لازم است مفاهیمی چون وحدت قصد بین معاون و مباشر جرم، میزان همراهی عنصر روانی معاون و مباشر جرم و نحوه تعیین مسئولیت کیفری معاون جرم مشخص شود.
اهداف مورد نظر در این تحقیق عبارتند از:
- بیان تعریف جامع و مانع از معاونت در جرم
- تشریح عناصر سه گانه (عنصر مادی، عنصر قانونی و عنصر روانی) معاونت در جرم از منظر قانون مجازات اسلامی 1392
- تبیین مبانی نظری معاونت در جرم (سیستم مجرمیت عاریهای – سیستم معاونت به عنوان جرم مستقل – سیستم معاونت به عنوان کیفیت مشدده) و نتایج آن.
- تبیین معاونت در جرائم مختلف بر حسب عنصر مادی
- بررسی امکان تحقق معاونت در ارتکاب جرائم غیر عمدی
- بررسی امکان تحقق معاونت از طریق ترک فعل
- بررسی مجازات معاون از منظر قانون مجازات اسلامی 1392
فرضیات:
با عنایت به بیان موضوع و تبیین اهمیت و اهداف در این رساله اکنون به بیان فرضیات تحقیق میپردازیم تاضمن بررسی این فرضیات و تجزیه و تحلیل آنها نتیجه لازم اخذ گردد.
- طبق قانون بین رفتار معاون و مباشر جرم وحدت قصد شرط میباشد.
- رفتار معاون جرم الزاماً باید قبل و یا هم زمان با عملیات مجرمانه صورت گیرد و هر گونه همکاری و مساعدت معاون نسبت به مباشر جرم بعد از اتمام عملیات مجرمانه، عنوان معاونت نخواهد داشت.
- الزامی به ارتباط مستقیم بین معاون جرم و مباشر جرم نمیباشد، بلکه ارتباط بین عمل معاون و جرم ضروری میباشد. لذا معاونت در معاونت قابل تصور میباشد.
- رابطه بین فعل معاون و ارتکاب عمل مجرمانه ضروری میباشد، به گونهای که برای این که عمل فرد مصداق معاونت تلقی شود باید به گونهای باشد که در صورت عدم ارتکاب فعل از سوی معاون بزه اصلی نیز واقع نمیگردید.
- برای تحقق معاونت، باید عملی که مصداق معاونت میباشد به صورت کامل واقع شود لذا شروع به معاونت قابل تصور نیست.
- مجرمیت معاون از جرمی که توسط مباشر صورت گرفته است به عاریت گرفته میشود و لذا در صورتی فعل معاون قابل تعقیب میباشد که عمل صورت گرفته از سوی مباشر جرم و قابل مجازات باشد.
این پایان نامه در سه فصل تنظیم گردیده است در فصل اول مفهوم معاونت و تحولات تاریخی آن بررسی میشود و در فصل دوم ارکان بزه معاونت در جرم (رکن قانون، رکن مادی و رکن روانی) مورد مطالعه قرار گرفته است و در نهایت در فصل سوم مجازات معاون جرم و تأثیر کیفیات مخففه و مشدده و عوامل موجه جرم، بر مجازات معاون مورد کنکاش قرار گرفته است.
پیشینه انجام کار:
لازم به ذکر است هر چند معاونت در جرم از جمله موضوعات مهم و اساسی حقوق جزای عمومی است که تا کنون صاحب نظران به بررسی و اظهار نظر در خصوص آن پرداختند اما نظر به این که رساله بر مبنای قانون مجازات اسلامی 1392 تألیف گردیده است از تحقیقات صورت گرفته در این خصوص متمایز میباشد.
فصل اول
کلیات
1-1 مفهوم معاونت در جرم
1-1-1 مفهوم لغوی معاونت در جرم
معاون به معنی یاری کننده، دستگیر و مددکار و معین و یاور میباشد. 1
معاون خود از کلمه عون اقتباس گردیده است که عون در لغت به معنای کمک کردن، یاری کردن آمده است. 2
در مجمع البحرین هم آمده است: «العون، الظهیر علی الامر و الجمع اعوان».3
ابن منظور در تبیین کلمهٔ عون مینویسد: «العون، الظهیر علی الامر، الواد و الاثنان و الجمع و المونث فیه سوا، و قد مکی فی تکسیره اعوان».4
در فرهنگ بزرگ جامع نوین نیز عون به کمک، یاری، همراهی، دستگیری و امداد معنا گردیده است. 5
بنابراین میتوان گفت معنی لغوی معاونت یاری رساندن، کمک کردن و پشتیبانی کردن است و معاونت در جرم نیز عبارتست از یاری رساندن و کمک کردن به مجرم در انجام عمل مجرمانه.
معاونت جرم: عناصر آن از قرار ذیل است:
الف-وحدت جرمی که رخ داده است ب-تعدد دست اندرکاران در وقوع آن جرم ج-تحقق آن جرم نیاز به همکاری دو یا چند نفر نداشتهباشد د-یکی از آن دست اندرکاران، مباشر فعل جرم یا برخی از اجزاء آن جرم نباشد؛ او معاون است. آن کس که مباشر نیست (=معاون) مباشر را در تحقق جرم یا در تحقق پارهای از اجزاءجرم، اعانت کند به ایجاب سبب. پس اخفاء اشیاء مسروقه معاونت نیست زیرا مؤخر از وقوع جرم است. و-عمل اعانت، در تحقق جرم مؤثر واقع شود.[2]
2-1-1 مفهوم فقهی معاونت در جرم
مرحوم شیخ مرتضی انصاری در مکاسب محرمه میفرماید:
ان الاعانه هو فعل بعض مقدمات فعل الغیر بقعر حصوله منه لامطلقاً
معاونت عبارتست از انجام دادن برخی از مقدمات فعل حرام به قصد ایجاد آن حرام، نه مطلق انجام دادن آن مقدمات.[3]
مرحوم محقق اردبیلی در آیات الاحکام در مورد معاونت در جرم در آیه کریمه «ولاتعاونوا علی الاثم و العدوان» میفرمایند مراد از اعانه در اثم در آیه کریمه کمک کردن بر انجام معاصی است به همراه قصد یا بنابر صورتی که صدق کند که این عمل کمک کردن بر اثم است. مثل اینکه شخص ظالمی چوبی را از شخصی طلب کند به جهت کتک زدن مظلومی و شخص چوب را به دست او بدهد یا این که طلب کند قلمی را به جهت نوشتن فرمان ظالمانهای و شخص هم قلم را به او بدهد و امثال این موارد که عرف صدق معاونت از نظر عرف خواهد کرد.[4]
[1] حسین میر محمد صادقی، حقوق کیفری اختصاصی، جرائم علیه اشخاص، چاپ چهاردهم، تهران: میزان، 1393، 425
2- فرهنگ معین- ذیل معاون.
3- فحرالدین الطریحی، مجمع البحرین، المکتبه المرتضویه، چاپ سوم، تهران، 1375، ج 6، ص 285.
4- جمال الدین محمد بن ابن منظور، لسان العرب، دار مادر، چاپ اول، بیروت، ج 4، ص 471.
5- احمد سیاح، فرهنگ بزرگ جامع نوین، انتشارات اسلام، چاپ هیجدهم، تهران 1375، ج 2، ص 1128.
[2] محمد جعفر جعفری لنگرودی، وسیط در ترمینولوژی حقوق، چاپ دوم، تهران؛ گنج دانش،1388، ص 661 و 662
[3] شیخ مرتضی انصاری، کتاب المکاسب، چاپ اول، قم؛ مجمع الفکر الاسلامی، 1417 هجری قمری، جلد اول، ص 132
[4] محقق اردبیلی، آیات احکام، به نقل از سایت قوانین (معاونت آموزش دادگستری استان تهران) تقریرات درس آیت الله محمدحسن مرعشی در مدرسه عالی شهید مطهری تاریخ انتشار فروردین 1385 www. Ghavanin.ir
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.