پایان نامه بررسی ارتباط آیات سوره مباركه« نساء»
فهرست محتوا
چکیده
هدف اصلي اين رساله، بررسي ارتباط آيات سوره مبارکه «نساء» است تا روشن شود، اگرچه آياتي که در اين سوره هستند، به ظاهر در بعضي مقاطع گسسته به نظر میرسند ولي به اقتضاي نزول آنها از سوي خداوند حکيم، نظمي حکيمانه و کاملاً منطقي بر آيات آن حکمفرماست. درگام اول موضوعات سوره جستجو شده و اصلیترین خطوط ارتباطي، در نه خط ارتباطي مهم دسته بندي شده است که عبارتند از؛ توحید، نبوت، مخالفان حق (کفار، مشرکان، منافقان)، قوانين تکويني، قيامت، احکام، اهل کتاب، مومنان و جهاد. در گام دوم هريک از خطوط مذکور به صورت مستقل و با زير مجموعههای خاص خود بررسي شده و در آخرين قدم از طريق بررسي اين خطوط و با توجه به احتمال خط ارتباطي پنهان که در پارهای از سورههای قرآن قابل استنباط است، شبکه ارتباطي سوره «نساء» جستجو گرديده و در موارد ضروري به بيان، نقد و بررسي آراء مفسران نيز اقدام شده است.
کلید واژهها:
قرآن، سوره نساء، ارتباط آیات،تناسب آيات، خط ارتباطی، شبکه ارتباطی، هدف یا اهداف سوره نساء، سياق آيات، غرض سوره، پيوستگي آيات، چينش آيات، رابطه حکيمانه، نظم ايات.
فهرست مطالب
- 1-کليات ……………………………………………………………………………………1
- 1-1- طرح مسئله و هدف تحقیق… 2
- 1-2- ضرورت و اهمیت…. 2
- 1-3- پیشینه. 2
- 1-4- فرضیه ها 6
- 1-5- روش….. 6
- 1-6- اصطلاحات… 6
- 1-6-1- خط ارتباطی… 6
- 1-6-2- شبکه ارتباطی… 6
- 1-6-3- نقاط تلاقی… 7
- 1-6-4- لفافه ها 7
- جدول 1- بخش 2-1-1- تقسيم بندي دسته هاي اصلي و فرعي خط ارتباطي« توحيد و ساير ويژگيهاي خداوند». 12
- جدول 2- بخش2-1-1- تقسيم بندي دسته هاي اصلي و فرعي خط ارتباطي« توحيدوساير ويژگيهاي خداوند». 14
- نمودار بخش 2-1-1- نقاط تلاقي خطوط فرعي… 16
- 2-1-1- بررسی خط ارتباطی اول« توحید و ساير ويژگيهاي خداوند». 17
- 2-1-1-1- اعتقاد توحيدي… 17
- 2-1-1-2- ارائه دلايل و براهين توحيدي… 17
- 2-1-1-2-1- رب و خالق… 17
- 2-1-1-2-2- مالکيت مطلق الهي… 18
- 2-1-1-3- ساير ويژگيهاي خداوند.. 19
- جدول 1- بخش 2-1-2-تقسيم بندي دسته هاي اصلي و فرعي خط ارتباطي« احکام». 22
- جدول 2- بخش 2-1-1-تقسيم بندي دسته هاي اصلي و فرعي خط ارتباطي «احکام». 24
- نمودار بخش 2-1-1- نقاط تلاقي خطوط فرعي… 26
- 2-1-2- بررسی خط ارتباطی دوم «احکام». 27
- 2-1-2-1- احکام شرعی… 27
- 2- حدود زنا 27
- 3- ارث… 27
- 4- کفالت ايتام. 27
- 5- نماز. 27
- 6- طهارت(تيمم) 27
- 7- کفاره قتل خطا 27
- 8- جهاد. 27
- 9- معاملات و مبادلات… 28
- 10- شهادت و گواهي… 28
- 11- نحوه رابطه با کافران.. 28
- 12- حفظ جان مردم. 28
- 2-1-2-1-1- احکام نکاح.. 28
- 2-1-2-1-1-1- ازدواج.. 28
- 2-1-2-1-1-2- مهریه. 33
- 2-1-2-1-1-3- سرپرستی در نظام خانواده. 35
- 2-1-2-1-1-4- نشوز زنان.. 36
- 2-1-2-1-1-5- نشوز مردان.. 37
- 2-1-2-1-1-6- طلاق.. 37
- 2-1-2-1-2- حدود زنا 38
- 2-1-2-1-2-1- حد زناي محصنه. 38
- 2-1-2-1-2-2- حد زناي غيرمحصنه. 39
- 2-1-2-1-2-3- حد زناي کنيزان.. 39
- 2-1-2-1-3- ارث… 39
- 2-1-2-1-3-1- تشريع قانون ارث و تاکيد بر آن.. 40
- 2-1-2-1-3-2- اجراي حکم ارث بعد ازانجام وصيت واداي دين ميت…. 40
- 2-1-2-1-3-3- حکم ارث فرزندان.. 41
- 2-1-2-1-3-4- حکم ارث پدر و مادر. 41
- 2-1-2-1-3-5- ارث بردن زن و شوهر از يکديگر. 42
- 2-1-2-1-3-6- ارث برادران و خوهران.. 43
- 2-1-2-1-3-7- ارث بردن برادران و خوهران مادري… 43
- 2-1-2-1-3-8- ارث برادران و خوهران پدري يا پدري و مادري… 44
- 2-1-2-1-4- کفالت ايتام. 44
- 2-1-2-1-5- نماز. 46
- 2-1-2-1-6- تيمم.. 48
- 2-1-2-1-7-کفاره قتل خطا 49
- 2-1-2-1-8- جهاد. 50
- 2-1-2-1-9- معاملات و مبادلات… 51
- 2-1-2-1-10- شهادت و گواهي… 51
- 2-1-2-1-11- نحوه رابطه با کافران.. 51
- 2-1-2-1-12- حفظ جان مردم. 53
- 2-1-2-2- احکام اخلاقي… 53
- جدول 1 بخش 2-1-3 ؛ تقسیم بندی دسته های اصلی و فرعی خط ارتباطی مخالفان حق… 62
- جدول 2 بخش 2-1-5 ؛ تقسیم بندی دسته های اصلی و فرعی خط ارتباطی مخالفان حق… 63
- نمودار بخش2-1 – 5 ؛ نقاط تلاقی خطوط فرعی… 65
- 2-1-3- بررسي خط ارتباطی سوم؛ مخالفان حق (کافران، منافقان، مشرکان) 66
- 2-1-3-1- ويژگيهاي مخالفان حق… 66
- 2-1-3-2- نحوه برخورد با مخالفان حق… 70
- 2-1-3-2-1- نحوه برخورد رسول (ص) با مخالفان حق… 70
- 2-1-3-2-2- نحوه برخورد مومنان با مخالفان حق… 70
- 2-1-3-3- پيامد اعمال.. 71
- 2-1-3-3-1- دنيوي… 71
- 2-1-3-3-2- اخروي… 71
- جدول 1بخش 2-1-4- تقسیم بندی دسته های اصلی و فرعی خط ارتباطی اهل کتاب… 73
- جدول 2 بخش 2-1-4- تقسیم بندی دسته های اصلی و فرعی خط ارتباطی اهل کتاب… 74
- نمودار بخش 2-1-4- نقاط تلاقي خطوط فرعي… 76
- 2-1-4- بررسی خط ارتباطی چهارم« اهل کتاب». 77
- 2-1-4-1- ويژگيها و اعمال اهل کتاب… 77
- 2-1-4-1-1- ويژگيها و اعمال يهوديان.. 77
- 2-1-4-1-2- ويژگيها و اعمال مسيحيان.. 81
- 2-1-4-1-3- ويژگيها واعمال مومنان اهل کتاب… 84
- 2-1-4-2- پيامد اعمال اهل کتاب… 85
- 2-1-4-2- 1- دنيوي… 85
- 2-1-4-2- 2-اخروي… 85
- جدول 1بخش 2-1-5؛ تقسیم بندی دسته های اصلی و فرعی خط ارتباطی قوانین تکوینی… 88
- جدول 2بخش2-1-5: تقسیم بندی دسته های اصلی و فرعی خط ارتباطی « قوانین تکوینی ». 90
- نمودار بخش2-1-5؛ نقاط تلاقی خطوط فرعی… 92
- 2-1-5- بررسی خط ارتباطی پنجم «قوانین تکوینی». 93
- 2-1-5-1- پيامد اعمال.. 93
- 2-1-5-1-1- مومنان.. 93
- 2-1-5-1-2- مخالفان حق… 99
- 2-1-5-2- بودن خير کثير در بسياري از امور ناخوشايند.. 105
- 2-1-5-3- ضابطه مندي مشيت الهي… 106
- 2-1-5-3-1- ضابطه مندی مشیت الهی در بخشش گناهان.. 106
- 2-1-5-3-2- ضابطه مندي مشيت الهي در تزکیه انسانها 106
- 2-1-5-4- بي فايده بودن فرار از مرگ…. 106
- 2-1-5-5-کردار انسان ها علت بديهايي که به وي مي رسد و رسيدن همه نيکيها از طرف خداوند.. 107
- 2-1-5-6- شريک بودن امر کننده به اعمال نيک يا بد، در عواقب عمل… 107
- 2-1-5-8- وجود داشتن همه عزت ها تنها در نزدخداوند.. 107
- 2-1-5-9- استبدال.. 108
- 2-1-5-10- عدم موفقيت کافران براي تسلط بر مومنان حقيقي… 108
- 2-1-5-11- موجود بودن همه پاداش ها تنها در نزد خداوند.. 109
- جدول 1بخش 2-1-6- ؛ تقسیم بندی دسته های اصلی و فرعی خط ارتباطی ( نبوت ) 111
- جدول 2 بخش 2-1-1: تقسیم بندی دسته های اصلی و فرعی خط ارتباطی ( نبوت) 113
- نموداربخش 2-1-1: نقاط تلاقی خطوط فرعی… 115
- 2-1-6-بررسي خط ارتباطي ششم « نبوت». 116
- 2-1-6-1- وظايف انبياء در برابر مردم. 116
- 2-1-6-2- وظايف مردم در برابر انبياء. 116
- 2-1-6-3- مصاديق انبياء. 117
- 2-1-6-3-1- حضرت عيسي(ع) 117
- 2- 1-6-3-2-حضرت موسي(ع) 118
- 2-1-6-3-3- حضرت ابراهيم(ع) 118
- 2-1-6-3-4- يازده پيامبر ديگر. 118
- 2-1-6-3-5- حضرت رسول(ص) 118
- 2-1-6-3-5-1- وظايف رسول (ص) در برابر مردم. 118
- 2-1-6-3-5-1-1- در يافت و ابلاغ وحي الهي… 118
- 2-1-6-3-5-1-2- انذار و تبشير. 119
- 2-1-6-3-5-1-3- بيان احکام. 119
- 2-1-6-3-5-1-4- قضاوت… 120
- 2-1-6-3-5-1-5- تشويق به انجام وظايف…. 120
- 2-1-6-3-5-2- وظايف مردم در برابر رسول(ص) 121
- 2-1-6-3-5-2- 1- ايمان به رسول(ص) 121
- 2-1-6-3-5-2- 2- اطاعت از رسول (ص)و تسليم فرمان ايشان بودن.. 121
- 2-1-6-3-5-2-3- ايمان به قرآن کريم و تدبر در آن.. 122
- جدول 1بخش 2-1-7 : تقسیم بندی دسته های اصلی و فرعی خط ارتباطی قيامت…. 125
- جدول 2 بخش 2-1-7 : تقسیم بندی دسته های اصلی و فرعی خط ارتباطی قيامت…. 126
- نموداربخش 2-1-1: نقاط تلاقی خطوط فرعی… 128
- 2-1-7- بررسی خط ارتباطی هفتم؛ « قيامت». 129
- 2-1-7-1- فلسفه قيامت…. 129
- 2-1-7-2- ويژگي قيامت…. 129
- 2-1-7-3- شاهدان قيامت…. 129
- 2-1-7-4- وصف حال گناهکاران در قيامت…. 130
- 2-1-7-5-حسابرسي اعمال.. 131
- 2-1-7-5-1- مباني حسابرسي اعمال.. 131
- 2-1-7-5-2- پيامد اعمال.. 131
- 2-1-7-5-2-1- پيامد اعمال مومنان.. 131
- 2-1-7-5-2-2- پيامد اعمال مخالفان حق (منافقان، کافران، مشرکان، کافران اهل کتاب) 133
- جدول1 بخش 2-1 – 8 :تقسیم بندی دسته های اصلی فرعی خط ارتباطی « مومنان». 139
- جدول2 بخش 2-1-8 :تقسیم بندی دسته های اصلی فرعی خط ارتباطی « مومنان». 140
- نموداربخش 2- 1- 8-؛ نقاط تلاقي خطوط فرعي… 142
- 2-1-8- بررسی خط ارتباطی هشتم«مؤمنان». 143
- 2-1-8-1- ويژگيهاي مومنان.. 143
- 2-1-8-2- پيامد اعمال.. 146
- جدول1 بخش 2-1-9 :تقسیم بندی دسته های اصلی فرعی خط ارتباطی جهاد و هجرت… 148
- جدول2 بخش 2-1-9 :تقسیم بندی دسته های اصلی فرعی خط ارتباطی جهاد و هجرت… 149
- نموداربخش 2-1-9 ؛ نقاط تلاقي خطوط فرعي… 151
- 2-1-9- بررسی خط ارتباطی نهم«جهاد و هجرت». 152
- 2-1-9-1- تشريع جهاد. 152
- 2-1-9-2- اهداف جهاد. 152
- 2-1-9-2-1- از بين بردن مظاهر ظلم و ستم.. 152
- 2-1-9-2-2- نجات ستم ديدگان.. 153
- 2-1-9-2-3- بهره مندي از اجر عظيم.. 153
- 2-1-9-3- مومنان سست ايمان و جهاد. 153
- 2-1-9-3-1- اعتراض برفرمان جهاد. 153
- 2-1-9-3-2- داشتن انگيزه هاي مادي براي جهاد. 155
- 2-1-9-3-3- پندارهاي باطل در مورد علت پيروزيها و شکست ها 155
- 2-1-9-3-4- پخش شايعات… 156
- 2-1-9-4- هجرت… 156
- 2-1-9-4- 1- اهميت هجرت در اسلام. 156
- 2-1-9-4- 2- برکات هجرت در راه خدا 157
- جدول1بخش 2-2: شبکه ارتباطی… 159
- نموداربخش2-2: نقاط تلاقی خطوط… 164
- 2-2-بررسي ارتباط شبکه اي خطوط… 165
- 2-2-1- نحوه اتصال خط ارتباطي احکام با خط ارتباطي توحيد و قوانين تکويني… 165
- 2-2-2- نحوه اتصال خط ارتباطي احکام و توحيد باخط ارتباطي مخالفان حق و قوانين تکويني… 202
- 2-2-3- نحوه اتصال خط ارتباطي مخالفان حق و توحيد با خط قيامت و نبوت… 210
- 2-2-4- نحوه اتصال خط ارتباطي اهل کتاب باتوحيد و نبوت و قوانين تکويني… 211
- 2-2-5- نحوه اتصال خط اهل کتاب با خط قيامت و خط قوانين تکويني… 220
- 2-2-6- نحوه اتصال خط احکام و خط نبوت با خط مومنان وخط مخالفان حق و خط قوانين تکويني… 220
- 2-2-7- نحوه اتصال خط جهاد و خط قوانين تکويني با خط مومنان و خط مخالفان حق… 228
- 2-2-8- نحوه اتصال خط مخالفان حق و خط جهاد باخط توحيد و خط نبوت و خط قوانين تکويني… 231
- 2-2-9- نحوه اتصال خط قوانين تکويني و خط توحيد با خط مومنان و خط مخالفان حق… 235
- 2-2-10- نحوه اتصال خط مومنان و خط توحيد و خط قوانين تکويني با خط مخالفان حق و خط جهاد. 236
- 2-2-11- نحوه اتصال خط احکام وخط توحيد با خط مومنان و خط جهاد و خط قوانين تکويني… 240
- 2-2-12- نحوه اتصال خط توحيد وخط مومنان و خط مخالفان حق با خط قيامت…. 242
- 2-2-13- نحوه اتصال خط مومنان وخط جهاد با خط توحيد و خط قيامت و خط قوانين تکويني… 242
- 2-2-14- نحوه اتصال خط جهاد و خط قوانين تکويني و خط مومنان با خط توحيد وخط نبوت و خط مخالفان حق… 244
- 2-2-15- نحوه اتصال خط احکام وخط مخالفان حق وخط نبوت با خط مومنان و خط جهاد وخط قوانين تکويني… 247
- 2-2-16- نحوه اتصال خط نبوت و خط مخالفان حق با خط توحيد وخط قوانين تکويني… 248
- 2-2-17- نحوه اتصال خط مومنان وخط مخالفان حق و خط توحيد با خط قيامت و خط قوانين تکويني… 251
- 2-2-18- نحوه اتصال خط قوانين تکويني با خط توحيد و خط مخالفان حق… 254
- 2-2-19- نحوه اتصال خط توحيد با خط مخالفان حق… 256
- 2-2-20- نحوه اتصال خط مخالفان حق با خط قيامت…. 260
- 2-2-21- نحوه اتصال خط مومنان وخط قيامت وخط اهل کتاب با خط توحيد وخط قوانين تکويني… 260
- 2-2-22- نحوه اتصال خط مومنان با خط توحيد.. 263
- 2-2-23- نحوه اتصال خط نبوت وخط احکام وخط توحيد با خط قوانين تکويني و خط مومنان.. 265
- 2-2-24- نحوه اتصال خط توحيد با خط قوانين تکويني… 270
- 2-2-25- نحوه اتصال خط مومنان وخط احکام با خط توحيد و خط مخالفان حق… 272
- 2-2-26- نحوه اتصال خط مخالفان حق وخط نبوت وخط توحيد وخط قيامت با خط مومنان وخط قوانين تکويني… 273
- 2-2-27- نحوه اتصال خط جهاد و خط مخالفان حق و خط قيامت با خط قوانين تکويني وخط مومنان وخط توحيد.. 275
- 2-2-28- نحوه اتصال خط توحيد و خط مومنان با خط احکام. 276
- 2-2-29- نحوه اتصال خط مخالفان حق وخط اهل کتاب با خط نبوت وخط قوانين تکويني و خط توحيد.. 278
- 2-2-30- نحوه اتصال خط اهل کتاب با خط نبوت و خط قيامت…. 282
- 2-2-31- نحوه اتصال خط اهل کتاب وخط قيامت با خط توحيد وخط احکام. 283
- 2-2-32- نحوه اتصال خط نبوت و خط احکام و خط توحيد با خط قوانين تکويني و خط مومنان.. 286
- نتیجه گیری… 289
- منابع و مأخذ.. 290
طرح مسئله و هدف تحقیق
از آنجا که مسئله ارتباط آیات بين سورههای قرآن کريم از زمانهای دور موافقان و مخالفانی داشته است و هر کدام از ايشان دلایلی برای اثبات نظر خود ارائه کردهاند، لذا در این راستا میتوان سؤلات زیر را مطرح کرد؛
- آیا بین آیات سوره نساء ارتباطی تنگاتنگ وجود دارد؟
- آیا سوره نساء اهداف مشخصی را دنبال میکند؟ و میتوان این اهداف را از رهگذر بررسی ارتباط آیات این سوره شناسایی کرد؟
پاسخگویی به این گونه سؤالات و جستجوی آن از رهگذر اثبات فرضیههای مربوطه، هدف این تحقیق به شمار میرود.
1-2- ضرورت و اهمیت
شأن یک متن که با علم الهی نازل شده و در اختیار بشر قرار گرفته است اقتضاء دارد آکنده از ارتباط و انسجام حکیمانه باشد و این گونه تحقیقات هریک گامی کوچک برای به تصویر کشیدن این حقیقت بزرگ میباشد.
1-3- پیشینه
به طور کلی مسئلهي تناسب آیات و سور در قرآن کریم و لزوم و يا عدم لزوم ارتباط از ديرباز مورد اختلاف بوده است؛ عدّهاي همچون شوکاني منکر وجود اين ارتباط هستند؛[1] آلوسي ارتباط هر آيه را با ما قبل در جايي لازم ميداند که بر ما قبل آن عطف شده باشد؛[2] علّامهي طباطبايي نيز موجب ارتباط را تنها در سورههايي ميداند که يکباره نازل شدهاند و يا در آياتي که پيوستگي آنها روشن است[3]. در کتاب روش شناسی تفسیر نیز در این رابطه آمده است که تحقق سیاق آیات منوط به دو شرط میباشد؛ 1- ارتباط صدوری یا پیوستگی در نزول، 2- ارتباط موضوعی. [4]
به هرحال تردیدی نیست که خداوند حکيم و خبير پيش از وقوع حوادث مختلف از آنها آگاهي داشته است و طبعاً قرآن در علم الهی مجموعهاي به هم پيوسته و واحد بوده است و نزول تدريجي آن بر اساس حکمتهايي صورت گرفته است: (وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَي النَّاسِ عَلي مُکثٍ وَ نَزَّلْناهُ تَنْزِيلاً)[5] بنابراين نبايد تدريجي بودن نزول قرآن موجب شود که اين پيوستگي مورد غفلت قرار گيرد، از طرف دیگر این مفسران ميان وجود ارتباط با آگاهي از ارتباط، تفاوتي قائل نشدهاند.
«نخستین کسی که در مورد وجه تناسب آیات به ظاهر غیر مرتبط و نیز مناسبت میان سـورههای قرآن به بحث جدی پرداخته است، «ابوبکر نیشابوری» (324 م) است که در بغداد به این بحث میپرداخته و عالمان بغداد را به خاطر نا آگاهی از این علم سرزنش میکـرده است. پس از وی بسیاری از مفسران به اختصار یا تفصیل در این موضوع سخن راندهاند از قبیل:
1- «ثعلبی» (427 م) در «الکشف والبیان عن تفسیر القرآن»
2- «طبرسی» (548 م) در «مجمع البیان»
3- «فخررازی» ( 606 م) در «مفاتیح الغیب»
4- «احمد بن زبیر» (708 م) در «البرهان فی مناسبة ترتیب سور القرآن»
5- «ابوحیان» (745 م) در «البحر المحیط»
6- «بقاعی» ( 885 م) در «نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور»
7- «عمادی» (982 م) در «ارشاد العقل السلیم الی مزایا الکتاب الکریم»
8- «سیوطی» (911م ) در «تناسق الدرر فی تناسب السور»[6]
در سدههای اخیر نیز شماری از مفسران به این بحث همت گماشته، حتی برخی از آنها در تفسيرشان، محور کار خود را همبستگی آیات و سور قرار دادهاند که در این میان میتوان به «آلوســی، سید قطب، علّامه طباطبایی، حجازی، شلتوت، مراغی، زحیلی و سعيد حوّی» اشاره نمود.[7]
منابعی که به صورت کلی بر روی ارتباط آیات سورهها کار کردهاند به سه دستهی کتاب، پایاننامه و مقاله، تقسيم ميشوند که به عنوان نمونه، به برخي از آنها، اشاره میگردد.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.