پایان نامه تاريخچه نوشابه سازي در جهان
مقدمه:
آب قسمت اعظم و مهمي از رژيم غذايي متعادل روزانه به شمار ميآيد و بدن براي انجام يكسري از فعل و انفعالات و واكنشها به آب نياز دارد كه ميتوان هضم و جذب غذا و نهايتاً دفع مواد زائد، تنظيم درجه حرارت بدن جذب اكسيژن در ششها و دفع انيدريك و تغييرات شيميايي درون عضلات و نرم شدن مفصلها را نام برد.
بدن روزانه به 8 ليوان آب نياز دارد كه مقداري از آن از طريق غذاهاي مختلف به بدن ميرسد و 5 الي 6 ليوان ديگر برحسب عادات غذايي و به صورتهاي مختلف وارد بدن ميشود.
نوشيدن شير بسيار مطلوب است ولي متأسفانه به حد كفايت موجود نبوده است. آب ميوه هم به علت گراني درحد نسبتاً كمي در مقايسه با نوشابههاي ديگر مصرف ميشود و در برخي از شهرها مانند تبريز، شيراز و مشهد و … عرقيات كه عصارة تقطير بعضي از گياهان است رواج دارد. آشاميدنيهاي ديگر مانند آب معدني، قهوه، نسكافه و … به مقدار كم مصرف ميشود.
در كشور آمريكا نسكافه با شير يا كافيميت، در انگليس چاي، در فرانسه شراب، در برزيل قهوه و در پاكستان شير مصرف ميشود. اما در 200 سال اخير در رژيم غذايي مردم دنيا نوشابههاي غيرالكلي يا سبك رواج پيدا كرده است كه اين محصولات غذايي داراي دو خصوصيت عمده ميباشند:
1- اين محصولات بصورت مايع و براي رفع عطش مصرف ميشوند.
2- محصولاتي هستند كه گذشته از قند موجود در آن كه ارزش كالريزايي دارد، معمولاً ارزش غذايي ديگري ندارند.
اصطلاح نوشابه حدود 30 سال است كه در زبان فارسي رواج پيدا كرده است. نوشابهها جزء نوشيدنيها به حساب ميآيند تفاوت نوشيدنيها با آشاميدنيها اين است كه آشاميدنيها گذشته از جنبه فرحبخش بودن نياز بدن را تأمين ميكنند اما در مورد نوشيدنيها هيچ كوششي جهت اثبات مغذي بودن آنها انجام نميشود.
فرهنگ مصرف نوشابه در بين مردم ايران و در غذاي روزمره به غلط يا صحيح بسيار جا افتاده است و روز به روز بيشتر ميشود و به همين دليل كارخانههاي توليدكننده تمامي توان خود را در افزايش راندمان توليد به كار ميبرند و زماني كه كميت افزايش يابد، كيفيت فداي كميت شده و تا زماني كه كيفيت محصولات داخلي در سطح جهاني نباشد نميتوان از واردات نوشابههاي خارجي جلوگيري كرد كه اين امر مستلزم سرمايهگذاري و ارتقاء سطح علمي و گسترش خطوط توليد است.
به همين منظور كيفيت نوشابهها بايد به طور كامل مورد بررسي قرار گيرد و امكان توليد نوشابههايي با استفاده از امكانات داخلي و استفاده از مواد سنتي بهخصوص عرقيات سنتي مورد توجه قرار گيرد.
از زماني كه بشرعلاوه بر مصرف آب نوشيدني توانست موادي چون طعمدهندهها و شيرينكنندهها را به آب اضافه كند تاريخ نوشابهسازي شكل گرفت، گرچه تاريخ دقيق پيدايش آن به درستي مشخص نيست ولي تصور بر آن است كه ابتدا در خاورميانه و بويژه در نواحي جنوبي ايران و در خوزستان روشهايي براي حرارت دادن نيشكر و تهيه كارامل ابداع كرده بودند با رقيق كردن آن، شربتهايي تهيه ميكردند كه بيشتر جنبة درماني داشت كه اين به 2500 سال پيش برميگردد. شايد بتوان گفت كه نيشكر سوخته و يا كارامل رقيق شده جزء اولين نوشابههايي باشد كه حاوي طعم كارامل و شكر است. بعدها كه مصرف شيرينكنندهها متداول گشت، طعمدهندههايي نظير، ليمو، آلبالو، زرشك، آلو، انجير و بسياري از عرقيات نظير، نعناع، آويشن، بهارنارنج و … بهطور طبيعي در نوشيدنيهاي مصرفي در ايران مورد مصرف قرار گرفت، اما متأسفانه تكنيك استفاده از عرقيات و استخراج اسانس در حقيقت امولسيون طعمدهنده در آب تا امروز در ايران پيشرفتي نداشته است واز اين رو تهيه شربتها و نوشابهها در كشورهايي نظير ايران، مصر، هندوستان متوقف و دامنة توسعه آن به اروپا و آمريكا كشيده شد.
استفاده از گاز كربنيك در آبهاي معدني و تلاش براي تهيه مصنوعي كه در ابتدا از طريق اسيدكردن بيكربنات سديم و ي كربنات سديم صورت ميگرفت كه البته امروزه روشي منسوخ شده است و نام نوشابههاي سودا هم به همين دليل به آنها اطلاق ميگردد، به قرن شانزده ميلادي در اروپا برميگردد كه شروعي براي گسترش نوشابهسازي در دنيا محسوب ميشود. با وجود آنكه آشاميدنيهاي حاوي گازكربنيك مانند، آب معدنيها، آب چشمهها قرنها مورد استفاده بوده است ولي گسترش واقعي آن عملاً از سال 1865 شروع شده است.
تاريخ پيدايش نوشابه در كشور آمريكا به زماني برميگردد كه دانشمندان آمريكايي مانند Rush در فيلادلفيا به مطالعه بر روي آبهاي معدني و شيمي آبها علاقه نشان دادند. در آبتداي قرن هفدهم بخاري كه به صورت حباب از آبهاي معدني خارج ميگرديد با نام گاز يا حباب محبوس شناخته شد.
تهيه و توليد نوشابههاي غيرالكلي گازدار به صورت بهداشتي و در بستهبندي مطمئن نخستين بار توسط جان پمبرتون در شهر آتلانيا در سال 1886 جامه عمل پوشيد و با نام كوكاكولا و فروش روزانه 6 بطري وارد بازار شد كه امروزه با گذشت بيش از 100 سال نوشابهها در انواع مختلف و چندصد ميليون بطري فروش روزانه در سراسر جهان عرضه ميشود. در اواخر قرن نوزدهم يك داروساز به نام Brodham در شمال كارولينا نوشابهاي ساخت و نام تجارتي پپسيكولا را براي نوشابه خود انتخاب نمود. در سال 1910 آقاي برادهام پپسيكولا را به 280 توليدكننده عرضه كرد و بعد از سال 1930 به توزيع فروش بينالمللي پپسيكولا همچون كوكاكولا افزايش يافت كه بعدها به منظور جلب مشتري، پپسيكولاي رژيمي (Diet) را به بازار عرضه كرد.
با پيشرفت تكنولوژي مصرف نوشابههاي گازدار افزايش پيدا كرد و به علت عرضه راههاي جديد به حد قابل ملاحظهاي رسيد. توليدكنندگان از هرگونه طعمهاي امكانپذير مختلف برحسب ذائقه عموم استفاده نمودند كه اين تنوع يكي از دلايل عموميت پيدا كردن مصرف نوشابه به عنوان يك فرآورده نيروبخش گرديد و از دلايل ديگر آن در دسترس بودن و چگونگي به سهولت يافت شدن آنها ميباشد، امروزه علاوه بر نوشابههاي رژيمي، توليد نوشابههاي ايزوتونيك يا ورزشي بازار مناسب ديگري براي نوشابهها به شمار ميآيند.
سابقه نوشابهسازي به معناي جديد آن به سال 1331 برميگردد، قبل از اين تاريخ نوشابههاي گازدار سنتي نظير ليموناد و … اغلب بصورت غيربهداشتي تهيه و به بازار عرضه ميشد ودر اين تاريخ كارخانة زمزم محصول توليدي خود را با نام پپسيكولا به بازار عرضه كرد و در سال 1333 كارخانه كوكاكولا و در سال 1334 شركت ساسان محصولات توليدي كانادادراي و سوپركولا را به بازار ارائه كردند. نوشابههاي ديگر مانند اسو، شوئپس، آلپاين و فانتا نيز به بازار عرضه شدند كه پس از مدتي يا تعطيل شدند و يا در دو كارخانه زمزم و ساسان ادغام گرديدند.
به علت عدم تطبيق نوشابهها با ذائقه مردم و ماهيت و وابستگي توليدكنندگان اين كارخانهها و حكم تحريف مصرف نوشابه گسترش بازار مصرف اين محصول متوقف شد و جا افتادن نوشابه به عنوان الگوي مصرف سالها طول كشيد، اما امروزه نوشابه يك كالاي پرمصرف ميباشد. مصرف نوشابه در ايران بعد از انقلاب به سرعت بالا رفت و نزديك به دو برابر شد و اين روند افزايش تا به امروز ادامه داشته است.
در سال 1333 كارخانه زمزم تهران به ثبت رسيد و تحت ليسانس پپسيكولا بينالمللي اقدام به توليد پپسيكولا كرد، در ابتدا مردم از اين نوشابهها تنها به عنوان دارو ياد ميكردند و موفقيتي به دست نياوردند، اين امر سبب توزيع مجاني و در مراحل بعدي توزيع همراه با جوايز صورت گرفت و از طرفي به خاطر ممنوعيت شرعي آن قبل از انقلاب فروش زيادي نداشت. در طول رشد مصرف نوشابههاي غيرالكلي در ايران انواع نوشابههاي نظير آن پاين، فيشن و كاليفرنيا و … به بازار عرضه شد. البته با رقابتهاي شركتهاي بزرگتر با عدم موفقيت روبرو گرديد و تا اينكه در سال 1359 اقدام به ايجاد واحد تحقيقات و توسعه نمود كه در تاريخ اول ارديبهشت ماه سال 1360 آزمايشگاه اين واحد راهاندازي شد. اين آزمايشگاه تمام تلاش خود را در فرموله كردن و تهيه اسانسها و مواد لازم جهت عصارهسازي به كاربرد و نهايتاً در شهريور سال 1360 موفق به فرموله كردن عصاره پپسي گرديد، اما به دلايل متعدد موفق به توليد آن نشد و متعاقب عصارة پپسي، عصارة پرتقالي را نيز فرموله كرد و بنا به دلايل صنعتي و ممنوع بودن رنگهاي خوراكي از آن صرفنظر كرد.
در اواخر سال 1360 زوم برآن شد تا نوشابة ساده و بيرنگي را فرموله كند و به موفقيت هم رسيد اين نوشابه كه كولاب نام دارد. از آبان سال 61 با موافقت وزات بهداري و صنايع توليد گرديد و اكنون نيز ادامه دارد، عصارة كولاب كه براساس نوشابههاي سنتي ساخته شد. امروزه از نظر حجم، 70% با منابع داخلي تأمين ميشود و فقط چند مورد از منابع آن از خارج از كشور وارد ميشوند. زمزم از سال 1358 اقدام در جهت رهايي از وابستگي در زمينه مواد اوليه نوشابه را شروع نمود و اولين اقدام در اين زمينه تغيير نام شيشههايي با مارك پپسي بود كه به تدريج با مارك زمزم و قالب جديد به بازار عرضه شد، همزمان، زمزم منابع عصارة خود را نيز تعويض نمود و خود را از قرارداد استعماري هر عصاره به مبلغ 300 دلار رها نمود و عصارههايي با قيمت بسيار ارزانتر، حتي در مواردي قيمت پپسي را تهيه نمود.
شركت زمزم ايران جهت خودكفا نمودن مواد اوليه عصارة كولا به بررسي پرداخت و به دنبال آن جهت عدم وابستگي به شكر خارجي طرح تهيه شكر از ملاس چغندر را در مراحل مختلف به اتمام رسانده و موفق به كسب اجازة تأسيس كارخانه گرديده است.
مشخصات كلي كارخانه زمزم شرق تهران:
مالكيت: بنياد مستضعفان و جانبازان تعداد كاركنان: 218 نفر در مهرماه
نام مسئول واحد توليدي: جلالالدين مكاري
محصولات: نوشابههاي غيرالكلي گازدار به شماره استاندارد 1249 شامل نوشابههاي گازدار داراي عصارة كولا، پرتقالي، ليمون لايم، رژيمي، كلاسيك و ايزوتونيك يا ورزشي در بطري و قوطي عرضه ميگردد و با هدف توليد كلاسيك پرتقالي
موقعيت جغرافيايي: ميدان رسالت، خيابان هنگام، خيابان دانشكده، مقابل دانشگاه علم و صنعت.
فضا: مساحت زمين واحد توليدي 10050 متر مربع- بطريشويي 450 مترمربع
ظرفيت: 1600 جعبه در ساعت- 3500 پت در ساعت
ساعت كار: شيشه: ساعت 30/14- 30/6 صبح
بطري cc300 و lit5/1: 30/14- 30/6 صبح: 30/22-30/14 و صبح 30/6-30/22
يك نوشابه 250 ميليليتري داراي 100 كالري انرژي ميباشد و از آنجائيكه نوشابهها داراي شكر هستند، بنابراين خيلي سريع به انرژي تبديل ميشوند و به همين دليل است كه نوشابهها به ويژه پس از فعاليت بدني يا اغلب بعدازظهرها نشاطآور هستند. نوشابهها داراي 90 درصد آب خالص ميباشند و يك نوشابه با طعم خوب ضمن رفع عطش كمك به آشاميدن مايعات ميكند. اغلب پزشكان نوشابهها را براي سرماخوردگي و جلوگيري از دفع آب بدن در آلودگيهاي ويروسي تجويز مينمايند و از آنجائيكه آب موجود در نوشابهها از سالمترين آبهاست. لذا مصرف نوشابه در مناطقي كه دسترسي به آب آشاميدني وجود ندارد از نظر بهداشتي حائز اهميت است، دربرخي از نوشابهها به دليل وجود املاح علاوه بر رفع عطش و تأمين آب بدن به عنوان يك الكتروليت براي تنظيم يونهاي بدن در مناطق گرمسيري عمل ميكنند، با اين وجود نوشابههاي نوع كولا به دليل داشتن كافئين و اسيد فسفريك و پايين بودن PH و حتي داشتن كارامل نميتوانند در مصرف بسيار زياد عاري از عوارض جانبي باشند، از اين رو پيشنهاد ميشود حتيالامكان از دادن نوشابههاي نوع كولا به كودكان خودداري گردد.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.