پایان نامه اعاده حیثیت در فقه امامیه و بررسی تحولات آن در حقوق کیفری ایران
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- عنوان صفحه
- فصل اول: کلیات…………………………………………………………………………………………….1
- 1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………….1
- 2- بیان مسله ……………………………………………………………………………………………….2
- 3- سؤالات تحقیق………………………………………………………………………………………….2
- 4- فرضیات تحقیق………………………………………………………………………………………..3
- 5- اهداف و ضرورت انجام آن…………………………………………………………………………..3
- 6- پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………….4
- 7- پلان تحقیق………………………………………………………………………………………………5
- فصل دوم تبیین مفاهیم تعریف اصطلاحات وتاریخچه اعاده حیثیت
- 1- مفاهیم ……………………………………………………………………………………………………6
- 1-1 مفهوم لغوی ……………………………………………………………………………………………7
- 1-2 مفهوم اصطلاحی ……………………………………………………………………………………..7
- 2– واژگان مرتبط…………………………………………………………………………………………9
- 2-1 مجازات تبعی …………………………………………………………………………………………9
- 2-2 محکومیت مؤثر………………………………………………………………………………………10
- 2-3 سجل قضایی ……………………………………………………………………………………….. 11
- 3- تاریخچه اعاده حیثیت………………………………………………………………………………….12
- 3-1 دین مسیحیت………………………………………………………………………………………..13
- 3- 2 دین اسلام ……………………………………………………………………………………………15
- 4- حقوق موضوعه ………………………………………………………………………………………18
- 4-1 ایران …………………………………………………………………………………………………19
- 4-2 قبل از انقلاب اسلامی………………………………………………………………………………..20
- 4-3 بعد از انقلاب اسلامی ……………………………………………………………………………….20
- 4-4 نظریه منسوخ شدن اعاده حیثیت …………………………………………………………………….21
- 4-5 نظریه بقای قوانین اعاده حیثیت……………………………………………………………………..23
- 4-6 سایر کشورها………………………………………………………………………………………..25
- 4-7 فرانسه……………………………………………………………………………………………….26
- فصل سوم: مبانی نظری و قلمرو اعاده حیثیت
- 1- مبانی نقلی…………………………………………………………………………………………….28
- 1-1 آیات قرآن کریم ……………………………………………………………………………………..28
- 1-2 سنت………………………………………………………………………………………………….35
- 1-3 روایات………………………………………………………………………………………………36
- 1-3-1 پاک شدن بعد از اقامه حد …………………………………………………………………………36
- 1-3-2 پذیرش شهادت پس از توبه ………………………………………………………………………37
- 1-3-3 تکریم شخصیت و تکیه بر داشتههای الهی آدمیان ………………………………………………40
- 1-3-4 مهرورزی و جلب اعتماد افراد…………………………………………………………………..41
- 1-3-5 تکیه بر نقاط مثبت افراد مجرم …………………………………………………………………..41
- 1-3-6 خوش بینی و رفتار متربی ………………………………………………………………………..42
- 1-3-7 تغافل و پوشاندن خطای افراد ……………………………………………………………………43
- 1-3-8 چشم پوشی و عفو ………………………………………………………………………………..44
- 2- مبانی عقلی اعاده حیثیت ……………………………………………………………………………45
- 2-1 هدف ذهنی مجازات …………………………………………………………………………………45
- 2-2 هدف عینی مجازات …………………………………………………………………………………46
- 3- مبانی اعاده حیثیت در قانون اساسی …………………………………………………………………47
- 4- قلمرواعاده حیثت
- 4-1 قلمرواعاده حیثیت در زمان …………………………………………………………………………49
- 4-2 قلمرو اعاده حیثیت در مکان ………………………………………………………………………..52
- فصل چهارم: تبیین اقسام، آثارو احکام اعاده حیثیت در قانون و فقه امامیه
- 1- اقسام اعاده حیثیت …………………………………………………………………………………..54
- 1 ـ 1 اعاده حیثیت قضایی …………………………………………………………………………………54
- 2- ا عاده حیثیت قانونی …………………………………………………………………………………..56
- 2-آثار اعاده حیثیت ………………………………………………………………………………………57
- 2-1-ایجاد سابقه محکومیت و درج در سجل قضایی …………………………………………………..60
- 3-تشدید مجازات تکرار جرم در حقوق کیفری ایران ………………………………………………….61
- 4- کیفرهای تبعی و اعاده حیثیت در فقه امامیه ………………………………………………………63
- 4-1 شهادت دروغ ……………………………………………………………………………………….63
- 4-2 حد قذف …………………………………………………………………………………………….64
- 4-3 قتل ………………………………………………………………………………………………….65
- 4-4 خودکشی …………………………………………………………………………………………….66
- 4-5 اجرای حد …………………………………………………………………………………………..67
- 4-6 ارتداد ……………………………………………………………………………………………….68
- 4-6-1 محرومیت از حق مالکیت ………………………………………………………………………..69
- 4-6-2 محرومیت از حق زوجیت ………………………………………………………………………70
- 4-7 شخص مشمول قذف ………………………………………………………………………………. 71
- 5-جایگاه اعاده حیثیت در فقه امامیه ………………………………………………………………….72
- 5-1 اجرای مجازات و پاک شدن مجرم در فقه امامیه …………………………………………………73
- 5-2 تا سیسهای مشابه اعاده حیثیت …………………………………………………………………….76
- 6- قاعده جب …………………………………………………………………………………………….77
- 6-1 ماهیت قاعده اسلام یجب ما قبله…………………………………………………………………….78
- 6-2 شرایط جریان قاعده جب……………………………………………………………………………..79
- 6-3 قاعده التوبه تجب ما قبلها من الکفر و المعاصی و الذنوب…………………………………………81
- 7– توبه …………………………………………………………………………………………………..81
- 7-1 زمان توبه در جرائم مستوجب حد………………………………………………………………….82
- 7-2 توبه در قانون مجازات اسلامی …………………………………………………………………….85
- 7-3 سقوط مجازات ……………………………………………………………………………………..86
- 7-4 قابلیت عفو توسط امام ………………………………………………………………………………87
- 7-5 اقرار قرینهای بر پشیمانی و توبه است……………………………………………………………89
- 7-6 روایت………………………………………………………………………………………………..89
- 7-7 توبه و صدق عفیف شدن مجرم ……………………………………………………………………90
- 7-8 احراز توبه …………………………………………………………………………………………94
- نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………… 98
- راهکار ……………………………………………………………………………………………………99
- منابع و مآخذ فارسی ……………………………………………………………………………………100
چکیده
اعاده حیثیت در قوانین و مقررات حقوقی در دو معنا بکار رفته است. معنای اول آن معنای عام است که عبارت است از ترمیم و جبران خسارت ناشی از حیثیت از دست رفتهٔ شخص. معنای دوم آن در بر دارندهٔ یک تأسیس حقوقی است که به هدف ابراز رأفت قانونگزار به شخص است که مجرم مجازات مورد حکم را تحمل کرده است و با ابراز رفتار شایسته، نشان داده است که آمادگی ورود به جامعه را دارد. وتاسیس نهاد اعاده حیثیت یک قاعده منطقی عقلی است که با قانون اساسی و شرع مقدس مغایرت ندارد و مانع وقوع و تکرار جرم میگردد و باعث تشویق مجرمان به خودسازی میشود. این نهاد، برخاسته از اصول و مبانی فقهی حقوقی است که با توجه به قواعد حاکم باید آن را درتاسیسهای با ارزش و منحصر به فردی چون توبه و قاعده جب را جستجو کرد. واژگان کلیدی: اعاده حیثیت، مجازات تبعی، محکومیت مؤثر، سجل قضایی، توبه، قاعده جب.
فصل اول:
کلیات
مقدمه
از قدیم الایام در جوامع مختلف بشری، مجرم مورد شماتت و سرزنش قرار میگرفته است و تمایـل نهادهـای مختلـف اجتماعی بر مجازات شخصی که اقدام به شکستن هنجارهای پذیرفته شده آن جامعه نموده است پوشیده نیست. لیکن به تدریج و البته در جوامع مذهبی بر اساس تعالیم ادیان الهی، این تفکر که اعمال مجازات صـرفاً بـا رویکـرد تنبیـه مجـرم نیست بلکه باید هدف والای باز اجتماعی شدن و اصلاح مجرم نیز مدنظرقرار بگیرد، تقویت گردید اعاده حیثیـت نیـز در این خصوص دارای جایگاه ویژهای است به گونهای که کمتر جامعهای را میتوان یافت کـه شـرایط و چگـونگی تحقق اعاده حیثیت را تبدیل به قانون ننموده باشد و این امر بیانگر اهمیـت والای ایـن نهـاد اسـت. لـذا بررسـی مبـانی و چارچوب این نهاد در حقوق کیفری ایران و با لطبع حقوق اسلامی، بالاخص فقه امامیه نظر بـه اینکـه زیـر بنـای حقـوق کیفری ایران میباشد اهمیت قابل توجهی دارد.
اینکه اساساً نهاد اعاده حیثیت در متون اسلامی مورد تأیید قرار گرفته است یا خیر و در صورت مثبت بودن پاسخ، دلائـل آن، قلمرو نهاد مزبور، و بررسی تطبیقی، از جمله اموری است که تلاش گردیده است به آنها پرداخته شود.
بیان مسئله
بواسطه ارتکاب جرم توسط مجرمین و بروز حالـت خطرنـاک توسـط ایـشان جامعـه ایـشان را از برخـی از حقوق اجتماعی محروم میکند تا به این واسطه درس عبرتی برای دیگران باشد و خود مجرم نیز دوباره قصد ارتکاب جـرم نکند و از طرفی ابراز ندامت و پشیمانی از ناحیه مجرم باید پاداش به دنبال داشـته باشـد و حیـات اجتمـاعی فـرد را بـه او برگرداند. حیات اجتماعی یکی از اصلیترین حقوقی است که در زندگی معنا پیدا میکند و بدون حیات اجتماعی فرد نمیتواند زندگی خوب و سعادتمندی داشته باشد. حال اگر این حیات اجتماعی و حقوقی به خطر افتد ممکن است فرد به بیراهه برود. زیرا دیگر برای او زندگی و زیستن بدون داشتن حقوق اجتماعی معنا و مفهومی نخواهد داشت.
در کنار این نوع مجازاتهای اصلاحی حقوقدانان جزایی تأسیس نهاد مهم و با ارزشی را پیشنهاد کردهاند و آن هـم ایجـاد “نهاد اعاده حیثیت ” است که به این وسیله آثار و تبعات محکومیت کیفری را از پرونـده و سـجل کیفـری افـراد محو میکند و جایگاه و اعتبار اجتماعی گذشته را به آنان باز میگرداند
مشاهده وضعیت صدور گواهیهای عدم سوء پیشینه کیفری در دادسراها، لزوم توجه ویژهای به نهاد اعاده حیثیت را میطلبد چـرا کـه بـا قـوانین فعلـی، امکـان برخورداری کامل مجرمان از مزایای نهاد مزبور متصور نیست. اگر شخصی بنا به اتفاق اقدام به ارتکاب جرمـی نمایـد و سپس مجازات نسبت به نامبرده اعمال گردد آیا پـس از گذشـتن مـدت زمـان خاصـی، وی مجـدداً دارای جایگـاه، اجتماعی و حقوق پیش از ارتکاب جرم میگردد
سؤالات تحقیق
سؤالاتی که در این پژوهش مورد نظر نگارنده بودهاند عبارت از:
- جایگاه و قلمرو اعاده حیثیت در فقه امامیه و موارد زوال آثار محکومیت کیفری آن کدام است؟
- مبانی نهاد اعاده حیثیت در حقوق کیفری ایران کدام است؟
فرضیات تحقیق
آنچه که به عنوان فرضیههای این تحقیق مطرح است عبارت است از:
- در فقه امامیه توبه وقاعده جب مشابه نهاد اعاده حیثیت است قلمرو و زوال آثار آن در جرائم تعزیری به شرط توبه مرتکب قابلیت اجرا دارد.
- اعاده حیثیت در حقوق کیفری از مبانی، عقلی، اجتماعی و دینی برخوردار است.
اهداف و ضرورت انجام آن
بطور کلی در برگزیدن عنوان تأسیس حقوقی اعاده حیثیت با توجه به این کـه هـدف اصلی آن اصلاح مجرمین و بازگرداندن آنان به زندگی شرافتمندانه است هدفهای زیر منظور بوده است:
- شناساندن مبانی علمی و عقلی و دینی نهاد اعاده حیثیت و بیان ادله وجودی آن در حقوق اسلام و بالاخص فقه امامیه.
- تلاش در جهت برگشت بیشتر مجرمان به جامعه و باز اجتماعی شدن مجدد آنان.
- جلب توجه مقنن به محاسن و کارکردهای مثبت نهاد اعاده حیثیت در جامعه.،
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.