پایان نامه بررسي دختران با تجرد خواسته
چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسي دختران با تجرد خواسته است. در این تحقیق، از روش پیمایشی استفاده شده و جامعه آماري آن را دو گروه، شامل دختران مجرد و زنان متأهل 25 تا 44 ساله ساکن در مراکز شهري کشور تشکیل داده اند. حجم نمونه برابر با 100نفر از این دختران در شهرستان لامرد بوده است. نتایج نشان داد دخترانی که دیرتر ازدواج می کنند، از تحصیلات بالاتري برخوردارند، نگرش فرامادي به ازدواج دارند و اعتقاد بیش تري دارند که با ازدواج، هزینه فرصت هاي ازدست رفته بیش از فرصت ازدواج است. دلالت نتایج بر آن است که همراه با تجربه مدرنیته در سطوح کلان، میانی و خُرد، چنان چه این تجربه بدون سیاست گذاري و برنامه ریزي مناسب حاصل گردد و از طرفی شرایط جامعه چه به لحاظ اقتصادي و چه به لحاظ اجتماعی – فرهنگی آمادگی پذیرش چنین تحولاتی را نداشته باشد، تبعات منفی آن بیش از دستاوردهاي مثبت آن خواهد بود.
مقدمه
ازدواج یکی از وقایع مهم حیاتی است که از نظر اجتماعی بعنوان پیوندی با ثبات بین زن و مرد شناخته می شود که در بستر خانواده و همزمان با آن دچار تغییر و تحولات عمیقی در تمامی ابعاد گشته است.
یکی از عوامل اصلی ازدواج کشش جنسی است که عامل بلوغ درآن نقش اساسی دارد. این سن ازکمی بیش از 12 سال تا 17 سال متغیر است. ولی سن شروع بلوغ به این معناست که فرد می بایست در آن سن ازدواج نماید. بهمین جهت سن پیوند جنسی یا ازدواج درجوامع مختلف و بین زن و مرد متفاوت است.
هرچند ازدواج به عنوان یک عمل ارادی، تابع خواست، تمایلات و دیدگاههای فردی است، اما زندگی اجتماعی انسان و روابط پیچیده او با پیرامونش، ازدواج را تحت روابطی دو سویه با متغیرهای اقتصادی، اجتماعی، جمعیتی و حتی سیاسی قرار می دهد و لذا به عنوان یک پدیده اجتماعی مورد توجه محققین علوم اجتماعی از جمله جامعه شناسان و جمعیت شناسان قرار گرفته است.
نوسانات سن ازدواج برای جمعیت شناسان و مورخانی که به مطالعه دقیق تغییرات آن می پردازند پدیده ای ارزشمند است. آنان بین تغییر در این عامل و تحولات اقتصادی اجتماعی نوعی همبستگی مشاهده کرده اند.
چنانکه ویلیام گود[1] بر این باور است که تغییرات ملموسی در نظام خانواده در جهان در حال وقوع است که همه این تغییرات در نقطه مشترکی با هم تلاقی می کنند که عبارتند از افزایش سن ازدواج، کاهش ازدواجهای ترتیب یافته و افزایش آزادی در انتخاب همسر. به عقیده او پارامترهای ازدواج در جوامع مختلف به همگرایی نزدیک می شوند(گود:57:1963).
هر جامعه ای در مورد شکل پیوند جنسی قوانینی دارد، از جمله سن ازدواج تابع این قوانین است. بیشتر جوامع سن یا دوره سنی خاصی را برای ازدواج زن و مرد مناسب می دانند. در ایران نیز سن قانونی ازدواج در حال حاضر 13 سال برای زنان و 15 سال برای مردان است ولی آمار و ارقام بیانگر اینست که ازدواج زنان و مردان در ایران در گستره سنی 35- 12 سال برای زنان و 40 -15 سال برای مردان انجام می شود.
ازدواج علاوه بر پاسخگوئی به نیاز های جنسی و عاطفی فرد نیازهای اقتصادی، ارتباطات اجتماعی و فرهنگی او را نیز تنظیم می کند و به عنوان هنجاری پذیرفته شده در تمامی کشورهای دنیا به حساب می اید. زمان و میزان احساس نیاز به همدم و ازدواج در بین افراد، متفاوت بوده و از شدت و ضعفهای برخوردار است. برخی از افراد در سنین نوجوانی این نیاز را احساس نموده و مبادرت به ازدواج می کنند، برخی دیگر در سنین جوانی و تعدادی نیز پس از سپری کردن دوران جوانی ازدواج می کنند. البته می بایست اشاره نمود که در جوامع دارای فرهنگ سنتی و توسعه نیافته، قبل از اینکه هر یک از این نیازها احساس شوند والدین و یا اطرافیان برای دختر یا پسرخود همسر انتخاب می کنند.
پدید آمدن نیازهای جنسی، اقتصادی، فرهنگی و عاطفی با سن، میزان تحصیلات، وضعیت اقتصادی اجتماعی و فرهنگی فرد بستگی دارد و هر چه میزان تعلق فرد به جامعه ابتدائی بیشتر باشد، نیازهای فوق در حد نیازهای جنسی و اقتصادی خلاصه می شود و با پیشرفت و توسعه جوامع، نیازها و خواست فرد از ازدواج به شکل نیازهای اجتماعی، فرهنگی و عاطفی خودنمائی می کنند. به تعویق افتادن سن ازدواج برای افراد می تواند باعث سرکوب شدن هر یک از نیازهای فوق گردد و حتی در جوامعی که ارضاء نیازهای جنسی صرفا در گرو ازدواج نیست، نیازهای عاطفی و اجتماعی- فرهنگی نسبت به داشتن همسر کاملا احساس می شود. مطالعات نشان داده که برآورده نشدن این نیاز ها منجر به ایجاد اختلالات اجتماعی روانی در فرد می شود.
البته اگر به تعویق افتادن سن ازدواج به افزایش سرمایه های انسانی فرد منجر گردد و فرد با دیدی بازتر و اندیشمندتر همسر خود را انتخاب نماید، می توان گفت که این تاخیر نقش مثبتی در زندگی فرد داشته است، ولی در بسیاری از مواقع افزایش بیش از حد سن ازدواج باعث سرخوردگی های عاطفی و روانی در فرد می شود که حتی افزایش توانمندی های فردی هم نمی تواند این سرخوردگی ها را درمان کند. در اصطلاح کلی می توان گفت که ازدواج فرد می بایست در سن مطلوب انجام شود نه آنقدر زود که صرفا مبتنی بر غرایز جنسی و یا اجبارهای اقتصادی باشد و نه آنقدر دیر که منجر به بروز اختلالات روانی اجتماعی و یا حتی آسیب های اجتماعی گردد.
سن متوسط ازدواج زنان در ایران طی سالهای سرشماری(81-1345) بتدریج افزایش یافته و از 4/18 سال به 2/23 سال رسیده در صورتی که سن متوسط ازدواج مردان فقط از 25 سال به 9/25 سال رسیده است. آمارها نشان می دهد بین سن ازدواج افراد باسواد و بیسواد بطور متوسط 2 تا 3 سال اختلاف وجود دارد. همچنین شهر نشینی یکی دیگر از عوامل موثر در افزایش سن ازدواج است و افراد شهر نشین به دلیل کاهش حمایت های خانوادگی، اشتغال بیشتر به تحصیلات و تمایل به کسب شغل بهتر و بالاتر، دیرتر ازدواج می کنند.
در این مطالعه تلاش شده تا نوسانات سن ازدواج زنان طی دهه های گذشته بررسی شود و سپس عوامل جمعیتی موثر در این نوسانات مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
بيان مساله
خانواده پایه و اساس شکل گیری هر جامعه ای است. در صورت هرگونه تغيير و تحول در جامعه, بالطبع شاهد تغييراتي در اين نهاد نيز هستيم. افزايش سن ازدواج دختران و بروز پديده تجرد قطعي در بين آنان, از زمره اين تحولات است که در نتيجه تغييرات کلان در سطح جامعه حادث شده است.
زمان ازدواج و تشکيل خانواده از عوامل مختلفي تأثير ميپذيرد. توسعه و نوسازي در دنياي جديد با تغيير سريع و قابلتوجه شرايط اقتصادي و اجتماعي افراد, تغيير در زمان ازدواج و تأخير آن را موجب شده است. فروپاشي نظامهاي خانوادگي گسترده, جايگزيني اقتصاد تجاري و صنعتي به جاي اقتصاد کشاورزي سنتي, پيچيدهترشدن تقسيم کار اجتماعي, گسترش تحصيلات همگاني و مشارکت بيشتر زنان در فعاليتهاي اقتصادي و اجتماعي خارج از خانه, عواملي هستند که در تأخير ازدواج نقش دارند (محموديان, 1383: 48).
از طرفي، نبايد از نظر دور داشت كه پديده افزايش سن ازدواج و در ادامه بروز تجرد قطعي باعث اختلال در كاركرد طبيعي نهاد خانواده شده و به دنبال اين امر بهطور طبيعي شاهد وجود نابسامانيهايي در سطح جامعه خواهیم بود. نابسامانيهايي چون شيوع انواع فسادهاي اجتماعي، بحران ميل جنسي، فرار دختران و …
اهميت و ضرورت تحقيق
با پيچيده تر شدن جوامع، انتقال از دوره كودكى به بزرگ سالى دشوارتر و مستلزم كسب آموزش ها و مهارت هاى بيشترى گرديده است. فاصله ميان بلوغ جنسى و بلوغ اجتماعى ـ اقتصادى در جوامع جديد، محسوس تر گشته و خود را در طولانى شدن دوره نوجوانى و افزايش سن ازدواج نشان داده است. به هر تقدير، سن ازدواج در هر جامعه اى بر حسب شرايط محيطى، اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى خاص آن جامعه تعيين مى گردد. سن ازدواج نه تنها در جوامع گوناگون متفاوت است، بلكه در جامعه اى واحد نيز در طول زمان، ثابت نمى ماند و بر طبق شرايط ياد شده، كم و زياد مى شود.
اين امر مشروط بر اين است كه خانواده ها اولا، اهميت موضوع را درك كنند و متوجه اين موضوع باشند كه چه خطرهاى بزرگى فرزندان دانشجوى آنها را تهديد مى كند و چه مشكلات روحى و روانى زيادى در اثر تأخير ازدواج براى آنان به وجود مى آيد كه با ازدواج كردن تمام يا بيشتر اين مشكلات حل مى شود; ثانياً، با برنامه ريزى دقيق و هماهنگ و كمك دانشگاه ها و ديگر نهادهاى ذى ربط به گونه اى برنامه ريزى كنند كه دانشجويان با حداقل امكانات بتوانند ازدواج كنند و در عين حال، درس خود را نيز ادامه دهند. جوان دانشجو اگر امكان ازدواج داشته باشد، حتى به صورت ماندن در دوران عقد و نامزدى قبل از عروسى، هم از بركات مادى و معنوى ازدواج بهره مند مى شود و هم با انگيزه بيشترى درس و تحصيل را دنبال مى كند. دانشجو اگر احساس كند آينده روشنى دارد و مى تواند مسئوليت زندگى را، كه با ازدواج بر عهده او گذاشته شده است، به دوش كشد، كمتر به دنبال فعاليت ها و برنامه هاى غيردرسى و حتى ضددرسى مى رود، بلكه تمام سعى و همّت خود را صرف بهتر كردن زندگى و بالاتر بردن سطح آن مى كند.
اهداف تحقيق
هدف اصلی در این مطالعه بررسی دختران باتجرد خواسته ، ناخواسته و متاهل است.
اهداف فرعی عبارتند از:
– شناخت تحولات اختلاف سن زوجین
– شناخت ارتباط بین سن ازدواج زنان و محل سکونت آنها در شهر و روستا
– شناخت ارتباط بین سن ازدواج زنان و سواد و تحصیلات آنها
– شناخت ارتباط بین سن ازدواج زنان و قومیت آنها
– سنجش تاثیرپذیری سن ازدواج از درجه توسعه یافتگی استانها
سئوالات تحقيق
با عنايت به مسئله افزايش سن ازدواج دختران در جامعه و بروز پديده تجرد قطعي، تحقيق حاضر درصدد پاسخگويي به اين سئوالات اصلي است:
1- عواملي كه باعث افزايش سن ازدواج دختران ميشوند، و اثرات و تبعاتي که پديده تجرد قطعي ميتواند براي دختران دربرداشته باشد، كدامند؟
2- چه راهکارهایی را ميتوان براي كاهش زمينههاي افزايش سن ازدواج در بين دختران, و همچنين تخفيف پيامدهاي تجرد قطعي براي آنان ارائه داد و بکار بست؟
فرضیه های تحقیق
فرضيه كلان
- بين ضعيفشدن هنجارهاي سنتي و عدم جايگزيني هنجارهاي مدرن مناسب و تأخير در ازدواج دختران رابطه مستقیم وجود دارد.
- بين دگرگوني در الگوي ازدواج و تأخير در ازدواج دختران رابطه وجود دارد.
- بين اوضاع اقتصادي (شرايط مسكن, هزينههاي زندگي, نامناسببودن وضع درآمدي با هزينههاي زندگي) و اجتماعي (ميزان طلاق در جامعه) و تأخير در ازدواج دختران رابطه مستقیم وجود دارد.
- بين مشکلات فرهنگی پدید آمده در امر ازدواج (اعم از مهريه, جهيزيه سنگين, مخارج جشن عروسي, اهميت به تجملات و …) و تأخير در ازدواج دختران رابطه مستقیم دارد.
فرضيههاي خرد:
- بين طبقه اقتصادي و اجتماعي دختران و تأخير در ازدواج رابطه وجود دارد.
- بين پايبندي دختران به تعهدات مذهبي و تأخير ازدواج رابطه وجود دارد.
- بين استقلال اقتصادي دختران و تأخير در ازدواج رابطه وجود دارد.
- بين اشتغال دختران و تأخير در ازدواج رابطه وجود دارد.
- بين حقوق دختران و تأخير در ازدواج رابطه وجود دارد.
- بين نگرش فرامادي دختران نسبت به ازدواج و تأخير در ازدواج رابطه وجود دارد.
- بين انتظارات دختران از ازدواج و تأخير در ازدواج رابطه وجود دارد.
- بين وضعيت تحصيلي (دانشجوبودن و نبودن) دختران و تأخير در ازدواج رابطه وجود دارد.
- بين تحصيلات دختران و تأخير در ازدواج رابطه وجود دارد.
- بين محدوديت دختران در يافتن همسر مناسب و تأخير در ازدواج رابطه وجود دارد.
- بين نگرش دختران به برابري جنسيتي و تأخير در ازدواج رابطه وجود دارد.
- بين نگرش دختران به ازدواج ترتيبدادهشده يا خودانتخابي (اعتقاد به مهمترين فرد در انتخاب همسر) و تأخير در ازدواج رابطه وجود دارد.
- بين اعتقاد دختران به افزايش هزينههاي فرصت در نتيجه ازدواج و تأخير در ازدواج رابطه وجود دارد.
- بين تعداد اعضاي خانواده دختران (در نتيجه غالبشدن خانواده هستهاي و جو عاطفي و فقدان حمايت اقتصادي و اجتماعي) و تأخير در ازدواج رابطه وجود دارد.
- بين تعداد دختران مجرد خانواده دختران و تأخير در ازدواج رابطه وجود دارد.
- بين عدم ترس دختران از تجرد و تأخير در ازدواج رابطه وجود دارد.
متغيرهاي تحقيق
معیارهای ازدواج : معیارهای ازدواج توسط پرسشنامه ای خود ساخته ای سنجیده می شود در پرسشنامه — سئوال گنجانیده شده است که هر کدام از سئوالات به طور مجزا مورد تجزیه و تحلیل و بررسی قرار می گیرد .
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.