پایان نامه بررسی مباني معماري مقابر امامزادگان در ايران
مقدمه:
آيين ها و باورهاي عوام از نوع معيشت انسان برخاسته است و از گذشته هاي دور سينه به سينه و نسل به نسل به امروز رسيده و همچنان در بين مردم جاري و ساري است.اين اشكال فرهنگ غير مادي از سوي مردم با تغيير در احوال اجتماع و محيط تغيير شكل داده و باز زايي مي شوند در نهايت احساس هويت ملي را براي جامعه به ارمغان مي آورند.در اين بين برخي از اين آيين ها و باورها در حوزه ي دين قرار دارند ,حوزه اي كه جزء جدايي ناپذير هر فرهنگي است و در فرهنگ مادي و غير مادي ظهور يافته و با نظام هاي مختلف زندگي بشري مانند نظام خانواده , ازدواج و… تعامل دارد و مي توان آن را گسترده ترين نهاد زندگي بشري دانست.
باور داشتهاي مذهبي از اركان هر ديني هستند و در هرجامعه اي بيانگر حقايق معيني كه همه افراد آن جامعه صادقانه به آنها معتقدند.
در فرهنگ ايراني قبل از اسلام و در ديانت زرتشت پيامبر باستاني ايرانيان دستوراتي براي ياد كردن روح در گذشتگان مقرر شده است و اين احترام به مردگان در خاطره ي قومي مردمان اين سرزمين به يادگار باقي مانده است. بعد از ورود اسلام و با توجه به همجواري ايران و موطن اصلي اسلام يعي كشورهاي عربستان و عراق فعلي عده ي قابل توجه اي از نوادگان پيامبر اكرم (ص) كه از جور حاكمان زمان خود به ستوه آمده بودند به اين ديار سفر كرده و در نقاط مختلف پراكنده شده اند و حضور آنان در بين مردم باعث شد كه خيلي زود با اين امام زادگان انس بگيرند و پس از رحلت ايشان نيز نام و يادشان را گرامي دارند و ارواح آنان را واسط بين خود و خداوند براي كسب حاجاتشان قرار دهند.
لرستان پيشينه ای فراتاريخ دارد ، آثار مادی و معنوی اين سرزمين، نمودگار اين ديرينگی شکوهمند است. در اين سزمين مفرغ و بلوط نيز تعداد زيادي از امام زادگان آرميده اند و حتي در مواردي محل اقامت آن بزرگواران را كه مدتي در آنجا مي زيسته اند به شكل بقعه ساخته اند و مورد تكريم قرار مي دهند و آيين ها و باورهاي خاصي را در ارتباط با آنها دارند.
اين پژوهش شامل پنج فصل مي باشد و تعداد پنج امام زاده موجود در شهرستان خرم آباد مورد بررسي قرار گرفته و سعي بر اين بوده تا سر حد امكان به ديده ها و شنيده ها بسنده شود و از هر نوع قضاوت ارزشي پرهيز شود.بايد توجه داشت كه در اين پژوهش ما به صدق و كذب گزارههاي ديني، باورهاي فرهنگي و به درست وغلط بودن اعتقادات فرهنگي جامعه مورد مطالعه نمي پردازيم.
فصل اول شامل طرح تحقيق است كه در آن اهداف, انگيزه ها,ضرورت, پرسشها , پيشينه و روش تحقيق ذكر شده است .
در فصل دوم بررسي اجمالي از جامعه ي مورد نظر صورت گرفته كه شامل شناخت شهرستان خرم آباد از منظر جغرافيايي و آثار باستاني و تاريخي است.
در فصل سوم تعاريف و نقطه نظرات انديشمندان انسان شناسي و جامعه شناسي درباره ي بنيان هاي اديان ابتدايي و تعريف دين بيان شده و از نظريات كاركردگرايي و انسان شناسي نمادين و تفسيري به منظور تحليل آيين ها و باورهاي مذهبي استفاده شده است.
فصل چهارم به شناخت امام زاده هاي شهرستان خرم آباد از منظر تاريخي, شجره شناسي, مكان جغرافيايي و معماري حرم آنها و نيزآيين ها و باورهايي كه در باره هريك از آنها در بين مردم منطقه از گذشته ها تا كنون وجود داشته اختصاص دارد.
نهاﻳﺘﴽ در فصل پنجم به تجزيه و تحليل مردم شناختي يافته هاي پژوهش پرداخته شده است.
بي شك اين پژوهش نيز به نوبه ي خود داراي كاستي هايي است كه اميد است با راهنمايي اساتيد فرزانه مرتفع گردد.
1-1 اهداف پژوهش:
به طور كلي مي توان اهداف اين پژوهش را به دو گروه كلي و جزئي تقسيم كرد.
هدف كلي: تحليل مردم شناختي امام زاده هاي شهرستان خرم آباد (آئين ها و باورها)
هدف جزئي:
۱.شناخت آداب و رسوم و باورهاي مذهبي و عاميانه مردم ساكن در اين منطقه
٢.شناخت و بررسي تاثيرات باورهاي مذهبي بر فرهنگ و زندگي آنان
۳.شناخت انگيزه هاي زيارت
1-2روش پژوهش:
نظر به اين كه اين مطالعه بر اساس الگوي مطالعاتي مردم شناسي انجام مي شود و موضوع مربوط به محل هاي خاصي يعني امام زاده ها مي باشد سعي شده است از روش مشاهده مستقيم مشاركتي كه روشي ژرفانگر است استفاده شودو چرا كه “مردم نگاري عمقي مبتني بر ملاحظه دقيق و عميق يك قبيله است كه بايد در عين حال كامل و جامع بوده و هيچ داده اي را از ياد نبرد.”(عسگري خانقاه 1373 ص 88). مي توان گفت اين شيوه بهترين روش براي مطالعه جامعه ي مورد تحقيق است.
علاوه بر اين روش از روش كتابخانه اي و بررسي اسنادي و نيز مصاحبه به روش باز استفاده شده است
1-3 ابزارهاي پژوهش:
در اين پژوهش از ابزارهايي همچون دوربين عكاسي و فيلمبرداري و ضبط صوت نيز استفاده شده است.
1-4 پيشينه ي پژوهش:
در مورد موضوع مورد تحقيق پژوهش هاي در باب برخي از امامزاده ها در شهر مختلف ايران انجام شده كه عبارتند از :
۱.هليا بهرامي در پايان نامه كارشناسي خود تحت عنوان “تفسير معنا شناختي زيارت امام زاد ها در عقايد مردم(مطالعه موردي امام زاد عينعلي و زينعلي)”به راهنمايي دكتر اميليا نرسسيانس كه در سال ١۳٨۶ در دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران به اين نتيجه رسيده است كه آستان امام زادگان به عنوان يك نهاد معنوي-فرهنگي يك نهاد واسطه اي رفتارها آداب رسمها و نيز تابوهاي ويژه اي را ايجاد مي كند و با ايجاد يك فضاي خاص قدسي زمان قدسي و كنشهاي مخصوص را از جانب زائرين به همراه دارد.اين ارتباط قدسي ميان فضا و زائرين با يك انگيزه شخصي ايجاد مي شود كه از نياز هاي متعارض كنشگران ناشي مي شود.
٢.محمود رضائي صفر در پايان نامه ي خود در مقطع كارشناسي ارشد دردانشكده علوم اجتماعي و روانشناسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركز به راهنمائي جناب آقاي دكتر فرجاد با نام ” تحليل مردم شناختي گرايش مردم به امام زاده ها و اماكن مقدس شهرستان زرن” علل فرهنگي گرايش مردم به امام زاده ها و اماكن مقدس را از ديدگاه مردم شناختي مورد بررسي قرار داده است و رفتن به اين اماكن را از لحاظ رواني تامين كنند ينوعي احساس آرامش روحي در زائر مي داند.
۳.رباب صادقي نژاد در پايان نامه كارشناسي به نام “باورها كنشهادر يك فضاي قدسي(امام زاده صالح ابن موسي الكاظم ع )اين طور بيان مي كند كه يك چنين مكان مقدسي شامل يك زمان خاص كنش خاص و فضاي خاص خود است.آنچه تحت عنوان دين و مذهب از آن نام مي بريم به ارتباط هاي معنوي معنا مي دهد ارتباطي كه بين كنشگر و فضا وجود دارد ارتباطي روحاني است.
۴.سارا پويا در پايان نامه ي كارشناسي ارشد در دانشگاه آزاد اسلامي واحد اراك با عنوان” بررسي باور هاي مردم شناختي امام زاده عبدالله و آمنه خاتون شهر اراك ” از جمله كاركردهاي باورها را كاهش از خود بيگاگي و رسيدن به اصل خويش مي داند. به نظر او همان طور كه روايت شده مي توان به حبل الله دست يازيد تا از گزند آفات در امان بود. از اين رو گرايش به ائمه و توكل به خدا انسان را صبور مي سازد و سبب مي شود كه با تائيد باورها به خدا دل ببند.
۵.منصور يوسفي جولندان در پايان نامه كارشناسي ارشد خود در دانشكد ه علوم اجتماعي و روان شناسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركز با راهنمايي جناب آقاي دكتر عسگري خانقاه تحت عنوان “نقش زيارتگاه ها در زندگي اقوام تالش به اين نتيجه رسيده است كه ايجاد آرامش روحي و رواني براي انسان ويژگي خاصي را براي اين بقاع متبركه در نزد مردم رقم زده و پيوند ناگسستني مردم با اين اماكن مقدس روحيه ي دين مداري و اميد واري را تقويت كرده است.
۶.سرور وخشوري در پايان نامه كارشناسي ارشد خود در در دانشكده علوم اجتماعي و روان شناسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركز با راهنمائي جناب آقاي دكتر سپهر با نام” بررسي اعتقادات و باورهاي مذهبي شهرستان اردبيل”به اين نتيجه رسيده است كه انسانها به علت عدم شناخت از طبيعت و چگونگي برخورد با مشكلات زندگي در ابعاد مختلف نياز به كسب آرامش روحي و قدرت و انرژي لازم براي مبارزه تلاش دارد و در اين راستا باورها به كمك او مي شتابند.
1-5 ضرورت پژوهش:
در زمينه تحليل مردم شناختي امام زاده ها كه از جمله اماكن مقدس در ايران هستند پژوهش هايي اندك انجام شده و بخصوص در شهرستان خرم آباد بنده هيچ نوع پژوهشي را نيافتم كه انجام شده باشد و با توجه به نقش تعيين كننده ي باورها و آيين هاي مذهبي در زندگي انسانها هرگونه مطالعه در اين موارد مي تواند راهگشا باشد و در شناخت كلي دين به منظور” بالا بردن فهم ما از نقش دين در جامعه تحليل اهميت و تاثير دين بر تاريخ بشري و شناخت جلوه هاي گوناگون دين و نيروهاي اجتماعي تاثير گذار و شكل دهنده آنهابه ما كمك كند.در هر صورت آنچه هست لزوم پرداخت به اين مقوله ضرورتي انكار ناشيدني است.
1-6 پرسشهاي پژوهش:
١.چه نوع آيين هايي در اين اماكن برگزار مي شود و چه هدفي را دنبال مي كند؟
٢.چه نوع باورهاي نسبت به هريك از اين امام زاده ها در بين مردم اين منطقه وجود دارد؟
۳ .مردم چه چيز هايي را به عنوان نذي به امام زاده ها تقديم مي كنند؟
۴.چه رواياتي در بين مردم در باره اين امام زاده ها حكايت مي شود؟
۵. مردم چه باورهاي درباره شفا بخشي اين امام زاده ها دارند؟
۶.به غير از ضريح امام زاده چه نمادهاي مقدسي در ارتباط با امام زاده وجود دارد ؟
٧. چه نمادهاي مذهبي (اشياء و اعمال)در ميدان تحقيق(امام زاده هاي شهرستان خرم آباد)ديده مي شود و اين نمادها از چه معنا بخشي برخوردار مي باشند؟
٨. چه تفاوت هايي را مي توان از گذشته تا به حال در آيين ها و باور مردم مشاهده كرد؟
۹. آيا مي توان براي اين آيين ها و باورها كاركرد هايي را قائل بود؟
1-7 كليد واژه ها:
– آيين ها و آداب اجتماعي:
اين اصطلاح براي نشان دادن رفتارهايي كه بر طبق عرف و عادت صورت مي گيرد به كار مي رود ليكن آيين ها و آداب اجتماعي به كار برد و رعايت عادات وعرف در بعد مادي آنان نظر دارد (بيرو آلن ١۳۶۶ص۳۶۴)
– امام زاده :
يعني فرزند يا نواده يكي از امامان دوازده گانه يا شخصي كه بلافاصله يا به واسط كم از نسل امام باشد.مقبره اي كه در آن امام زاده مدفون است.( دهخدا, علي اكبر, ۱۳۴۵)
– باورها :
جامعه شناسان باورها را در معنايي خاص و در جهت مشخص ساختن مجموع تصورات جمعي به كار مي برند كه در جامعه اي معين بون آن كه مورد سنجش قرار گرفته باشند و يا آن كه افراد با اتكاي به خرد خويش آنان را پذيرفته باشند به عنوان امور حقيقي مورد قبول قرار گرفته اند.باورها مي توانند از عقيده اي مشترك كه همگان آن را به عنوان امري مسلم تلقي مي كنندگرفته تا باورهاي دقيقا ديني كه اساس آن بر پذيرش مقام و اهميت امر عيني استوار است در بر گيرند.(بيرو آلن ١۳۶۶ص ٣١).
– حاجت :
به معناي خواهش مراد و آرزويي است كه شخص خواهان رسيدن به آن است. ( دهخدا, علي اكبر, ۱۳۴۵)
– زيارت :
زيارت از زياده عربي (مصدر) به مشاهده اماكن متبرك و بقعه ها رفتن و دعايي كه به عنوان تشرف باطني براي امام ها و امام زاده ها و اولياء خوانند. ( دهخدا, علي اكبر, ۱۳۴۵)
– قرباني :
قرباني يا قربان در لغت به معناي هر چيزي كه به وسيله آن به سوي خداوند تقرب پيدا كنند, آنچه كه در راه خدا تصدق مي كنند مثل گاو, گوسفند و شتر كه در راه خدا بكشند و گوشت آن را پخش كنند.(عميد, حسن ,١۳۶٢).
– مقدس:
نيرويي است كه مي تواند منشاءخير يا شر باشد.اساسا عنصري خلاق بارور و نيرو بخش است كه فضيلت آن تقديس هر آن چيزي است كه به آن نزديك مي شود,چيزي كه حرمتش واجب است (پيام يونسكو شماره256 ص10)
– نذر :
به معني عهد كردن, پيمان كردن, به گردن گرفتن چيزي يا كاري را بر خويش واجب كردن است. ( دهخدا, علي اكبر, ۱۳۴۵)
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.