پایان نامه روانشناسی منافقان از دیدگاه قرآن و روایات
مقدمه:
پيشگفتار
الحمدلله رب العالمين باري الخلائق اجمعين والصلوة والسلام علي عبدالله ورسوله و حبيبه و صفيه، حبيب قلوبنا و طبيب نفوسنا و شفيع ذنوبنا الذي سمي في السماء باحمد و في الارض بابي القاسم مصطفي محمد و علي اله الطيبين الطاهرين المعصومين.
قرآن كريم ، قانون اساسي اسلام و ضامن سعادت بشر در تمامي صحنه هاي اجتماعي ، سياسي ، فرهنگي و … مي باشد.
قرآن به زبان فطرت انسان سخن مي گويد و اختصاص به عصر و منطقه و يا گروهي خاص ندارد. اما همگان توفيق بهره گيري از آنرا ندارند ، و بهره مندان نيز به طور يكسان از آن سود نمي برند . و از همان آغاز نزول اين كتاب مقدس ، مخاطبان ، موضع گيريهاي گوناگون و متعددي داشتند كه قرآن كريم آنها را به سه گروه شاخص و بارز تقسيم مي كند . دسته ي اول كساني هستند كه در مقابل دستورات و اوامر و نواهي قرآن صادقه سر تسليم فرود آورده و در مسير هدايت پرودرگار قرار گرفتند كه خداوند از آنها به عنوان متقين ياد مي كند.[1]
و گروه دوم كساني هستند كه اندرزهاي پيامبر اكرم (ص) و قرآن در آنان هيچ تأثيري نگذاشته و از همان ابتدا با صراحت در مقابل آيات وحي موضع گيري نموده و پيامبر اكرم (ص) را تكذيب نمودند و خداوند در مورد آن چنين فرمود كه : «ختم الله علي قلوبهم و علي سمعهم و علي ابصارهم غشاوه و لهم عذاب عظيم.» [2]
و اما گروه سومي را هم خداوند در قرآن معرفي مي كند كه نه ايمان و اخلاص متقين را داشته و نه صداقت كفار در ابراز عقيده ، بلكه بيمار دلاني ، با غرض و مرض هستند كه جامعه ي اسلامي را از همان ابتدا تا كنون ، در ابعاد مختلف اعم از فرهنگي ، نظامي ، سياسي و اجتماعي ، دچار مشكلات فراواني نموده و از نشر و گسترش فرهنگ ناب اسلامي ناخرسند بوده و با انواع و اقسام مكر و حيلهها ، بر سر راه حق مانع ايجاد كرده و مي كنند. كه قرآن كريم با بليغ ترين بيان و شيواترين اسلوب اين گروه نابكار را معرفي نموده و پيامبر اكرم (ص) و مسلمانان را از نقشه هاي شوم آنها آگاه نموده و شيوه هاي برخورد با اين دشمنان دوست نما را ترسيم نموده است. كه به حول قوه الهي در صدد بررسي روانشناسي منافقان يا به عبارتي ويژگيهاي رفتاري منافقان از ديدگاه قرآن و روايات هستيم تا انشاءا… جامعه ي اسلامي ما بيش از پيش با خطر اين فاسقان آشنا شود.
سئوال هاي تحقيق
- روانشناسي منافقان يعني چه و معناي لغوي و اصطلاحي واژه ي نفاق و تفاوت آن با دروغ و تقيه چيست؟
- تاريخ شروع نفاق از چه زماني بوده است؟
- منافقان از نظر رواني داراي چه ويژگيهايي مي باشند؟
- منافقان از نظر اجتماعي داراي چه ويژگيهايي مي باشند؟
- منافقان از نظر فرهنگي داراي چه ويژگيهايي مي باشند؟
- منافقان از نظر سياسي داراي چه ويژگيهايي مي باشند؟
- خداوند در قرآن كريم چه راهكارهايي را براي برخورد با منافقان ترسيم نموده است؟
پيشينه ي تحقيق :
با مراجعه به كتابخانه ، رساله يا كتابي با اين عنوان «روانشناسي منافقان» مشاهده نگرديد. اما كتابهاي متعددي با محوريت موضوع نفاق به زبان هاي فارسي و عربي چاپ و منتشر شده است كه به طور اجمال و مختصر به بيان صفات منافقان و ارائه آيات مربوط به آنها و برخي شأن نزول اين آيات پرداخته است كه البته بيشتر مربوط به غزوات و جنگهاي صدر اسلام مي باشد. كه به تعدادي از اين كتابها اشاره مي كنيم:
- مسأله ي نفاق ، شهيد مطهري
- دشمنان دوست نما ، جعفر سبحاني
- حقيقت نفاق از ديدگاه قرآن ، حكمت يار
- پيامبر و منافقين ، سيروس سعيدي
- منشور جاويد ، جلد 4 ، جعفر سبحاني
- منافقين از ديدگاه قرآن و نهج البلاغه ، مهدي عرفاني
برخي از كتابهايي كه به زبان عربي درباره ي منافقان چاپ و منتشر گرديده است به شرح ذيل مي باشد.
1-المنافقون في القرآن الكريم ، السيد حسين اسماعيل الصدر
در اين كتاب ، برخي از صفات و عملكرد منافقان ، در چند بخش بيان شده و آيات مربوط به آنها را مطرح مي كند.
2-المنافقون في القرآن ، دكتر عبدالعزيز الحميدي
اين كتاب ابتدا آيه ي مورد نظر را بيان نموده و سپس به شأن نزول آن پرداخته و بحثهايي نيز پيرامون جايگاه زماني آيه و بيان مفردات آيه دارد. در مواردي نيز به ارتباط آيات با حوادث كنوني جامعه اسلامي اشاره مي كند وا حاديثي كه در ذيل آيات آورده است بيشتر از صحيحين كتب روايي اهل سنت مي باشد.
مؤلفان در كتاب فوق الذكر ادعا كرده اند كه بين 300 تا 340 آيه در مورد منافقان نازل شده است كه متأسفانه هيچكدام كل آيات و يا شماره آيات با سوره ها را بيان نكرده اند . كه ما دراين تحقيق جدولي از آيات كه در مورد منافقان نازل شده است را ارائه خواهيم داد.
3-لغه المنافقين في القرآن الدكتور عبدالفتاح لاشين
در هر يك از فصلهاي اين كتاب ، يكي از سوره ها و آيات آن را كه در مورد منافقان نازل گرديده ، به ترتيب مصحف كنوني ، مطرح مي كند و از جهت لغوي و اعجاز لفظي نيز بحثهايي را ارائه مي نمايد و در آخر هر فصل ، تحيلي تحت عنوان «تعقيب» مي آورد.
بعد از بررسي منابع مذكور در خصوص مسأله ي نفاق به اين نتيجه مي رسيم كه متأسفانه تحقيق گسترده و شامل و كاملي كه تمامي آيات مربوط به نفاق و منافقان را در برگيرد يافت نمي شود و حتي مفسر بزرگ معاصر يعني علامه طباطبايي (ره) هم به غير از تفسير آيات مربوط به نفاق ، مطلب جداگانه اي در اين خصوص ندارد هر چند كه ايشان قصد ارائه ي مبحث گسترده اي پيرامون نفاق داشتند و در پايان تفسير سوره ي توبه اينگونه مرقوم فرمودند كه «قبلاً بنا داشتيم وقتي به آخر سوره ي برائت مي رسيم يك فصل جداگانه اي را براي بحث و گفتگو از وضع منافقين در اسلام اختصاص داده و آياتي را كه درباره ي آنان نازل شده از قرآن كريم استخراج نموده ، آنگاه به تجزيه و تحليل تاريخ پرداخته تا فسادي را كه اين طايفه به راه انداختند و ضرباتي را كه بر پيكر اسلام وارد آوردند از نظر خواننده ي گرامي بگذرانيم ، وليكن از آنجايي كه مطالب تفسير طولاني شده از ايراد اين بحث صرفنظر كرديم و آنرا به انتظار رسيدن موعد مناسبي به تأخير انداختيم و از خدا توفيق مسألت داريم كه او ولي توفيق است.» [3]
بايد بگويیم كه متأسفانه نه در الميزان و نه در ساير آثار مرحوم علامه اين بحث مهم (موضوع نفاق و منافقان) ديده نمي شود و بدين ترتيب از فيوضات ايشان و آنچه را كه در ضمير داشتند محروم مانديم . به هر حال از خداوند متعال علو درجات ايشان را مسألت داريم
[1] – بقره / 2
[2] – بقره / 7
[3] – طباطبايي ، الميزان 9/440
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.