پایان نامه بررسی آموزش مبتنی بر موسیقی بر کاهش اختلال یادگیری کودکان دبستانی شهرستان گیلان غرب
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- چکیده ………………………………………………………………………………………………………………………………………..1
- فصل یکم: مقدمه پژوهش
- 1-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………….3
- 1-2- بیان مساله……………………………………………………………………………………………………………………………4
- 1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………………………………………………4
- 1-4- اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………5
- 1-5- فرضیههای تحقیق………………………………………………………………………………………………………………..6
- 1-6-تعاریف مفهومی…………………………………………………………………………………………………………………….6
- 1-6-1- تعاریف مفهومی ……………………………………………………………………………………………………………. 6
- 1-6-2- تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………………………………………….7
- فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش
- 1-2- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………….9
- 2-2- موسیقی………………………………………………………………………………………………………………………………9
- 3-2- موسیقی نیاز انسان………………………………………………………………………………………………………………10
- 4-2- استفاده از موسیقی………………………………………………………………………………………………………………11
- 5-2-یادگیری مطالب از طریق موسیقی………………………………………………………………………………………….12
- 6-2- منافع موسیقی در یادگیری مطالب…………………………………………………………………………………………13
- 7-2- چه سنی برای تربیت موسیقیایی مفید است؟………………………………………………………………………….13
- 8-2-کودکان و موسیقی……………………………………………………………………………………………………………….14
- 9-2- ریشهٔ تاریخی و تحولی موسیقی درمانی به چه زمانی برمی گردد؟………………………………………..16
- 10-2- موسیقی و پزشکی و روانپزشکی و روانشناسی……………………………………………………………………..16
- 11-2-2- مکانیزم مغزی موسیقی………………………………………………………………………………………………….18
- 12-2-2- آرامش روانی با موسیقی طبیعت……………………………………………………………………………………..21
- 1-3-2- اختلال یادگیری……………………………………………………………………………………………………………..21
- 2-3-2- تعاریف اختلال یادگیری………………………………………………………………………………………………….22
- 3-3-2- اختلالات یادگیری چگونه تشخیص داده میشود؟…………………………………………………………….24
- 4-3-2- ویژگیهای ناتوانیهای یادگیری…………………………………………………………………………………….25
- 5-3-2- ناتوانیهای خواندن و سایر ناتوانیهایی که اساس آن زبان است ……………………………………… 26
- 6-3-2- اختلالات یادگیری دیداری- حرکتی ………………………………………………………………………………..26
- 7-3-2- انواع اختلالات یادگیری………………………………………………………………………………………………….27
- اختلال ریاضی…………………………………………………………………………………………………………………………27
- مشکلات دانش آموزان با ناتوانی در یادگیری ریاضی……………………………………………………………………30
- موسیقی و مهارتهای مربوط به ریاضی…………………………………………………………………………………….33
- 8-3-2- اختلال در خواندن ………………………………………………………………………………………………………33
- 9-3-2- اختلال در نوشتن ………………………………………………………………………………………………………….36
- 10-3-2- شناخت اجتماعی ………………………………………………………………………………………………………..42
- 11-3-2- اضطراب اجتماعی ……………………………………………………………………………………………………….46
- 12-3-2- استفاده از موسیقی در آموزش………………………………………………………………………………………..47
- 13-3-2- کاربرد موسیقی در اختلالات یادگیری……………………………………………………………………………..48
- 14-3-2- چه کسانی دارای اختلالات یادگیری هستند؟……………………………………………………………………49
- 15-3-2- چه عواملی باعث بروز اختلالات یادگیری میشود؟…………………………………………………………49
- 4-2- پیشینه تجربی موضوع…………………………………………………………………………………………………………52
- 1-4-2- تحقیقات داخلی……………………………………………………………………………………………………………..52
- 2-4-2- تحقیقات خارجی……………………………………………………………………………………………………………53
- فصل سوم: روش پژوهش
- 1-3- روش اجرای تحقیق …………………………………………………………………………………………………………..56
- 2-3- طرح تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………..56
- 3-3- جامعه تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………58
- 4-3- حجم نمونه ………………………………………………………………………………………………………………………58
- 5-3- ابزار گردآوری دادهها ………………………………………………………………………………………………………..58
- 3- روایی و پایایی ………………………………………………………………………………………………………………………59
- 6-3- روش و ابزار تجزیه و تحلیل دادهها ………………………………………………………………………………….. 60
- فصل چهارم: یافتههای پژوهش
- جدول آمار توصیفی شماره 1 ……………………………………………………………………………………………………….62
- جدول آمار توصیفی شماره 2………………………………………………………………………………………………………..63
- جدول آمار توصیفی شماره 3 ……………………………………………………………………………………………………….63
- جدول آمار توصیفی شماره 4 ……………………………………………………………………………………………………….64
- جدول آمار توصیفی شماره 5 ……………………………………………………………………………………………………….64
- جدول آمار استنباطی شماره 1 ………………………………………………………………………………………………………65
- جدول آمار استنباطی شماره 2 ………………………………………………………………………………………………………66
- جدول آمار استنباطی شماره 3 ………………………………………………………………………………………………………67
- جدول آمار استنباطی شماره 4 ………………………………………………………………………………………………………69
- جدول آمار استنباطی شماره 5 ………………………………………………………………………………………………………71
- جدول آمار استنباطی شماره 6 ………………………………………………………………………………………………………73
- جدول آمار استنباطی شماره 7 ………………………………………………………………………………………………………75
- جدول آمار استنباطی شماره 8 ………………………………………………………………………………………………………77
- فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
- 1-5- خلاصه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………..80
- 2-5- بحث و تفسیر نتایج …………………………………………………………………………………………………………..81
- 3-5- محدودیتهای تحقیق ………………………………………………………………………………………………………85
- 4-5- پیشنهادها …………………………………………………………………………………………………………………………85
- منابع ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 87
چکیده:
هدف از اجرای این پژوهش بررسی نقش آموزش مبتنی بر موسیقی بر کاهش اختلال یادگیری دانش آموزان ابتدایی شهرستان گیلانغرب است. روش مورد استفاده در این نوع پژوهش از نوع شبه آزمایشی با پس آزمون و پیش آزمون و دو گروه آزمایش و کنترل است. جامعهای که هدف این مطالعه میباشد دانش آموزان پایه سوم ابتدایی شهرستان گیلانغرب در سال تحصیلی 93-92 میباشد و نمونههای انتخاب شده به تعداد 30 نفر (15 نفر در گروه آزمایش و 15 نفر در گروه کنترل) و به صورت نمونه در دسترس انتخاب گردیدهاند. مدت زمان اجرای این پژوهش در طول مدت هشت هفته جلسه آموزشی است. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه مشکلات یادگیری کلورادو مورد استفاده قرار گرفت. پایایی این پرسشنامه، مؤلفههای آن، توسط سازندگان پرسشنامه با روشهای همسانی درونی و بازآزمایی بررسی شده و مقادیر قابل قبولی را به دست داده است. روایی تفکیکی و روایی سازه پرسشنامه مذکور در حد مطلوب گزارش شده است. همچنین روایی همگرای مؤلفههای این پرسشنامه با پرسشنامه پیشرفت تحصیلی استاندارد به این ترتیب گزارش شده است: خواندن 64/.؛ ریاضی 44/.؛ شناخت اجتماعی 64/.؛ اضطراب اجتماعی 64/. و عملکرد فضایی 30/. فرضیههای پژوهش به کمک آزمون تحلیل کواریانس تحلیل شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که: گروه آزمایش پس از استفاده از آموزش مبتنی بر موسیقی در اختلالات یادگیری شامل کاهش اختلال خواندن، کاهش اختلال نوشتن، کاهش اختلال ریاضی، کاهش اضطراب اجتماعی و افزایش شناخت اجتماعی رشد محسوسی داشتهاند. تجزیه و تحلیل دادههای گردآوری شده در پژوهش با استفاده از نرم افزار spss و با استفاده از روشهای آمار توصیفی از شاخصهای میانگین، انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی از روش تحلیل کواریانس استفاده شد.
کلید واژهها: موسیقی، آموزش مبتنی بر موسیقی، اختلال یادگیری، یادگیری.
فصل یکم
مقدمه پژوهش
1-1-مقدمه:
یکی از اهدافی که از طریق پرداختن به موسیقی در مدارس دوره ابتدایی محقق میشود، استفاده از کارکردهای آن در فرآیند یاددهی و یادگیری میباشد. در جریان یاددهی یادگیری حواس و هوشهای گوناگون دخالت دارند و هرچه در این امر از هوشهای زیادی استفاده میشود به همان میزان از آموزش تک بعدی، یک سویه وانفعالی دور شده و به سوی آموزشی تعاملی پویا و پایدار و چند بعدی حرکت خواهد شد. یکی از هوشهای به اثبات رسیده انسان هوش موسیقیایی موزون است اگر روند آموزش با ریتم، وزن و آهنگ همراه باشد درک مفاهیم آموزشی برای دانش آموزان بهتر و سهلتر خواهد بود اگر در آموزش مفاهیم درسی به فراخور موضوع از موسیقی استفاده شود فرآیند یاددهی-یادگیری با موفقیت بیشتری انجام خواهد شد. امروزه موسیقی و تاثیرات نوروفیزیولوژیک آن مورد توجه بسیاری از محققان در سراسر دنیاست (کیهانی و شریعت پناهی،1387). تنفس، گام برداشتن، ضربان قلب، همگی سیمایه های موزون و یا ریتمیک از حیات جسمانی ما به شمار میآیند (استور، 2001). توانایی بیان و احساس ضرب در کودک و بزرگسال فراتر از لذت بردن و واکنشهای پیش پا افتاده آنها به موسیقی ساده است. ضربهای یکسان زیر بنای توانایی درک الگوهای گفتار و زبان به شمار میآید و به همین جهت واجد اهمیت بسیاری است (جنسن، 1386). بین شناخت و موسیقی ارتباط وجود دارد، چی هو و چون (2003) آموزش موسیقی به صورت نظام مند و منظم را در زمینه پردازش حافظه مؤثر میداند، کولیر و لوگان (2000) نیز بر این باورند که عملکرد حافظه کوتاه مدت با بهره گیری از تحریکات موزون شنیداری متناوب، بهتر از زمانی است که تحریکات بینایی به کار برده میشود. گفته میشود که موسیقی از راه تصویر سازی ذهنی، تقویت حافظه را به دنبال دارد (خلف بیگی و همکاران، 1385). نشانهها و علائم متعددی وجود دارد که نشان میدهد شبکههای عصبی اختصاصی پردازش موسیقی در مغز به صورت کاملاً مستقل و جداگانه (مستقل از دیگر ساختارهای عصبی مغز) عمل میکنند (ملایری و همکاران، 1384). تقویت و تسهیل عملکرد شبکههای دخیل در موسیقی در نیمکره چپ (از طریق آموزش زود هنگام موسیقی)، توانایی ذهنی مربوط به این نواحی، که شامل اجزای مورد نیاز ذهن برای استدال میشوند، را افزایش میدهد. نتایج تحقیقات در ایران نیز نشان دهنده افزایش رشد شناختی کودکان و افزایش توانایی استدلال عمومی بر اثر آموزش موسیقی بوده است (میربها و همکاران،1382).
1-2-بیان مساله:
از آنجا که یادگیری اساس رفتار انسان را تشکیل میدهد، فرد از طریق یادگیری است که با محیط خود آشنا میشود. زندگی در هر مرحلهای از رشد و برای ادامهٔ آن مستلزم یادگیری است زیرا قسمت عمده رفتار انسان آموختنی است. زبان و بیان احتیاجات خود، بروز عواطف، کنترل احساسات، معاشرت با همنوعان و رشد قوهٔ تفکر از طریق آموختن امکان پذیر است. بنابراین توجه به یادگیری و لحاظ موضوع مربوط به آن در فعالیتهای تربیتی شرط اساسی موفقیت مربیان است (شریعتمداری، 1390، ص 314). اصطلاح اختلال یادگیری را اولین بار ساموئل کرک در سال 1963 در انجمنی از والدین که در شهر نیویورک تشکیل شده بود، پیشنهاد کرد (نریمانی و همکاران، 1391، به نقل از شهیم و هارون رشیدی، 1386). این اختلال به طور عمده در کودکان 7 تا 10 ساله دیده میشود (کاپلان، سادوک و گرب، 2002 و ترجمه پورافکاری، 1382). با توجه به این که پردازش موسیقی در مغز در مناطقی متفاوت از مناطق درگیر در ادراک سایر اصوات از جمله گفتار، صورت میپذیرد امروزه از موسیقی درمانی در توانبخشی ذهنی و جسمی و نیز کمک به رشد دقت شنیداری و بهبود توجه و تمرکز و در نهایت رشد مهارتهای گفتاری استفاده میشود. این امر در مورد مبتلایان به اختلال یادگیری بیشتر صدق میکند (زاده محمدی، 1384).
1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق:
یکی از روشهای مفید برای یادگیری مطالب به ویژه برای دانش آموزان، جایگزینی مطالب و مفاهیم جدید به جای اشعار و ترانههای موسیقی است. زمانی که فرد مطالب و اندیشهها و کلمات را با موسیقی تنظیم و هماهنگ مینماید، ضمن اینکه مناطق مختلفی از مغز فعال میگردند، مطالب در شاهراههای متفاوت حافظه ذخیره شده و به این ترتیب، قدرت یادگیری مطالب تقویت میگردد (همان، ص 129).
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری کودکانی هستند که دارای الگوهای غیر معقول در درک این جهان میباشند. الگوهای عصب شناختی آنان به نظر میرسد تا اندازهای از کودکان هم سنشان که این اختلالها را ندارند، متفاوت میباشند. افراد مبتلا به اختلال یادگیری در نوعی ناکامی تحصیلی و اجتماعی مشترک هستند. آنان آنچه را که دیگران در همان سطح هوشی به انجام میرسانند قادر نیستند انجام دهند (کالاگر و همکاران، 1387). در بروز اختلالات یادگیری عوامل مختلف آموزشی، محیطی، روانشناختی و حتی ژنتیکی دخیلاند و شامل نقایص نورولوژیک (عصب شناختی)، تحصیلی، اجتماعی، عاطفی و سازشی میشوند (نریمانی و همکاران، 1391، به نقل از رومن، 1998).
در حوزه روانشناسی، موسیقی را همچون زبانهای رایج دنیا نوعی زبان دانستهاند که مناطق خاص خود را در مغز دارد و همچون زبان، درک آن نیازمند آموزش است (کیهانی و شریعت پناهی،1387). یک تجربه لذت بخش میتواند بیماران را در برابر شرایط ناامید کننده یا ناخوشایند زندگی تأمین و حمایت کند. باتوجه به اینکه بسیاری از دیدگاهها به تأثیر موسیقی به مثابه یکی از روشهای درمان در بهبود عملکرد کودکان دارای اختلال ویژه معتقدند و با نظر به اهمیت موسیقی درمانی، پژوهش حاضر با هدف بررسی این شیوه بر کاهش اختلال یادگیری کودکان انجام میشود.
1-4- اهداف پژوهش:
1-4-1- هدف کلی:
نقش آموزش مبتنی بر موسیقی بر کاهش اختلال یادگیری دانش آموزان پسر پایه سوم ابتدایی شهرستان گیلانغرب در سال 93-92
1-4-2- اهداف فرعی:
1-نقش آموزش مبتنی بر موسیقی بر کاهش اختلال خواندن دانش آموزان ابتدایی شهرستان گیلانغرب.
2- نقش آموزش مبتنی بر موسیقی بر کاهش اختلال نوشتن دانش آموزان ابتدایی شهرستان گیلانغرب.
3- نقش آموزش مبتنی بر موسیقی برکاهش اختلال ریاضی دانش آموزان ابتدایی شهرستان گیلانغرب.
4-نقش آموزش مبتنی بر موسیقی بر کاهش اضطراب اجتماعی دانش آموزان ابتدایی شهرستان گیلانغرب.
5-نقش آموزش مبتنی بر موسیقی بر افزایش شناخت اجتماعی دانش آموزان ابتدایی شهرستان گیلانغرب.
1-5- فرضیههای تحقیق:
1-آموزش مبتنی بر موسیقی در کاهش اختلالات یادگیری دانش آموزان تأثیر دارد.
2-آموزش مبتنی بر موسیقی در کاهش اختلال خواندن دانش آموزان تأثیر دارد.
3- آموزش مبتنی بر موسیقی در کاهش اختلال نوشتن دانش آموزان تأثیر دارد.
4- آموزش مبتنی بر موسیقی در کاهش اختلال ریاضی دانش آموزان تأثیر دارد.
5- آموزش مبتنی بر موسیقی در کاهش اضطراب اجتماعی دانش آموزان تأثیر دارد.
6- آموزش مبتنی بر موسیقی در افزایش شناخت اجتماعی دانش آموزان تأثیر دارد.
1-6- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها:
1-6-1- تعاریف مفهومی:
موسیقی: شکلی از هنر است که احساس، عاطفه، ادراک و شناخت انسان را بدون نیاز به تکلم و زبان منتقل میکند. استفاده بشر از موسیقی امری آسان و قابل دسترس بوده چون ریتم و ملودی به عنوان دو رکن اساسی موسیقی، در سرشت انسان وجود داشته است (زاده محمدی، 1384).
اختلال یادگیری: کمیته مشورتی ملی برای کودکان معلول آمریکا اختلال یادگیری را چنین تعریف کرده است: اختلال یادگیری یک اصطلاح عام است که به گروه ناهمگنی از مشکلات اطلاق میشود. وجه مشخصه این مشکل وجود مشکلات مهم در کسب و استفاده از تواناییهای شنیدن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن، استدلال و یا تواناییهای ریاضی میباشد (کرک و همکاران،1377، ص 20).
اختلال ریاضی: ناتوانی در انجام مهارتهای ریاضی که با توجه به ظرفیت هوش و سطح آموزش از کسی انتطار میرود (احدی، کاکاوند، 1387).
«خواندن» فرایندی شناختی است که در آن دیدگاههای خواننده و فرایند خواندن ارتباط زیادی با مطلبی که بناست فراگرفته شود، پیدا میکنند. در واقع فرایندی پیچیده و عالی است که اجزای بسیار متفاوتی را در بر میگیرد (خرازی، 1383، ص 171).
1-6-2- تعاریف عملیاتی:
آموزش مبتنی بر موسیقی: آموزشی در قالب کلمات ریتمیک توسط معلم برای بیان و ارائه درس و تکرار آن از جانب دانش آموز برای یادگرفتن مطلب ارائه شده، و استفاده از موسیقی بی کلام برای ایجاد انگیزه و هیجان در دانش آموزان.
دانش آموزان با اختلال یادگیری: شامل دانش آموزانی میشوند که در پایه سوم ابتدایی در حال تحصیل هستند که دارای هوش طبیعی و حواس سالم (بینایی، شنوایی و …) با مراجعه به دفترچه سلامت آزمودنیها میباشند و برمبنای پرسشنامه اختلال یادگیری، اختلال دانش آموزان مورد تأیید باشد.
اختلال ریاضی: ناتوانی در انجام مهارتهای ریاضی، سؤالات 16، 18، 19 و 20 پرسشنامه مشکلات یادگیری کلورادو این اختلال را اندازه گیری میکند. دانش آموز در پایان بتواند محاسبات ریاضی را به درستی انجام دهد و بتواند در آزمون نمره قبولی را کسب کند.
اختلال خواندن: دانش آموز در خواندن کند است و هنگام خواندن کلمات را اشتباه و جابجا میخواند. سؤالات 2 تا 6 پرسشنامه مشکلات یادگیری کلورادو این اختلال را اندازه گیری میکند.
اختلال نوشتن: دانش آموز با ناتوانی در بیان نوشتاری کلمات، همچنین نوشتههایش آشفته، کثیف و بدخط میباشد. سؤالات 1 و 14، 15 پرسشنامه مشکلات یادگیری کلورادر این اختلال رااندازه گیری میکند.
اضطراب اجتماعی: سؤالات 6، 8، 12، و 13 پرسشنامه مشکلات یادگیری کلورادو این اختلال را اندازه گیری میکند.
شناخت اجتماعی: سؤالات 7، 9، 10، 11 و 17 پرسشنامه، این اختلال را اندازه گیری میکند.
فصل دوم
ادبیات وپیشینه پژوهش
1-2- مقدمه:
از سال 1950 به بعد، توجه مربیان، روانشناسان و پزشکان به گروه خاصی از کودکان و آموزش آنها معطوف گشت، که از نظر جسمی و مغزی دارای هیچ گونه عارضهٔ مشخصی نیستند، ولی دچار نارساییهای ویژه یادگیری و گاهی اوقات نابهنجاریهای رفتاری میباشند. متخصصان آموزشی با بسیاری از کودکان روبه رو میشوند که دچار اختلالات یادگیری هستند ولی علم پزشکی هیچ گونه علامتی از نابهنجاریهای عصبی، یا ضایعات مغزی در آنها نمییابد. این گونه کودکان با وجود هوش بهنجار در یک یا چند زمینه مانند: خواندن، نوشتن، سخن گفتن، فهم ریاضی و غیره دچار ناتوانی یا اشکالات یادگیری هستند (نادری، نراقی، 1382، ص 11-12). با اینکه وضعیت کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری، به تازگی مورد توجه قرار گرفته است اما علاقه در این زمینه پیشینهای طولانی دارد. به رغم وجود پیکرهٔ گستردهای از ادبیات خاص اختلالات یادگیری، میزان بسیار اندکی از اطلاعات جامع در زمینهٔ راههای درمانی مؤثر بر کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری در دست است؛ در حقیقت هنگامی که دکتر «دوریس جانسون» در سال 1987 تحقیق درباره اختلالات یادگیری را برای کنفرانس بین المللی ناتوانیهای یادگیری خلاصه کرد، متوجه شد که از چهار صد پژوهش موجود تنها پنج درصد از آنها مرتبط با درمان بوده است (بارابارا و همکاران، 1381، ص 93-94). کنترل رفتار جهت توسعه مهارتها و یادگیری در افراد دچار ناتوانی یادگیری ضروری است. موسیقی همراه با نظم و ساختار توام میتواند به عنوان تقویت کنندهای جهت تسهیل رفتار و کنترل تحریکات استفاده میشود (زاده محمدی، 1380). رشته موسیقی درمانی در حقیقت یکی از شاخههای علوم درمانی است که در آن «موسیقی درمانگر» مانند پزشک که از دارو یا وسایل جراحی استفاده میکند، از موسیقی و فعالیتهای گوناگون همراه با موسیقی به عنوان ابزار درمانی استفاده مینماید (نعمتیان، 1378، ص 134).
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.