پایان نامه بررسی کارایی شهرداری های استان آذربایجان غربی با استفاده از تحلیل پوششی داده ها
فهرست محتوا
فهرست مطالب
عنوان صفحه
- چکیده. 1
- فصل اول: کلیات تحقیق.. 2
- 1-1-مقدمه. 3
- 1-2-بیان مساله. 4
- 1-3-اهمیت و ضرورت انجام موضوع تحقیق.. 6
- 1-4-اهداف تحقیق.. 8
- 1-4-1-هدف اصلی.. 8
- 1-4-2-اهداف فرعی.. 8
- 1-4-3-اهداف کاربردی.. 8
- 1-5-سوالات تحقیق.. 9
- 1-5-1-سوال اصلی.. 9
- 1-5-2-سوال فرعی.. 9
- 1-6-فرضیه تحقیق.. 9
- 1-7-تعریف واژه ها و اصطلاحات فنی.. 10
- فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق.. 12
- 2-1-مقدمه. 13
- 2-2- تعریف ارزیابی عملکرد. 14
- 2-3-مدل های ارزیابی عملکرد. 16
- 2-3-1- مدل های ارزیابی مالی شرکتها 17
- 2-3-2- مدل های ارزیابی بهره وری شرکتها 17
- 2-3-3-مدل اثر بخش سازمانی.. 19
- 2-3-4- مدل های تعالی سازمانی.. 19
- 2-3-5-مدل های ارزیابی عملکرد. 20
- 2-4-مفهوم کارایی.. 21
- 2-4-1-انواع کارایی.. 22
- 2-4-1-1- کارایی فنی.. 23
- 2-4-1-2- کارایی تخصصی(قیمت). 23
- 2-4-1-3- کارایی مقیاس… 23
- 2-4-1-4- کارایی اقتصادی.. 24
- 2-4-2- روش های مختلف اندازه گیری کارایی.. 24
- 2-4-2-1- روش های ناپارامتری.. 24
- 2-4-2-2- روش های ناپارامتری.. 25
- 2-5- تحلیل پوششی دادهها 25
- 2-5-1- دو مشخصه اساسی برای مدل تحلیل پوششی دادهها 27
- 2-5-2- بازده به مقیاس الگوی مورد استفاده. 28
- 2-5-3- انواع الگوهای تحلیل پوششی دادهها 28
- 2-5-4- الگوی CCR یا C2R.. 28
- 2-5-5- مدل نسبت CCR و برنامهریزی کسری.. 29
- 2-5-6- مدل مضربی CCR ورودی محور. 32
- 2-5-7- مدل پوششی CCR ورودی محور. 33
- 2-5-8- مدل مضربی CCR ورودی محور اصلاح شده. 35
- 2-5-9- مدلهای CCR خروجی محور. 36
- 2-5-10- الگوی BCC.. 39
- 2-5-10-1-مدلهای BCC ورودی محور. 40
- 2-5-10-2-مدلهای BCC خروجی محور. 43
- 2-5-11- الگوی جمعی.. 45
- 2-5-12- مزایای مدل تحلیل پوششی دادهها 47
- 2-6-شهرداری.. 48
- 2-6-1-تعریف شهرداری.. 48
- 2-6-2-وظائف شهرداری.. 49
- 2-6-3-تاریخچه تاسیس شهرداری.. 50
- 2-6-4-وظایف و اختیارات شهرداری.. 52
- 2-7-سابقه و پیشینه موضوع تحقیق.. 53
- 2-7-1-تحقیقات انجام شده در داخل کشور. 53
- 2-7-2-تحقیقات انجام شده در خارج شده. 58
- فصل سوم: روش شناسی تحقیق.. 61
- 3-1- مقدمه. 62
- 3-2- اهداف تحقیق.. 62
- 3-2-1- هدف اصلی.. 62
- 3-2-2- اهداف فرعی.. 62
- 3-3- فرضیه های تحقیق.. 63
- 3-4-سوالات تحقیق.. 63
- 3-4-1-سوال اصلی.. 63
- 3-4-2-سوال فرعی.. 63
- 3-5- متغیر های ورودی وخروجی.. 63
- 3-6- روش پژوهش… 64
- 3-7-روش جمع آوری دادها 65
- 3-8- روشها و ابزار تجزیه و تحلیل دادهها 65
- 3-9– جامعه آماری، روش نمونهگیری تحقیق.. 82
- 3-9-1-جامعه آماری.. 82
- 3-9-2-نمونه آماری.. 82
- فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها. 83
- 4-1- مقدمه. 84
- 4-2-اطلاعات واحدهای شهرداری.. 84
- 4-3- نحوه گرد آوری داده ها 86
- 4-4- محاسبه کارایی.. 89
- 4-4-1- کارایی واحد ها با استفاده از مدل BCC خروجی محور. 89
- 4-4-2- کارایی واحد ها با استفاده از مدل BCC ورودی محور. 91
- 4-4-3- کارایی واحد ها با استفاده از مدل CCR ورودی محور. 93
- 4-4-4- کارایی واحد ها با استفاده از مدل CCR خروجی محور. 97
- 4-5- مشخص کردن واحدهای الگو. 99
- 4-6- ارایه راهکارهایی برای بهبود واحد های ناکارا 101
- فصل پنجم: نتیجه گیری وپیشنهادات.. 103
- 5-1- مقدمه. 104
- 5-2- نتیجه گیری.. 104
- 5-3- جمع بندی و تفسیر نتایج پژوهش… 105
- 5-4- پیشنهادات برای تحقیقات آتی.. 106
- 5-5- پیشنهادات برای پژوهشگران.. 107
- 5-6- محدودیت های پژوهش… 108
- منابع و مآخذ.. 110
چکیده
ما در این تحقیق به بررسی میزان کارایی واحدهای شهرداری استان آذربایجان غربی پرداختیم. با توجه به اطلاعات به دست آمده از استانداری آذربایجان غربی و تک تک واحدها و تطبیق و ترکیب این اطلاعات با یکدیگر ما در نهایت 18 واحد شهرداری را که اطلاعات کاملی داشتند را برای تجزیه و تحلیل انتخاب کردیم. در تجزیه و تحلیل اطلاعات ما از هر دوروش مرسوم و پرکاربرد در تحلیل پوششی یعنی مدلهای BCC و CCR و همچنین برای هر کدام از این مدلها از دو روش ورودی محور و خروجی محور استفاده کردیم. اهداف این تحقیق عبارتاند از: ارزیابی کارایی شهرداریهای استان آذربایجان غربی، معرفی واحدهای الگو برای واحدهای ناکارا و مشخص کردن میزان کاهش ورودی یا افزایش خروجیها برای واحدهای ناکارا برا رسیدن به مرز کارا برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزارهای Excel و MaxDEA استفاده خواهد شد.
نتایج دو روش نشان داد که در هرکدام از دو روش تعدادی واحد ناکارا وجود دارد. همچنین واحدهای مرجع برای واحدهای ناکارا مشخص گردید. نتایج نشان میدهد که برخی از واحدها برای اینکه کارایی خود را به صددرصد ارتقا دهند بایستی به میزان فاصله کارایی خود با کارایی صددرصد، خروجیهای خود را افزایش دهند. یا ورودیهای خود را کاهش دهند. مدیران واحدهای ناکارا میتوانند باالگوبرداری از واحدهای مرجع درجهت افزایش کارایی، هدف گذاری و برنامه هاواستراتژی های رادرخصوص کارانمودن واحد تحت مدیریت اشان داشته باشند.
کلمات کلیدی: کارایی، شهرداری، آذربایجان غربی، تحلیل پوششی دادهها
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1-مقدمه
مدیران وکالت مالکان را در بهره برداری از داراییهای آنان بر عهده دارند، تا با انباشتن آوردههای افراد متعدد در جهت انجام فعالیت واحد و استفاده مؤثرتر از این داراییها، منافع بیشتری را نصیب مالکان نمایند. از آنجا که مالکان از نتیجه عمل این وکلا منتفع میشوند، لازم است عملکرد آنها را مورد ارزیابی قرار دهند.
مالکان برای کنترل عملکرد مدیران از معیارهایی استفاده میکنند تا مدیریت را تشویق نمایند که به بهترین نحو، منابع آنها را جهت کسب ثروت بیشتر بکار گیرد. در واقع مقصود مالکان استفاده بهینه و مطلوب از منابع کمیابی است که در اختیار مدیران قرار دادهاند. مالکان تمایل دارند منابع محدود خود را در جایی سرمایه گذاری کنند که بیشترین بازده را به ارمغان آورد. در واقع مالکان یا سرمایه گذاران منابع اندک و فرصتهای متعددی پیش رو دارند که با انتخاب یکی از این فرصتها و سرمایه گذاری روی آن، امکان سرمایه گذاری در دیگر گزینهها را از دست میدهند. از طرفی هدف سرمایه گذاران از این کار کسب ثروت و منافع بیشتر است. بنابراین گزینهای را انتخاب میکنند که منافع بیشتری برای آنها به ارمغان آورد و این منافع باید به اندازهای باشد که هزینه صرفنظر کردن از دیگر گزینهها را پوشش دهد. این یک تصمیم گیری است و هر سرمایه گذار منطقی باید گزینهای را انتخاب کند که انتظار بیشترین بازدهی از آن وجود داشته باشد. حال چگونه میتوان حاصل فعالیت شرکت و نتایج به دست آمده را به نحو معقول و قابل اطمینانی نشان داد.
مدیران به مکانیزم هایی که از طریق آنها عملکردشان مورد قضاوت قرار میگیرد، توجه دارند آنها به دنبال اطلاعاتی درباره حساسیت مستقیم پاداش (یا مجازات) نسبت به عملکرد هستند. وقتی که سیستم پاداش نسبت به عملکرد حساس نباشد، این شرکت، مدیران خود را از دست خواهد داد و آنان شرکت را ترک خواهند کرد. بازار نیروی کار مدیریتی نیز فشارهای مستقیم زیادی بر شرکت وارد میکند تا مدیران را براساس عملکردشان طبقه بندی کرده و پاداش آنها را تعیین کند. اعمال این فشارها ناشی از این حقیقت انکارناپذیر است که شرکت در حال فعالیت، همواره در بازار رقابتی کار به دنبال مدیران جدید است. از طرفی ممکن است مدیریت برای تثبیت هر چه بیشتر وضعیت و نجات خود، در حدی تلاش کند تا وضعیت را به صورت مطلوب حفظ نماید با این حال چنین تلاشی الزاماً در جهت دستیابی به بهترین وضعیت نیست. در این راه ممکن است حتی از تحمل ریسکهای قابل قبول اجتناب ورزد و در جهت حداکثر نمودن منافع سهامداران حرکت نکند.
امروزه یکی از مهمترین مسائل مالی شرکتها، اندازه گیری عملکرد آنهاست. اینکه شرکتها تا چه اندازه در بالا بردن منافع سهامداران خود کوشیدهاند، بانکها و مؤسسات اعتباری در اعطای تسهیلات به شرکتها چه شاخصهایی را در نظر میگیرند، مالکان شرکتها در پرداخت پاداش به مدیران چه ابعادی را در نظر میگیرند و در نهایت اینکه مراجع دولتی با توجه به الزامات قانونی در ارتباط با شرکتها به چه نکاتی توجه میکنند را میتوان با روشهای ارزیابی عملکرد شرکتها به صورتی مناسب پاسخ داد.
1-2-بیان مساله
کارایی به معنای کمترین زمان یا انرژی مصرفی برای بیشترین کاری که انجام شده است. سطح افزایش کارایی مستقیماً به دست مدیران سپرده شده است. افزایش کارایی موجب ارتقا بهروری و کمک کوثر در نیل به اهداف سازمانی خواهد شد. در این بین مدیریت هزینهها و جلوگیری از هدر رفتن منابع، نیاز ضروری و اجتناب ناپذیر مدیریت شهری است. استفاده ناصحیح، غیر اصولی و بدون برنامه از منابع، به ساختار شهری لطمه می زند. خود کفا بودن سازمان شهرداری و تکیه بر اصول درآمد – هزینه در این مجموعه، توجه به جلوگیری از هدر رفت منابع مالی را افزایش میدهد (ابراهیمی پور و همکاران، 1392).
میتوان چنین بیان کرد که شهرها امروزه در خط مقدم توسعه ملی حرکت میکنند، بر اساس و پیش بینیهای سازمان ملل و بانک جهانی، تا سال 2030 بیش از 80 درصد جمعیت جهانی در شهرها زندگی خواهند کرد (مایرز و ویات، 2004). از اینرو با توجه به نقش شهرداریها در ساماندهی مدیریت شهری، ضرورت بهره گیری از روشهای علمی به منظور بهبود و ارتقاء مدیریت شهری در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فضایی در راستای توسعه پایدار شهری بیش از پیش مطرح شده است. همچنین سازمانها و مؤسسات در هر محیطی که فعالیت میکنند بطور مستمر بهبود عملکرد خود میباشند تا بتوانند ضمن تضمین بقای خودپاسخگوی ذینفعان هم باشند (فقهی فرهمند،1382).
از اینرو موضوع ارزیابی کارایی و بازنگری اهداف و برنامهها و تعیین و تبیین شاخصهای مناسب برای ارزیابی، همواره از موضوعات مهم، مورد بحث و چالش برانگیز در اداره سازمانها و مدیریت نوین منابع انسانی میباشد (نبی زاده، 1391).
مدلها و روشهای مختلفی توسط صاحب نظران برای سنجش کارایی سازمانها، کارخانجات، مناطق و غیره پیشنهاد شده است. یکی از مهمترین این روشها روش تحلیل پوششی دادهها است. در این راستا با توجه به اینکه تحلیل پوشش دادهها روشی مناسب برای ارزیابی کارایی نسبی مجموعهای از واحدهای تصمیم گیری مشابه و مستقل که دارای نهادهای چند گانه هست (مؤمنی، 1392)، میباشد برای ارزیابی کارایی شهرداریهای استان آذربایجان غربی مورد استفاده قرار میگیرد تا راه حلهایی جهت رفع نقاط ضعف واحدهای ناکارا و استفاده بهینه از منابع به مدیران ارائه شود (نجفی، 1390)
1-3-اهمیت و ضرورت انجام موضوع تحقیق
در سالهای اخیر فرایند ارزیابی عملکرد نسبت به گذشته آن به مراتب راه تکامل و پیشرفت را پیموده است، در واقع همگام و همسو با توسعه و تکامل اندیشههای مدیریت در قالب مکاتب مدیریت، فرایند، ماهیت و کارآمدی آن نیز توسعه پیدا کرده است به عنوان مثال میتوان به ارزیابی کارکنان، ارزیابی مدیریت و تغییر و توسعه شاخصهای ارزیابی در قالب ارائه اصول عام و مبانی مستدل برای ارزیابی سازمانها تا مدیریت کیفیت فراگیر نیز اشاره نمود از این رو دامنه قلمرو استفاده از ارزیابی عملکرد به تمام ابعاد و جهات فعالیتهای انسانی و سازمانی کشیده شده است و در حقیقت امروزه مباحث و موضوعاتی که در جدیدترین عرصههای علمی مطرح میشوند به گونه مستقیم و یا غیر مستقیم به ارزیابی عملکرد مرتبط میشود چرا که هر یک از مفاهیم، فنون و شیوههای نوین علمی در راستای کارکرد هر چه بهتر سازمانها جهت تحقق فلسفه وجودی و دستیابی به اهداف تدوین شده صورت میگیرد و از آنجا که محور اصلی ارزیابی عملکرد بررسی میزان مطلوبیت این کارکردها میباشد، لذا تمام موضوعات و عناوین مدیریتی به طور مستقیم و یا غیر مستقیم به ارزیابی عملکرد مربوط میشود (محمودی 1388).
بنا به رویکرد مطرح شده پیرامون ارزیابی عملکرد؛ ارزیابی دولت و دستگاههای دولتی نیز دارای درجه اهمیت بسیار بودهاند، شکل رسمی و مبتنی به دست آوردهای علمی این نوع نگرش با نظام بازرسی آغاز میشود، سوئد اولین کشوری است که نظام بازرسی در آن تکوین و تحقق یافت. بازرس کل در زبان سوئدی آمبودرن خوانده میشود. وی از مقامات عالی رتبه و طراز اول این کشور بوده است. ظاهراً در حدود سالهای 180 میلادی در سوئد مقررات بازرسی شکل گرفته است. به همین جهت مقررات مربوط به بازرسی در این کشور از دیگر کشورهای اسکاندیناوی و کشورهای اروپایی، کاملتر و جا افتادهتر است (صمدی، 1381).
بهبود مستمر عملکرد سازمانها، نیروی عظیم همافزایی (ایجاد میکند که این نیروها میتواند پشتیبان برنامه رشد و توسعه و ایجاد فرصتهای تعالی سازمانی شود. دولتها و سازمانها و مؤسسات تلاش جلو برندهای را در این مورد اعمال میکنند. بدون بررسی و کسب آگاهی از میزان پیشرفت و دستیابی به اهداف و بدون شناسایی چالشهای پیش روی سازمان و کسب بازخور و اطلاع از میزان اجرا سیاستهای تدوین شده و شناسایی مواردی که به بهبود جدی نیاز دارند، بهبود مستمر عملکرد میسر نخواهد شد. تمامی موارد مذکور بدون اندازهگیری و ارزیابی امکانپذیر نیست. (
لرد کلوین فیزیکدان انگلیسی در مورد ضرورت اندازهگیری میگوید: (هرگاه توانستیم آنچه درباره آن صحبت میکنیم اندازه گرفته و در قالب اعداد و ارقام بیان نماییم میتوانیم ادعا کنیم درباره موضوع مورد بحث چیزهایی میدانیم. در غیر این صورت آگاهی و دانش ما ناقص بوده و هرگز به مرحله بلوغ نخواهد رسید. (سید جعفر رنگرز، 1388).
یکی از مسائل مهمی که امروزه به نحو چشمگیری در ادبیات اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است، اندازه گیری کارایی واحدهای تولیدی، نهادها و سازمانهای مختلف میباشد، در واقع سنجش کارایی از آنجا ضرورت مییابد که در شرایط کنونی با کمبود منابع و امکانات مواجه هستیم و این منابع را باید به گونهای تخصیص داد که سازمان یا نهاد مورد نظر بتواند حداکثر خدمات را از طریق آنها عرضه نماید. با توجه به توسعه کمی و کیفی شهرها، یکی از نهادهای بسیار مهمی که نقش بسزایی در اداره و خدمات رسانی شهرها داشته و هر روز نقش آنها در اداره و مدیریت شهری و تأمین نیازهای توسعه شهری پر رنگتر میشود شهرداریها میباشند که با توجه به گستردگی خدمات رسانی آنها و ارتباط نزدیک شهرداریها با سایر سازمانها بخصوص خود مردم، برای برنامه ریزی و عملکرد بهتر شهرداریها، اندازه گیری کارایی این واحدها، شناخت نقاط ضعف و قوت موجود و فاصله آن تا وضعیت مطلوب ضروری به نظر میرسد.
1-4-اهداف تحقیق
با توجه به گستره و اهمیت کمی و کیفی خدمات مطلوب شهرداریها و نقش آن در بهبود کیفیت زندگی شهری و افزایش رفاه شهروندان ضروری است ضمن اندازه گیری کارایی شهرداریها و تفکیک واحدهای کارا از ناکارا، اقدامات اصلاحی لازم برای بهبود شهرداریهای ناکارا انجام پذیرد.
1-4-1-هدف اصلی
ارزیابی کارایی شهرداریهای استان آذربایجان غربی
1-4-2-اهداف فرعی
تعیین میزان کارایی نسبی شهرداریهای مورد مطالعه
شناسایی شهرداریهای الگو برای شهرداریهای ناکارا
پیشنهاد میزان افزایش هر کدام از خروجیها برای رسیدن به مرز کارا
1-4-3-اهداف کاربردی
اولین کاربرد هر تحقیق جنبه نظری و توسعه رشته موردتحقیق میباشد که زمینه لازم را برای توسعه تئوریهای آن رشته و حرکت به سمت سیستمهای سازگارتر و کاراتر را مهیا میسازد اما نتایج این تحقیق با توجه به هدف کلی آن میتواند برای گروههای زیر مفید واقع شود:
- شهرداریها
- دانشگاهها و مراکز آموزش عالی
- دانشجویان
- شهردارها، مدیران و کارکنان شهرداری
1-5-سؤالات تحقیق
1-5-1-سؤال اصلی
کارایی شهرداریهای استان آذربایجان غربی چگونه است؟
1-5-2-سؤال فرعی
- کارایی نسبی شهرداریهای استان آذربایجان غربی چیست؟
- شهرداریهای الگو برای هر کدام از شهرداریهای فاقد کارایی کدامند؟
- میزان افزایش خروجیها برای واحدهای ناکارا برای رسیدن به مرز کارا چه قدر است؟
1-6-فرضیه تحقیق
کارایی شهرداریهای استان آذربایجان غربی مثبت میباشند.
1-7-تعریف واژهها و اصطلاحات فنی
خدمات شهری: مرمت و نگهداری ساختمانها، خدمات اورژانس، آتش نشانی، مدیریت ناوگان، کتابخانهها، پارکها و مراکز تفریحی، خدمات پلیس، حمل و نقل، تعمیر و نگهداری خیابانها.
مفهوم کارایی: کارایی بیانگر این مفهوم است که یک سازمان به طور مطلوب از منابع خود در راستای تولید، نسبت به بهترین عملکرد در مقطعی از زمان استفاده کرده است.
کارایی مقیاس: کارایی مقیاس یک واحد از نسبت کارایی آن واحد به کارایی در مقیاس بهینه بدست میآید. هدف این کارایی تولید در مقیاس بهینه میباشد. این نسبت ملاکی برای سنجش بازده به مقیاس است.
کارائی فنی: نشان دهنده میزان توانایی یک بنگاه برای حداکثرکردن میزان تولید با توجه به منابع وعوامل تولید است
کارایی تخصیصی: کارایی برای تولید بهترین ترکیب محصولات با استفاده ازکم هزینهترین ترکیب داده است
تحلیل پوششی دادهها: یکی ازروشهای برنامه ریزی خطی است که درسال های اخیر اهمیت زیادی پیدا کرده است. این روش برای ارزیابی عملکرد مدارس، بیمارستانها، بانکها، مؤسسات مالی و…. میتواند بسیار مفید باشد. در روشهای سنتی نسبت کارایی یک واحد را بامیانگین بقیه واحدها مقایسه میکنند، درحالیکه در روش تحلیل پوششی دادهها کارایی واحد مورد بررسی را فقط با مقدار کارایی بهترین واحد، مقایسه وعدم کارایی دیگر واحدها را نیز نشان میدهد هدف هر واحد واقعی دستیابی به بهترین تولید کننده مجازی ممکن است.
بازده ثابت به مقیاس: تغییر درداده ها به نسبتی کمتر یا بیشتر، درمیزان ستانده تغییر ایجاد میکند
بازده متغیر به مقیاس: تغییر درمقدارداده منجر به تغییر درمیزان ستانده همان نسبت میشود
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.