پایان نامه نقش امام سجاد در مبارزه با انحرافات فکری عصر خود
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- مقدمه. 1
- تعریف مسأله. 2
- پیشینهی تحقیق.. 2
- ضرورت تحقیق.. 3
- اهداف تحقیق.. 4
- سؤالات تحقیق.. 4
- سؤال اصلی.. 4
- سؤالات فرعی.. 4
- فرضیه ها 5
- روش انجام تحقیق.. 5
- ساختار تحقیق.. 5
- فصل اول: کلیات… 8
- گفتار اول: معنا شناسی.. 9
- الف) واژه انحراف… 9
- 1) معنای لغوی.. 9
- ب) انواع انحراف… 10
- گفتار دوم: آشنایی با امام سجادj و زمان ایشان.. 11
- 1) القاب، کنیهها، تاریخ و مکان ولادت حضرت… 11
- 2) فضائل و مناقب امام سجادj.. 12
- الف – خصوصیات اخلاقی امام سجادj.. 12
- 1)عبادت و بندگی.. 13
- 2) دستگیری از مستمندان و رسیدگی و محبت به محرومان.. 15
- 3) بزرگواری، بردباری، گذشت… 16
- 4) شجاعت… 16
- ب– مقام علمی امام سجادj.. 17
- 3) اوضاع و احوال عصر امام سجادj.. 19
- گفتار سوم: وظایف و مسؤلیتهای کلی امامان شیعهc. 23
- الف) تبلیغ و تفسیر دین.. 23
- ب ) حفظ شریعت… 24
- ج) کوشش برای تشکیل حکومت اسلامی.. 25
- فصل دوم: انحرافات اعتقادی و نقش مبارزاتی حضرت سجادj علیه آن.. 28
- گفتار اول: غلو. 30
- غلو چیست؟. 30
- غلو در قرآن.. 30
- الف) سوره مبارکه نساء آیه 171. 30
- ب) سوره مبارکه مائده آیه 77. 31
- غلو در روایات… 32
- غلو در علم فرقه شناسی اسلامی.. 33
- فرقههای غلات در زمان امام سجادj.. 34
- الف) علل پدید آمدن غلات منتسب به شیعه.. 34
- ب) بعضی از عقاید غالیان.. 35
- کیسانیه.. 36
- مختاریه.. 37
- هاشمیه.. 38
- ایستادگی امام سجادj در برابر غالیان.. 38
- گفتار دوم: جبرگرایی.. 40
- تاریخچه جبرگرایی.. 40
- مبارزه امام سجادj با جبرگرایی.. 41
- مبارزه امام سجادj با عالمان وابسته به حکومت… 43
- برخورد حضرت با زهری.. 44
- گفتار سوم: تشبیه و تجسیم(مشبهه). 46
- عقیده به تشبیه. 46
- 2- نقش امام سجادj در مقابله با مشبهه. 47
- گفتار چهارم: تفکر مرجئه. 50
- معرفی مرجئه. 50
- تاریخ و پیدایش مرجئه. 50
- خطای مرجئه. 51
- نقش امام سجادj در مقابله با اندیشه مرجئه. 52
- گفتارپنجم: تصوف و عرفانهای کاذب.. 54
- 1-تعریف تصوف… 54
- 2.تاریخ پیدایش صوفیگری.. 54
- نقش امام سجادj در مقابله با متصوفه و زاهد نمایان.. 55
- فصل سوم: انحرافات فرهنگی اخلاقی و نقش مبارزاتی حضرت سجادj علیه آن.. 58
- گفتار اول: فاصله گرفتن جامعه از اهل بیتb. 59
- 1.معرفی و تثبیت مسئله ی امامت در جامعه. 60
- الف) از طریق قرآن.. 60
- ب) از طریق سخنان پندگونه برای مردم. 62
- ج) از طریق دعا 62
- دعای امام سجادj درروز عرفه.. 62
- 2.تأکید بر تعبیر «صلوات» به صورت کامل در دعاهای امام سجادj.. 63
- د) از طریق کرامات و خبر دادن از امور غیبی.. 64
- زنده نگه داشتن یاد و خاطره عاشورا؛ 65
- گفتار دوم: گسترش فساد و بی بند و باریهای اخلاقی در جامعه؛ 67
- پند و ارشاد امت… 69
- کادرسازی و نیرو سازی.. 71
- عبادت و مناجاتهای امام سجادj.. 74
- گفتار سوم: گسترش و رواج جهل و نادانی در بین مردم.. 77
- فصل چهارم: انحرافات سیاسی اجتماعی و نقش مبارزاتی حضرت سجادj علیه آن.. 80
- گفتار اول: زمامداران عصر امام سجادj و مقابله حضرت با آنها 81
- یزید بن معاویه و موضعگیری حضرت سجادj نسبت به او. 81
- عبدالملک بن مروان و موضعگیری حضرت سجادj نسبت به او. 84
- ولیدبن عبدالملک و موضعگیری حضرت سجادj نسبت به آن.. 88
- 4. عبدالله بن زبیر و موضعگیری حضرتj نسبت به او. 89
- گفتار دوم: قیامهای عصر امام سجادj و موضعگیری حضرت نسبت به آنها 91
- قیام مردم مدینه ( واقعه حّره 63 ه. ق). 91
- قیام توابین ( 61-65 ه. ق). 94
- رابطه امام سجادj با توابین و موضع حضرت نسبت به آن.. 95
- قیام مختار (66-67 ه ق). 96
- موضع امام سجادj در برابرقیام مختار. 98
- ارزیابی کلی موضعگیری امام سجادj در مقابل با قیامها و شورشها 98
- نتیجهگیری.. 103
- فهرست منابع و مآخذ.. 107
مقدمه
انسان، موجودی است که همواره در زندگی به دنبال رسیدن به قله کمال انسانیت است. او برای رسیدن بهاین هدف بزرگ به طور یقیین نیاز به یک الگو ومرشد دارد؛ زیرا در این راه ممکن است افرادی یا گروههایی باشند که مانع رسیدن خود ودیگران به کمال حقیقی بشوند وانسانهای زیادی را دراین راه دچار انحراف وتحریف بکنند. ازاین رو ما براین باوریم که امامان شیعه، بهترین رهبر وشیوه ی آنان بهترین الگو، برای انسانهای جوینده کمال است؛ خواه در زمینه فکری، خواه درزمینه عبادی و اخلاقی و خواه اجتماعی وسیاسی باشد. آنان شیوههای متفکرانه، سیاستمدارانه وحکیمانهای که هیچ گونه خطا واشتباهی درآن راه ندارد را اتخاذ میکنند؛ که یکی ازاین امامان معصوم امام سجادj است متاسفانه تا کنون بسیاری از محققان تنها به یکی از ابعاد شخصیت آن حضرتj پرداختهاند یعنی به بعد زهد وعبادت، وبقیه ی ابعاد زندگی امامj را کمتر مطرح کردهاند در حالی که امام سجادj فقط در زمینه عبادت مقتدا نیست؛ بلکه افزون برآن در زمینههای مختلف فردی، اجتماعی، سیاسی، اخلاقی وعلمی سرآمد و مقتدا است؛ که شایسته است گویندگان ونویسندگان به بررسی همه ابعاد شخصیتی او بپردازند.
یکی از اجحافهایی که در حق حضرتj شده آن است که اورا به عنوان رهبری معرفی کردهاند که از سیاست و جامعه کناره گیری کرده وتنها به عبادت ونیایش پرداخته است، درحالی که همه امامان ما وازآن جمله امام سجادj درمقابله با انحرافات جامعه، فعالیتهایی هدفمند واثر گذارداشتهاند، لکن شیوه مبارزاتی هر کدام از آنها، متناسب با اوضاع واحوال عصر خود متفاوت بوده است.
در این نوشتار سعی شده است نگاه جدیدی به شیوههای مبارزاتی امام سجادj در مقابله با انحرافاتی که در نگرش وفکر مردم اثر گذار است پرداخته شود و با بررسی ابعاد انحرافات فکری در جامعه، روش مقابله حضرت با هر کدام از این انحرافات، بیان شود.
تعریف مسأله
یکی ازوظایف مهم ائمه اطهارb مبارزه با انحرافات فکری وپاسخگویی به شبهات عصر خود بوده است. دورهای هم که امام سجادj درآن زندگی میکرد دورانی بود که ارزشهای دینی دستخوش تحریف وتغییر امویان قرارگرفته بود ویا به فراخوراتفاقات انحرافهایی در بین مردم صورت میگرفت کهاین انحرافات درحوزههای مختلف علمی اعتقادی؛ فرهنگی اخلاقی وسیاسی اجتماعی شکل میگرفت لذا شناخت این انحرافات وشیوههای مبارزه با آن میتواند مارا در بررسی نقش امام سجادj در مقابل با انحرافات فکری کمک کند.
ازاین رو در این تحقیق کوشش شده است که به تبیین انحرافات زمان امام سجادj ونقش امامj در مقابل با این انحرافات پرداخته شود.
با مطالعهای که در منابع کتابخانهای (کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی و مجلس شورای اسلامی وکتابخانه دارالتحقیق حوزه علمیه اهواز) وپایگاههای اینترنتی (سایت ایران داک؛ نورمگز؛ سازمان اسناد و کتابخانه ملی) و نرم افزارهای رایانه (نورالسیره؛ مکتبه اهل بیت؛ کتابخانه ائمه بقیع؛ سیره معصومین؛ تراجم ورجال) صورت گرفته نشان میدهد در خصوص نقش امام سجادj در مبارزه با انحرافات فکری عصرخود به صورت مستقل (کتاب؛ مقاله؛ پایان نامه) کارمشخصی وجود ندارد. ولی به شکل عام وبه صورت غیر مستقل در کتب مختلفی به آن پرداخته شده؛ که از جمله میتوان بهاین کتابها مراجعه نمود:
1-الاحتجاج: ابومنصوراحمد بن ابی طالب طبرسی از علمای بزرگ قرن ششم؛ مؤلف این کتاب میباشد. وی در مورد امام سجادj ابتدا احتجاج حضرت با یزید بن معاویه را آورده سپس احتجاج آن بزگوار را در بعضی از مسائل دینی بیان میکند ودر پایان؛ موعظههایی ازحضرت را میآورد.
دیگر احتجاجات حضرت؛ احتجاج با محمد بن حنفیه در مساله امامت؛ حسن بصری؛ زُهری وثابت بنانی است.
2-تحلیلی از زندگانی امام سجادj: مؤلف این کتاب باقر شریف قرشی میباشد. این اثر اطلاعات ارزشمندی را درمورد ویژگیها وخصوصیات رفتاری وروحی امام سجادj؛ عبادتها؛ دانشها؛ مواعظ وحکمتها؛ تالیفات وشاگردان ویاران؛ همچنین دربارهی مسائل سیاسی واجتماعی عصر آن حضرت ارائه میدهد. کتاب مورد بحث ترجمه کتاب “حیاة الامام زین العابدین” میباشد که در سالهای اخیر توسط محمدرضا عطائی ترجمه گردیده است.
3-جهاد الامام السجادj: نوشته سید محمد رضا حسینی جلالی. کتاب یاد شده با دو بحث مقدماتی درباره امامت آغاز گشته وپژوهش عمیقی در زندگانی فکری وسیاسی امام سجادj درپنج فصل ارائه میدهداین کتاب توسط موسی دانش ترجمه شده است.
4-حیات فکری وسیاسی امامان شیعهb: تألیف رسول جعفریان؛ مؤلف در مقدمه کتاب خود با عنوان «اهل الییتb» قسمتهایی از زندگانی سیاسی ومبارزاتی امامان معصومb را به صورت
فشرده بررسی کرده است. ضمناً در بخش مربوط به امام سجادj به نقش وفعالیتهای حضرت در مقابل حکومت وانحرافات پرداخته است.
همچنین آقای جعفریان در کتاب «تاریخ خلفا» به فعالیتهای امام سجادj در آن عصر اموی ومروانی پرداخته واوضاع واحوال آن زمان را به صورت مفصل ییان کرده است.
5-سیره پیشوایان: نوشته مهدی پیشوایی؛ مؤلف شرح زندگانی امام سجادj را با شناخت
مختصری از زندگانی حضرت آغاز کرده ودر ادامه؛ به ابعاد مختلف فعالیتها ومبارزات حضرت میپردازد.
6-زندگانی علی بن الحسینc؛ اثردکترسیدجعفرشهیدی
7-کتاب امام سجادj جهاد وامجاد؛ نوشته حسین حاج حسن
8-ترجمه جلد یازده بحارالانوار (زندگانی امام سجادj وامام باقرj)؛ علامه محمد باقر مجلسی که توسط موسوی خسروی ترجمه گردیده است.
بقیه کتبی که در این زمینه به انحرافات واوضاع واحوال زمان حضرتj پرداختهاند را انشاالله درآینده درفهرست منابع ذکر خواهیم کرد.
ضرورت تحقیق درزمینه نقش امام سجادj درمقابل با انحرافات فکری عبارتند از:
1-نبود اثرمستقل دراین موضوع که به صورت اختصاصی به نقش امامj درمبارزه با انحرافات فکری بپردازد.
2-وجود اظهار نظرها ودیدگاههای نادرست بعضی نویسندگان معاصر (شیعه؛ سنی) نسبت به کنارهگیری وعدم اعتراض امام سجادj نسبت به خلفای اموی وحتی معرفی امام به عنوان مطیعترین ومحبوب ترین افراد اهل بیتb نزد دستگاه حاکم.
اهداف تحقیق
اهدافی که برای این تحقیق مد نظرنگارنده است عبارتنداز:
1-شناخت ابعاد مختلف زندگانی امام سجادj
2- ادای تکلیف بیان حقایق؛ دفاع از مکتب اهل بیتb وزدودن ابهامهایی که نسبت به مواضع وسیره امام سجادj است از دیگر اهداف این تحقیق است.
3-شناخت انحرافات عصرامام سجادj
4-تبیین شیوههای مبارزاتی حضرتj با انحرافات درحوزههای مختلف
نقش امام سجادj در مبارزه با انحرافات فکری عصر خود چه میباشد؟
1-اوضاع واحوال عصر امام سجادj چگونه بوده است؟
2-شیوه مبارزاتی حضرت سجادj درمقابل با انحرافات علمی اعتقادی چگونه بوده است؟
3- شیوه مبارزاتی حضرت سجادj درمقابل با انحرافات فرهنگی اخلاقی چگونه بوده است؟
4- شیوه مبارزاتی حضرت سجادj درمقابل با انحرافات سیاسی اجتماعی چگونه بوده است؟
فرضیهها
1- عصری که امام سجادj درآن زندگی میکرد دورانی بود که ارزشهای دینی دستخوش تحریف وتغییر امویان قرارگرفته بود. آن دوران اوج اختناق وخفقان حکومت اموی ومروانی به حساب میآمد.
2-امام سجادj درزمینه انحرافات علمی اعتقادی به مبارزه وفعالیت با گروههای انحرافی از جمله غالیان؛ جبریه؛ مشبه؛ مرجئه و… پرداخته و با متصوفه وزاهد نمایان وعالمان درباری احتجاج کردهاند.
3-ایشان در زمینه انحرافات فرهنگی اخلاقی به مبارزه با قصاصین (قصه پردازان) پرداخته وهمچنین دراقدامات عبادی خویش با شیوه تعلیم مضامین بلند دعا ومناجات واهتمام به سه مساله مهم حج؛ حضور درنمازجمعه وجماعت وترویج ذکر صلوات نقش مهمی را دراین زمینهایفا کردند.
4-امامj درشیوههای مبارزاتی خود با انحرافات سیاسی اجتماعی به تصریح جایگاه امامان شیعه؛ اهتمام به امر به معروف ونهی از منکر؛ زنده نگه داشتن عاشورا؛ مقاومت ومقابله با حاکمان جور و افشاگری بر ضد امویان پرداختهاند.
ایشان موضع گیری متفاوتی در برابرجریانهای سیاسی؛ قیامها وشورشها دراین دوران داشتند.
روش انجام تحقیق
گرد آوری اطلاعات در این نوشتارکتابخانه ایست وهمچنین روش تحقیق؛ تحلیلی وتوصیفی وبا بهرهگیری ازروش اثبات عقلی ونقلی میباشد.
ساختار تحقیق
در فصل اول به بیان کلیات ومفاهیم و زندگی مختصر حضرتj وهمچنین اوضاع واحوال عصر ایشان پرداخته شده است و در قسمت پایانی فصل اول به وظایف کلی امامان شیعه وبایستگیهای آنها نسبت به تحریفات وانحرافات اختصاص داده شده است.
در فصل دوم به انحرافات اعتقادی وگروههای انحراف فکری ونقش مبارزاتی حضرت علیه آن پرداخته شده است در این فصل بهاندیشههای انحرافی عصر امامj از جمله غلو، جبرگرایی، مشبه وتجسیم، اندیشه مرجئه وتصوف اشاره شده است.
در فصل سوم به انحرافات فرهنگی اخلاقی ونقش حضرت علیهاین نوع انحرافات بیان شده است وانحرافاتی از جمله فاصله مردم از اهل بیتb وامام معصومj وفسادهای اخلاقی وهمچنین گسترش جهل ونادانی در بین مردم اشاره شده است.
درفصل چهارم انحرافات سیاسی اجتماعی عصر امام سجادj ونقش ایشان بر علیه آن بررسی شده است که در قالب دو گفتار، یکی زمامداران عصر حضرتj وموضع گیریهای حکیمانه وخردمندانه وشجاعانه حضرت سجادj نسبت به آنها ودیگری قیامها وشورشهای عصر حضرت وموضع گیری بجا وبه موقع ایشان نسبت به قیامها بررسی شده است ودر پایان این نوشتار، نتایج بدست آمده از این پژوهش بیان شده است.
بدون شک دراین نوشتار، اشتباهات وکاستیهای فراوانی وجود دارد که نگارنده بر آنها آگاهی ندارد، متواضعانه، از تمام صاحبان علم واستادان فن، درس خواهم آموخت وامید وارم که مرا در فهم این کاستیها وخطاها یاری کنند.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.