پايان نامه اصول طراحي و مباني بسته بندي
مقدمه :
بسته بندي يكي از حساس ترين طراحي هاي گرافيكي و كارهاي چاپي است زيرا برخلاف كارهاي فرهنگي در تيراژ وسيع منتشر شده و با مخاطبان بسيار متنوع در ارتباط قرار مي گيرد و سرنوشت محصول را در بازار رقم مي زند . بنابراين سفارش دهنده ،طراح و چاپكار ، سه طرف اصلي در توليد يك بسته هستند . طرف هاي فرعي بسياري نيز وجود دارد . اما بسته موفق علاوه بر سه پاية اصلي پاية چهارمي هم دارد ، كه سليقة بازار و روان شناسي مخاطب را از نظر رنگ ، طرح ، نام و پيام ارزيابي مي كند و سمت و سوي طراحي را تعيين مي كند .
بسته بندي خوب يكي از عوامل فروش كالاست . بسته بندي رمز سلامت و ماندگاري كيفيت يك كالا از زمان توليد تازمان رسيدن كالا به دست مشتريان است و در اين سفر پرمخاطره اي كه كالا در پيش دارد اين بسته بندي است كه سپر بلاي محصول توليد شده اي كه با زحمت و شمقت بسيار به دست مي آيد .
پس بايد بدانيم كه بسته بندي بايد بتواند تمامي مصائب سخت اين سفر پرپيچ وخم را تحمل نمايد ، چرا كه هدف از بسته بندي نمودن مواد غذايي اينست كه طول عمر نگهداري آن افزايش يابد واز صدمه عوامل مخرب مكانيكي مانند بارگيري ، تخليه بار ، حمل و نقل و غيره محافظت شده واز تأثيرعوامل خارجي ( حشرات و غيره ) مصون بماند و همچنين بسته بندي نمودن مواد غذايي از آسيب تغييرات جوي ( افزايش رطوبت ونرم شدن و بهم چسبيدن مواد غذايي ) به اين مواد جلوگيري مي نمايد . بسته بندي نمودن كالاي صادراتي غير نفتي ، چنان جدي و مسئله ساز است كه مي بايست دولت به عنوان گامي در راه توسعه صادرات،امكان ورود دستگاههاي جديد بسته بندي مواد لازم را فراهم آورد ، و تسهيلات كافي را در اختيار شركتهاي صادر كننده قرار دهد .به طور مثال ركود صنعت بسته بندي در ايران را مي توان ناشي از كافي نبودن كمبود و گراني مواد اوليه بسته بندي و وسايل موردنياز و كافي نبودن آگاهي صادركنندگان در اين امر دانست كه مي توان دراين ميان از محصولاتي مانند پسته و خرما نام برد كه شاخص كشور ما مي باشد و متأسفانه براي بسته بندي هاي آنان كمتر طرح هايي ارائه داده ايم كه نشان دهنده آب و خاك ما باشد .
دراين جاست كه پي به ارزش و اهميت كار طراحان كه همان گرافيستها مي باشند مي بريم چرا كه متحمل اين مسئوليت خطير كسي جزء گرافيست نمي باشد و اينها هستند كه با تحصيل در رشته هاي گرافيك و رشته ارتباط تصويري به فعاليت در اين امور مي پردازند و البته ناگفته نماند كه رشتة ارتباط تصويري از رشته هاي تازه اي است كه با استفاده از امكانات و وسايل فني جديد واز طريق ارائه تصوير ،ارتباطي را كه از راه كلام ويا از طريق ساير هنرها امكان پذير نيست برقرار ميسازد .
هنر ارتباط تصويري ـ گرافيك ـ گسترده وسيعي از هنرهاي تجسمي را در بر مي گيرد و با امكانات مختلف خود در زمينه هاي آموزش ـ علمي ـ فرهنگي ـ سياسي اقتصادي ـ خبري كاربرد دارد و از طريق هاي مختلف مانند : طراحي پوستر ـ آرم ونشانه ـ صفحه آرايي ـ طراحي متحرك ـ جلد مجله و بروشور و …
و از آنجايي كه اين رشته براي خيلي ها مبهم وناشناخته مي باشد من به عنوان دانشجوي رشتة گرافيك مي خواهم در اين تحقيق گوشه اي از فعاليت گرافيستها و همچنين وظيفه خطير و سنگين وحساسيت كارآنها در اقتصاد و جامعه بازگو نمايم و به اين منظور صنعت بسته بندي را در نظر گرفتم و به تعريف اين صنعت وچگونگي پيدايش آن و ارتباط اين صنعت يعني صنعت بسته بندي با گرافيك مي پردازم و اميدوارم كه مطلب خودرا آنچنان جامع و كامل بنويسم كه بتوانم منظور هدف خود را بيان كنم .
بستهبندي موفق چگونه پديد ميآيد
انسان از شروع زندگي اجتماعي خويش ، از آن زمان كه هيچ اندوخته قابل توجهي به جز مايحتاج اوليه زندگي نداشت ، نيازمند ظروفي بود تا غذا و لوازم خود را در آن جاي دهد . خيلي پيش تر از آن كه طرز ساختن ظروف و جعبهها را ياد بگيرد آموخته بود كه از برخي چيزهايي كه طبيعت در اختيار او گذاشته مثل كدو يا تنه هاي پوك درختان بدين منظور استفاده كند . بعدها به طرز آگاهانهتري از اين موادطبيعي بر اي بستهبندي استفاده كرد كه بهترين نمونه آن شيوه بستهبندي سنتي ژاپني است . در اين سنت مواد طبيعي بسياري مورد استفاده قرار ميگيرند : ني ، چوب ،كنف ، پوست درختان ، برگهاي بامبو و ريشه و ساقه درخت مو ، در بسياري از كشورهاي شرقي و آفريقايي هنوز هم استفاده از اين مواد براي بستهبندي مرسوم است . با اين همه اگر به تاريخ بستهبندي تا پيش از انقلاب صنعتي دقت كنيم در مي يابيم كه در فاصله زماني اي چنين طولاني تحويل مهم و چشمگيري در اين زمينه رخ نداده است . ظهور انقلاب صنعتي و كاربرد علوم جديد به تدريج جهان را با تنوع بيشتري از كالاهاي گوناگون مواجه كرد . تا زماني كه كالاها داراي تنوع محدود و حجم كم بودند . برا ي سالم رساندن كالا به دست مصرف كننده تنهابه يك پوشش حفاظتي ساده نياز بود . اما انقلاب صنعتي جهان را با فوران كالاهاي گوناگون و حجم توليد انبوه آنان روبرو كرد . كالاها براي يافتن بازارهاي تازه گاه بايد مسافتهاي طولاني را طي ميكردند . بدين ترتيب ضرورت ساختن پوششي به وجود آمد كه هم از كالا حفاظت و هم با خريدار آن ارتباط برقرار كند . از تركيب اين دو نياز سيستم بستهبندي نوين حاصل شد . بدين ترتيب لازم بود كه بستهبندي نقش دوگانهاي را ايفا كند ، از يك طرف از تاثير عناصر خارجي بر كالا جلوگيري نمايد و از طرف ديگر شرايطي براي برقراري ارتباط آن با جهان خارج ايجاد كند . مسير حركت هر يك از اين دو خصوصيت بر خلاف يكديگر است . يكي از محيط به كالا و ديگري از كالا به محيط . از طرفي تغييرات اجتماعي چند دهه اخير به همراه رشد تكنولوژي وضعيت ازدياد جمعيت شهرنشين ، كاركردن خانمها در خارج از منزل ، استفاده از اتومبيل براي خريد ، به وجود آمدن سوپر ماركتها و فروشگاههاي بزرگ باعث شد تا زماني كه براي خريد اختصاص داده ميشود ، كوتاه شود و هر بسته با بسته مجاور خود براي جلب توجه رقابت كند . بستهبندي از يك وسيله ساده محافظت محصول به يكي از عوامل اصلي فروش بدل گشت و حلقه اصلي زنجيري شد كه توليد كننده به مصرفكننده مرتبط مينمايد . طراح گرافيك كه هميشه با مسائل طرح روبرو بود تدريجا به اين سمت هدايت شد كه طرحهاي پيشنهادياش براي هيچ موضوعي به اندازه طراحي بستهبندي حساس و مهم نيست . مضاف بر اين كه طراح نسبت به سرمايهگذاري توليد نيز مسئول و متعهد است . طرح بستهبندي قادر است روند توليد يك محصول را متحول كند . طراحي غير اصولي يك بستهبندي در قياس با طراحي نامناسب يك پوستر يا يك آرم ، ميتواند منجر به لطمات به مراتب شديدي شود . يك بستهبندي نامطلوب به طور قطع از راهيابي آن كالا به بازار و كسب سهم فروش آن در بازار ممانعت خواهدكرد .
يكي از مهمترين تفاوتهاي طراحي بستهبندي با ديگر شاخههاي طراحي گرافيك در عرصه سه بعدي آن است . در غالب شاخههاي طراحي گرافيك ، طراحي در سطح يا در دو بعد صورت ميگيرد اما طراحي بستهبندي بايد هر دو عرصه دو بعدي و سه بعدي طراحي را به خوبي پوشش دهد . امروزه طراحي بستهبندي و بازاريابي توليد به علوم پيشرفته و دقيقي بدل شدهاند . طراح نه تنها بايد به عادات خريد مصرفكنندگان آشنا باشد بلكه بايد تمايلات آينده بازار را نيز در نظر بگيرد . آگاه بودن به اين مسايل كمك بزرگي به برنامهريزي طرح و ساختار بستهبندي در محل فروش ميكند . در بررسي اهميت بستهبندي بايد بگوييم امروزه طراح نقش مركزي را در توليد ايفا ميكند و هنوز افراد كمي هستند كه به اهميت اين نقش پي بردهاند . طراح بايد بستهاي را بيافريند كه منحصر به فرد و زيبا بوده ، به فروش محصول كمك كرده و قابل توليد به وسيله ماشين آلات بستهبندي باشد و خواستههاي مصرف كننده را برآورده سازد .
تنها طراحي با پشتوانه و دانش فني قوي ميتواند به تمامي اين نيازها پاسخ دهد . امروزه طراح به عنوان يك بازارياب حرفهاي مطرح ميشود كه تنها يك طرح مجرد را ارائه نميدهد بلكه به همراه آن ، راه حلهايي را براي حل مشكلات بازاريابي مطرح ميكند .
عملكردهاي اصلي يك بستهبندي :
بستهبندي بايد بتواند به وظايف اصلي يا عملكرد خود در سه زمينه اقتصادي ، تكنيكي و تبليغاتي پاسخگو باشد و با توجه به محدوديتهاي هر سه زمينه طراحي شده باشد . داشتن اين ويژگيها شرط اصلي نگرشي درست به آن است و بستهاي كه فاقد هر كدام از اين سه باشد در يكي از بخشهاي توليد و توزيع يا فروش بامشكل مواجه خواهدشد .
1ـ زمينه اقتصادي : در مرحله توليد يك طرح بستهبندي است كه تمام جوانب اقتصادي آن مطرح ميشود . در توليد هر نوع بستهبندي با سقف بودجهاي متناسب با محصول روبرو هستيم . هزينه توليد يك طرح بايد با بهاي محصول تناسبي منطقي داشته باشد و ماده اوليه آن هر چه كه باشد در مرحله توليد داراي حداقل پرت يا دورريز باشد ، از ابتدا بايد محدوديتهاي ماده اوليه بستهبندي در نظر گرفته شود و قابليت توليد انبوه را داشته باشد و حداقل فضاي لازم اشغال كند .
2ـ زمينه تكنيكي و كاربردي : محافظت از كالا اصليترين وظيفه بستهبندي است . اين محافظ از هر جنسي كه باشد بايد كالا را به خوبي در بر گيرد و آنها را در بعضي موارد در مقابل ضربه و تكان حفظ و در مواردي وزن كالا را تحمل كند . تكنولوژي امروز امكانات بيشماري را براي سهولت مصرف فراهم آورده كه نبايد به گستردگي آن بيتوجه بود .
3ـ زمينه تبليغاتي و ديدگاههاي بازاريابي : طراح بستهبندي علاوه بر داشتن تمام كيفيتهاي اصلي يك طراح گرافيك بايد به طور مشخص قدرت طراحي براي محصولات تجارتي وصنعتي را دارا باشد . طراحي براي محصولات تجارتي بخشي از روند توليد و بازاريابي است . قبل از شروع كار ، طراح بايد تحقيق بسيار جامعي درباره محصول انجام داده و اطلاعات دقيقي گردآوري كند . طراح ميتواند با مطرح كردن اين سوالات كالا را مورد بررسي دقيقتري قرار دهد ؟
فرم كالا چيست ؟ (مايع ، پودر ، 0000) ماده اوليه بسته بندي چيست ؟ (كاغذ ، پلاستيك ، شيشه ، 0000) كيفيت كالا در چه حدي است ؟ (بسيار نفيس ـ ارزان و0000 ) روحيه حاكم بر كالا چيست ؟ (ورزشي ، خوراكي ،0000 ) آيا كالا امتياز خاصي دارد كه بايد روي آن تكيه كرد ؟ (جديد بودن محصولات ، قيمت يا وزن، 0000 ) ، كالا پس از خريد در چه مكاني قرار ميگيرد يا مصرف مي شود ؟ (آشپزخانه ، محل كار ، 0000 ) كالا پس از توليد چه فاصلهاي را بايد بپيمايد ؟ كالا در چه بازاري عرضه ميشود ؟
طراحي بستهبندي :
آيا به نظر شما طراحي بسته بندي كه بتواند كالاي درون خود را در هر شرايط آب و هوايي ـ انبارها ، درياها ، كشتيها و0000 حفظ نمايد كار ساده اي است ؟
اينجاست كه به اهميت طراحي و بستهبندي پي ميبريم .
يك طراح بستهبندي بايد با شناخت وسيع بر روي بازارها و همكاري تنگاتنگ با يك طراح صنعتي و گرفتن آمارهاي مربوط به خريد و فروش كالاهاي متنوع و تحقيقات متناسب بر روي روان مخاطبان و خريداران كالا بايد شروع به طراحي بستهبندي نمايد و نبايد به صورت تقليدي و كوركورانه و با اندك تغييري از بستهبنديهاي اروپايي كپي آنرا اجرا نمايد . طراحي بستهبندي يك روش نيست بلكه نوعي از روشهاي گوناگون است براي رسيدن به يك ارزيابي متعادل و كامل از طراحي بستهبندي بايد در قدم اول به يك خودباوري ملي و مذهبي در تمامي زمينهها دست يابيم و هويت ايراني بودن را كاملا بشناسيم . سه عامل در تحقيقات طراحي بستهبندي وجود دارد : 1ـ گيرايي بصري ، 2ـ تصور و استنباط 3ـ برتري مزايا .
تحقيقات بستهبندي نبايد از طراحي چاپ و بسته وارائه به بازار صورت گيرد اين تحقيقات بايد پيش از شروع به طراحي صورت گيرد تا طراحان بتوانند در مسيرهاي طراحيشان از آنها استفاده نمايند .
وظيفه يك طراح گرافيك اينست كه بتواند تمام اجزا (اندازه ، شكل ، ماده ، رنگ ، مصور سازي ، سملبها ، نام تجاري ، علامت تجارتي و …) را در يك قالب اصولي و منظم و هماهنگ با محصول توليد شده و مشخصات يك كشور معين (كشور توليد كننده ـ كشور مصرف كننده) سازگار نمايد . يك بسته خوب بايد داراي قدرت بيان باشد تا بتواند فرهنگ و تمدن و مليت خويش را تبليغ و ترويج نمايد . در طراحي بستهبندي از لوگوتايپ و تصوير استفاده ميشود .
اول :لوگوتايپ كه همان نام بسته است در واقع نشانه و علامت شناسايي است كه بايستي متناسب با مخاطبين و محتواي بسته طراحي شده باشد و نام بسته تنها نشانه به ياد ماندني است كه مشتري را ياري ميدهد تا بسته مورد نظرش را از ساير بستههاي متنوع و رنگارنگ جدا كند .
دوم : تصوير ، كه تصوير ميتواند عكس (عكسهاي آماده) يا تصويرسازي باشد . تصوير شناندهنده محتويات داخل بسته است و استفاده از تصوير به نوبه خود تاثير مثبتي دارد مخصوصا براي اشخاص بي سواد .
موفقيت يك محصول بستگي به عناصر مختلفي دارد كه عبارتند از : كيفيت محصول ، مارك و تصوير شركت ، بسته و تاثيرات آن ، تبليغات براي فروش ، قيمت سعي در رقابت ، وضعيت اقتصادي (تمايل براي مصرف يا ذخيرهكردن ، صادرات)
حجم در بستهبندي :
بستهها معمولا از احجام تشكيل شدهاند كه معمولا به صورت مكعب ، كره و000 هستند . حجمهايي كه در بستهبندي استفاده ميشود به دو صورت فانتزي و عمومي ميباشد . حجمهاي فانتزي كه براي زيبايي ساخته ميشوند و در آنها هيچ قاعده خاصي وجود ندارد و شكل آنها تزئيني است و در آن هزينه و اندازه و شكل مهم نيست و ميتواند به هر صورتي وجود داشته باشد و داراي رنگهاي بسياري است . مثل : دستمال كاغذي به شكل توپ فوتبال ، حجمهاي عمومي كه داراي نظم و قاعده خاصي هستند و بيشتر از دو رنگ در آنها استفاده نميشود و داراي شاخص هستند . مثل داروها .
فضاي پرت : منظور اينست كالا را حالا به هر حجمي كه ميخواهد باشد وقتي كنار هم قرار ميدهيم فضاي خالي دربين چيدنمان به جود نياورد .
حسن همجواري : منظور اينست وقتي احجام را كنار هم قرار مي دهيم هماهنگي بين آنها ايجاد شود . وقتي بستهها را در كارتن اصلي يا به كنار هم قرار ميدهيم نبايد فضاي خالي در بين آنها وجود داشته باشد به اين فضاي خالي فضاي پرت ميگويند .همچنين بايد بستهها و احجام طوري طراحي شده باشند كه وقتي آنها را كنار هم در يك فروشگاه قرار مي دهيم هماهنگي بين آنها باشد و ريتم منظم و زيبايي را به وجود آورد . وزن محصول با جعبه بايد هماهنگي داشته باشد . محصول داخل جعبه بايد به اندازه جعبه باشد طوري كه محصول به راحتي داخل جعبه جاي گيرد نه طوري باشد كه محصول داخل جعبه تكان بخورد و نه اينكه فرم جعبه تغيير كند . جعبه بايد محصول را كاملا محفوظ نگهدارد .
بستهبندي ، طراح گرافيك و ديگران
هنر زيباشناسي و گرافيك چه نقشي در بستهبندي ايفا ميكند ؟
الف ) فرم وساختار : اساس هر بستهبندي فرم هندسي و قالب حجمي آن است . براساس اين طراحي اوليه است كه طراح گرافيك يا متخصص بازاريابي ميتوانند ايده خود را پياده كنند . چاپ و نوع تا و برش و غيره در مراحل بعدي قرار ميگيرند . طراحي فرم هندسي بستهبندي به عهده طراح صنعتي است . او با توجه به فضا ، وزن ، صرفهجويي در مواد و حمل و نقل و 000000 مناسبترين شكل و قالب بستهبندي را براي هر كالا طراحي ميكند . طراحي صنعتي از طراحي گرافيك متفاوت است . طراحي صنعتي آموزشهاي خاصي با توجه به خواص مواد و مسائل صنعتي در بردارد و طراحي گرافيك بيشتر به طراحي هنري ميپردازد . اثر گرافيك در بستهبندي زماني موفق ميباشد كه خوب چاپ شده باشد .
ب ) چاپ : از جمله مشكلات در زمينه بستهبندي در ايران محدوديتهاي چاپ است . بعضي از طرحهاي ايراني روي سلفون در تركيه ، آلمان ، ايتاليا و 00000 چاپ ميشود عمده كارها روي كاغذ و مقوا انجام ميشد به اين دليل كه امكانات چاپ در ايران بيشتر است. با همه اين حرفها ، ليتوگرافيها و چاپخانهها با طراح گرافيك يكي هستند و كار چاپ شده ، محصول هماهنگي همه آنهاست .
ج ) بازاريابي : مطالعه بازارياب با بررسيهاي آماري و با روشهاي خاصي صورت ميگيرد او نتيجه مطالعاتش را در اختيار سفارش دهنده قرار ميدهد و موفقيت را تضمين ميكند . در كشور ما به خاطر نبود اين واحد و تداخل كارها ، معمولا اين وظيفه هم به دوش طراحان گرافيك نهاده ميشود . نبود مطالعات بازاريابي به طراحان را از اطلاعات لازم محروم ميكند . با اطلاعات كامل از وضع بازار و روانشناسي مصرفكنندگان ميتوان از عناصر تصويري خوب و رنگهاي مناسب استفاده كرد . سپس ماكتهايي تهيه شده ، در چند طرح ارائه شود ، تا در عمل بينند كدام موفقتر است . در زمينه بازاريابي نحوه عرضه كالاها در فروشگاههاست .
وسايل اوليه ساخت جعبه :
براي ساخت جعبه نياز به وسايلي است تا جعبه دقيق به دست آيد وسايل لازم به شرح زير است : (البته براي كارهايي كه با دست انجام مي شود .)
چاقوي طراحي (تيغ موكتبري) و يك قيچي تيز : برش دادن و قيچي كردن اولين روشهايي هستند كه براي تمام نقشهها نياز است . اگر لوازم كيفيت پاييني داشته باشند ، كيفيت كار پائين ميآيد .
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.