پایان نامه بررسی اختلالات خواب در ميان دانشجويان پزشكي و غير پزشكي
مقدمه:
خواب، بخش عادي از زندگي ما بحساب مي آيد كه به ندرت به ماهيت آن توجه ميكنيم .
هنگامي كه خوب به اين مسأله بيانديشيم ، در مييابيم كه خوابيدن عملي واقعاً شگفتانگيز است . در طول خواب ماهشياري و كنترل اعمال و افكارمان را از دست مي دهيم و اين اتفاقي است كه اگر در بيداري براي ما رخ دهد بسيار وحشتناك خواهد بود . با اين وجود هر شب اين اتفاق روي ميدهد و ماميخوابيم . (خواب در حفظ سلامت جسم و روان نقش حياتي دارد تقويت سيستم ايمني بدن ،ترميم نورونها و حفظ كارآمدي سيستم عصبي ، سازماندهي يادگيري و حافظه، رشد كودكان و نوجوانان %80 هورمون رشد حين خواب ترشح ميشود ) از نقشهاي عمده خواب هستند( اتكينسون و همكاران 1384،70-366)
خواب يكي از نيازهاي فيزيولوژيكي انسان است در صورتي كه رفع اين نياز در فردي با مشكل مواجه شود ممكن است دچار انواع اختلالات جسمي ،رواني گردد . ماهيت خواب و كيفيت آن در قرون و اعصار مختلف با توجه به پيشرفتهاي هر زمان خاص به انحاء گوناگون مورد بررسي واقع شده است .
يكي ازمسائلي كه در ارتباط با خواب و خوابيدن ، همواره مطرح بوده است اختلالاتي است كه در آن رخ ميدهد روانشناسان همواره در پي كشف علل ،ماهيت و درمان اين اختلالات بودهاند و روشهاي گوناگوني براي غلبه بر اين اختلالات طراحي كردهاند . بيخوابي ، پرخوابي ، راه رفتن در خواب ، حرف زدن در خواب ، حملههاي خواب ،خوابزدگي ، وحشتهاي شبانه ، كابوسها و غيره انواع اختلالات رايجي هستند كه درخواب طبيعي ايجاد مشكل ميكنند (بخشايش : نوشتهي مورين 1379، 90-81 )
مقدمه :
خواب ، فرايندي است كه مغز براي كارايي بهتر به آن نياز دارد . اهميت اختلالات خواب از نظر عموم به خوبي درك نشده است. گر چه اشخاص مبتلا به مشكلات و اختلالات خواب نااميدانه درجستجوي كمك بر مي آيند .
خواب در واقع دورهاي از استراحت است و جزء نيازهاي روزانهي بشر ميباشد . يونانيان باستان نياز به خواب را خداي خواب : هيپنوز[1]، فرزند تيرگي و شب ، و برادر مرگ كه نيروي او در كل بشريت ادامه دارد ، ميناميدند .
آنان معتقدند بودند كه اين نيرو چنان زياد است كه حتي خدايان تسليم آن ميشوند .
از زماني كه بشر به ياد دارد همواره خواب و ماهيت رمزآلود آن مورد توجه بوده است .
در قديم بعضي خواب را حد واسط مرگ و بيداري مي دانستند برخي معتقد بودند كه فعاليتهاي مغزي درخواب متوقف ميشود .
امروزه نيز سوالاتي چون ، چرا ميخوابيم ؟ – آيا خواب به خاطر استراحت و به منظور تجديد قواي بدني است ياخير ؟ و يا اينكه كمبود خواب و كاهش مدت زمان آن و همچنين بروز اختلالات خواب ، چگونه بر زندگي بشر تاثير دارد ذهن دانشمندان را به خود مشغول داشته است .
در اين امر ،كه بيخوابي و بروز مشكلات خواب ، بر روي آدمي بيتاثير نيست ، شكي وجود ندارد .
ولي آنچه دانشمندان حيطهي روانشناسي را درگير اين موضوع نموده آن است كه اين اختلالات بر كاركرد بهينهي آدمي ، چه تاثيراتي دارند.
بيان مسئله :
خواب يكي از نيازهاي اساسي انسان است و طبق نظر اكثر پژوهشگران خواب داراي كاركرد تعادلي و ترميمي مي باشد . و در تقسيم درجهي حرارت و حفظ انرژي بدن اهميت اساسي دارد .
خواب طبيعي جهت عملكرد مناسب لازم ميباشد ، به نحوي كه اختلالات خواب مي تواند تاثير مستقيمي بر عملكرد رواني شغلي و تحصيلي فرد داشته باشند .
به نظر مي رسد تغيير و اختلال در سيكل خواب شبانهي افراد ، باعث ايجاد تداخل در فعاليتهاي درسي و سطح بهينهي كاركرد آموزشي آنان ميگردد .
اين امر بخصوص در ميان دانشجويان رشتههاي پزشكي به دليل فعاليتهاي عملي مانند گذراندن واحدهاي درسي بيمارستاني مي تواند ، تاثير بيشتري داشته باشد .
آنچه باعث شد كه پژوهشگر به بررسي اختلال خواب به عنوان ، پايان نامه بپردازد وجود ملاكهاي زير است :
- مطالعه و دانش قبلي پژوهشگر پيرامون تاثير اختلال خواب برعملكرد تحصيلي دانشجويان
- وجود پيش فرضهاي اوليه پيرامون شيوع اختلالات خواب در بين دانشجويان
- نبود اطلاعات و آمار دقيق پيرامون چگونگي شيوع اين اختلال در بين دانشجويان دانشگاه
- ارتباط مشخص خواب با سلامت رواني افراد و بروز اختلالات رواني
باتوجه به اينكه ، انتظار مي رود كه اختلالات خواب در ميان دانشجويان شيوع داشته باشد ،
پژوهشگر قصد بررسي اين اختلالات در ميان آنان و نيز مقايسهي پراكندگي شيوع اختلالات خواب در ميان دانشجويان پزشكي و غير پزشكي ،دارد .
اين امر به منظور آن است كه انتظار مي رود شيوع اختلالات خواب در بين دانشجويان پزشكي بيشتر باشد .
به اين منظور ، دانشجويان پزشكي و پيراپزشكي نمونههاي تحقيق هستند كه در محيط دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران پزشكي مورد تحقيق قرار مي گيرند .
اين تحقيق توسط گردآورندهي پايان نامه (زهرا نصيري ) در سال تحصيلي 87-86 انجام مي گيرد .
روش گردآوري اطلاعات بصورت تصادفي و ابزار آن پرسشنامه مي باشد .
پيشينهي پژوهش :
تاريخچهي موضوع پژوهش
خواب و رويا ، اين دو پديدهي شگفتانگيز چون رازي ناگشودني از آغاز آفرينش و پيدايش انسان انديشمند[2]انديشهي او رامشغول داشته است . با اين وجود از چند دههي پيش ، كوششي شايسته براي گشودن اين راز به كار نرفته بود .
گذشته از معماي خواب طبيعي گروه بيشمار گرفتاران به بيخوابي و ديگر اختلالات ، خواب نيز به درمان درست نياز داشتند و اين بررسي علمي و تجربي را در اين باره ايجاب مي كرد .
با كشف ديمنت[3] در سال 1957 و ژوده [4] در سال 1959 از 2 مرحلهي مهم پوليگرافيك خواب ، REM[5] و NONREM و همچنين توصيف ديمنت از بخش زماني اين 2 مرحله ، انقلابي در مورد شناخت از خواب و شرح واقعي تري از دورههاي 24 ساعته زندگي به عمل آمد ( معنوي فدايي 65) بررسي پديدهي خواب در جانوران ، پژوهش دقيق آزمايشگاهي دربارهي اختلالات خواب ، ساخت داروهاي موثر برخواب و دانستن پيوستگي خواب REM با ديدن رويا ، هر يك گامي به جلو در راه شناخت اين پديدههاي شگرف شد . در واقع انگيزهي اساسي براي گسترش پژوهش در مورد خواب در سه دههي اخير ،كشف ارتباط بين ديدن رويا و مرحله ي حركات سريع چشم (REM) بوده است .
پيش كسوتان پژوهش خواب ،نخست با سايكوفيزيولوژي رويا آغاز كردند و سپس به كل خواب علاقهمند شدند. در سال 1982 فعاليت الكتريكي مغز انسان براي اولين بار توسط HANSBERGER روانپزشك آلماني به ثبت رسيد .
در سالهاي 39-1937 در دانشگاه هاروارد پايههاي شناخت امواج مغزي درخواب توضيح داده شد.
حال ديگر تصور بر اين نبود كه در موقع خواب فعاليتهاي مغزي بطور كامل خاموش ميشود . بلكه برعكس در موقع خواب امواج مغزي به امواج آهسته و هماهنگي تبديل ميگردد .
در دههي 50 ميلادي براي اولين بار دانشمندان به ثبت امواج خواب در تمام طول شب پرداختند. و متوجه شدند كه تغييرات نوار مغز انسان درخواب از يك روند ثابتي پيروي ميكند.
در دههي 60 ثبت خواب شبانه ، در انسان در سطح تحقيقي آغاز شد و اين تحقيقات را ميتوان پدر تستهاي پلي سمنوگرافي[6] يا تست خواب امروز ناميد .
در همين زمان بود كه بيماري (ناركو پسي )[7]و اختلالات امواج مغز شناخته و نيز اولين كلينيك ناركوپسي در دانشگاه استنفورد[8] توسط ديمنت تاسيس گرديد . (خليلي 1384، 21-15)
اهداف تحقيق :
اهداف كلي : بررسي ميزان اختلالات خواب در دانشجويان پزشكي و غير پزشكي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران پزشكي . در سال تحصيلي 87-86
اهداف ويژه :
- تعيين ميزان اختلال خواب در دانشجويان پزشكي
- تعيين ميزان اختلالات خواب دردانشجويان غير پزشكي
فرضيات پژوهش :
1- ميزان اختلال خواب در بين دانشجويان دختر و پسر متفاوت است .
2- ميزان اختلال خواب بين دانشجويان غير پزشكي بيشتر است .
3- ميزان اختلال خواب بين دانشجوياني كه معدل بالاي 15 دارند كمتر است .
4- ميزان اختلال خواب دانشجويان پزشكي انترن و استارژ بيشتر از دانشجويان علوم پايه است .
اهميت پژوهش :
نظر به اينكه كيفيت و الگوي خواب دانشجويان بر كيفيت تحصيلي و آموزشي و نيز عملكرد آنان در حيطههاي حرفهاي تاثير بسزايي دارد ، تحقيق در حيطهي اختلالات خواب ، ساعات و كيفيت آن در بين اين قشر ، اهميت مييابد .
در طول دوران دانشجويي ، ماهمواره شاهد گزارشاتي از دانشجويان مبني بر كمبود ساعات خواب آنان وتاثيرات آن بر روي شادابي و سرزندگي صبحگاهي آن هستيم .
اين بيخوابي در كاهش يادگيري دانشجويان و افت عملكرد آنها ، از طريق خواب آلودگي حين حضور در كلاس درس تاثير مستقيم دارد .
اين شكايت كه دانشجويان گاهي درساعات اوليهي صبح از كسلي و خمودگي رنج ميبرند و حتي گاهي به چرتهاي كوتاه مدت فرو مي روند از سوي اساتيد نيز شنيده ميشود .
توجه به موارد بالا ، ما را بر آن داشت كه بر روي شيوع اين اختلال و تاثير آن بر عملكرد دانشجويان تحقيقاتي صورت دهيم. لازم به ذكر است كه به بررسيهانشان ميدهد كه دراين زمينه تحقيقات و مطالعات كاربردي صورت نگرفته و از نتايج آنها آمار دقيقي در دسترس نيست . لذا نتيجهي اين تحقيق ميتواند به صورت آماري مدون و كاربردي در خدمت مسئولين و اساتيد محترم قرار گرفته تا از شيوع اختلالات خواب و چگونگي آن در بين دانشجويان آگاهي كسب كنند.
متغيرها :
مستقل : رشتهي تحصيلي
وابسته : اختلالات خواب
ناخواسته : 1) وجود بيماريهاي جسماني 2) مصرف داروها يا مواد روانگردان
3) وجود استرس يا تنش درمحيط كار 4) وجود اختلالات خانوادگي
5) مصرف سيگار 6) اعتياد به مواد مخدر
روش انجام پژوهش :
روشي كه دراين تحقيق ،مورد استفاده قرار ميگيرد ، روش علي مقايسهاي[9] يا پس رويدادي است .
اين روش هنگامي مورد استفاده قرار ميگيرد كه اجراي متغير آزمايشي و كنترل آزمايشي آنها ميسر نيست . ( دلاور، 1384، 206)
در اين تحقيق نيز ، بررسي ميزان اختلالات خواب در بين دانشجويان پزشكي و غير پزشكي عنواني است كه به دليل وقوع آن در گذشته ،امكان اجراي آزمايشي و تغيير و كنترل متغيرهاي آن در زمان حال وجود ندارد .
محيط پژوهش :
- حجم نمونه : برابر با تعداد 30 نفر از دانشجويان پزشكي و 30 نفر از دانشجويان غير پزشكي است .
- روش نمونهگيري :
دراين تحقيق ، پژوهشگر از روش نمونهگيري در دسترس استفاده كرده است . اين امر به دليل گسترده نبودن جامعه ي آماري ،و در دسترس بودن نمونهها و اعضاي آن مي باشد .
ابزار تحقيق :
وسيله ي گردآوري اطلاعات ، در اين پژوهش پرسشنامه است .
پرسشنامهي مورد نظر ، به منظور بخش اختلالات خواب و با نام GLOBAL SLEEP ASSESSMENT ، قبلاً در قالب 11 سوال و با منظوري مشابه ، مورد استفاده قرار گرفته بود .
در پژوهش حاضر ، پژوهشگر با همكاري استاد راهنما ، با حفظ چارچوب كلي و با افزايش تعداد سوالات ، آن را مورد استفاده قرار داده است .
اين پرسشنامه ، در پايان نامهي دكتراي مغز واعصاب پژوهشگر ديگري نيز استفاده شده و پايايي آن 87% معين گرديده است .
روشهاي تجزيه و تحليل دادهها :
در اين پژوهش ، از روش تجزيه و تحليل عليت براي تحليل دادهها استفاده ميشود .
روشهاي آماري مورد استفاده :
روشهاي آماري در اين تحقيق ، آمارهاي توصيفي ، تحليلي بوده كه براي توصيف و تفسير و نيز آزمون فرضيات طرح شده در ابتداي پژوهش ، مورد استفاده قرار ميگيرند .
محدوديتهاي تحقيق :
عواملي كه در روند اجراي اين تحقيق محدوديت ايجاد ميكنند به شرح زير است :
- عدم همكاري اساتيد براي توزيع پرسشنامههاي بين دانشجويان حاضر در كلاس
- مشكل در دسترسي به دانشجويان انترن و استارژ به علت عدم حضور در دانشگاه
- عدم همكاري دانشجويان در تكميل فرم پرسشنامه و داشتن دقت و توجه كافي به آن
تعريف واژهها :
- كيفيت خواب
نظري : به احساس رضايت از خواب ، چگونگي احساس بعد از بيدار شدن ازخواب از لحاظ ايجاد توانبخشي اطلاق ميشود .
عملي : سنجش فاكتورهاي ذكر شده در بالا ، توسط پرسشنامه كه در اين تحقيق مورد بررسي قرار ميگيرد .
2- ساعت خوابيدن : ساعت رفتن به بستر
3- ساعت بيدار شدن : ساعت برخواستن
4- اشكال در تداوم خواب : وقتي است كه شخصي چندين بار در طول شب از خواب ميپرد .
5- بيخوابي : ناتواني در رفتن به خواب ، همراه بيداريهاي غير طبيعي است .
6- پرخوابي : افزايش مدت خواب به همراه خواب آلودگي مكرردر طول روز.
7- نهفتگي خواب ، دورهي زماني از هنگام رفتن به بستر تا شروع خواب
[1] .hypnose
[2] Homo sapiens
[3] .Dement
[4] .Jouvet
[5] .ReM= Rapid eye Movement
[6] .poly somnography
[7] .narcholapsia
بيماري كه فرد دچار خواب آلودگي شديد است و دچار حملات غير قابل مقاومت خواب ميشود .
[8] Stanford
[9] .Causal – comparative
زهرا –
عالی
زهرا –
تلان