پایان نامه بحران مالی و تجارت خدمات: مطالعه موردی گردشگری در کشورها
فهرست محتوا
چکیده:
بحرانهای مالی و اقتصادی هر از چندگاهی به واسطه اتخاذ نادرست سیاستهای پولی و مالی، شاخصهای مختلف اقتصادی را تحت تأثیر قرار میدهند. یکی از مهمترین شاخصهای اقتصادی، تجارت بین الملل است که در دو بخش تجارت کالا و تجارت خدمات صورت میگیرد. با توجه به آمارهای ارائه شده از سازمانهای مختلف، بحران مالی تأثیر کمتری بر تجارت خدمات نسب به تجارت کالا داشته است؛ از این رو سیاستگذاری صحیح بر این بخش میتواند در زمان بحران اقتصادی کاهش کمتری را در حجم کل تجارت بین الملل ایجاد کند.
لذا در این مطالعه به بررسی اختصاصی اثر بحران مالی بر تجارت خدمات با استفاده از الگوی جاذبه و در قالب دادههای تابلویی برای دوره 2003-2010 پرداخته شده است و با توجه به اینکه گردشگردی یکی از مهمترین زیر بخشهای خدمات است یک بررسی موردی در این زمینه نیز صورت گرفته است؛ از این رو جامعه مورد بررسی ایران و عمده شرکای تجاری ایران در تجارت خدمات گردشگری است که شامل کانادا، ایتالیا، فرانسه، آلمان، بریتانیا، روسیه و ژاپن است.
نتایج این پژوهش نشان میدهد که وضعیت مالی که با شاخص بحران در نظر گرفته شده است اثر مستقیم بر حجم تجارت خدمات گردشگری دارد. همچنین سایر عوامل اثرگذار بر تجارت دوجانبه خدمات شامل درآمد سرانه، نرخ ارز و مسافت است. در صنعت گردشگری به علت اینکه افزایش هزینههای حمل و نقل با تغییر مقصد گردشگری قابل حذف است تجارت خدمات گردشگری کمتر تحت تأثیر مسافت قرار میگیرد.
کلید واژهها: تجارت خدمات، گردشگری، بحران مالی، تجارت دوجانبه
JEL: F14,G01,L83,
فهرست مطالب:
- فصل اول: کلیات پژوهش
- مقدمه:…………………………………………………………………………………………………………………………………………1
- 1-1-شرح و بیان مسئله:……………………………………………………………………………………………………………….1
- 1-2- اهمیت و ارزش پژوهش:…………………………………………………………………………………………………….3
- 1-3-کاربرد پژوهش:…………………………………………………………………………………………………………………….4
- 1-4- اهداف پژوهش:…………………………………………………………………………………………………………………..4
- 1-5- فرضیهها یا سؤال پژوهش:……………………………………………………………………………………………………4
- 1-6- روش پژوهش:…………………………………………………………………………………………………………………….5
- 1-7-کلید واژهها:………………………………………………………………………………………………………………………..5
- فصل دوم: مروری بر ادبیات موضوع
- مقدمه:……………………………………………………………………………………………………………………………………….7
- 2-1- مباحث نظری:……………………………………………………………………………………………………………………..8
- 2-1-1- تعریف خدمات:……………………………………………………………………………………………………………..8
- 2-1-2- تجارت خدمات:…………………………………………………………………………………………………………..10
- 2-2- تعریف گردشگری و حقایق آشکار شده در این زمینه…………………………………………………………….13
- 2-2-1- مفهوم گردشگری ………………………………………………………………………………………………………..13
- 2-2-2- گردشگری و تجارت بین الملل:……………………………………………………………………………………..17
- 2-2-3- نظریههای افتصادی تعیین کنندهٔ گردشگری بین المللی:…………………………………………………..18
- 2-3- بحران مالی:……………………………………………………………………………………………………………………..20
- 2-3-1-مفهوم بحران مالی:…………………………………………………………………………………………………………20
- 2-3-2-آثار بحران مالی:…………………………………………………………………………………………………………….23
- 2-4- رابطه بحران مالی و تجارت:……………………………………………………………………………………………….24
- 2-5-شواهدی از اثرگذاری بحران مالی بر اقتصاد گردشگری بین الملل:…………………………………………….28
- 2-5-1- فاکتورهای اقتصادی گردشگری تحت تأثیر بحران (جهان):…………………………………………………28
- 2-5-2-مقایسه منطقهای اثر بحران مالی بر گردشگری:………………………………………………………………….33
- 2-5-3- اثر بحران مالی بر زیر شاخههای گردشگری:…………………………………………………………………….34
- 2-6- روند گردشگری بین الملل بعد از بحران:……………………………………………………………………………..35
- 2-7- مطالعات گذشته:………………………………………………………………………………………………………………..37
- 2-7-1 مطالعات داخلی:……………………………………………………………………………………………………………..37
- 2-7-2 مطالعات خارجی:……………………………………………………………………………………………………………39
- 2-8- خلاصه و نتیجه گیری:………………………………………………………………………………………………………44
- فصل سوم: روش پژوهش
- مقدمه:……………………………………………………………………………………………………………………………………….45
- 3-1- ارائه الگو…………………………………………………………………………………………………………………………45
- 3-1-1- الگوی جاذبه تجاری……………………………………………………………………………………………………..45
- 3-2- الگوی تجربی مطالعه…………………………………………………………………………………………………………49
- 3-3- معرفی متغیرها…………………………………………………………………………………………………………………51
- 3- 4- روش تخمین الگو:…………………………………………………………………………………………………………..55
- 3-5-جامعه آماری:……………………………………………………………………………………………………………………..56
- 3-5-1- محدودهٔ مورد بررسی………………………………………………………………………………………………..56
- 3-5-2- موقعیت اقتصادی کشورهای مورد بررسی:……………………………………………………………………….57
- 3-6-خلاصه و نتیجه گیری:……………………………………………………………………………………………………….59
- فصل چهارم: تجزیه و تحلیل الگو
- مقدمه:……………………………………………………………………………………………………………………………………..60
- 4-1-آزمونهای مورد استفاده…………………………………………………………………………………………………….60
- 4-1-1-آزمون F لیمر:………………………………………………………………………………………………………………61
- 4-1-2- آزمون هاسمن:…………………………………………………………………………………………………………….61
- 4-1-3- آزمون ناهمسانی واریانس:…………………………………………………………………………………………….62
- 4-1-4-آزمون مانایی………………………………………………………………………………………………………………..62
- 4-2-نتایج تخمین الگو……………………………………………………………………………………………………………….62
- 4-2-1 بررسی اثر بحران مالی بر تجارت دوجانبه خدمات:……………………………………………………………62
- 4-2-2 بررسی اثر بحران مالی بر تجارت دوجانبه خدمات گردشگری:……………………………………………..64
- 4-3-خلاصه و نتیجه گیری:………………………………………………………………………………………………………..66
- فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهاد
- مقدمه:……………………………………………………………………………………………………………………………………….68
- 5-1-خلاصه پژوهش:………………………………………………………………………………………………………………………………..68
- 5-2-تحلیل کلی نتایج………………………………………………………………………………………………………………..69
- 5-3-آزمون فرضیههای پژوهش………………………………………………………………………………………………….70
- 5-3-1-آزمون فرضیه اول:………………………………………………………………………………………………………….70
- 5-3-2-آزمون فرضیه دوم:………………………………………………………………………………………………………….71
- 5-4- پیشنهادها و توصیههای سیاستی………………………………………………………………………………………….72
- 5-5-پیشنهاد برای پژوهشهای آتی:…………………………………………………………………………………………….72
- پیوستها………………………………………………………………………………………………………………………………….74
- منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………96
فصل اول:
کلیات پژوهش
مقدمه:
بحران مالی، جزئی از مهمترین عارضههای اقتصادی است که در یک منطقه اقتصادی رخ میدهد و نهایتاً کشورهای دیگر را تحت تأثیر قرار میدهد. اقتصاد دنیا تا کنون شاهد بحرانهای مالی و اقتصادی زیادی بوده است که دو مورد از آنها، بحران سال 1997 و سال 2008 است که هر کدام به دلایل جداگانهای اتفاق افتادهاند. یکی از مهمترین بخشهای اقتصاد هر کشور تجارت بین الملل است که شامل تجارت کالا و خدمات است. تجارت بین الملل تحت تأثیر عوامل متعددی قرار میگیرد. یکی از این عوامل بحران مالی است. واضح است که بحران مالی تجارت بین المللی را از طریق شاخصهای اقتصادی زیادی تحت تأثیر قرار میدهد.
ماهیت خدمات باعث شده است که تجارت خدمات دارای خصوصیات متفاوتی نسبت به تجارت کالا شود و نیاز به بررسی جداگانهای برای این بخش از تجارت را ضروری ساخته است. خدمات دارای زیر بخشهای مختلفی است از بین زیر بخشهای خدمات صنعت گردشگری اهمیت ویژهای دارد زیرا قسمت قابل توجهای از تجارت خدمات را به خود اختصاص داده است و صنعتی است که اکثر خدمات از جمله (حمل و نقل، مالی، بیمه، درمانی، ورزشی و حتی خدمات تجاری) را شامل میشود. لذا هدف این فصل ضمن بیان ارتباط بحران مالی و تجارت، آشنایی مختصری در مورد تجارت خدمات به ویژه خدمات گردشگری و نحوه انتقال آثار بحران بر این بخش است.
1-1-شرح و بیان مسأله:
شروع بحران مالی از اقتصاد آمریکا و توسعه سریع آن به سایر اقتصادهای دنیا، با توجه به یکپارچگی و درهم تنیدگی اقتصادی دنیا طی دهههای اخیر منجر به شکلگیری مهمترین رویداد و بحران مالی جهان در ابتدای هزاره سوم شده است. بحران مالی اصطلاحی نسبتاً جامع است؛ بحرانهای بانکی، بحران بدهیهای خارجی، بحران پول رایج، بحران تراز پرداختها و بحران قیمتهای سهام، غالباً مترادف با بحران مالی بکار برده میشوند. در پی بحران مالی، در سال 2008 رشد تجارت جهانی طبق گذارش صندوق بین المللی پول 4/1 درصد بود که حدود 9/1 درصد نسب به آخرین پیشبینی این نهاد کمتر است. کاهش صادرات به همراه افت جریان سرمایه از آثار این بحران بر اقتصاد کشورها بوده است. صادرات غیر نفتی به خصوص تجارت خدمات به عنوان یکی از کانالهای ارتباطی اقتصاد ایران با جهان و یکی از عوامل تاثیرگذار بر اقتصاد ایران، نیازمند بررسی و مطالعه گسترده است تا سازکارهای تأثیر بحران مالی بر اقتصاد ایران و روشهای استفاده از فرصتهای احتمالی ناشی از بحران شناسایی شود. کشورهای مختلف جهان بسته به نوع تعاملات و پیوندهایی که با اقتصاد جهانی دارند، از بحران مالی اخیر، تأثیر پذیرفتهاند. در این میان کشورهایی که بازارهای مالی آنها با یکدیگر در ارتباط بود به طور مستقیم (از طریق بازارهای مالی) و کشورهایی که تعامل کمتری با بازارهای مالی جهان دارند، به طور غیر مستقیم (از طریق تجارت خارجی) تحت تأثیر این بحران قرار میگیرند.
سهم بالایی از تجارت خدمات مربوط به صنعت گردشگری است. پذیرش گردشگری در هر کشور به منزلهٔ صادرات خدمات برای آن کشور است، حال آنکه مسافرت شهروندان آن کشور به خارج به منزله واردات خدمات محسوب میشود. در عمل یک رابطه دو جانبه تجاری با مکانیسم دریافت و پرداخت ارزی بین دو کشور شکل میگیرد و بر حساب جاری آن کشورها تاثیرگذار است. از سال 2008 کاهش تقاضا در گردشگری بینالمللی مشاهده شده است. بحران مالی 2008 باعث اعمال محدودیت بر سر فعالیتهای اقتصادی بین مناطق گردشگری شد؛ بنابراین حجم گردشگری بینالمللی و میزان تجارت حاصل از آن به میزان قابل توجهای کاهش یافت. بحران مالی تأثیر شدید و بزرگی بر صنعت گردشگری گذاشت به گونهای که میزان اقامتها در مناطق گردشگری بسیار کاهش یافت به طوری که متوسط نیمه گردشگران اقامت یک روزه داشتند. (سازمان جهانی گردشگری،2011).
رشد چشمگیر تجارت خدمات و ارزش افزوده بالای این بخش طی سالهای اخیر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را به تجارت غیر کالایی ترغیب نموده است. در ادبیات تجارت بینالملل، نشان داده شده است که جریان تجاری کالاها تحت تأثیر بحرانهای مالی قرار میگیرد؛ به طوری که آثار متفاوتی را بر حساب جاری کشورها ایجاد میکند. این در حالی است که کمتر به مطالعه اثرگذاری بحران بر تجارت خدمات پرداخته شده است. بدون شک بروز بحران ارزی در کشورهایی که منجر به سقوط پول داخلی و افزایش بی رویه نرخ ارز میشود، ساز و کار سیستم پرداختی را در عملیات بانکی، بیمهای و گردشگری بینالملل که ماهیت خدماتی دارند دچار خدشه میسازد. از لحاظ نظری رابطه بین تجارت و گردشگری از دو جهت قابل پیشبینی است. اولاً، توسعه گردشگری در کشور میزبان تقاضای واردات برای کالا و خدمات را افزایش خواهد داد و این رقم در تراز تجاری کشور منعکس میگردد. در عین حال توسعه صنعت گردشگری باعث افزایش درآمدهای صادراتی خواهد شد (شن و ویلسون[1]،2000). ثانیاً، توسعهٔ صنعت گردشگری و ورود گردشگران خارجی به کشور میزبان باعث افزایش فرصتهای تجاری به دلیل آشنایی آنها با کالاها و خدمات کشور میزبان میگردد (کولندران و ویلسون[2]،2000). از طرفی باید به دو مورد توجه شود؛ اولاً، مسافرتهای تجاری یکی از مولفههای مهم مسافرتهای بینالملل است. ثانیاً، تجارت اغلب باعث تداوم مسافرت به کشور مورد نظر میگردد (شن و ویلسون،2000).
اکنون این سؤال مطرح است که وقوع بحران مالی تا چه حدی روابط دوجانبه تجاری بویژه تجارت خدمات را در کشورهای عمده شریک تجاری ایران در صنعت گردشگری تحت تأثیر قرار داده است؟ آیا به واسطه بحران مالی، صنعت گردشگری در این کشورها دچار آسیب جدی میشود؟ یا روند آن همچنان ثابت باقی میماند؟ بنابراین هدف ارزیابی اثر بحران مالی بر تجارت دوجانبه خدمات گردشگری و تجاری دوجانبه کل خدمات در کشورهای عمده شریک تجاری ایران در این صنعت است که از طریق الگوی جاذبه تجاری انجام میشود.
1-2- اهمیت و ارزش پژوهش:
در سند چشم انداز 1404 تجارت خدمات از مهمترین اقلام صادارات غیر نفتی ذکر شده و طبق روند برنامههای توسعه حدود 5/12 درصد ارزش بخش تجارت خدمات رشد داشته است که با توجه به پتانسل بالای کشورهای منتخب به جذب گردشگر میتواند در رشد و توسعه اقتصادی اثر زیادی داشته باشد. از طرفی بحرانهای اقتصادی از جمله بحران مالی، نوسانات زیادی را از طریق رابطهٔ مبادله و تأثیر بر تراز تجاری، رشد و توسعه اقتصادی را کند میکند. از این رو با توجه به پژوهشهایی که قبلاً صورت گرفته تجارت خدمات نسبت به تجارت کالایی اثر پذیری کمتری از این نوسانات داشته است. بنابراین، میتوان با سیاستگذاری و تمرکز بیشتر بر تجارت خدمات از اثرگذاری بیشتر شوکهای اقتصادی و بحرانهای اقتصادی بر اقتصاد کشور جلوگیری کرد و میزان اثرپذیری تراز تجاری را کاهش داد. در ایران به دنبال رهایی از وابستگی بالا به صادرات نفت، که همواره نوسان زیادی نیز دارد، سعی بر آن بوده است تا با گسترش صادرات غیر نفتی و به ویژه صادرات خدمات با شرایط پرنوسان بحران مالی مقابله شود.
تمرکز بر صنعت گردشگری به این علت است که این صنعت موجب رشد و توسعه اقتصادی میشود و قسمت اعظم تجارت خدمات را شامل میشود. از سوی دیگر موجبات تجارت کالایی را نیز فراهم ساخته است. ایران نیز دارای پتانسیل بالایی در این صنعت است. بنابراین اهمیت و ضرورت این پژوهش در بررسی تأثیر بحران مالی بر تجارت خدمات (گردشگری بینالملل) است که میتواند موجبات سیاست گذاری مناسب اقتصادی را در این زمینه فراهم آورد و همچنین اقتصاد داخلی کشورها را از تأثیر نوسانات مالی بینالمللی و بحرانهای اقتصادی در امان نگه دارد.
در این تحقیق توجه به تجارت دوجانبه بین شرکای تجاری ایران بوده است. در مطالعاتی که تا کنون انجام شده است، تمرکز بر تعداد گردشگران ورودی بوده است و به حجم تجارت حاصل از این صنعت پرداخته نشده است.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.