پایان نامه اثر بخشی امید درمانی در کاهش اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی سالمندان مراکز نگهداری
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- چکیده. 1
- فصل اول: کلیات تحقیق.. 2
- 1-1- مقدمه. 3
- 1-2- بیان مسئله. 5
- 1-3- اهمیت و ضرورت مطالعه. 9
- 1-4- اهداف تحقیق.. 10
- 1-4-1- هدف کلی.. 10
- 1-4-2- هدف جزئی.. 10
- 1-5- فرضیه های تحقیق.. 11
- 1-5- فرآیند اجرایی تحقیق.. 11
- 1-6- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش…. 12
- فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق.. 15
- 2-1- مقدمه. 16
- 2-2- سالمندان.. 16
- 2-2-1- مفهوم لغوی سالمندی(پیری). 16
- 2-2-2- تعریف پیری یا سالمندی.. 17
- 2-2-2-1- سن زمانی.. 19
- 2-2-2-2- سن زیستی.. 19
- 2-2-2-3- سن روانی.. 19
- 2-2-2-4- سن اجتماعی.. 20
- 2-2-3- نظریه های سالمندی.. 21
- 2-2-4- نظریه های رفتاری- اجتماعی.. 21
- 2-2-4-1- نظریه ی کناره گیری.. 21
- 2-2-4-2- نظریه فعالیت.. 22
- 2-2-4-3- نظریه استمرار. 23
- 2-2-4-4- نظریه محیط اجتماعی.. 24
- 2-2-4-5- نظریه گزینش اجتماعی- هیجانی.. 24
- 2-2-5- نظریه های تحولی.. 25
- 2-2-5-1- اریک اریکسون.. 25
- 2-2-5-2- نظریه چین لووینگر؛ تکامل خود. 26
- 2-2-5-3- لوینسون، فصول زندگی.. 28
- 2-2-6- افسردگی در سالمندان.. 29
- 2-2-7- آسیب شناسی اجتماعی سالمندان.. 30
- 2-3- افسردگی.. 33
- 2-3-1- انواع افسردگی.. 35
- 2-3-1-1- افسردگی اساسی یا ماژور. 36
- 2-3-1-2- افسرده خویی یا مینور. 38
- 2-3-1-3- اختلال دوقطبی.. 38
- 2-3-1-4- افسردگی فصلی.. 39
- 2-4- اضطراب.. 47
- 2-4-1- علایم شایع بیماری.. 48
- 2-4-2- علل بروز اضطراب.. 48
- 2-4-3- انواع اضطراب ها و ترس ها 50
- 2-5- احساس تنهایی.. 52
- 2-5-1- انواع تنهایی.. 60
- 2-6- امید درمانی.. 63
- 2-6-1- فرایند امید درمانی.. 64
- 2-6-2- مراحل امید درمانی.. 65
- 2-7- پیشینه تجربی.. 72
- 2-7-1- مطالعات داخلی.. 72
- 2-7-2- مطالعات خارجی.. 76
- 2-8- جمع بندی از پیشینه پژوهش…. 79
- فصل سوم: روش شناسی پژوهش…. 80
- 3-1- مقدمه. 81
- 3-2- روش پژوهش…. 81
- 3-3- معرفی جامعه آماری.. 82
- 3-4- روش نمونه گیری و حجم نمونه. 82
- 3-5- ابزارهای پژوهشی.. 83
- 3-6- روش اجرا 86
- 3-7- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 87
- فصل چهارم: تجزیهوتحلیل دادهها 88
- 4-1- مقدمه. 89
- 4-2- یافته های جمعیت شناختی.. 89
- 4-2-1- سن.. 89
- 4-2-2- تحصیلات.. 90
- 4-3- یافته های توصیفی متغیر های تحقیق.. 91
- 4-3-1- آمار توصیفی متغیر ها 91
- 4-4- بررسی استنباطی دادهها 94
- 4-4-1- پیشفرضهای تحلیل کوواریانس در بررسی متغیر های تحقیق.. 94
- 4-4-1-1- نرمال بودن.. 94
- 4-4-1-2-همسانی واریانسها 95
- 4-4-2- تحلیل کوواریانس…. 95
- 4-4-2-1- امید درمانی موجب کاهش افسردگی سالمندان در مراکز نگهداری می شود. 95
- 4-4-2-2- امید درمانی موجب کاهش اضطراب سالمندان در مراکز نگهداری می شود. 97
- 4-4-2-3- امید درمانی موجب کاهش احساس تنهایی سالمندان در مراکز نگهداری می شود. 98
- فصل پنجم: بحث و نتیجهگیری.. 100
- 5-1-مقدمه. 101
- 5-2-بحث و نتیجه گیری پیرامون فرضیه های تحقیق.. 102
- 5-3-محدودیتهای پژوهش…. 105
- 5-4-پیشنهادات پژوهشی.. 106
- 5-5- پیشنهادات کاربردی.. 107
- منابع. 109
- پیوست ها 114
- چکیده انگلیسی.. 118
چکیده
این پژوهش با هدف، بررسی اثر بخشی امید درمانی در کاهش اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی سالمندان مراکز نگهداری انجام گرفت. روش تحقیق نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل میباشد. جامعه آماری تحقیق از سالمندان واقع در مراکز سامندان شهر تبریز در زمستان سال 1395 و بهار 1396 انتخاب و از بین آنان به صورت تصادفی در دسترس 30 نفر انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزینی تصادفی شدند. از پرسشنامههای افسردگی سالمندان (GDS-15)، اضطراب بک و احساس تنهایی راسل، پلاو و فرگوسن به عنوان پیش آزمون برای هردو گروه استفاده شده و به گروه آزمایش 8 جلسه آموزش امید درمانی داده شد و سپس از هردو گروه پس آزمون گرفته شده و دادهها با تحلیل کوواریانس با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از این بود که برگزاری جلسات امید درمانی در بین سالمندان مراکز نگهداری باعث کاهش افسردگی، اضطراب و احساس تنهایی سالمندان میشود. به عبارت دیگر ایجاد امید و انگیزه در سالمندان مراکز نگهداری که دور از خانواده بوده و با توجه به کهولت سن و ناکارآمدی از ناامیدی رنج میبرند، باعث کاهش اختلالات روانی افسردگی، اضطراب و احساس تنهایی میشود.
کلمات کلیدی: امید درمانی، اضطراب، افسردگی، احساس تنهایی، سالمندان
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
فرآیند اجتناب ناپذیر پیری بدون شک آغاز میشود. انسانها طی فرآیند زیستی، با مرحلهای به نام سالمندی رو به رو میشوند. این مرحله، در گذرگاه رشد طبیعی به دست میآید؛ به طوری که با سرنوشت آدمی عجین شده و ضرورتی گریز ناپذیر محسوب میشود. از سویی، کاهش نرخ رشد جمعیت و از سوی دیگر، بهبود مراقبتهای پزشکی، به افزایش میانگین عمر در بیشتر کشورهای جهان منجر شده است (شانکار، مکمان، دماکاکوس، هامر و استپتو[1]، 2017).
جمعیت کشور ایران نیز در شرایط غیرقابــل منتظرهای در حال پیرشدن و سالمندی میباشد. به طوری که این گروه سنی با افزایش امید به زندگی دارای سریعترین رشد جمعیت در بین جمعیت جهان میباشد. سیاست کنترل موالید، کاهش مـرگ و میر، افزایش امیـد بـه زنـدگی، رشـد خـدمات بهداشـتی و تکنولوژی درمانی و تشخیصی و افـزایش قابـل ملاحظهی جمعیت سـالمندان سـبب شـده اسـت کـه از آن بـا عنـاوین گوناگونی مانند خاکستری شدن جمعیت، پیرشدن ملتها و اورژانس جهانی یاد شود. افزایش روزافزون جمعیت سالمندان در جهان یکـی از چـالش برانگیزتـرین موضـوعات در حـوزه سلامت محسوب میشود. (رجبی، 1395).
تغییر ساختار خانواده از گسترده بـه هستهای، بـالارفتن سن و عدم پذیرش سالمندان در خانواده تغییراتی را در سبک زندگی سالمندان بوجود آورده است. برنامههای جدیـد بـرای کمک به سالمندان به وجود آمدهاند و مؤسسـات ویژهای تحت عناوین سرای سالمندان یا آسایشگاه، سالمندانی را کـه نیاز به حمایت دارند میپذیرند. با بالاتر رفتن سـن نیـاز بـه خدمات مراقبتی و بهداشتی نیز افزایش پیدا میکند و سـهم ویژگیهای جمعیت شناختی سالمندان نظیر سن، جنس، تحصیلات، تعـداد فرزنـدان، شـغل و وضـعیت اقتصـادی در کیفیت زندگی و سلامت روان سالمندان، مؤثر است (3). به باور روانشناسان، در دوران سـالمندی وضـع بهداشـت روانی فرد سالمند در آفرینش دقایق خوب و بد تأثیر فراوانـی دارد و در واقـع بایـد پـذیرفت کـه رعایـت بهداشـت روانـی سالمندان در ایجاد شرایط زیست محیطی برای آنان جـز بـه یاری بررسی دقیق رویدادهای زندگی و درک صحیح شـرایط و معضلات موجود امکان پذیر نیست. تنهایی و بـی پنـاهی و توقعـات و انتظارهـای بـرآورده نشـده سـالمند از اطرافیـان، اضـطراب و نگرانیهای ناشـی از قـرار گـرفتن در وضـع نامطلوب، بحران ناامیدی، ترس از سپردن به سرای سالمندان و احساس بی کفایتی و بی ارزشی از دیگـر مسـائل اسـترس زای دوران کهولت اســت. امـروزه افسردگی یکی از شایعترین اختلالات روانی و معضل عمومی زندگی بشر است. در ایران افسردگی 35 الی 45 درصد از بیماریهای روانی را به خود اختصاص میدهد که متأسفانه این رقم روز بروز سیر صعودی مییابد. (کولایی، حیدری و فلسفی نژاد، 1394).
امید درمانی هم یعنی حالت انگیزشی مثبت بر اساس حالت مشتق شده از نوعی تعامل و کنش موفقیت آمیز که مبتنی است بر عاملیت (انرژی درونی هدفمندسازی خود) و سپس مسیریابی و برنامه ریزی در راستای نیل بدان اهداف و آمالها (لوید[2] و همکاران، 2009). به عبارت سادهتر، امید درمانی یک برنامه درمانی است که بر اساس نظریه امید اشنایدر به منظور افزایش تفکر امیدوارانه و تقویت فعالیتهای مربوط به پیگیری هدف طراحی شده است. در این درمان، شرکت کنندگان ابتدا با اصول نظریه امید آشنا میشوند و سپس به آنها آموزش داده میشود که چگونه این اصول را در زندگی خود بکارگیرند. شرکت کنندگان یاد میگیرند که چگونه اهداف مهم، قابل دستیابی و قابل اندازه گیری را تعیین کنند، گذرگاههای متعدد برای حرکت به سمت این اهداف تعیین کنند، منابع انگیزشی و تأثیر متقابل هر مانع برانگیزش را شناسایی کنند، پیشرفت به سمت هدف را بازنگری کنند، اهداف گذرگاهها در صورت لزوم اصلاح کنند (شریفی، شهبازی و گودرزیان، 1394).
با توجه به اهمیت مطالب ارائه شده، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر بخشی امید درمانی در کاهش اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی سالمندان مراکز نگهداری شهر تبریز انجام یافته است.
1-2- بیان مسئله
با توجه به افزایش شاخص امید به زندگی در ایران طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی که امروز در مردان ایران ۶۷ سال و در زنان ایرانی ۷۱ سال میباشد، میتوان حدس زد که آمار سالمندان ایرانی رو به افزایش است. براساس پیش بینی کارشناسان، در آیندههای نه چندان دور در جهان، از هر پنج نفر یک نفر سالمند خواهد بود. با افزایش تعداد سالمندان مساله بهداشت، سلامت و تأمین آسایش و رفاه آنان در جامعه هر روز ابعاد تازه و گستردهای پیدا میکند. ما در آینده در برابر مسائل جدی درباره سالمندان و حل مشکلات آنها قرار خواهیم گرفت. بنابراین، سالمند و شرایط ویژه افراد سالمند و تأمین بهداشت روانی و جسمانی آنها از جمله مسائلی است که توجه ویژهای را میطلبد. سالمندان به عنوان یکی از گروههای آسیب پذیر جوامع تلقی و توجه خاصی به آنها میشود و در طی سالهای اخیر به علت کاهش میزان مرگ و میر و بهبود شرایط بهداشتی و افزایش امید به زندگی، جمعیت سالمندان بیش از هر دورهای از تاریخ میباشد (جمال زاده و گلزاری، 1393).
با توجه به افزایش سالمندان در جامعه جهانی، کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست. در فرهنگ ایرانی، سالمندان مورد احترام اقشار جامعه هستند و اگر ما به تمام خانوادههای ایرانی نگاه بیندازیم خواهیم دید که همه با سالمندان و مشکلاتی که این دوره به همراه دارد، دست به گریبانند. با توجه به صنعتی شدن جامعه، در زندگی کنونی برای بسیاری از خانوادهها نگهداری از سالمندان بخصوص در شهرهای بزرگ بسیار مشکل شده است. سالمندان مسائلی خاصی خود را دارند و تأمین بهداشت روانی و جسمانی آنها از جمله مسائلی است که توجه ویژهای را میطلبد (خواستار، 1394).
لازم به ذکر است که دوره سالمندی با بیماریها و اختلالات زیادی همراه است که از این میان میتوان به سه تا از مهمترین این اختلالات یعنی اقسردگی[3]، احساس تنهایی[4] و اضطراب[5] اشاره کرد. در بسیاری موارد خانوادهها از مشکلات مربوط به دوران پیری آگاهی دارند اما به دلایل گوناگون برای حل آنها هیچ اقدام جدی نمیکنند و البته خود سالمندان نیز به دلایلی مثل ترس، خجالت و عدم آگاهی از مسائل و مشکلاتشان، معمولاً آنها را مطرح نمیکنند (بشکانی، 1393).
افسردگی بیماری سختی است، که علاوه بر آن که از نظر روحی و اجتماعی یأس آور است اغلب بیمارهای جسمی که زندگی را تهدید میکنند، وخیمتر میکند و در موارد زیادی منجر به خودکشی سالمندان میشود، هنگامی که سالمندان افسرده را در جامعه میبینیم سؤالی برای ما مطرح میشود که چرا آنها چنین وضعیتی دارند؟ چطور میتوانیم به آنها کمک کنیم؟ و از آنجا که سالمندی دوره استراحت و آرامش است پس چرا ما میبینیم که آنها دست به خودکشی میزنند؟ سستی و رخوت آنها به چه دلیل است؟ آیا میتوان آن را ناشی از بیکاری آنها دانست و به این دلیل که دیگر به فعالیتهای تولیدی دست نمیزنند؟ اگرچه یکی از این دلایل میتواند ناشی از بیکاری باشد و اینکه خود را دیگر غیر مفید میدانند، اما میتواند ناشی از عدم امیدواری باشد؟
هنگامی که در محیطهای آسایشگاهها وارد میشویم، با ساختمانی خالی از صمیمیت مواجه میشویم، و انسانهایی را میبینیم که به امید اینکه چه زمانی عمر آنها به پایان میرسد روزها را سپری میکنند. انسانهایی که در جایی کز کردهاند و فکر میکنند. و فکر میکنیم نمیتوانیم به آنها نزدیک شویم، و هیچ حرف مشترکی با آنها نداریم. یکی دیگر از اختلالاتی که شیوعی بیشتر از افسردگی در سالمندان دارد، اضطراب است که باعث ایجاد تشویش و نگرانی هائی در آنها میشود والبته سالمند این نوع نگرانیها را یکی از نشانههای لاینفک و طبیعی پیری میداند (چانگ، کیم، آسکو، جونز، کوک و آمتمان[6]، 2015).
البته، منشأ این اختلالات متفاوت است و هر کدام به صور گوناگونی به نمایش در میآیند در برخی موارد با مشکلات جسمانی اشتباه گرفته میشوند. در نتیجه کمک مناسب برای سالمندان صورت نمیگیرد. ریچمن (۱۹۵۹) اظهار داشته است که احساس تنهایی تجربه عاطفی دردناک، ترس آور، عام و خطیری است که پیامدهای آسیب شناختی گستردهای دارد. همچنین پپلاو (۱۹۸۲) عنوان میکند که احساس تنهایی شخصی، یک احساس وحشت بیان نشده، نومیدی یا احساس بیقراری افراطی است. این احساسات تسریع کننده اعمال خودکاری است که اشخاصی دیگر را وادار میکند تا در تماس با فرد تنها قرار بگیرند. بدین ترتیب، ممکن است نوعی از تماس اجتماعی که فرد نیاز دارد فراهم شود. ساکنان خانه سالمندان ریسک بیشتری برای احساسات منفی از جمله: اضطراب، افسردگی، غم واندوه و… دارند. در این مکانها، احساسات منفی میتواند به طور مقطعی به علت بیماریهای مزمن و مشاهده ناتوانی ساکنان دیگر و همینطور بالا بودن مرگ به وجود آید (کابورال، اوانگلیستا و وتسل[7]، 2012) که منجر به درد و رنج بیشتری در سالمندان میگردد. با این وجود، هیچ تلاش جدی از سوی آنها جهت تغییر صورت نمیگیرد. سوالی که اینجا مطرح میشود این است که آیا راهی برای کاستن اضطراب وافسردگی و آموختن روش مقابله با آنها در این قشر جامعه وجود دارد؟ با برنامه ریزی مناسب سالمندان میتوانند از دوران سالخوردگی شاد و مولد لذت برده و به عنوان یک جز» یکپارچه با جامعه تلقی شوند. از جمله این برنامه ریزیها میتوان به انواع روان درمانی اشاره کرد. امید درمانی نیز یکی از این روشها میباشد. در واقع امید درمانی در پاسخ به درخواست متخصصان بالینی و با کاربرد منظم اصول نظریه امید در بافت درمانی ایجاد شد. (اسنایدر، 2002) امید داشتن و خوش بینی نسبت به آینده میتواند بر موقعیتهای ایجاد کننده چالش و فشار روانی، تأثیر گذارد (کوهن، فردریکسن، براون، میکلز و کانوی[8]، 2009).
,
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.