پایان نامه بررسی کیفیت وضو از دیدگاه فقه امامیه
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- چکیده:………………………………………………………………………………………………………………………………… 1
- فصل اول: کلیات تحقیق
- 1-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………. 3
- 1-2 بیان مسأله………………………………………………………………………………………………………………………. 4
- 1-3 تاریخچه موضوع……………………………………………………………………………………………………………… 4
- 1-4 ضرورت، اهداف و اهمیت موضوع………………………………………………………………………………………. 5
- 1-5 پرسشها و فرضیههای تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 5
- 1-6 چرا اختلاف در دورهی عثمان روی داد…………………………………………………………………………………. 6
- 1-7 پس از رحلت رسول خدا دو سیاستی که ضربه مهلکی به اسلام زد………………………………………………. 8
- فصل دوم: تعاریف، اصطلاحات
- 2-1 معنای لغوی و اصطلاحی وضو چیست؟……………………………………………………………………………… 12
- 2-2 آیهی وضو در قرآن کریم…………………………………………………………………………………………………. 12
- 2-1-1 نحوهی وضوی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)……………………………………………………… 13
- 2-3 فلسفه وضو چیست؟………………………………………………………………………………………………………. 13
- 2-3-1 تاریکی حق ملاقات با روشنایی را ندارد………………………………………………………………………… 14
- 2-3-2 حقیقت نورانی وضو از نظر آیت الله صمدی آملی…………………………………………………………….. 16
- 2-3-3 نظر شهید ثانی درمورد طهارت……………………………………………………………………………………. 17
- 2-4 فواید بهداشتی وضو……………………………………………………………………………………………………….. 19
- 2- 5 احادیث راجع به وضو…………………………………………………………………………………………………… 20
- فصل سوم: نحوه وضو گرفتن در فقه امامیه
- 3-1 انواع وضو……………………………………………………………………………………………………………………. 24
- 3-2 وضوی ترتیبی………………………………………………………………………………………………………………. 24
- 3-3 وضوی ارتماسی…………………………………………………………………………………………………………… 24
- 3-4 وضوی جبیره ای چیست………………………………………………………………………………………………… 25
- 3-5 چند مسئله دربارهی وضوی جبیره ای……………………………………………………………………………….. 25
- 3-6 تیمم چیست………………………………………………………………………………………………………………… 26
- 3-7 تیمم بدل از وضو چیست………………………………………………………………………………………………. 27
- 3-8 چگونه تیمم کنیم………………………………………………………………………………………………………….. 27
- 3-9 کیفیت وضو گرفتن در مذاهب اسلامی…………………………………………………………………………….. 28
- 3-9-1 کیفیت وضو در فقه امامیه…………………………………………………………………………………………… 31
- 3-9-2 نقل فتاوای امامیه…………………………………………………………………………………………………….. 31
- 3-9-3 نظر علمای عصر حاضر درمورد شستن صورت و دستها در وضو………………………………………….. 32
- 3-9-4 ادله شیعه امامیه……………………………………………………………………………………………………….. 33
- 3-9-5 دلیل عامه بر جواز عکس…………………………………………………………………………………………… 34
- 3-9-6 نظر علامه طباطبایی (ره)……………………………………………………………………………………………. 35
- 3-9-7 نظر امام خمینی (ره) و آیت الله خامنهای دربارهی کیفیت شستن دستها…………………………………… 35
- 3-10 مسح پا در وضو…………………………………………………………………………………………………………. 36
- 3-10-1 فتاوای فقهای امامیه………………………………………………………………………………………………… 37
- 3-10-2 کیفیت مسح پا از نظر علمای عصر حاضر…………………………………………………………………….. 37
- 3-10-3 دلیل امامیه بر وجوب مسح پاها…………………………………………………………………………………. 38
- 3-10-4 روایات اهل سنت………………………………………………………………………………………………….. 40
- 3-10-5 تابعین و قول به مسح……………………………………………………………………………………………… 42
- 3-10-6 روایات اهل بیت علیه السلام…………………………………………………………………………………….. 43
- 3- 11 ریشه اختلاف در وضو……………………………………………………………………………………………….. 44
- فصل چهارم: آداب و احکام وضو
- 4- 1 احکام وضو……………………………………………………………………………………………………………….. 49
- 4-1-1 شرایط وضو…………………………………………………………………………………………………………… 58
- 4-1- 2 برای چه کارهایی باید وضو گرفت……………………………………………………………………………… 68
- 4-1- 3 مبطلات وضو………………………………………………………………………………………………………… 69
- 4-1- 4 شکیات وضو……………………………………………………………………………………………………….. 69
- 4-1-5 مکروهات وضو………………………………………………………………………………………………………. 70
- 4- 2 آداب وضو………………………………………………………………………………………………………………… 71
- 4-2-1 آداب وضو گرفتن از زبان امیر المؤمنین (ع)……………………………………………………………………. 71
- 4-3 پرسش و پاسخ (استفتائات)…………………………………………………………………………………………….. 75
- 4-3-1 کدام غسل نیاز به وضو ندارد………………………………………………………………………………………. 75
- 4-3-2 غسلهای غیر جنابت به جای وضو کدام اند……………………………………………………………………. 76
- 4-3-3 بطلان وضو در وسط نماز………………………………………………………………………………………….. 77
- 4-3-4 لاک ناخن و وضو……………………………………………………………………………………………………. 77
- 4-3-5 کاشت ناخن و وضو………………………………………………………………………………………………… 78
- 6-3-6 به جاماندن اثر جرم در وضو……………………………………………………………………………………….. 78
- 4-3-7 وجود اثر رنگ در دست هنگام وضو…………………………………………………………………………….. 79
- 4-3-8 تفاوت وضوی زن و مرد…………………………………………………………………………………………… 79
- 4-3-9 ترمیم ابرو یا مو در وضو……………………………………………………………………………………………. 80
- 4-3-10 با یک وضو چند نماز میتوان به جا آورد……………………………………………………………………… 80
- فصل پنجم: نتیجه گیری
- مراجع………………………………………………………………………………………………………………………………. 85
چکیده:
طهارت حاوی یک معنای ظاهری و یک معنای باطنی است. معنای ظاهری طهارت پاکی است و این طهارت در سه بخش وضو، غسل و تیمم حاصل میشود و این طهارتی است که در فقه مطرح است. طهارت فقهیه را در فقه برای این مطرح فرمودهاند که بدن انسان را از نجاستهای ظاهری پاک کند که فقه شریف مربوط به بدن و اعمال غالبیه آن همانند نماز و روزه و احکام شرعی است که با انجام آن انسان در مرتبهی بدن به مقام تجلیه میرسد و تجلیه مربوط به ظاهر انسان است که مطابق قوانین شرع و احکام شرعی آن آراسته میشود، لذا فقه شریف باید در متن انسان و اجتماع پیاده شود تا هر دو را تجلیه نماید.
در این تحقیق به بحث در مورد وضو میپردازیم، و نحوهی کیفیت وضو در فقه إمامیه و نظر علمای شیعه و سنّی را بیان میداریم.
و همچنین به اختلافاتی که در نحوهی انجام وضو گرفتن وجود دارد و اینکه ریشهی چنین اختلافی از کجاست پرداخته میشود.
در ادامه احکام و شرایط و آداب وضو گرفتن بیان میشود. و دیدگاه و فتاوای علمای عظام تقلید راجع به شرایط وضو و سوالاتی که مطرح شده بیان میگردد.
1 مقدمه
بندهای که آماده مناجات و راز و نیاز با خداوند عالم میگردد، باید از هر لحاظ خود را مهیا سازد و با حالت مورد پسند و هیئتی نیکو در محضر او حاضر شود. بدون طهارت از پلیدیهای ظاهری و باطنی نمیتوان به دستگاه قدسی آن عزیز راه یافت.
وضو و طهارت مقدمه و کلید برای ورود به گلستان سرسبز نماز و مناجات است و در نتیجه آغازی برای ورود به بهشت. شاعر میفرماید:
آمادگی جسم و روان است وضو مفتاح در باغ جنان است وضو
با آب حیات عشق دل را شوید آیینهی پاکی جهان است وضو
در آیین وضو بین پیروان مذاهب گوناگون تفاوتهایی دیده میشود. قرآن کریم درمورد وضو با وضوح و صراحت سخن گفته ولی اختلاف قاریان در قرائت اعراب برخی از کلمات آیهی مربوطه و تفاوت برداشت از آنها عامل تفاوتها و اجتهادات فقهی مختلف گردیده است.
اگر چه بنا بر نظر جمع کثیری از علمای اهل سنت، این آیه در هرصورت و با هر قرائتی، مفید یک معناست و قابل اختلاف نیست اما برخی از روایات، مستند پردازش توجیهاتی شده که شکافی چشمگیر در این عرصه را سبب گردیده است.
این تحقیق به بازکاوی دو برداشت متفاوت از آیه مربوط به حکم وضو و چگونگی راهیابی اختلاف در آن میپردازد و نتیجه میگیرد که حتی در سخن عالمان اهل سنت، برای شستن پاها و یا شستشوی معکوس دست ادلهای چندان قابل اتکاء و مبتنی به نص یا سیرهی پیامبر ارائه نشده است و اگر اهل سنت بر منابع معتبر خود پای بند باشند و بر صراحت آیه تمرکز و تأکید بیشتری کنند اختلافات موجود در این باره برچیده میشود.
همچنین در ادامهی تحقیق به فلسفهی وضو، چگونگی کیفیت وضو و آداب وضو گرفتن نیز پرداخته شده است، امید است که مورد رضایت خداوند متعال قرار گیرد.
1-2 بیان مسأله
وضو به عنوان مقدمه نماز نه تنها موجب تطهیر جسم از آلودگیها میشود بلکه تطهیر روح را در بر میگیرد، با وضو مؤمن احساس میکند جسم و روحش از آلودگی گناهان و لغزش پاک شده است این احساس پاکی و طهارت جسمی و روحی، انسان را برای ارتباط معنوی با خدا و ورود به حالت آرام سازی جسمی و روحی از نماز آماده میسازد.
از امور مورد پذیرش همه مسلمانان، مسئله وجوب وضو برای نماز است، و روایت مشهور لاصلاة إلا یطهور از پیامبر اکرم (ص) نیز مؤید چنین امری است، اما آنچه مورد اختلاف قرار گرفته، کیفیت انجام آن است. که این تحقیق به کیفیت وضو در فقه امامیه و احکام و شرایط وضو میپردازد.
1-3 تاریخچه موضوع
تحقیقات تاریخی نشان میدهد تا زمان خلیفه سوم سخنی از چگونگی وضو درمیان مسلمانان نبوده است و آنان طبق آنچه از سیره رسول الله دیده بودند عمل میکردند، اولین گزارشات تاریخی درباره اختلاف در وضو به زمان عثمان برمی گردد. مسلم در صحیح خود، از قتیبه بن سعید از حمران روایت کردند که گفت: آبی برای وضو نزد عثمان بردم. او وضو گرفت و سپس گفت: در برخی مردم حدیثهایی از پیامبر خدا نقل میکنند که نمیدانم چیست، جز آنکه دیدم رسول خدا وضویی همانند این وضوی من گرفت و آنگاه فرمود: هرکس چنین وضو بگیرد، همه گناهان گذشته او آمرزیده میشود،[1] برخی بر این باورند که خود او بنیانگذار این بدعت بوده است.
بدین ترتیب از همان دوران مسئله وضو مورد بحث قرار گرفت به همین دلیل ائمه (ع) تمام سعی خود را میکردند که با این نوع از بدعتها مقابله کنند امیرالمؤمنین (ع) در سخنی فرمودهاند: آغاز فتنه پیروی از هوسها و بدعت احکام است … تا جایی که میگوید من وضو و نماز و غسل را به جایگاه درست خود و به زمان و احکام اصلی خویش بازگردانیدم.
همچنین بسیاری از عالمان شیعه و اصحاب امامان نیز در این باره کتاب یا رساله نوشتهاند؛ از آن جملهاند: علی بن مهزیار اهوازی، علی بن حسن بن فضال، علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، احمد بن حسن بن فضال، و برخی دیگر.
بعضی نیز جزئی از کتاب یا بابی از ابواب کتاب خود را به وضو اختصاص دادهاند همانند: وسائل الشیعه از حُرّ عاملی، مجمع البیان از طبرسی، الجامع الاحکام القرآن از قرطبی مالکی، تذکرة الفقهاء از علامه حلی، المقنعه از شیخ مفید، کنزالعمال از سیوطی، تحریرالوسیله امام و … .
[1] برخی روایات مربوط به وضوی عثمان، صحیح بخاری، ج 1، ص 52
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.