پایان نامه بررسي چگونگي نصب تجهيزات الكتريكي در نيروگاه در حال ساخت
مقدمه
1-1 انواع ژنراتورها
فركانس كار شبكه انتقال CEGB (كمپاني برق بريتانيا)، 50 هرتز مي باشد، بنابراين ژنراتورهاي سنكرون متصل به اين شبكه نيز در فركانس 50 هرتز كار مي كند. ژنراتورهاي بزرگتر اغلب در سرعت 3000 دور بر دقيقه و بوسيله توربينهاي بخار كار مي كنند و تعداد كمي از آنها سرعتشان 1500 دور بر دقيقه است. اين ژنراتورهاي سرعت بالا كه عموماً تحت عنوان توربين ژنراتورها از آن نام برده مي شود و داراي روتور استوانه اي[1] مي باشند. موضوع بحث اين فصل مي باشند. چنانچه منظور نوع ديگري از ژنراتورها باشد. صراحتاً ذكر مي گردد.
از مدتها قبل، واحدهاي استاندارد شده در شبكه CEGB، ژنراتورهاي با ظرفيت 500 و 660 مگاوات بوده اند. در اين ظرفيتها شش نوع طراحي مختلف انجام گرفته است كه هر كدام در طول زمان تغييرات ناچيزي نسبت به هم داشته اند. به هر حال اين ژنراتورها تا حد بسيار زيادي از نقطه نظر عمكرد بهم شبيه هستند و در صورتي كه يك نوع خاص داراي تفاوت فاحشي باشد، اين موضوع ذكر خواهد گرديد (رجوع شود به شكل 1-1). قسمت اعظم اين فصل به ژنراتورهاي با ظرفيت هاي ذكر شده پرداخته و تئوري كلي اي در مورد ژنراتورهاي سنكرون عنوان مي گردد. در انتهاي اين فصل توضيح مختصري راجع به انواع ديگر ژنراتورهاي مورد استفاده در CEGB داده خواهد شد.
1-2 پيشينه تاريخي
مزيت شبكه هاي توزيع AC بر DC در اواخر قرن نوزدهم مشخص گرديد و رشد سريع شبكه هاي AC به دنبال خود نياز به ژنراتورهاي AC را بدنبال داشت. ژنراتورهاي اوليه، ماشينهاي با سرعت پايين بودند كه بوسيله موتورهاي رسپيروكال[2] مي چرخيدند، ولي در حوالي سالهاي 1900 به بعد ژنراتورها مستقيماً بوسيله توربينهاي بخار[3] سرعت بالا به حركت در آمدند و پايه ماشينهاي مدرن امروزي را بنياد نهادند. روند پيشرفت عمدتاً در محرك ژنراتورها بوده است. توربين ژنراتورهاي اوليه هم بصورت محور عمودي و هم بصورت محور افقي ساخته مي شدند.
شكل 1-1 مقطع ژنراتور600 مگاواتي
از آنجا كه فشار بيشتري بر اتصالات محور نوع عمودي وارد مي شود، اين نوع ژنراتورها خيلي زود از رده خارج شدند. توسعه ژنراتورهاي با محور افقي بسيار سريع بود بطوري كه ژنراتورهاي از چند صد كيلووات تا 20 مگاوات در سالهاي 1912 ساخته شدند (رجوع شود به شكل 1-2).
شكل 1-2 ژنراتور20 مگاواتي خنك شده با هوا
بعد از اين سالها، افزايش در توان خروجي ژنراتورها تا حدودي محدود بود بطوري كه در دهه 1930، ژنراتورها داراي ظرفيت خروجي تا حداكثر 50 مگاوات بودند. فركانس برق توليدي در شبكه آمريكا، 60 هرتز است و نتيجتاً ژنراتورهاي سنكرون در آمريكا داراي سرعت بالاتري مي باشند؛ مثلاً در ماشينهاي دو قطبي اين سرعت برابر با 3600 دور بر دقيقه مي باشد. در اين سرعتها اصطلاك هوا سبب ايجاد تلفات بالاتري مي گردد و به همين دليل هيدروژن بخاطر غلظت كمترش به عنوان خنك كننده مناسب تر مورد استفاده قرار گرفت. در بريتانيا استفاده از ژنراتورهاي با خنك كن هيدروژني در سرعت 3000 دور بر دقيقه و ظرفيت خروجي 50 مگاوات در دهه 1950 متداول گرديد.
بعدها، جستجو در جهت روشهاي دفع حرارت موثر منجر به استفاه از هيدروژن در فشار بالاتر گرديد. قدم بعدي استفاده از روغن عايق و نهايتاً در بريتانيا استفاده از آب در تماس مستقيم با هادي سيم پيچيها بود. با اين تمهيدات، امكان ساخت ژنراتور با توان خروجي بالا مهيا گرديد تا بتواند پس از حمل و نصب بعنوان يك واحد تكي در نيروگاه مورد بهره برداري قرار گيرد كه عمدتاً هم از نظر اقتصادي و هم از نظر عمكلرد جالب بود (رجوع شود به شكل 1-3 ). با توجه به تاكيد مهمتري كه در سالهاي اخير بر قابليت اعتماد در طراحي و قابليت تعويض قطعات[4] گذاشته است، رشد افزايش توان خروجي و گامهاي توسعه در ژنراتورها، كندتر شده است.
شكل 1-3 توسعه وزن و سيستمهاي خنك ژنراتور
1-3 استانداردها و مشخصات
استاندارد بريتانيائي حاكم بر ژنراتورها، استاندارد 5000BS مي باشد كه در اغلب قسمت ها به استاندارد 4999BS برمي گردد. استاندارد بين المللي قابل مقايسه، استاندارد 34IEC مي باشد. استاندارد خاص توربين ژنراتورها، 5000BS و 34IEC است. اين استانداردها در برگيرنده مشخصات قابل قبول، مقادير دماها، ارتعاش ، نويز، ميزان عدم توازن در فازها[5]، محتواي هارمونيكي، محدوديتها و تولرانسها[6] در كنترل محرك و شرايط تست، به عنوان مثال حدود تست و فشار قوي، مي باشند. پارامترهاي ديگر از قبيل فشار سيستم روغن و حدود تست تلفات عايقي در استاندارهاي مختلف CEGB مشخص شده اند.
احتياجات خاص براي يك ژنراتور جديد در مشخصات خود ژنراتور گنجانده مي شود. اين مشخصات عمدتاً بستگي به محل نصب و وظيفه خاص ژنراتور دارد. به عنوان مثال مي توان به دماي آب خنك كن و ضريب توان اشاره نمود. اين مشخصات مي تواند با استانداردهاي عملي متفاوت باشد. طول عمر مورد انتظار يك ژنراتور نيز جزء اين مشخصات است كه معمولاً حدود 200000 ساعت در طول 10000 دوره روشن و خاموش شدن مي باشد. ضمناً اين مقادير در طراحي استفاده مي شوند. به عنوان مثال بوجود آمدن تركها بر اثر خستگي به اين مقادير خاص بستگي دارد.
استانداردهاي متداول را مي توان به شرح زير برشمرد:
1-34 IEC : ماشينهاي برقي دوار- مقادير نامي و مشخصات
2- 34 IEC: ماشينهاي برقي دوار- روشهاي تعيين تلفات و راندمان با استفاده از تست
3-34IEC : مقادير نامي و مشخصات ماشينهاي نوع توبيني سه فاز 50 هرتز
4- 34 IEC : روشهاي تعيين كميات ماشينهاي سنكرون با استفاده از تست
6-34 IEC : روشهاي خنك سازي ماشينها دوار
4999 BS : احتياجات عمومي ماشينهاي برقي داور
4999 BS قسمت 106: تقسيم بندي روشهاي خنك سازي
4999 BS قسمت 101: مشخصات مربوط به مقادير نامي و خصوصيات
4999 BS : قسمت 142: خصوصيات مكانيكي- ارتعاشي
4999BS قسمت 109: حدود نويز
4999 : BS مشخصات ماشينهاي الكتريكي دوار نوع خاص و براي كاربردهاي خاص
5000BS قسمت 2: ماشينهاي نوع توربيني
2757 BS : تقسيم بندي مواد عايقي براي ماشينهاي برقي
5500 BS : مشخصات دريچه هاي فشار با جوش امتزاجي[7] ضد آتش
601 BS : ورقه هاي فولادي براي مدارهاي مغناطيسي ادوات برقي قدرت
1433 BS : مس براي مقاصد برقي و ميله و شمش
3906 BS : هيدروژن تحت فشار الكتروليتي
استاندارد ESI 447: تست كردن سيستم عايقي ميله ها
فصل دوم
تئوري ژنراتور سنكرون
به منظور فهم بهتر موضوعهايي كه در قسمت انتهايي اين فصل به تفصيل آمده است ، در اين قسمت بعضي از اصول اساسي تئوري طراحي ژنراتورهاي سنكرون آورده مي شود.
2-1 القاء الكترومغناطيسي
در يك ژنراتور سنكرون كه روتور آن با سرعت ثابت مي چرخد ، ولتاژ لحظه اي القاء شده در يك هادي استاتور متناسب با چگالي فلوي مغناطيسي كه هادي در آن قرار دارد ، مي باشد.
(2-1)
كه در آن :
e : ولتاژ القاء شده لحظه اي در طول هادي برحسب ولت
: نرخ تغييرات چگالي فلوي مغناطيسي برحسب تسلا بر ثانيه
I : طول هادي واقع شده در ميدان
K : مقدار ثابت
مي باشد. به منظور عملكرد سنكرون ژنراتور در يك شبكه انتقال انرژي AC ، ولتاژ القايي بايد بصورت سينوسي با زمان تغيير نمايد. بدين لحاظ بايد تغييرات چگالي فلوي مغناطيسي نيز به صورت سينوسي باشد. اين امر بوسيله آرايش مناسب كلاف هاي روتور تحقق مي يابد به نحوي كه فلو داراي چگالي تقريباً سينوسي در اطراف محيط روتور باشد. با چرخش روتور در داخل استاتور ، در هادي هاي استاتور (به علت واقع شدن در يك محيط با چگالي فلوي سينوسي) ، ولتاژ سينوسي القاء مي گردد (رجوع شود به شكل 2-1)
شكل 2-1 توليد ولتاژ سينوسي
اندازه چگالي فلوي مغناطيسي را كه عامل تعيين كننده در مقدار ولتاژ القائي در هادي هاي استاتور ميباشد، مي توان با تغيير جريان اعمال شده به كلافهاي سيستم تحريك واقع بر روي روتور تنظيم نمود.
2-2 سرعت ، فركانس و زوج قطبها
ارتباط بين سرعت ، تعداد زوج قطبها و فركانس ولتاژ توليدي به صورت زير بيان مي گردد:
(2-2f=pn (
كه در آن :
f: فركانس برحسب هرتز
n : سرعت چرخش برحسب دور بر ثانيه
p : تعداد زوج قطبها
روتورهاي ژنراتورهاي 50 هرتز از نوع استوانه اي داراي دو قطب مي باشد و در سرعت 3000 دور بر دقيقه مي چرخند در نوع چهار قطب كه كمتر متداول است ، سرعت چرخش برابر با 1500 دور بر دقيقه ميباشد. روتورهاي با قطب برجسته معمولاً داراي قطبهاي بيشتري (بيش از چهار قطب) بوده و بعنوان مثال توربين ژنراتورهاي هيدروليكي Dinorwig [8] داراي 12 قطب مي باشند كه در سرعت 500 دور بر دقيقه مي چرخند. ژنراتورهايي كه فركانس ديگري را توليد مي كند در كاربردهاي خاص مورد استفاده واقع ميشوند. به عنوان مثال برخي از سيستم هاي تحريك داراي منبع تغذيه با فركانس 150 يا 400 هرتز ميباشند.
2-3 بار، مقادير نامي و ضريب توان
مقاديري كه در اين قسمت براي ولتاژها و جريانها آورده مي شوند همگي مقادير موثر هستند مگر اينكه صراحتاً عنوان گردند.
روابط ولتاژ و جريان در يك ژنراتور AC تكي بوسيله ماهيت بار تعيين مي گردد. براي يكبار غير مقاومتي ولتاژ و جريان ژنراتور هم فاز نيستند.
ظرفيت خروجي نامي يك ژنراتور تك فاز با حا صلضرب جريان نامي در ولتاژ نامي برابر است و بر حسب ولت آمپر (VA) ، كيلو ولت آمپر (KVA) و يا مگا ولت آمپر (MVA) بيان مي شود. توان اكتيو نامي خروجي ژنراتور با حاصلضرب ظرفيت نامي در ضريب توان نامي برابر است و برحسب وات، كيلووات (KW) يا مگاوات (MW) سنجيده مي شود.
توان اكتيو نامي يك ژنراتور سه فاز سه برابر حاصلضرب ولتاژ نامي فاز، جريان نامي فاز و ضريب توان مي باشد. همه ژنراتورهاي CEGB داراي اتصال ستاره مي باشند و لذا داريم:
ولتاژ خط =ولتاژ فاز
جريان خط=جريان فاز
بنابراين ظرفيت برحسب MVA برابر است با:
ولتاژ خط نامي×جريان خط نامي×6-10
و همچنين ظرفيت برحسب مگاوات برابر است با:
نام MW=نامي MVA×ضريب توان نامي
مقادير نامي در شبكه فعلي CEGB براي توربين ژنراتورهاي بزرگ به قرار زير است: 660 مگاوات، ضريب توان 85/0 پس فاز، ولتاژ نامي 23500 ولت ، سه فاز با فركانس 50 هرتز.
بنابراين ظرفيت نامي برحسب MVA برابر است با
و جريان خط نامي برابر است با: آمپر
ظرفيت خروجي با MCR كه همان ظرفيت پيوسته ماكزيمم[9] است مشخص مي شود كه و بدان معني است كه ژنراتور قادر نيست اضافه بار پيوسته اي را تضمين نمايد. استانداردها تحمل اضافه جريان در مدت خيلي كوتاه و تغييرات قابل قبول در ولتاژ و فركانس را مشخص مي نمايند. طبق قرارداد در فشار هيدروژن بالاتر برخي اضافه بارهاي بيشتر از مقدار نامي امكان پذير است.
اگر چه حداقل ضريب توان در شبكه CEGB برابر با 85/0 پس فاز مشخص شده است، ژنراتورها در ضريب توان 9/0 و يا بالاتر كار مي كنند و همين امر به ما اجازه مي دهد كه عملكرد در توان نامي بالاتر را داشته باشيم به شرط اينكه توربين بتواند توان اضافي را تامين نمايد. ولي در هر حال حد توان اكتيو همان حد MVA نامي است.(رجوع شود به شكل 2-2)
2-4 MMF ، فلوي مغناطيسي
عبور جريان مستقيم از هادي هايي كه به دور قطبهاي روتور پيچيده شده اند سبب ايجاد يك آهنرباي الكتريكي در روتور مي گردد كه نتيجتاً يك نيروي محركه مغناطيسي (MMF) خواهيم داشت. اين نيرو را مي توانيم تحت عنوان نيروي رانش فلوي مغناطيسي بناميم. مقدار MMF بستگي به ماكزيمم چگالي فلو جهت توليد ولتاژ لازم و همچنين به رلوكتانس مدار مغناطيسي دارد. مدار مغناطيسي از مسيرهاي با رلوكتانس كم در آهن روتور و استاتور و همچنين مسير با رلوكتانس بالا در درون فاصله هوائي تشكيل شده است. رلوكتانس فاصله هوائي نسبتاً ثابت است اما رلوكتانس مسير آهني با افزايش چگالي فلو افزايش مييابد كه در اين حالت اشباع آهن را بدنبال خواهد داشت
[1] -Cylindrical Rotor
[2] -Reciprocal
[3] – Steam Turbines
[4] – Iterchangeability
[5] -phase unbalace
[6] – Tolerances
[7] -Fusion welded
[8] – نام نيروگاهي در انگلستان
[9] -MCR: Maximum Contioous Rating
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.