پایان نامه تأثیر جهانی شدن جرم و حقوق كيفري بر سیاست جنایی پیشگیرانه
فهرست محتوا
چکیده
جهانی شدن به عنوان فرایندی که در حوزههای مختلف شئون زندگی انسانها مطرح شده، با توجه به توسعه بزهکاری در سطح بین المللی، در حوزه علوم جنایی نیز به عنوان یک ضرورت قابل طرح است. توسعه و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات به موازات آثار مثبت، پیامدهای منفی نیز به دنبال دارد، بطوری که زمینه ساز ارتکاب بسیاری از رفتارهای مجرمانه در سطح بین المللی شده است. حقوق کیفری با جهانی شدن معضل جرم تدابیر متعددی را در سطح قوانین ملی و اسناد بین المللی توصیه نموده است، ولی جرم شناسی با چند دهه تأخیر بهاندیشه و فرایند جهانی شدن توجه نموده است. بدین ترتیب، در حال حاضر با توجه به تحول متغیرهای مطالعات جرم شناسی، ناکارآمدی مطالعات جرم شناختی در سطح ملی، ضرورت استقلال علمی در قبال ملاحظات سیاسی و اجتماعی دولتها و کمک به توسعه فعالیتها علمی جرم شناسی در سطح بین المللی، ایجاب میکند کهاین علم نیز جهانی شده و ضمن انجام تحقیقات و مطالعه در سطح بین المللی، راه حلهای بین المللی نیز برای جامعه جهانی در قبال پدیده بزهکاری ارائه نماید. هرچند ضرورت مطالعات فراملی پدیده مجرمانه در ایران احساس شده، ولی گامهای کوتاهی در راستای مقابله با جرم جهانی شده و فراملی کردن جرم شناسی و استفاده از دستاوردهای آن برداشته شده است. این مقاله جهانی شدن جرم شناسی و ضرورت جهانی کردن آن و گامهای اولیه را در این زمینه با توجه به اقدامات دولت ایران بررسی مینماید. همچنین این تحقیق در صدد است سیاستهای جنایی پیشگیرانه را در قبال جهانی شدن بررسی نماید.
کلمات کلیدی: جرم شناسی، جهانی سازی، جرائم بین المللی، سیاست جنایی، پیشگیری
فهرست مطالب
عنوان
- فصل اول: کلیــات
- 1-1- مقدمه. 2
- 1-2- بیان مسئله. 4
- 1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق.. 7
- 1-4- سوابق و پیشینه تحقیق.. 8
- 1-5- اهداف تحقیق.. 11
- 1-6- سوالات تحقیق.. 11
- 1-7- فرضیات تحقیق.. 12
- 1-8- روش تحقیق.. 13
- فصل دوم: جرم، ترس و محرومیت اجتماعی در دهکده جهانی
- 2-1- جلوههای جهانی شدن حقوق کیفری.. 17
- 2-2- مفهوم جرم شناختی جهانی شدن. 24
- 2-3- جهانی سازی.. 27
- 2-3-1- نقش اقدامات منطقهای در شکل گیری حقوق کیفری فراملّی.. 34
- 2-3-2- متّحدالشّکلسازی حقوق کیفری از طریق معاهدات بین المللی.. 36
- 2-4- جرم شناسی و پیوندهای جهانی، ارتباطات محلی و جهانی – محلی.. 37
- 2-5- تراکم زمانی – مکانی و اجتماعی.. 41
- 2-6- جامعه شبکهای، اقتصاد جهانی و نئو- لیبرالیسم. پایان نامه44
- 2-6-1- نقش متغییر دولت… 48
- 2-6-2- به سوی جامعه ریسک جهانی.. 52
- 2-7- هراس از جرم و جستجوی مخاطره آمیز امنیت… 55
- 2-8- زمینه یابی نظم نوین جهانی.. 60
- 2-9- عوامل ایستایی کیفر شناسی نوین.. 65
- فصل سوم: سیاست جنایی پیشگیرانه و جهانی سازی
- 3-1- مفهوم شناسی پیشگیری از وقوع جرم. 70
- 3-1-1- تفکیک پیشگیری از نظام کیفری.. 71
- 3-1-2- تفکیک پیشگیری از اقدامات رفاه بخش… 72
- 3-1-2-1- تفکیک پیشگیری از کنترل بزهکاری.. 73
- 3-1-2-2- پیشگیری از وقوع جرم. 74
- 3-1-2-3- پیشگیری دفاعی و پیشگیری رهایی بخش یا آزادی بخش… 74
- 3-1-3- اشکال و ارکان پیشگیری وضعی.. 75
- 3-1-3-1- اشکال پیشگیری وضعی.. 78
- 3-1-3-2- ارکان پیشگیری وضعی.. 81
- 3-1-3-3- معایب پیشگیری وضعی.. 83
- 3-1-4- پیشگیری اجتماعی.. 87
- 3-1-5- فایده و امکان پیشگیری.. 89
- 3-1-5-1- اصول حاکم بر امکان پیشگیری.. 92
- 3-1-6- محدودیتها و موانع پیشگیری.. 93
- 3-1-7- مراحل و عملیات اساسی جهت پیشگیری.. 95
- 3-2- آثار جهانی شدن بر سیاست جنایی پیشگیرانه. 101
- 3-2-1- پیشبرد فعالیتهای جامعة بین المللی جرم شناسی.. 110
- 3-2-2- گامهای کوتاه جرم شناسی ایران به سوی جهانی شدن. 111
- 3-2- جابجاییهای جهانی و تجارت انسان. 116
- 3-2-1- جابجاییهای جهانی افراد. 117
- 3-2-2- کنترل مرزها و قارههای دژ مانند. 120
- 3-2-3- مرزها و نظارت جهانی پس از 11 سپتامبر. 125
- 3-3- ابهامات سیاست جنایی پیشگیرانه در ایران. 127
- 3-3-1- قرائن تقنینی امنیتی بودن سیاست جنایی پیشگیرانه جمهوری اسلامی.. 129
- 3-3-2- مدلهای سیاست جنایی پیشگیرانهایران. 132
- 3-3-3- مدل مشارکتی سیاست جنایی پیشگیری و جلوههای مشارکت در ایران. 132
- 3-3-4- سیاست جنایی ایران و عدم پیش بینی نهاد جبران خسارت زیان دیده در قانون. 136
- فصل چهارم: جرم شناسی، پیوند دهنده سطوح ملی و جهانی
- 4-1- انفجار شهری و مکتب شیکاگو. 142
- 4-1-1- شهر جهانی، شهری دوگانه. 149
- 4-1-2- همه نگر شهری.. 154
- 4-1-3- نظامی کردن زندگی شهری.. 160
- 4-1-4- حومه شهر و فرهنگ استثنا گزینی.. 164
- 4-1-5- سرنوشت جامعه محلی در یک اجتماع چند فرهنگی.. 169
- 4-1-6- محلات محصور و بوم شناسی ترس شهری.. 172
- 4-2- جرم شناسی پیوند دهنده سطوح محلی، ملی و جهانی.. 177
- 4-2-1- انتقال بین المللی سیاستهای کیفری.. 179
- 4-2-2- جرم شناسی جهانی و فراملی.. 183
- 4-2-3- دانش جرم شناسی و امپریالیسم. 187
- 4-2-4- به سوی جرم شناسی جهانی.. 193
- نتیجه گیری.. 197
- پیشنهادات… 203
- منابع ومآخذ. 207
فصل اول:
کلیــات
1-1- مقدمه
گسترش ارتباطات جهانی وپیوستگی مسائل بینالمللی سبب پیدایش پدیدهٔ «جهانیشدن» شده است. جهانیشدن، تمام عرصههای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فکری جوامع بشری را به شدت تحت تأثیر قرار داده و در «حقوق» وتأسیس قواعد حقوقی نیز اثرات خود را نشان داده است. اما همسویی وپیوستگی روابط افراد ودولتها در جامعه جهانی به روابط اقتصادی منحصر نشده بلکه صلح وامنیت بینالمللی ونظم عمومی جهانی واجد چنان پیچیدگی است که فرایند جهانی شدن حقوق کیفری را نیز گریزناپذیر ساخته است (توحیدی فرد، 1380، ص 39).
به طور کلی میتوان دو گرایش عمده در جریان جهانی شدن حقوق را برشمرد. نخست گرایشی آرمانگرا که خواستار «یکسانسازی[1]» قوانین ومقررات در همه کشورهاست. انتخاب این استراتژی معمولاٌ با مقاومت حاکمیت دولتها وموانع سیاسی روبروست. گرایش دوم درپی «هماهنگسازی[2]» قوانین است. در این استراتژی، قواعد حقوق داخلی در هر کشور متناسب با نظام داخلی والبته بر مبنای قواعد مشترک جهانی پایهریزی میشود. این روش گرچه خطر چندپارگی مجدد قواعد حقوقی را در پی دارد وجستجوی هماهنگی، خود ممکن است تأیید «اختلاف» تلقی شود اما هر اختلافی نیز در این استراتژی پذیرفته نیست، اختلافات از مرز مشخصی فراتر نمیرود و اصول، مشترک خواهد بود. بدین ترتیب یک نوع «تکثّرگرایی حقوقی منظّم» پذیرفته خواهد شد ویک نظام جهانی متکی به نظامهای ملی (و نه جانشین نظام ملی) پیریزی میشود (دلماس مارتی، 1380، ص 136).
جهانی سازی و پیشرفتهای فن آوری در زمینه ارتباطات از راه دور و بویژهاینترنت، کشورها را نزدیکتر از پیش نموده است و در این میان، بویژه همکاری میان مجرمان بین المللی نیز تسهیل شده است. در عصر جهانی سازی، مجرمان نیز جهانی میاندیشند و در سطح محلی عمل میکنند، امری که بسیاری دول از آن غافلاند.
به طور مجمل، میتوان جهانی سازی را فرآیندی چند جانبه و متناقض از تحولات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مدانست که بیانگر ویژگیهای عصر ماست. نویسنده معتقد است جهانی سازی، روند اجتماعی پیچیدهای است که بواسطه آن، محدودیتهای جغرافیایی کاهش مییابد و ترتیبات فرهنگی و ارزشهای سنتی محو میگردد و بدین طریق انسان جهانی زده در معرض تهاجم جرائم بیگانهای قرار میگیرد که مرز مکان و زمان را در نوردیده و در نشیمن خانهاش، او را مورد هجوم قرار میدهند. نمونه بارز چنین جرایمی، سرقت هویت از طریق رمزگشایی ایمیلهای خصوصی کاربران اینترنت و ارسال پیغامهای حاوی نرم افزارهای جاسوسی است. البته، برخلاف جهانی سازی، جرم، پدیدهای است که بدون نظریه پردازی در خصوص عوامل جرم زا، قابل تعریف نیست. با تحولات جهانی، تعریف جرم که در گذشته مبتنی بر پیشینههای فرهنگی و مکانی بود، اکنون ناکارآمدی خود را اثبات نموده است و به همین دلیل، جامعه بین المللی با اتخاذ اقداماتی سعی نموده است جرم را با توجه به جهانی سازی و کمرنگ شدن محدودیتهای مکانی و مرزی، باز تعریف نماید که از جمله اقدامات بارز مذکور میتوان به تشکیل کنفرانس پالرمو 2000 پیرامون کنوانسیون مقابله با جرائم سازمان یافته افراملی اشاره نمود.
1-2- بیان مسئله
امروزه کمتر کسی قائل به اختلافات اساسی بین آداب و رسوم اجتماعی، چارچوبهای اقتصادی و حتی سلایق مردم در سطح دنیاست. فراتر از آن، شاید بتوان ادعا کرد که عادتهای مصرفی ابنای بشر در سراسر دنیا به سوی هم گرایی در حرکت است. ادبیات مشترکی که در شعارهای اکثر رهبران کشورها از قبیل دموکراسی، آزادی، امنیت و توسعه دیده میشود، نزدیک شدن نه به معنای یکی شدن اهداف جامعة بشری را نوید میدهد.
زمینههای ظهور هم گرایی جهانی را که در عین حال به عنوان عوامل شتاب دهنده توصیف میشود، باید در ابداعات فن اورانه، امکانات دسترسی آسان اشخاص به یکدیگر و مهمتر از همه، تسریع در مبادلة اطلاعات افراد در سطح دنیا جستجو کرد.
امروزه، هم سویی بشریت در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، توجه ویژه به پدیدة جهانی شدن را ضروری مینماید (symposium, 2001: 3). در حوزة اقتصادی، با توجه به پیشرفتهای مهمی که در زمینة مبادلات اسناد مالی و تجاری و شکل گیری معاملات و عقود از طریق فناوری بشری صورت گرفته، گرایش به یکپارچگی انسانها بیشتر ملموس است. بدون شک اقتصاد جهانی به طور فزایندهای در حال توسعه است. با توجه به کاهش هزینههای حمل و نقل و ارتباطات، در هم شکستن موانع حقوقی و شکلی مبادلة کالاها، سرمایه و دانش، اقتضائات و مآلاً تأثیر این ارتباطات: جدیدی را پیش روی جهانیان میگشاید (پرادل، ۱۳۸۳، ص 153).
سیاست جنایی شامل مجموعه روشهایی است که جامعه با توسل به آنها واکنشها علیه پدیده مجرمانه را سازمان میبخشد. بدین ترتیب سیاست جنایی مترادف با جنبههای نظری و عملی اشکال مختلف کنترل اجتماعی است و حقوق کیفری هستة اصلی آن است. با این همه امروزه کاربستهای کیفری در قلمرو سیاست جنایی دیگر تنها نیستند بلکه گرداگرد آنها شیوههای غیر سرکوبگر کنترل اجتماعی مانند پیشیگیری از وقوع جرم و گاه حتی مردمی و غیردولتی وجود دارد. فزونی جرم و جنایت و ظهور اشکال نوین آن و همچنین کاربرد شگردهای جدید در ارتکاب جرائم و افزایش جرائم سازمان یافته و شیوههای گوناگون تطهیر درآمدها و سرمایههای نامشروع حاصل از بزهکاری و نیز گسترش فعالیتهای مجرمانة منطقهای و بین المللی در دهههای اخیر و به موازات آن بالا رفتن احساس نا امنی و ترس از بزه دیدگی در میان شهروندان موجب شده است که بزهکاری بصورت یکی از نگرانی اساسی مردم درآید و در پی آن حکومتها مطالعه، برنامه ریزی و سیاست گذاری در قلمرو کنترل آن و نیز کاهش احساس نا امنی را به منظور ارتقای امنیت انسانی ضروری تشخیص دهند.
انسانها در جهان امروز، اموری را انجام میدهند که در سالهای گذشته با این سرعت و دقت قابل انجام نبود. به علاوه، اطلاعات فزایندهای که انسانها در خصوص مناطق مختلف دنیا به دست آوردهاند، سرعت عمل و به همان میزان شکل گیری اندیشههای مثبت و منفی به ملاحظات جهانی را به دنبال دارد.
به موازات هم گرایی جهانی، حمایت از ارزشهایی مانند محیط زیست، رشد و توسعة انسانی، حقوق بنیادین بشر در سطح همة جوامع ضرورت مییابد. بدیهی است، تبعیت کشورها از ارزشهای واحد و رسیدن به اهداف نزدیک به یکدیگر، آنها را در سطح منطقهای و بینالمللی گرد هم میآورد. بنابراین، مقدم بر جهانی شدن و جهانی سازی، منطقهای کردن بعضی از ارزشها شکل میگیرد.
به عنوان مثال کشورهای عضو اتحادیة اروپا، اولویت و شرایط عضویت در این اتحادیه را حمایت از ارزشها و شعارهای مشترک نظیر دموکراسی و حاکمیت قانون، توسط کشورهای داوطلب قرار دادهاند (Viano, 2008: 83).
معضلات ناشی از بزهکاری در سطح دنیا، نه تنها کشور محل وقوع جرم را دچار بی نظمی میسازد، بلکه جامعة جهانی را با ناامنی و مهمتر از آن، ترس از ناامنی مواجه مینماید.
حال با توجه به این دغدغهها آیا نباید به دنبال یافتن راه کارهای مشترک در سطح جهانی بود؟ مفاهیم و اصول حقوق کیفری در تعامل با اسناد بین المللی و حقوق بین المللی کیفری، جهانی شدهاند و آثار این تحول در حوزههای مختلف حقوق کیفری مشهود است.
در قلمرو آیین دادرسی کیفری، اثبات مجرمیت بزهکاران سازمان یافته یا تعقیب و شناسایی اعضای سازمانهای جنایی که اغلب فراملی است، باعث شده است که اقدامات مقامات انتظامی و قضایی دشوار گردد. لذا در این حوزه با رعایت اصول دادرسی عادلانه اصل برائت جای خود را به امارة مجرمیت داده است (نجفی ابرندآبادی، 1384، ص 17).
در جرایمی مانند پولشویی در صورت توجه اتهام به متهم، امارة مجرمیت مانع حاکمیت اصل برائت خواهد شد. در قلمرو حقوق بین المللی کیفری، اصل صلاحیت سرزمینی دولتها نسبت به جرائم ارتکابی در قلمرو حا کمیت خود، در تعامل با اسناد بین المللی، مانند مادة ۱۱ کنوانسیون مبارزه علیه مواد مخدر و داروهای روان گردان ۱۹۸۸، تحولات چشمگیری یافته است. پذیرفته شدن تأسیس حقوقی «حمل و تحویل تحت نظارت» در قوانین ملی که عملاً دولتها از بخشی از اختیارات خود در تعقیب، دستگیری و مجازات بزهکاران به نفع کشور دیگر، با هدف مبارزة مؤثرتر در قبال جرائم فراملی، صرف نظر میکنند جلوة دیگری از جهانی شدن اصول حقوق کیفری است (نجفی ابرندآبادی، 1384، ص 18).
در زمینة جرم انگاری، در تعامل بین اسناد بین المللی و قوانین ملی، تأثیر حقوق بین المللی کیفری و اسناد منطقهای و بین المللی بر مقررات داخلی کشورها افزایش یافته است. جرم انگاری تطهیر سرمایه و درآمدهای نامشروع در قسمت ۱ بند ب مادة ۳ کنوانسیون مبارزه با مواد مخدر و داروهای روان گردان ۱۹۸۸، باعث تصویب قانون «مبارزه با پولشویی» در سال ۱۳۸۶ در ایران شد. جرم انگاری قاچاق زنان و کودکان در مواد ۳ و ۵ پروتکل پیشگیری و سرکوب قاچاق اشخاص، به ویژه زنان و کودکان الحاقی به کنوانسیون پالرمو ۲۰۰۰، زمینة تصویب قانون «مبارزه با قاچاق انسان» را در سال ۱۳۸۳ فراهم کرد (نجفی ابرندآبادی، 1384، ص 19).
بدینسان، گامهای بلند حقوق کیفری در مسیر جهانی شدن قابل درک است. اگر حقوق کیفری گامهای مؤثر و مثبتی برای رسیدن به جهانی شدن برداشته، چرا جرم شناسی از این حرکت باز مانده است؟
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق
یکی از تحولات اساسی که در زمینه جهانی شدن صورت گرفته است، جرم است. جرائم تا کنون بیشتر یک پدیدة سرزمینی در سطح ملی، تلقی میشدند. تلقی حقوق کیفری به عنوان یکی از رشتههای حقوق داخلی نیز ناظر به همین خصوصیت پدیدة مجرمانه است (Bassiouni, 1999: 309). در رویکرد سنتی، در صورت وقوع جرایمی مانند سرقت، تعقیب سارق و کشف جرم، به دلیل شناختی که بزه دیده از بزهکار داشت، با مشکلات لاینحل، همراه نبود. ملاحظة ماهیت جرایمی مانند تجاوز جنسی، این حقیقت را بیشتر روشن میسازد. طبعاً در چنین شرایطی کنترل جرم و مقابله با آن را باید در محل وقوع جستجو کرد که البته ابزار آن در دسترس و ساده خواهد بود.
سیاست جنایی که متضمن شیوههای کنترل جرم است، مدتها به روشهای سرکوبگر محدود بود، لکن در پی ناکامی این روشها، گرایش به اتخاذ تدابیر پیشگیرانه بوجود آمد. از آنجا که اصول هر سیاست جنایی در سیاست جنایی تقنینی نمود مییابد، توجه به پیشگیری از جرم در قوانین و برنامه ریزی برای آن امری ضروری است.
Abstract
Globalization is discussed as a process of the various aspects of human life, according to the development of international delinquency in the field of criminal as well as a necessity to be discussed. The development of information and communication technology in parallel with positive effects, also has negative effects, so that the grounds for committing many criminal behavior at international level. Criminal law, crime problems with globalization, numerous measures in national legislation and international instruments is recommended. But criminology with several decades of delay has given the idea and the process of globalization. Thus, we have to change the variables criminology studies, Failure of criminology studies at the national level, scientific independence necessary for social and political concerns of governments and contribute to the development of criminology at the international level, verify these require global science and the research and study at the international level, international solutions to the international community to provide for criminal phenomenon. Although transnational criminal phenomenon in Iran feel the need for studies, but a short step to deal with globalization and transnational crime criminology and use the gains have been removed. This article criminology globalization and the global need for it and the initial steps in this area due to the actions of the Iranian government explores. The study also seeks to prevent criminal policies towards globalization review.
Keywords: criminology, globalization, international crime, criminal policy, prevention
[1]. Unification
[2]. Harmonization
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.