پایان نامه اثربخشي آموزش دلگرم سازي شوانكر بر سلامت رواني و رضايت زناشويي همسران جانبازان
چکیده:
در این پژوهش تلاش شده است تا تأثیر آموزش برنامه ي تدوین شده توسط پژوهشگر با رویکرد شوانکر بر افزایش سلامت روانی و رضایت زناشویی همسران جانباز مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور از میان همسران جانباز ساکن در دو مجتمع مسکونی و مادران دو مدرسه در منطقه ي 22 و 2 دعوت به عمل آمد و از بین مراجعه کنندگان 30 همسر جانباز که شرایط ورود به این طرح را داشتند بهصورت تصادفی انتخاب شده و در دو گروه آزمایشی و کنترل قرار گرفتند. روش تحقیق در این پژوهش، آزمایشی بوده و از طرح پيش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد. همسران جانباز گروه آزمایش در معرض آموزش تدوین شده با رویکرد شوانكر به مدت 10 جلسه 1 ساعت و 30 دقیقه قرار گرفتند و گروه کنترل نیز هیچ آموزشی دریافت نکردند. از هر دو گروه پیش آزمون و پس آزمون به عمل آمد. ابزارهای به کار رفته در این پژوهش عبارت بودند از:
- پرسشنامه ي رضایت زناشویی اینریچ فرم 47 سئوالی که پایايی آن در پژوهش میرخشتی (1375)، 92/0 و در پژوهش سلیمانیان 95/0 به دست آمده است.
- پرسشنامه ي سلامت عمومی که پایایی آن در پژوهش پالاهنگ (1374)، 91/0 برآورد شده است.
در این پژوهش از روش آماری نمرات اختلافی استفاده شد. نتایج حاکی از آن بود که آموزش دلگرمسازی شوانکر موجب افزایش رضایت زناشویی وسلامتروان شدهاست و در خرده مقیاسهای علائم جسمانی، اضطراب، اختلال در کارکرد اجتماعی و افسردگی نیز موجب بهبود علائم شده است و فرضیههای ما تائید شدند.
واژههای کلیدی: جانباز، آموزش دلگرمسازی، رضایت زناشویی، سلامت روان، همسر جانباز.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: چارچوب تحقیق ……………………………………………………………… 1
- 1 بیان مسئله ………………………………………………………………………………… 2
- 1 اهمیت و ضرورت تحقیق …………………………………………………………….. 4
- 1 هدف تحقیق ……………………………………………………………………………… 5
- 1 فرضیه های تحقیق ……………………………………………………………………… 5
- 1 تعریف مفاهیم و واژگان اختصاصی طرح ………………………………………… 6
فصل دوم: پیشینیهی تحقیق …………………………………………………………………. 9
- 2 مبانی نظری رویکرد آدلر ……………………………………………………………… 10
- 1. 2 دلگرم سازی ………………………………………………………………………….. 12
- 1. 1. 2 رفتارهای دلگرم زدا در خانواده ……………………………………………… 15
- 1. 1. 2 خود دلگرم سازی ……………………………………………………………….. 16
- 1. 1. 2 آموزش خود دلگرم سازی شوانکر ………………………………………….. 17
- 2 خانواده ……………………………………………………………………………………. 19
- 2 رضایت زناشویی ……………………………………………………………………….. 23
- 3. 2 عوامل موثر بر رضایت زناشویی…………………………………………………. 23
فهرست مطالب
عنوان صفحه
- 3. 2 بررسی نظریه های موجود در رابطه با رضایت مندی زناشویی ………….. 25
- 2. 3. 2 نظریه ی چرخه ی زندگی زناشویی ………………………………………… 26
- 2. 3. 2 نظریه های طبقه بندی ازدواج های بادوام………………………………….. 26
- 2. 3. 2 نظریه ی مبادله ی اجتماعی نای ……………………………………………… 27
- 2. 3. 2 نظریه ی عقلانی- هیجانی الیس ……………………………………………… 28
- 3. 2 مدل های زوج درمانی …………………………………………………………….. 28
- 3. 2 ازدواج و رفتار با همسر از دیدگاه قرآن و حدیث ………………………….. 30
- 2 سلامت روانی ……………………………………………………………………………. 31
- 4. 2 تعریف سلامت و بهداشت روانی ……………………………………………….. 31
- 4. 2 عوامل موثر بر اختلال سلامت روانی …………………………………………… 33
- 4. 2 مفهوم سلامت روانی از دیدگاه های مختلف …………………………………. 34
- 4. 2 معیارهای سلامت روان از دیدگاه اسلام ………………………………………. 36
- 4. 2 اهداف بهداشت روانی …………………………………………………………….. 37
- 4. 2 ارتقاء بهداشت روانی ………………………………………………………………. 38
- 2 جنگ و جانباز …………………………………………………………………………… 39
- 5. 2 جنگ …………………………………………………………………………………… 39
- 5. 2 جنگ از دیدگاه قرآن ………………………………………………………………. 41
فهرست مطالب
عنوان صفحه
- 5. 2 جانباز و جانبازی…………………………………………………………………….. 42
- 2 مروری بر تحقیقات انجام شده در ایران و جهان ………………………………… 45
- 6. 2 تحقیقات انجام شده در داخل کشور …………………………………………… 45
2 .6. 2 تحقیقات انجام شده در خارج کشور …………………………………………… 52
فصل سوم: روش تحقیق …………………………………………………………………… 59
1 .3 جامعه ی آماری، نمونه و روش نمونه گیري………………………………………. 60
- 3 روش تحقیق ……………………………………………………………………………… 60
- 3 روش جمع آوری داده ها …………………………………………………………….. 60
- 3 ابزار پژوهش …………………………………………………………………………….. 61
- 4. 3 پرسشنامه ی رضایت زناشویی اینریچ ………………………………………….. 61
- 1. 4. 3 معرفی کلی پرسشنامه ………………………………………………………….. 61
- 1. 4. 3 نمره گذاری پرسشنامه ی اینریچ……………………………………………… 63
- 1. 4. 3 ویژگی های روان سنجی پرسشنامه ی اینریچ……………………………… 64
- 4. 3 پرسشنامه ي سلامت عمومی GHQ…………………………………………… 66
- 2. 4. 3 معرفی کلی پرسشنامه…………………………………………………………… 66
فهرست مطالب
عنوان صفحه
- 2. 4. 3 نمره گذاری پرسشنامه ی GHQ……………………………………………. 68
- 2. 4. 3 ویژگی های روان سنجی پرسشنامه ی سلامت عمومی GHQ………. 69
- 3 متغیرهای پژوهش ……………………………………………………………………….. 70
- 3 روش تحلیل آماری داده ها …………………………………………………………… 71
فصل چهارم: تحلیل داده های تحقیق …………………………………………………….. 72
- 4 مقدمه ………………………………………………………………………………………. 73
- 4 یافته های توصیفی تحقیق …………………………………………………………….. 73
- 4 تحلیل استنباطی داده های تحقیق…………………………………………………… 86
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………… 92
- 5 مقدمه ………………………………………………………………………………………. 93
- 5 خلاصه ي یافته های تحقیق و نتیجه گیری ……………………………………….. 93
- 5 پیشنهادات پژوهشي ……………………………………………………………………. 97
- 5 پیشنهادات كاربردي…………………………………………………………………….. 97
- 5 محدودیت های تحقیق ………………………………………………………………… 98
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فهرست منابع ………………………………………………………………………………….. 99
منابع فارسی …………………………………………………………………………………….. 100
منابع لاتین ………………………………………………………………………………………. 113
پیوست الف: روش آموزشی شوانکر ……………………………………………………… 115
پیوست ب: پرسشنامه های GHQ و اینریچ ……………………………………………. 127 Abstract
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 1. 3 دیاگرام طرح …………………………………………………………………… 61
جدول 1. 4 فراوانی سن همسران جانباز ………………………………………………… 74
جدول 2. 4 فراوانی سن جانبازان…………………………………………………………. 75
جدول 3. 4 فراوانی درصد جانبازی جانبازان ………………………………………….. 76
جدول 4. 4 فراوانی تحصیلات همسران جانباز………………………………………….. 77
جدول 5. 4 فراوانی تحصیلات جانبازان………………………………………………….. 78
جدول 6. 4 فراوانی شغل همسران جانباز ……………………………………………….. 79
جدول 7. 4 فراوانی شغل جانبازان ………………………………………………………… 80
جدول 8. 4 فراوانی طول مدت ازدواج افراد شرکت کننده در پژوهش ………….. 81
جدول 9. 4 فراوانی تعداد فرزندان ………………………………………………………… 82
جدول 10. 4 میانگین و انحراف استاندارد نمرات ……………………………………. 83
رضایت زناشویی هر دو گروه
جدول 11 .4 میانگین و انحراف استاندارد نمرات GHQ گروه آزمایش ………. 84
جدول 12. 4 میانگین و انحراف استاندارد نمرات GHQ گروه کنترل …………. 85
جدول 13. 4 آزمون T مستقل بین گروه های آزمایشی در عامل ………………….. 86
رضایت زناشویی اینریچ
جدول 14. 4 آزمون T مستقل بین گروه های آزمایشی در عامل ………………….. 87
نمره ي کل سلامت روان
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 15. 4 آزمون T مستقل بین گروه های آزمایشی در عامل ………………….. 88
علائم جسمانی (A)
جدول 16. 4 آزمون T مستقل بین گروه های آزمایشی در عامل ………………….. 89
اضطراب و مشکلات خواب (B)
جدول 17. 4 آزمون T مستقل بین گروه های آزمایشی در عامل…………………… 90
اختلال در کارکردهای اجتماعی
جدول 18. 4 آزمون T مستقل بین گروه های آزمایشی در عامل ………………….. 91
افسردگی (D)
- 1 بيان مسئله
جنگ در تمام دوران، جوامع بشري را تهديد كرده است. هر جنگي زيانهايي دارد، زيانهاي مالي قابل جبران هستند، اما زيانهاي رواني مشكل جبران مي شوند و از مهمترين عوارض جنگ هستند. فردي كه از جنگ بر مي گردد بايد خود را هم با خانواده وفق دهد و هم با اجتماع، اكثر اين افراد در وفق دادن دچار مشكل مي شوند و خود را در اين ميان غربيه مي پندارند. اين افراد نه تنها خود دچار مشكلات رواني فراواني مي شوند، بلكه خانواده ي آن ها نيز درگير اين قضيه مي شوند، به خصوص همسران اين افراد در معرض خطر بيشتري هستند و رضايت زناشويي اين افراد كاهش پيدا مي كند. بر طبق آمارها نرخ طلاق در اين افراد دو برابرافراد عادي مي باشد (هاشمي، 1385).
اگر اعضاء خانواده از سوي منابعي حمايت شوند، توانايي بيشتري براي كمك به فرد حادثه ديده دارند. رضايت زناشويي از موارد مهمي است كه موجب سازگاري خانواده مي شود. نظام خانواده بايد نظام محكم و پايداري باشد. بهداشت خانواده يكي از مسائل مهمي است كه در استحكام نظام خانواده نقش دارد.
اختلافات زناشويي عامل خطرساز براي اختلالات رواني مانند افسردگي، اعتياد و … مي باشد. همچنين مشكلات ارتباطي در خانواده با بيماريهاي جسمي نيز همبستگي دارد. افرادي كه روابط رضايت بخش وحمايت كننده دارند، احتمال كمي وجود دارد كه مبتلا به بيماري سختي شوند و اگر هم بيمار شوند سريعتر بهبود مي يابند.
بعد از مرگ ناگهاني در خانواده مشكلات زناشويي و طلاق شديدترين فشارهايي هستند كه افراد تجربه مي كنند (بلوم، آشرو وايت 1987 به نقل از طغياني 1386).
با توجه به نقش رابطه ي زوجين بر سلامت جسم و روان آموزش شيوه هاي مختلف روان درماني ضروري مي باشد.
متأسفانه بيشتر پژوهشهاي صورت گرفته توصيفي است و كمتر آموزشي است. با توجه به افزايش مشكلات زناشويي در همسران جانبازان لازم است به آن ها آموزشهايي داده شود تا با مشكلات خود مقابله كنند و تا حد امكان سبك زندگي خويش راتغيير دهند تا بتوانند علاوه بر بهبود خود به همسرانشان نيز كمك كنند.
تحقيقات نشان داده است كه خود دلگرم سازي[1] باعث ميشود افراد بسيار با جرأت تر، بردبارتر و با اعتماد به نفس بالاتري عمل كنند و نيز داراي رفتار دوستانه تري با ديگران بوده، احساس ثبات بيشتري نموده و همچنين بهتر قادر باشند با مسائل و مشكلات خود مقابله كنند. حال اگر اين روش آموزشي بتواند اين نتايج را در همسران جانبازان ايجاد كند، شايد بتواند بر رضايت زناشويي ونيز سلامت رواني آن ها تاثير بگذارد. اين تحقيق در صدد بررسي اين احتمال ميباشد.
آدلر[2] بنيانگذار روانشناسي فردنگر[3] چهار نياز اصلي را بيان مي كند كه عبارتند از:
نياز به ارزشمندي، احساس قابليت، نياز به تعلق و دلگرم سازي.
دلگرم سازي آن چيزي است كه باعث مي شود ديگران احساس خوبي داشته باشند، عملكرد مؤثر داشته و براي مشكلات خود به شكلي موثرتر برنامه ريزي كنند، داراي اعتماد به نفس و حس رضايت باشند.
يكي از پيامدهاي دلگرم سازي اين است كه شخص احساس تعلق مي كند و از وقف خود براي بهزيستي جامعه احساس رضايت مي كند. دلگرم سازي هم هدف شخصي وهم هدف اجتماعي دارد. آنچه مهم است داشتن نگرشهاي مثبت نسبت به مسائل اطراف است. اما بسياري از افراد اين گونه نيستند و با احساس عدم كفايت و حقارت زندگي مي كنند. آن ها معتقدند مفيد نيستند. اين ياس و دلسردي بايد توسط افرادي در جهت افزايش دلگرم سازي،رضايت مندي و سلامت رواني و برآوردن نيازهاي زندگي درمان شود. يكي از روشهاي درماني در مواجهه با اين افراد روش آموزشي شوانكر است (باهلمن ودينتر[4]، 2001).
تئو و آنتینيو شوانكر[5] اين برنامه ي آموزشي را بر اساس روانشناسي فردنگر آدلر در سال 1980 تهيه كردند. آن ها مفهوم دلگرم سازي را پرورش دادند و آن را از يك مفهوم تئوريك به صورت روش علمي و قابل اجرا در آوردند.
خانوادههاي جانبازان با مشكلات عديده اي مواجه هستند كه در نتيجه به مشكلات عاطفي و زناشويي در آن ها منجر مي شود.
حال اين سئوال مطرح ميشود كه آيا روش دلگرم سازي شوانكر قادر است باعث ارتقاء سلامت رواني و رضايت زناشويي همسران جانبازان شود؟!
- 1 اهميت و ضرورت تحقيق
خانواده يكي از مهمترين نهادهاي اجتماعي است و يك ارگانيسم زنده است. سلامت آن منوط به سلامت اعضاي آن است. نقص يا تغيير در هر يك از اعضاء بر كل خانواده تاثير گذار است.
مروري بر پژوهشهايي كه در ايران صورت گرفته است، نشان مي دهد كه از سال 1370 تا كنون مشكلات جانبازان و خانواده هاي آن ها رو به افزايش است. با گذشت 28 سال از آغاز جنگ ايران و عراق هنوز جانبازان و خانواده هاي آنان با مشكلات فراواني دست و پنجه نرم مي كنند. با در نظر گرفتن مشكلات و آمارهاي رو به افزايش اين مشكلات، لزوم توجه جدي به اين معضل احساس مي شود. از سوي ديگر آموزشهاي خانواده يكي از اولويتهاي پژوهشي بنياد جانبازان است كه اين پژوهش مي تواند مورد استفاده آن ها و خانواده ي جانبازان قرار گيرد.
همچنين پژوهشهاي بسياري حمايت تجربي قابل توجهي را براي اثرمندي رويكردهاي مختلف زوج درماني در درمان ناهماهنگي هاي زناشويي فراهم مي سازند.
از ضرورتهاي اين پژوهش مي توان موارد ذیل را نام برد:
– ارتقاء بهداشت رواني خانواده هاي شاهد و ايثارگر
– كاهش اختلالات رواني در سطح جامعه
– پايين آوردن ميزان طلاق و عوارض ناشي از آن در خانواده هاي جانبازان
– كوتاه مدت بودن رويكرد مورد پژوهش
و …
- 1 هدف تحقيق
هدف اين پژوهش عبارت است از:
«تعيين ميزان اثربخشي روش آموزش دلگرم سازي شوانكر بر سلامت رواني و رضايت زناشويي همسران جانبازان».
- 1 فرضیه هاي تحقيق
فرضيه هاي اصلي:
1- آموزش همسران جانبازان با رويكرد شوانكر رضايت زناشويي آن ها را افزايش ميدهد.
2- آموزش همسران جانبازان با رويكرد شوانكر سلامت رواني آن ها را افزايش مي دهد.
فرضيه هاي فرعي:
1- آموزش همسران جانبازان با رويكرد شوانكر علائم جسماني آن ها را كاهش مي دهد.
2- آموزش همسران جانبازان با رويكرد شوانكر مشكلات خواب و اضطراب آن ها را كاهش ميدهد.
3- آموزش همسران جانبازان با رويكرد شوانكر كاركردهاي اجتماعي آن ها را افزايش مي دهد.
4- آموزش همسران جانبازان با رويكرد شوانكر افسردگي آن ها را كاهش مي دهد.
- 5. 1 تعريف مفاهيم و واژگان اختصاصي طرح
- 5. 1 دلگرم سازي:
- 1. 5. 1تعريف نظري: دلگرم سازي همه ی آن چيزي است كه از يك فرد انسان ديگري با اين مشخصات مي سازد: احساس بهتر، كاركردهاي مؤثرتر، غلبه مؤثرتر بر مشكلات،
اعتماد به نفس بالاتر، داشتن رغبت بيشتر براي مشاركت در امر سلامت ديگران و به طور كلي جامعه. فرد احساس مي كند به قدر كافي انسان خوبي است و توسط ديگران پذيرفته شده است و همواره احساس مي كند كه: «من مي توانم» (شوانكر، 1991). - 1. 5. 1تعريف عملياتي: فرايندي است كه با استفاده از جلسات آموزشي شوانكر طي 10 جلسه سعي در افزايش وتقويت آن داريم (به پيوست مراجعه شود).
- 5. 1 سلامت رواني:
- 2. 5. 1تعريف نظري: شامل شرايطي است كه سطوح بالايي از نشانه هاي سلامت هيجاني (رضايت خاطر وشادي بالا)، پذيرش خود، رشد شخصي، هدفمندي در زندگي، تسلط بر محيط، حس تعلق وتعامل عاطفي را در برمي گيرد (كريمي زاده، 1384). مشخصه ی آن نداشتن اضطراب و نشانگان مختل كننده ی زندگي و ظرفيت ايجاد رابطه ي حسنه و رضايت بخش با ديگران وظرفيت مقابله ي مناسب با تنيدگيها و تناقضهاي زندگي مي باشد (كورسیني، 1999 به نقل از اسدي، 1382).
- 2. 5. 1تعريف عملياتي: نمره اي كه فرد در آزمون سلامت عمومي GHQ كسب ميكند.
- 5. 1 رضايت زناشويي[6]:
- 3. 5. 1 تعريف نظري: به اعتقاد هيلمن (1994) رضايت زناشويي به رويدادهاي مثبت يا منفي كلي كه زوجين درمورد رابطه شان احساس مي كنند، اشاره دارد كه اين رويدادهاي مثبت يا منفي را با عناوين مختلفي نظير خشنودي رابطه، سازگاري رابطه و احساسات رابطه مي نامند (هالفورد[7]، 1384 به نقل از هاشمي، 1385).
- 3. 5. 1 تعريف عملياتي: در اين پژوهش رضايت زناشويي نمرهاي است كه فرد درآزمون اينریچ[8] 47 سئوالي كسب مي كند.
[1] – Self- Encauragement
[2] – Odler.A
[3] – Individual Psychology
[4] – R.Bahlamann & L.Dinter
[5] – Schoenaker. Antoniq & Teo
[6] – Marital satisfaction
[7] – W.K.Halford
[8] – Enriching Nurturin Relation ship communication
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.