پایان نامه بررسي مجموعه اشياء برنزي دوره ساساني (ظروف،پيكره ها،مسكوكات)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………… 1
فصل اول:كليات……………………………………………………………………………………….. 3
1-1 بيان مسئله…………………………………………………………………………………………… 4
1-2 اهداف تحقيق………………………………………………………………………………………… 4
1-3 سوالات تحقيق………………………………………………………………………………………. 5
1-4 فرضيات تحقيق…………………………………………………………………………………….. 5
1-5 روش تحقيق…………………………………………………………………………………………. 5
1-6 محدوديتهاي تحقيق……………………………………………………………………………….. 6
فصل دوم:تاريخ سياسي ساسانيان………………………………………………………. 7
فصل سوم:ظروف………………………………………………………………………………….. 11
3-1 مشخصات كلي ظروف دوره ساساني …………………………………………………….. 12
3-1-1 شكل ظروف…………………………………………………………………………………….. 12
3-1-2 تكنيك ساخت ظروف………………………………………………………………………… 15
3-1-3 تكنيك تزيينات ظروف……………………………………………………………………….. 16
3-1-4 تزيينات ظروف و گاهنگاري آنها…………………………………………………………. 17
3-2 ظروف مفرغي……………………………………………………………………………………… 23
3-2-1 بشقابها…………………………………………………………………………………………… 27
3-2-2 سيني ها………………………………………………………………………………………….. 37
3-2-3 كاسه ها………………………………………………………………………………………….. 49
3-2-4 ابريق ها………………………………………………………………………………………….. 67
3-2-5 گلدانها…………………………………………………………………………………………….. 71
3-3 نتيجه گيري فصل…………………………………………………………………………………. 81
فصل چهارم:پيكره ها……………………………………………………………………………… 85
4-1 مشخصات كلي پيكره سازي دوره ساساني……………………………………………… 86
4-2 پيكره هاي مفرغي…………………………………………………………………………………. 95
4-3 نتيجه گيري فصل………………………………………………………………………………… 142
فصل پنجم:مسكوكات……………………………………………………………………………. 145
5-1 مشخصات كلي سكه هاي دوره ساساني…………………………………………………. 146
5-2 سكه هاي مفرغي…………………………………………………………………………………. 158
5-3 نتيجه گيري فصل………………………………………………………………………………… 197
فصل ششم:نتيجه گيري كلي و پيشنهادات………………………………………….. 199
6-1 نتيجه گيري كلي………………………………………………………………………………….. 200
6-2 پيشنهادات …………………………………………………………………………………………. 201
پيوست ………………………………………………………………………………………………….. 203
منابع و مآخذ ……………………………………………………………………………………….. 204
چكيده انگليسي …………………………………………………………………………………….. 215
فهرست جدول ها
عنوان صفحه
3-1-1 جدول جنبه نمادين برخي از نقوش ظروف فلزي دوره ساساني …………….. 18
3-1-2 جدول طبقه بندي و گاهنگاري ظروف فلزي دوره ساساني …………………… 22
3-2-1 جدول مشخصات ظروف مفرغي مورد مطالعه …………………………………….. 80
4-2-1 جدول مشخصات پيكره هاي مفرغي مورد مطالعه ……………………………….. 141
5-2-1 جدول مشخصات سكه هاي مفرغي مورد مطالعه ……………………………….. 194
5-2-2 جدول تاجهاي پادشاهان ساساني بر روي سكه ها ……………………………. 196
فهرست شكلها
عنوان صفحه
3-2-2-1-1 شكل كاخ بازسازي شده از روي تصوير سيني مفرغي…………………… 39
3-2-2-1-2 شكل سيني مفرغي كاخ………………………………………………………………. 40
3-2-2-2-1 شكل سيني مفرغي با نقوش انساني…………………………………………….. 43
4-2-2-3-1 شكل سيني مفرغي با نقوش گياهي……………………………………………… 47
3-2-4-1-1 شكل ابريق مفرغي…………………………………………………………………… 69
4-1-1 شكل نيم ستون با نيم تنه گچي …………………………………………………………. 91
4-2-1-1 شكل تاج پادشاهان ساساني ………………………………………………………… 98
4-2-1-3-1 شكل تاج پيروز اول…………………………………………………………………. 105
4-2-1-4-1 شكل تاج يزدگرد دوم و بلاش بر روي سكه ها ……………………………. 107
5-2-1-1 شكل نوع تاجها و آتشدانهاي سكه هاي اردشير اول ………………………… 160
5-2-2-1 شكل نوع تاجها و آتشدانهاي سكه هاي شاپور اول ………………………… 164
5-2-3-1 شكل نوع تاجها و آتشدانهاي سكه هاي بهرام اول ………………………….. 167
5-2-5-1 شكل نوع تاجها و آتشدانهاي سكه هاي نرسي ……………………………….. 170
5-2-6-1 شكل نوع تاجها و آتشدانهاي سكه هاي هرمز دوم…………………………… 172
5-2-7-1 شكل نوع تاجها و آتشدانهاي سكه هاي شاپور دوم ………………………… 174
5-2-8-1 شكل نوع تاجها و آتشدانهاي سكه هاي شاپور سوم ……………………….. 177
5-2-9-1 شكل نوع تاجها و آتشدانهاي سكه هاي بهرام چهارم ………………………. 179
5-2-10-1 شكل نوع تاجها و آتشدانهاي سكه هاي يزدگرد اول……………………….. 181
5-2-11-1 شكل نوع تاجها و آتشدانهاي سكه هاي پيروز ……………………………… 183
5-2-12-1 شكل نوع تاجها و آتشدانهاي سكه هاي قباد اول……………………………. 185
5-2-13-1 شكل نوع تاجها و آتشدانهاي سكه هاي خسرو اول ……………………….. 187
5-2-14-1 شكل نوع تاجها و آتشدانهاي سكه هاي خسرو دوم ………………………. 189
5-2-15-1 شكل نوع تاجها و آتشدانهاي سكه هاي يزدگرد سوم …………………….. 193
مقدمه :
يکي از درخشانترين دوره هاي تاريخ فرهنگ و تمدن ايران از نظر ترويج هنرهاي گوناگون، دوره ساساني است. دوره طولاني جهانداري ساسانيان (652-224م) که خود را وارث شيوه و منشي جهانداري هخامنشيان مي دانستند، از پادشاهي اردشير اول آغاز گرديده و با ظهور اسلام و شکست يزدگرد سوم پايان گرفته است.
هنر اين دوره داراي ويژگيهاي درباري، رسمي و مذهبي مي باشد. تاثيرات مذهب در فرهنگ و هنر از آغاز تا پايان دوره کاملاً نمايان است.
دوره ساساني نه تنها تضمين کننده ي تداوم خلاقيتهاي گذشته بوده بلکه با نوآوريهاي هنري خود سهم مهمي در عرصه جهاني ايفا کرده است. جامعه و تمدن ساساني ضمن نگاه به گذشته و بي تفاوت نبودن بر جريانهاي فرهنگي روز به دليل وسعت شاهنشاهي ساساني که از سرحدات گرجستان و ارمنستان تا سواحل خليج فارس و درياي عمان و از سواحل سند تا روز فرات گسترده بود، ضمن پذيرش جريانهاي متفاوت فرهنگي، عناصر فرهنگي آنها را منطبق با نيازها و سنتهاي ملي خود تغيير شکل و محتوا مي دهد و تبديل به محصول فرهنگي نويني مي کند.
با انقراض اين شاهنشاهي، سنت هنري آن دوره پايان نمي پذيرد، بلکه خلافت بني اميه وبني عباس را تحت تاثير شديد افکار و عقايد هنري خود قرار مي دهد و تا نواحي دوردست اقيانوس اطلس و اقيانوس آرام و امپراتوري عظيم روم شرق نيز نفوذ مي کند.
در دوره ساساني بدليل وسعت شاهنشاهي که برگستره وسيعي از جهان قديم فرمانروايي مي کرد، شاهد تنوع فرهنگي و اقليمي و هنرهاي رايج هستيم، هنرهاي همچون معماري، فلزکاري، مهرسازي، گچ بري، پارچه بافي، سکه زني و غيره، هر يک از اين هنرها به اوج شکوفايي خود رسيده بوده اند که امروزه بر آثار باقي مانده قابل مشاهده است.يکي از اين هنرها که به اوج شکوفايي خود رسيده بود هنر و صنعت فلزکاري است. اشياء فراواني از فلزهاي گوناگون همچون طلا، نقره، مفرغ و غيره ساخته شده است. اين اشياء از ظروف گرفته تازيورآلات، مسکوکات، ادوات جنگي و پيکره ها و …
در حال حاضر بسياري از اين آثار ارزشمند در موزه هاي معروف جهان همچون موزه لوور، بريتانيا، ارميتاژ، متروپولتين و همچنين مجموعه هاي خصوصي نگهداري مي شوند.
امروزه به اشياء ساخته شده از طلا و نقره بخصوص ظروف، مسکوکات توجه فراواني شده است و مطالعات جامع و کاملي از جنبه هاي مختلف بر روي اين آثار توسط پژوهشگران ايراني و خارجي صورت گرفته که بصورت مقالات و کتابهاي متعدد منتشر گرديده است.
ولي متاسفانه به اشياء مفرغي اين دوره اهميت چنداني داده نشده است.
در دوره ساساني اشياء فراواني از مفرغ* ساخته شده است که از اين ميان مي توان به ادوات جنگي، زيورآلات ظروف، پيکره ها، قلاب کمرها و مسکوکات اشاره نمود که هر کدام از آنها داراي اهميت و زيبايي خاص به خود مي باشند.
بدليل اينکه مطالعه و بررسي همگي آثار مفرغي اين دوره، بخاطر گستردگي در اين پاياننامه ميسر نمي باشد. بنابراين در اين پاياننامه سعي بر آن شده است که مجموعه از اين آثار را که شامل ظروف، پيکره ها و مسکوکات مي باشد را مورد بررسي و مطالعه قرار داده و با تفکيک و معرفي آثار به تحليل و مقايسه تطبيقي با ساير آثار اين دوره پرداخته شود.
اميد است مطالب اين تحقيق گاهي کوچک باشد در جهت شناخت و معرفي هنر مفرغ کاري اين دوره بخصوص اواخر دوره ساساني و اوايل اسلام .
فصل اول : کليات
1-1 بيان مسئله
1-2 اهداف تحقيق
1-3 سوالات تحقيق
1-4 فرضيات تحقيق
1-5 محدوديت تحقيق
|
1-1 بيان مسئله :
از آنجا که کشور ایران در صنعت فلز کاری از پیشینه ای بسیار غنی برخوردار است از کهن ترین زمان تا زمان حاضر جایگاه خاص خود را در زندگی بشر حفظ کرده است لازم است این هنر و صنعت از زوایای مختلف مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد ، بخصوص دوره ساسانی که حلقه اتصال دوران باستان با دوره اسلامی می باشد و معمولا این دوره تاثیر فراوانی بر هنر دوره اسلامی به خصوص فلز کاری گذاشته است
در اين پاياننامه به بررسي مجموعه اي از اشياء مفرغي که شامل ظروف، پيکره ها و مسکوکات مي باشد مي پردازد.
از اين مجموعه تعداد 24 عدد مربوط به ظروف و 17 عدد مربوط به پيکره هاو 44 عدد مربوط به مسکوکات مي باشد.تا کنون بررسی و مطالعه چندانی بر روی این اشیاء صورت نگرفته است و حتی برخی از این اشیاء که در موزه های ایران نگهداری می شود برای نخستین بار توسط نگارنده این پاياننامه مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد.
بررسي تکنيک ساخت، تزئينات و گاهنگاري اين اشياء، قدمي کوچک در راه شناخت هنر و صنعت فلزکاري بخصوص مفرغ کاري اواخر دوره ساساني و اوايل اسلامي است.
امید است این تحقیق سرآغازی باشد برای تحقیقات بعدی و کمکی باشد به مطالعات صورت گرفته.
1-2 اهداف تحقيق :
اين تحقيق داراي چندين هدف مي باشد. اين اهداف عبارتند از :
- معرفي و مورد توجه قرار دادن اين آثار، چون تاکنون بطور همه جانبه و يکجا اين آثار مورد معرفي و مطالعه قرار نگرفته اند و با توجه به تعداد و اهميت اين اشياء نيازمند بررسي و مطالعه مي باشد.
- بررسی از دیدگاه تاریخ هنر، سبک شناسی و گاهنگاری اشیاء مورد مطالعه.
- روشن نمودن ويژگيها و مشخصات هنر مفرغ کاري دوره ساساني است.
- طبقه بندي آثار از لحاظ شکل و خصوصيات ظاهري (فرم شناسي) و انجام مطالعات تطبيقي آثار مورد مطالعه
- در صدد پاسخگويي به سوالاتي که در اين پاياننامه براي ما مطرح شده است.
1-3 سوالات تحقيق :
1) آثار مورد مطالعه به چه تاريخي از دوره ساساني(اوایل ، اواسط ، اواخر) تعلق دارند؟
2) تکنيک ساخت آثار مورد مطالعه به چه صورت است؟
3) تکنيک تزئينات آثار مورد مطالعه به چه صورت است؟
1-4 فرضيات تحقيق :
1- برخي از آثار مورد مطالعه به اوايل دوره ساساني و بخش اعظمي از آنها به اواخر دوره ساساني و اوايل اسلام تعلق دارند.
2- تکنيک ساخت ظروف بصورت چکش کاري و قالب گيري مي باشد مجسمه ها بصورت ريخته گري و مسکوکات بصورت چکش زني مي باشد.
تکنيک تزئينات آثار بصورت کنده کاري، حکاکي و برجسته کاري مي باشد.
1-5 روش تحقيق :
براي انجام اين تحقيق به ترتيب زير عمل گرديد:
- مطالعات کتابخانه ايي: استفاده از کتب و نشريات فارسي و لاتين و جمع آوري اطلاعات در اين زمينه.
- مستند نگاري: با مراجعه به موزه هايي که اشياء مورد مطالعه در آنجا موجود بود، آثار شناسايي و از آنها عکس تهيه گرديد و اطلاعات مربوط به آنها جمع آوري گرديد.
- بررسي و مطالعه اشياء: اشياء مورد مطالعه به چند دسته طبقه بندي گرديد و از لحاظ گونه شناسي، فرم شناسي، تکنيک ساخت و تزئينات و گاهنکاري مورد بررسي و مطالعه قرار گرفته و همه آثار در هر فصل جداگانه آورده شده است.
1-6 محدوديت تحقيق :
اين پژوهش مانند ساير تحقيق ها با محدوديت هايي مواجه بود. بدليل اينکه طيف وسيعي از آثار در موزههاي خارج از کشور و مجموعه هاي خصوصي قرار داشتند و دسترسي به آنها امکانپذير نبود، باعث گرديد که به اطلاعاتي که از اينگونه آثار در کتب و نشريات چاپ گرديده بود اکتفا شود که متاسفانه برخي از اطلاعات در کتب ذکر نگرديده بود.
* – در اين پايان نامه به جاي واژه «برنز» سعي گرديده از واژه فارسي آن «مفرغ» استفاده گردد.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.