پایان نامه بررسی نقش رمان های عاقلانه عامه پسند بر رفتار ارتباطی
مقدمه
رمان هاي عاشقانه همواره در طول تاريخ مورد علاقه و توجه قشر وسيعي از خوانندگان بوده است. به خصوص زنان و دختران نوجوان هميشه از مخاطبين اصلي رمان هاي عاشقانه محسوب شده اند.
اصولاً مقولة عشق براي نوجوانان پديدة هيجان انگيزي ست و آنان به اين موهبت خدادادي در سن بلوغ نگاه ويژه و تازه اي پيدا مي كنند. و در اين ميان رمان هاي عاشقانه مي توانند جوابگوي قسمتي از ذهن پر از سؤال آنها باشند، سؤالاتي كه بخش اعظم آن حول موضوع عشق، جنس مخالف، ازدواج و…. مي باشد.
نوجوانان در اين دوران روياهاي شيرين و خيال پردازي هاي خاص سن خود را دارند و اين رمان ها در راستاي همان روياهاي شيرين و تقويت كنندة آنها مي باشند و اين مورد يكي از جذابيت هاي اصلي اين گونه رمان ها براي نوجوانان مي باشد.
البته رمان هاي عاشقانه به خودي خود مشكلي ايجاد نمي كنند، بلكه آموزش عشق به نوجوانان از طريق مطالعه رمان مي تواند يكي از رسالت هاي اين هنر محسوب شود. اما مشكل از آنجا آغاز مي شود كه رمان هايي كه غالباً در دست نوجوانان مي باشد و برايشان جذابيت دارد، تحت عنوان رمان هاي عاشقانة عامه پسند جاي مي گيرند كه نه مناسب سن نوجوانان مي باشد و نه قالب ادبي مناسبي دارند.
اين گونه رمان ها با نثر ساده و روان، چارچوب ها و كليشه هاي خود از عنوان و موضوع تكراري كتاب ها گرفته تا پايان بندي هاي خوش و يا ناخوش قراردادي سعي در به تصوير كشيدن زندگي هاي عاشقانة غلو شده اي را دارند كه غالباً دروغين، ساختگي و دور از واقعيت هستند. كتاب هايي كه به جاي به تصوير كشيدن مفهومي صحيح و واقعي از لطافت عشق، تصويري به شدت اغراق شده و دروغين از عشق را ارائه مي دهند كه نه تنها كمك آموزشي به نوجوان نمي كند بلكه باعث رويابافي بيشتر نوجوان مي شود و تصويري غير واقعي از مقولة ازدواج و جنس مخالف، ….. در ذهن او ايجاد مي كند كه بسيار با دنياي واقعي متفاوت است. و مي تواند باعث پیامدهایی همچون افت تحصيلي، تمايل دانش آموز به ازدواج زودهنگام (قبل از اتمام تحصيلات متوسطه)، و ديگر پيامدهايي شود كه نتيجة اين روياسازي ها مي باشد.
و اين موارد مي تواند براي ذهن خلاق و جستجوگر نوجواني كه بايد در همين سن و سال با مفهوم اصيل عشق آشنا شود تا بتواند توشه اي درست براي آيندة خود به همراه داشته باشد، كمي مشكل ساز و خطرآفرين مي باشد. رمان هاي عاشقانة عامه پسند مي توانند تصويري دروغين و ساختگي از مفاهيم زيبا و اساسي عشق، ازدواج و… را پيش روي چشمان نوجوان به نمايش بگذارند كه مشكل از همين جا آغاز مي شود….
فصل اول
بیان مسئله
ادبیات داستانی، قدمتی به درازای حضور انسان در عرصة هستی دارد. انسان از همان آغاز، وقایع بیرونی را از دریچة چشم و ذهن خویش می دید و هنگام روایت آن رنگی از تخیّل بر آن
می زد (عسگری، 1387، 9).
اما از زمان پیدایش رمان تاکنون بیش از 3 قرن نمی گذرد،ولی طی همین دوران نه چندان طولانی، رمان به یکی از تأثیرگذارترین عناصر زندگی بشر تبدیل شده است. رمان با ساخت ساده و قابل فهم خود سخت ترین و انتزاعی ترین مسائل انسانی را برای همه اقشار جامعه بازگو می کند؛ مسائلی که گاه از چشم تیزبین علومی چون فلسفه و جامعه شناسی نیز پوشیده مانده است (اینترنت،1).
رمان از پرطرفدارترین گونه های ادبی در جهان می باشد، به خصوص رمان های عامه پسند که در ایران نیز همیشه از پرطرفدارترین و پر فروش ترین کتابها می باشند.
در ایران عمدتا شاهد تالیف رمان های عاشقانه ی عامه پسند هستیم و ژانر حاکم بر فضای عامه پسند نویسی ، ملودرام است و نویسندگان ما اغلب به تأسی از محبوب ترین نویسندگان عامه پسند خارجی مانند دانیل استیل و سیدنی شلدون، داستان های عاشقانه روایت می کنند
(رضایی،به پژوه،1386،44).
در این میان دختران نوجوان از طرفداران اصلی رمان های عاشقانه ی عامه پسند محسوب
می شوند.
شاید این گونه نیز می توان برداشت کرد که مابین دختران نوجوان و خیال پردازی هایشان و خرید و مطالعه این کتاب ها ارتباطی وجود دارد. می شود تصور کرد که دختران نوجوان هرکدام خودشان را جای شخصیت های دلخواه رمان های مورد علاقه ی خود می گذارند؛ تصور می کنند، تخیل می کنند، بغض می کنند، ذوق می کنند (عبدلی،1386، 49) و بدین طریق احساسات و هیجاناتی را که بر اثر دوران بلوغ در خود پنهان دارند را آشکار کرده و به گونه ای استرس ها و اضطراب های درونی خود را تخلیه می کنند.
این دسته از رمان ها ، با محوریت موضوعات عاشقانه، نثر ساده و روان و پایانی خوش، جوابگوی قسمتی از نیازهای نوجوانان هستند که بر اثر دوران بلوغ جسمی و جنسی،نیازهاو مشغله های ذهنی جدیدی پیداکرده اند.
نوجوانان در دوران بلوغ به مقولاتی نظیر عشق، جنس مخالف و ازدواج با نگاهی تازه برخورد
می کنند. بحران هویت را تجربه می کنند و ترس و اضطراب از آینده ای مبهم بر آنها غلبه پیدا می کند. در این میان رمان های عاشقانه، تصویری از زندگی عاشقانة آرمانی (که البته چندان با واقعیت همخوانی ندارد) را برای نوجوانان به نمایش می گذارد که شاید کمی از اضطراب های آنها را می کاهد و به برخی از سئوالات ایجاد شده در ذهن آنها جوابگو می باشد.
همچنین باید در نظر داشت که دختران نوجوان براساس شرایط خاص جسمی، روحی، اجتماعی و…. خود بیشتر در معرض رویابافی و خیال پردازی های عاشقانه هستند و رمان های عاشقانه به آنها فرصت و سوژه های جدیدی برای غرق شدن در رویاپردازی های عاشقانة دوران نوجوانی را می دهد.
این نکته که با توجه به سن حساس دختران نوجوان،رمان های عاشقانه ی عامه پسند
(که به وفور در اختیار آنها می باشد)،تا چه حد می تواند بر آنها تاثیر منفی بگذارد؛به گونه ای که بر دامنه ی خیال بافی و رویا پردازی شان دامن بزند،باعث تمایل و تفکرشان به ازدواج زودهنگام شود،باعث گوشه گیری و دور شدن آنها از فعالیتهای گروهی (که در جهت پر کردن اوقات فراغتشان انجام می دهند )شود،مطالعات آزاد آنها را از سمت ادبیات جدی تر (آثار ادبی بزرگ ایران و جهان)به سمت ادبیات عامه پسند سوق دهد ،باعث افت تحصیلی شان بشود و… انگیزه ی اصلی شروع این تحقیق محسوب می شود.
لذا با توجه به مسائل مطرح شده تحقیق حاضر به بررسی نقش رمان های عاشقانه ی عامه پسند بر رفتارهای ارتباطی دختران دبیرستانی می پردازد.
اهمیت و ضرورت تحقیق
در جامعه ای که اکثریت آن را نوجوانان و جوانان تشکیل می دهند توجه به نیازهای این قشر آینده ساز کشور بسیار مهم می باشد. به خصوص نوجوانان دبیرستانی که به علت طی کردن دوران بلوغ، در سن مهم، حساس و سرنوشت سازی به سر می برند. دورانی که در آن نوجوانان مشکلات و دغدغه های بسیاری پیدا می کنند. از جمله مشکلاتی مانند : بحران هویت، گوشه گیری و انزواطلبی، تخیل گرایی و افت تحصیلی و دغدغه هایی نظیر فکر کردن به امر ازدواج و جنس مخالف. نوجوانان برای کسب اطلاعات بیشتر از مسائلی که دغدغه های ذهنی آنها شده است و آنها را به دنیای بزرگترها نزدیکتر می سازد، راههای مختلفی را امتحان می کنند؛ دیدن فیلم های رمانتیک ، مطالعة رمان های عاشقانه و…. از این قبیل روش ها می باشند. نوجوانان با خواندن اینگونه رمان ها تصویری از آینده را برای خود ترسیم می کنند که با واقعیت های جامعه تطابق ندارد و تجسمی است از زندگی رویایی و غیر واقعی.
در این دوران، توجه کردن به مسائلی که می تواند بر الگوپذیری و هویت یابی نوجوانان تأثیرگذار باشد، بسیار مهم است.یکی از مواردی که بخصوص برای دختران نوجوان بسیار جذاب می باشدمطالعه رمان های عاشقانه است و آنها که در بحبوبة سال های بلوغ هستند معمولاً از مخاطبان اصلی این ژانر از رمان ها محسوب می شوند. رمان هایی با محوریت موضوع عشق، که می توانند در مقطعی از سن این دختران نوجوان، نقش حساس و مهمی را ایفا کنند. نقش الگو و بارور کنندة تخیلات سردرگم دورة حساس بلوغ.
اهداف تحقیق
در این تحقیق برآنیم که به بررسی نقش رمان های عاشقانه ی عامه پسندبر رفتارهای ارتباطی دختران دبیرستانی (سه سال اول دبیرستان، سه رشتة ریاضی، تجربی و انسانی) در سطح منطقة 5 تهران بپردازیم، تا مشخص شود این رمان ها چه تأثیری می توانند بر روی رفتار ارتباطی و نوع نگرش دختران نوجوان نسبت به مسائل مختلفی که در اطراف آنها می گذرد، داشته باشند.
زیرا ادبیات عامه پسند (با تأکید بر رمان های عاشقانة عامه پسند) با آثار ضعیف و حتی گاه مبتذلش می تواند بر روی عامه مردم به خصوص دختران نوجوان که آماده الگوپذیری از محیط اطرافشان هستند، تأثیرات مخربی بگذارد. شاید بتوان با تحقیق ویادآور شدن آثار سوء اینگونه رمان ها و همچنین حمایت از آثار قوی در این حیطه، به رشد و نمو رمان های خلاقانه تر و سالم تر کمک کرد و با آگاه کردن نهادهای مسئول و خانواده ها از تأثیرات عمیق رمان های عامه پسند برافکار فرزندانشان، آنها را در برخورد با این مسأله یاری داد. تا بتوانند فرزندان نوجوانشان را در جهت انتخاب کتابی مناسب و تغذیه درست معنوی روح کنجکاوشان کمک کنند.
قلمرو تحقیق
جامعه آماری در این تحقیق از میان دختران دانش آموز سه سال اول دبیرستان مدارس روزانه (دولتی وغیر انتفاعی)، در رشته های ریاضی، تجربی و انسانی در سطح منطقه 5 تهران می باشد.
سوالات تحقیق
سوال اصلی تحقیق : آیا میان مطالعه ی رمان های عاشقانه ی عامه پسند و الگوپذیری دختران نوجوان، تغییر رفتار و نگرش آنها به ویژه نسبت به خود ،خانواده و محیط اطراف شان رابطه ای وجود دارد؟
– آیا بین مطالعه رمان های عاشقانه ی عامه پسند و تمایل دانش آموزان به تخیل گرایی (معمولا به صورت تخیلات عاشقانه)، رابطه ای وجود دارد؟
– آیا بین مطالعه رمان های عاشقانه و تمایل دانش آموزان به ازدواج زودهنگام، رابطه ای وجود دارد؟
– آیا بین مطالعه رمان های عاشقانه و افت تحصیلی دانش آموزان، رابطه ای وجود دارد؟
– آیا بین مطالعه رمان های عاشقانه و تشدید تمایل دانش آموزان به گوشه گیری و انزواطلبی، رابطه ای وجود دارد؟
– آیا میان مطالعه رمان های عاشقانه و افزایش علاقمندی آنان به مطالعات آزاد، رابطه ای وجود دارد؟
فرضیات تحقیق
فرضیه اصلی تحقیق: به نظر می رسد میان مطالعه ی رمان های عاشقانه ی عامه پسند و الگوپذیری دختران نوجوان، تغییر رفتار و نگرش آنها به ویژه نسبت به خود ،خانواده و محیط اطرافشان ،رابطه وجود دارد.
– به نظر می رسد بین مطالعه رمان های عاشقانه ی عامه پسند و تمایل دانش آموز به تخیل گرایی (معمولا بصورت تخیلات عاشقانه)، رابطه وجود دارد.
– به نظر می رسد بین مطالعه رمان های عاشقانه و تمایل دانش آموزان به ازدواج زودهنگام، رابطه وجود دارد.
– به نظر می رسد میان مطالعه ی رمان های عاشقانه در طول دوران تحصیل و افت تحصیلی دانش آموزان، رابطه وجود دارد.
– به نظر می رسد بین مطالعه رمان های عاشقانه و تشدید تمایل دانش آموزان به گوشه گیری و انزواطلبی، رابطه وجود دارد.
– به نظر می رسد بین مطالعه ی رمان های عاشقانه و افزایش علاقمندی آنان به مطالعات آزاد، رابطه وجود دارد.
سوالات فرعی
– آیا بین رشته تحصیلی دانش آموزان و علاقه آنها به رمان رابطه ای وجود دارد؟ (در این تحقیق سه رشته ی ریاضی، تجربی و انسانی در نظر گرفته شده است.)
– آیا بین وجود مشکلات عاطفی و مشاجرات خانوادگی (به خصوص بین پدر و مادر) و علاقه دانش آموزان به مطالعه رمان های عاشقانه رابطه ای وجود دارد؟
فرضیات فرعی
– به نظر می رسد بین رشته ی تحصیلی دانش آموزان (ریاضی، تجربی و انسانی) و علاقه ی آنها به مطالعه رمان رابطه وجود دارد.
– به نظر می رسد میان علاقه دانش آموزان به خواندن رمان های عاشقانه و وجود مشکلات عاطفی در درون خانواده (مشاجرات پدر و مادر) رابطه وجود دارد.
تعریف مفاهیم
مفاهیم اساسی تحقیق
تعریف، عملیاتی متغیرهای تحقیق
- نقش : نقش در این تحقیق مترادف با تأثیر در نظر گرفته شده است؛ یعنی تأثیر مطالعة رمان های عامه پسند بر رفتارهای ارتباطی دختران دبیرستانی.
اینگونه نیز می توان گفت : آیا مطالعه رمان های عامه پسند بر رفتارهای ارتباطی دختران نوجوان دبیرستانی (رفتارهایی نظیر نگاه او به آینده، تحصیلات، جنس مخالف ،ازدواج و…) تأثیر گذار بوده است یا خیر.
- رمان های عاشقانه ی عامه پسند :رمان هایی که بر پایه ی مضمون عشق و حوادث عاشقانه نوشته شده باشند ،اما فاقد استانداردها و ارزشهای هنری هستند و یکسری کلیشه ها در آنها کاربردهای فراوانی دارد؛ از قبیل : سوژه ها و داستان های عاشقانه ی تکراری ، شخصیت پردازی های تک بعدی و ساده ،پایان های خوب و رویایی ،اسامی و طرح های روی جلد مشخص و تکراری و … .
- الگو پذیری: شخصیت های واقعی یاشخصیت های نمادین (مانند شخصیت های کارتونی یا
داستانی ) را الگو و سرمشق قرار دادن و تقلید رفتارهای آنها. - خیالبافی: خیالبافی یکی از اشکال خواب یا رؤیا (در شب یا روز است) که طی آن شخص اعمال خاصی را در پندار خود انجام می دهد. خیالبافی نقش مهمی در زندگی، خصوصاً در شرایط ناکام کنندة تجربة روزانه دارد.(اکبری،1381،71)
- تخیل: تعریف تخیل از نظر روان شناسی بدینگونه است: تخیل به عنوان فعالیت ذهنی فرآور است که در برابر برگردان، باز فرآوری یا به طور دقیق تر، در برابر روند بازفرآوری یا تکرار اطلاعات به دست آمده از سوی فرد قرار دارد (اکبری،1381،71) .
- تخیلات عاشقانه:منظور از تخیلات عاشقانه تصاویر و داستان های عاشقانه ای می باشد که نوجوانان (بخصوص دختران نوجوان)،در پندار خود تجسم می کنند.
- ازدواج زودهنگام:تشکیل زندگی مشترک قبل ازبه اتمام رساندن تحصیلات متوسطه و رسیدن به سن قانونی.
- افت تحصیلی: منظور از افت تحصیلی «کاهش عملکرد تحصیلی دانش آموز از سطحی رضایت بخش به سطحی نامطلوب است.» (بیابانگرد،1384،210).
- گوشه گیری و انزواطلبی:منظور رفتار آن دسته از نوجوانانی می باشد که علاقه ای به شرکت در کار جمعی ندارند و تنهایی را به بودن در جمع ترجیح می دهند.
- مطالعات آزاد:مطالعه کتاب یا رمان های غیر درسی.
- رشته تحصیلی:رشته تحصیلی در دبیرستان به سه شاخه ی علوم ریاضی ،علوم تجربی وعلوم انسانی تقسیم می شود که دانش آموزان بر اساس علاقه و استعداد خود یکی از این سه رشته را انتخاب می کنند.
- مشکلات عاطفی:مشکلاتی که بر اثر مشاجرات خانوادگی بخصوص بین پدر و مادر شکل می گیرد که در نتیجه ی آن نوجوان دچار احساس کمبود محبت و نا امنی عاطفی می شود.
– معنای لغوی نقش:
شکل،تصویر،صورت،شکل کسی یا چیزی را کشیدن(جمع:نقوش)
(اینترنت،2)
– معنای لغوی تاثیر:
اثر و نشان گذاشتن در چیزی،نفوذ کردن(اینترنت،2).
– رمان : داستان بلندی که به نثر نوشته شده و شامل رویدادهای زندگی بشری است(صدری افشار، 1382،671 ).
– داستانی که به نثر نوشته شود و شامل حوادثی ناشی از تخیل نویسنده باشد و آن اقسامی دارد. رمان آموزشی (تعلیماتی). داستانی شامل مطالب علمی، طبیعی و فلسفی.
رمان پلیسی. داستانی حاکی از حوادث مربوط به دزدی، جنایت و کشف آنها توسط کارآگاهان زبردست.
رمان تاریخی. داستانی که اساس آن مبتنی بر وقایع تاریخی باشد.
رمان عشقی. داستانی که شالودة آن بر عشق نهاده شده باشد (معین،1380،1674- 1673) .
رمان ، متنی روایتگر و داستانی است که در قالب نثر نوشته می شود. کلمه ی رمان از زبان آلمانی وارد زبان فارسی شده است . رمان در فارسی قالب ادبی مدرنی به شمار می رود (اینترنت،3).
–عامه پسند:
مورد پسند مردم عادی و فاقد تخصص یا ذوق ویژه، توده پسند (صدری افشار، 1382، 885).
–ادبیات عامه پسند :
مفهوم ادبیات عامه پسند در ایران مترادف است با ادبیات سرگرم کننده، ادبیات بازاری،… و فاقد استانداردهای ادبی و ارزش هنری می باشد(اینترنت،4).
–رمان های والا: (رمان های نخبه گرا)
رمان های والا شامل رمان های جدی و نخبه می باشد که در برابر رمان های عامه پسندقرار می گیرد. در رمان های جدی و نخبه گرا ،استانداردها و ارزشهای هنری رعایت می شود و فاقد ویژگیها و جذابیت هایی می باشند که در رمانهای عامه پسند اجرا می شود.
–رفتارهای ارتباطی:
– مجموعه مهارت های رفتاری انسان چه کلامی، چه غیر کلامی که جنبه اکتسابی دارد و به تدریج به واسطة قرار گرفتن در محیط یا جمع فرهنگی خاصی شکل گرفته یا تکامل می یابد.
– مجموعة نگرش های یک آدم نسبت به خود و محیط اش.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.