پایان نامه تحلیل بررسی بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهر نقده
فهرست:
فصل اول : کلیات تحقیق
1 – 1 طرح مسأله ………………………………………………………………………………………………….. 2
1 – 2 اهمیت و ضرورت تحقیق …………………………………………………………………………………… 4
1 – 3 پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………….. 6
1 – 4 سؤالات تحقیق ……………………………………………………………………………………………….11
1 – 5 فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………… 12
1 – 6 اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………………………. 12
1 – 7 روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………13
1 – 8 قلمرو تحقیق ……………………………………………………………………………………………….. 13
1 – 9 تنگناها و محدودیتهای تحقیق ……………………………………………………………………………… 14
فصل دوم : تعاریف ، مفاهیم و مبانی نظری تحقیق
2 – 1 تعریف شهر ………………………………………………………………………………………………… 16
2 – 2 برنامه ………………………………………………………………………………………………………. 17
2 – 3 برنامه ریزی……………………………………………………………………………………………….. 17
2 – 3 – 1 انواع برنامه ریزی……………………………………………………………………………………..18
2-3-1- 1 برنامه ریزی از نظر مدت اجرا ……………………………………………………………………… 18
2-3-1-2 برنامه ریزی از نظر سطوح برنامه ریزی ………………………………………………………….. 19
2-3-1-3 برنامه ریزی در ابعاد فضایی…………………………………………………………………………. 19
2-3-1-4 برنامه ریزی از نظر هدف ……………………………………………………………………………. 20
2-4 بافت شهری ………………………………………………………………………………………………….. 21
2-5 شبکه دسترسی ……………………………………………………………………………………………….. 22
2-5-1 سلسله مراتب شبکه ارتباطی که بیشتر جنبه غیر محلی دارد ………………………………………….. 22
2-5-2 سلسله مراتب شبکه دسترسی سواره که جنبه محلی دارد ………………………………………………. 23
2-5-3 تعاریف سلسله مراتب شبکه ارتباطی از نظر وظیفه و اهمیت …………………………………………. 23
2 – 6 سیستم های ارتباط شبکه ارتباطی ………………………………………………………………………… 24
2-6-1 سیستم شعاعی …………………………………………………………………………………………….. 24
2-6-2 سیستم شطرنجی …………………………………………………………………………………………… 24
2-6-3 سیستم حلقوی ……………………………………………………………………………………………… 25
2-7 واژه فرسایش و فرسودگی ………………………………………………………………………………….. 25
2-8 بافت فرسوده شهری و ویژگی های عمومی آن ……………………………………………………………. 28
2-8-1 معیارهای اساسی شناسایی و تشخیص بافتهای فرسوده شهری ………………………………………… 28
2-8-2 بافت فرسوده شهری از منظر شهرسازی ……………………………………………………………….. 28
2-8-3 بافت فرسوده از دیدگاه طرح جامع فرمانفرمایان………………………………………………………… 29
2-8-4 بافتهای فرسوده شهری از نظر وزارت مسکن و شهرسازی ………………………………………….. 30
2-9 انواع بافت های فرسوده ……………………………………………………………………………………… 31
2-9-1 بافت های دارای میراث شهری ………………………………………………………………………….. 31
2-9-2 بافت های شهری ( فاقد میراث شهری ) ………………………………………………………………… 31
2-9-3 بافت های حاشیه ای ( سکونتگاه های غیر رسمی ) ……………………………………………………. 31
2-10 انواع مداخله ………………………………………………………………………………………………… 32
2-10-1 بهسازی ………………………………………………………………………………………………….. 32
2-10-2 نوسازی ………………………………………………………………………………………………….. 32
2-10-3 بازسازی………………………………………………………………………………………………….. 33
2-10-4 ساماندهی ………………………………………………………………………………………………… 33
2-11 انواع مداخله در بافت های کهن شهری …………………………………………………………………… 35
2-11-1 مداخله نوگرایانه ………………………………………………………………………………………… 35
2-11-2 مداخله فرهنگ گرایانه …………………………………………………………………………………. 36
2-11-3 مداخله فرانوگرایانه …………………………………………………………………………………….. 36
2-11-4 مداخله مردم گرایانه ………………………………………………………………………………………36
2-12 روند بهسازی و نوسازی شهرهای ایران قبل از انقلاب …………………………………………………. 37
2-12-1 اولین اقدامات بهسازی و نوسازی شهرهای ایران پیش از سال 1300 ( خورشیدی ) و تأثیر آن بر کالبد و فضاهای شهری …………………………………………………………………………………………………. 37
2-12-2 سیاست ها و برنامه های دوره پهلوی اول ( 1320-1300 )………………………………………… 38
2-12-3 سیاست ها و برنامه های بهسازی و نوسازی ( 1357 – 1320 ) ………………………………….. 39
2-12-3-1 برنامه اول عمرانی ( 1334-1327) ……………………………………………………………… 40
2-12-3-2 برنامه دوم عمرانی ( 1341-1334) ………………………………………………………………. 40
2-12-3-3 برنامه سوم عمرانی ( 1346-1341) ……………………………………………………………… 40
2-12-3-4 برنامه چهارم عمرانی ( 1351-1352) …………………………………………………………… 40
2-12-3-5 برنامه پنجم عمرانی ( 1356-1352) ……………………………………………………………… 41
2-13 برنامه های عمرانی بعد از انقلاب در ارتباط با بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده……………….. 41
2-13-1 برنامه اول توسعه اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی کشور ( 1372 – 1368 ) …………………….. 41
2-13-2 برنامه دوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی کشور ( 1377-1373 ) ……………………….. 42
2-13-3 برنامه سوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی کشور ( 1383-1379) ……………………….. 42
2-13-4 برنامه چهارم توسعه اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی کشور(1388-1384)( برنامه ملاک عمل فعلی)………………………………………………………………………………………………………………….42
فصل سوم : ویژگی های جغرافیایی منطقه و شهر نقده
3-1 بررسی موقعیت طبیعی ، اجتماعی و اقتصادی استان آذربایجان غربی ………………………………….. 45
3-1-1 وضعیت طبیعی استان ……………………………………………………………………………………. 45
3-1-1موقع ریاضی و نسبی استان………………………………………………………………………………. 45
3-1-1-2 اقلیم استان ………………………………………………………………………………………………. 45
3-1-1-3 وضعیت ژئومورفولوژیکی و زمین شناسی استان……………………………………………………. 46
3-1-2 وضعیت اقتصادی استان ………………………………………………………………………………….. 46
3-1-3 وضعیت اجتماعی و جمعیتی و بوم شناختی …………………………………………………………….. 47
3-2 بررسی موقعیت طبیعی – اجتماعی و اقتصادی شهرستان نقده …………………………………………… 50
3-2-1 موقعیت ریاضی و نسبی نقده ……………………………………………………………………………. 50
3-2-2 زمین شناسی منطقه نقده ………………………………………………………………………………….. 52
3-2-3 مشخصات کلی اقلیم……………………………………………………………………………………….. 54
3-2-3 -1 بارش ……………………………………………………………………………………………………54
3-2-3-2 دما…………………………………………………………………………………………………………55
3-2-3-3 نم نسبی………………………………………………………………………………………………….. 55
3-3 سوابق تاریخی………………………………………………………………………………………………….56
3-3-1 نقده در گذر تاریخ…………………………………………………………………………………………..56
3-3-2 وجه تسميه……………………………………………………………………………………………………57
3-3-3 نقده در مسیر پویایی و تکامل شهری………………………………………………………………………58
3-3-4 نشانه های شهری……………………………………………………………………………………………59
3-4 تحولات جمعیتی و توسعه شهری……………………………………………………………………………..59
3-4-1 تحولات جمعیتی……………………………………………………………………………………………..59
3-4-2 ویژگی های اشتغال نقده…………………………………………………………………………………….61
فصل چهارم : بررسی و تحلیل بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهر نقده (تأکید بر خیابانها و راههای دسترسی)
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….63
4-1 محدوده بافت کل شهر نقده …………………………………………………………………………………… 64
4-2 بررسی حمل و نقل و پایانه شهر نقده……………………………………………………………………….. 66
4-3 تعیین محدوده بافت فرسوده شهر نقده ………………………………………………………………………..66
4-4 عوامل سازمان دهنده سیمای شهر…………………………………………………………………………….69
4-5 کیفیت کالبدی شهر نقده………………………………………………………………………………………..70
4-5-1 بررسی مصالح ساختمانی در سطح کلیه ابنیه حوزه بافت های فرسوده شهر نقده……………………. 70
4-5-2 بررسی مصالح کل ابنیه زیر حوزه A بافتهای فرسوده شهر نقده………………………………………. 73
4-5-3 بررسی مصالح ساختمانی ابنیه زیر حوزه B بافتهای فرسوده شهر نقده……………………………….. 74
4-5-4 بررسی مصالح ساختمانی کل ابنیه زیر حوزه نفوذ C بافتهای فرسوده شهر نقده……………………… 76
4-5-2 بررسی دانه بندی قطعات در سطح کل ابنیه بافتهای فرسوده شهر نقده………………………………….77
4-5-2-1 بررسی وضع دانه بندی کل ابنیه زیر حوزه A بافت های فرسوده شهر نقده……………………….. 79
4-5-2-2 بررسی وضع دانه بندی کل ابنیه زیر حوزه B بافت های فرسوده شهر نقده…………………………80
4-5-2-3 بررسی وضع دانه بندی کلیه ابنیه زیر حوزه C بافت های فرسوده شهر نقده………………………. 82
4-5-3 بررسی قدمت ابنیه کل بافت های فرسوده شهر نقده…………………………………………………….. 83
4-5-3-1 بررسی قدمت ابنیه زیر حوزه A بافتهای فرسوده شهر نقده…………………………………………. 84
4-5-3-2 بررسی قدمت ابنیه زیر حوزه B بافت های فرسوده شهر نقده……………………………………….85
4-5-3-3 بررسی قدمت ابنیه زیر حوزه C بافت های فرسوده شهر نقده………………………………………..86
4-5-4 بررسی کیفیت ابنیه به لحاظ پایداری در سطح کل بافت های فرسوده شهر نقده…………………………86
4-5-4-1 بررسی کیفیت ابنیه به لحاظ پایداری زیر حوزه A بافت های فرسوده شهر نقده…………………… 88
4-5-4-2 بررسی کیفیت ابینه به لحاظ پایداری زیر حوزه B بافت های فرسوده شهر نقده…………………… 89
4-5-4-3 بررسی کیفیت ابنیه به لحاظ پایداری زیر حوزه C بافت های فرسوده شهر نقده…………………….90
4-5-5 بررسی تعداد طبقات ابنیه در سطح کل بافت های فرسوده شهر نقده…………………………………….90
4-5-5-1 بررسی تعداد طبقات ابنیه در زیر حوزه A بافت های فرسوده شهر نقده……………………………91
4-5-5-2 بررسی تعداد طبقات ابنیه در زیرحوزه B بافت های فرسوده شهر نقده……………………………..92
4-5-5-3 بررسی تعداد طبقات ابنیه در زیر حوزه C بافت های فرسوده شهر نقده…………………………… 93
4-6 بررسی و تحلیل بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهر نقده………………………………………….93
4-6 -1 محدوده A ………………………………………………………………………………………………. 94
4-6-2 محدوده B ………………………………………………………………………………………………… 94
4-6-3 محدوده C…………………………………………………………………………………………………. 95
4-7 بررسی خیابان ها و راه های دسترسی……………………………………………………………………..100
4-7-1 خیابانها و گذرگاه ها ……………………………………………………………………………………..100
4-7-1-1 محورهای فعالیتی…………………………………………………………………………………….. 100
4-7-1-2 محورهای حرکتی و ترافیکی………………………………………………………………………….100
4-7-1-3 گره های فعالیتی………………………………………………………………………………………..101
4-7-1-4 گره های حرکتی………………………………………………………………………………………..101
4-7-1-5 بررسی کوچه های محدوده های فرسوده…………………………………………………………102
4-7-1-6 پوشش گیاهی در محدوده مورد مطالعه……………………………………………………………… 103
4-8 شکل شهر نقده………………………………………………………………………………………………. 103
4-9 شبکه عبور و مرور موجود و پیشنهادی…………………………………………………………………..103
4-10 سلسله مراتب شبکه دسترسی نقده………………………………………………………………………….106
4-10-1 خیابانهای پیرامونی شهر در طول زمان دارای خیابانهای عریض شده اند……………………………106
4-10-2 خیابانهای مرتبط با مرکز نقده که معمولاً عرضی حدود 20 متر دارند……………………………… 106
فصل پنجم: جمع بندی و نتیجه گیری ، آزمون فرضیه ها ، راهکارها و پیشنهادها
5-1 جمع بندی و نتیجه گیری…………………………………………………………………………………….115
5-2 آزمون فرضیه ها…………………………………………………………………………………………….117
5-3 پیشنهادها و راهکارها……………………………………………………………………………………….120
فهرست منابع و مأخذ………………………………………………………………………………………………123
چکیده انگلیسی
فهرست شکل ها
4 – 1 شکل بهسازی ساختمان شهرداری نقده در محدوده A …………………………………………………. 94
4 – 2 شکل با زمینه ، تضاد در نوع و فرم شکل گیری کالبدی آن در محدوده B. …………………………. 95
4 – 3 شکل نوسازی مسجد اهل تسنن محدوده C ……………………………………………………………… 96
4- 4 شكل احداث خيابان جديد در محدوده C …………………………………………………………………… 97
4 – 5 شكل نوسازي فلكه وحدت در محدوده C ……………………………………………………………….. 98
4 – 6 شكل كاربري فرهنگي در محدوده C ……………………………………………………………………. 99
4 – 7 شكل كوچه هاي فرسوده و قديمي در محدوده C……………………………………………………….. 102
فهرست نقشه ها
1- 3 نقشه موقعیت محدوده مورد مطالعه……………………………………………………………………….. 49
2 – 3 نقشه شهرستان نقده ……………………………………………………………………………………….. 51
3 -3 نقشه زمین شناسی نقده …………………………………………………………………………………….. 53
4 – 1 نقشه کاربری اراضی شهر نقده …………………………………………………………………………… 65
4 – 2 نقشه محدوده بافت فرسوده شهر نقده ……………………………………………………………………… 68
4 – 3 نقشه معابر پیشنهادی طرح تفصیلی …………………………………………………………………….. 105
4 – 4 نقشه سلسله مراتب شبکه دسترسی ……………………………………………………………………… 108
4 – 5 نقشه کیفیت ترافیکی معابر اصلی محدوده بافت فرسوده ………………………………………………. 111
فهرست جدول ها
3 – 1 جدول توزیع درجه حرارت متوسط ماهانه و سالانه بر حسب سانتی گراد برای ارتفاعات و دشت محدوده مطالعاتی نقده ………………………………………………………………………………………………………. 56
4 – 1 جدول مصالح ساختمانی در کل ابنیه بافت های فرسوده شهر نقده ( 1387 ) …………………………. 72
4 – 2 جدول مصالح ساختمانی کل ابنیه زیر حوزه A ( 1387 ) …………………………………………….. 73
4 – 3 جدول مصالح ساختمانی کل ابنیه زیر حوزه B ( 1387 ) …………………………………………….. 75
4 – 4 جدول مصالح ساختمانی کل ابنیه زیر حوزه C ( 1387 ) …………………………………………….. 76
4 – 5 جدول وضعیت دانبه بندی کل حوزه بافتهای فرسوده شهر نقده( 1387 )……………………………… 78
4 – 6 جدول وضع دانبه بندی کل ابنیه A بافت فرسوده شهر نقده ( 1387 ) ………………………………… 80
4 – 7 جدول وضع دانبه بندی کل ابنیه زیر حوزه B بافت فرسوده شهر نقده( 1387 ) …………………….. 81
4 – 8 جدول وضع دانه بندی کل ابنیه زیر حوزه C بافت فرسوده شهر نقده ( 1387 ) …………………….. 83
4 – 9 جدول قدمت کل ابنیه حوزه بافت های فرسوده شهر نقده ( 1387 ) …………………………………… 84
4 – 10 جدول قدمت ابنیه زیر حوزه A بافت فرسوده شهر نقده ( 1387 ) ………………………………….. 85
4 – 11 جدول قدمت کل ابنیه زیر حوزه B بافت فرسوده شهر نقده ( 1387 ) ………………………………. 85
4 – 12 جدول قدمت ابنیه زیر حوزه C بافت فرسوده شهر نقده ( 1387 ) ………………………………….. 86
4 – 13 جدول کیفیت کل ابنیه بافت های فرسوده شهر نقده ( 1387 ) ………………………………………… 87
4 – 14 جدول کیفیت ابنیه زیر حوزه A بافتهای فرسوده شهر نقده ( 1387 ) ……………………………….. 88
4 – 15 جدول کیفیت ابنیه زیر حوزه B بافتهای فرسوده شهر نقده ( 1387 ) ……………………………….. 89
4 – 16 جدول کیفیت ابنیه زیر حوزه C بافتهای فرسوده شهر نقده ( 1387 ) ……………………………….. 90
4 – 17 جدول تعداد طبقات ابنیه حوزه بافتهای فرسوده شهر نقده ( 1387 ) …………………………………. 91
4 – 18 جدول تعداد طبقات در زیر حوزه A بافت های فرسوده شهر نقده ( 1387 ) ……………………….. 91
4 – 19 جدول تعداد طبقات در زیر حوزه B بافت های فرسوده شهر نقده ( 1387 ) ……………………….. 92
4 – 20 جدول تعداد طبقات در زیر حوزه C بافت های فرسوده شهر نقده ( 1387 ) ……………………….. 93
4 –21 جدول محاسبه پارکینگ مورد نیاز در مسیرهای اصلی شهر ……………………………………….. 106
4 – 22 جدول ویژگی های معابر ………………………………………………………………………………. 109
4 – 23 جدول کیفیت ترافیکی – فیزیکی انواع خیابانها …………………………………………………….. 110
4 – 24 جدول شناسایی نقاط قوت،ضعف،فرصتها و تهدیدهای شبکه ارتباطی ونظام رفت آمد شهری …… 113
فهرست نمودارها
4 – 1 نمودار مصالح ساختمانی در کل ابنیه بافت های فرسوده شهر نقده ( 1387) …………………………. 72
4 – 2 نمودار مصالح ساختمانی ابنیه زیر حوزه A ( 1387 ) ………………………………………………… 74
4 – 3 نمودار مصالح ساختمانی ابنیه زیر حوزه B( 1387 ) …………………………………………………. 75
4 – 4 نمودار مصالح ساختمانی زیر حوزه C ( 1387 ) ……………………………………………………… 77
4 – 5 نمودار وضعیت دانه بندی کل ابنیه شهرنقده ( 1387 ) ………………………………………………… 78
4 – 6 نمودار وضع دانه بندی کل ابنیه زیر حوزه A بافت فرسوده شهر نقده ( 1387 ) ……………………. 80
4 – 7 نمودار وضع دانبه بندی ابنیه زیر حوزه B بافت فرسوده شهر نقده ( 1387 ) ………………………..81
4 – 8 نمودار وضع دانه بندی ابنیه زیر حوزه C بافت فرسوده شهر نقده (1387 ) ………………………….83
مقدمه
« شهر پدیده ای است « مکانی – زمانی » که در نقطه ای خاص ایجاد شده ، در فضای تکامل یافته و با گذشت زمان ، رشد یافته است .
این امر سبب شده است که در هر مقطعی از تاریخ ، شهر بتواند دگرگونیهای کمی خود را به تغییرات کیفی مورد نیاز عصر خویش تبدیل کند ، از عرصه های عینی در گذرد و به محدوده های ذهنی پای گذارد ، از محدوده های زمانی خاص و خطرات ناشی از آنها عبور کند و به عرصه های زمان تاریخی و خاطرات منبعث از آن وارد شود . ( حبیبی ، 231 )
در روند پویایی فیزیکی شهر ، سیمای ظاهری محله های شهر جدید به شدت و سرعت تغییر یافته و بافت غیر هندسی و ارگانیک قدیمی به تدریج توسط بافت شبکه ای ، خیابان های هندسی و سلسله مراتبی و تناسب عرصه و اعیان با ضوابط وملاک های ویژه جایگزین می شود . اصولاً بافت قدیمی و فرسوده ، بافتی است که در فرآیند زمانی طولانی شکل گرفته و تکوین یافته و امروز در محاصره تکنولوژی عصر حاضر گرفتار گردیده است . اگر چه این بافت در گذشته به مقتضای زمان دارای عملکردهای منطقی و سلسله مراتبی بوده ولی امروز از لحاظ ساختاری و عملکردی دچار کمبودهایی می باشد و آن گونه که می بایست جوابگوی نیاز ساکنین خود نمی باشد . ( حبیبی و دیگران ، 1386 ، 16 )
این گونه بافت ها بدون طرح و نقشه قبلی شکل گرفته و تغییر و تحول یافته و توان جوابگویی به نیازهای زندگی امروزین را ندارد . معابر این گونه بافت ها با توجه به مقیاس انسان و ( احیاناً چهار پایان برای حمل بار ) شکل گرفته اند و تحمیل شدن ماشین ، که جزء لاینفک زندگی امروزه می باشد ، سبب شکل گیری تعارض های اساسی گشته است . علاوه بر مشکل عدم دسترسی مناسب ساکنین به محل سکونت خود ، شبکه معابر این بافت ها امکان دسترسی خدمات شهری نظیر جمع آوری زباله ، آتش نشانی ، اورژانس و …….. را بسیار سخت می سازد . (حبیبی و دیگران ، 1386 ، 17 )
1-١طرح مساله
تا قبل از جريان جهاني ناشي از انقلاب صنعتي تغييرات جوامع شهري بسيار بطئي و نامحسوس بوده و به تبع آن كالبد شهرها نيز با دگرگوني قابل توجهي مواجه نبود. همگام با تغييرات اقتصادي ٬ اجتماعي و فرهنگي و فناوري هاي جديد بافت هاي شهري با تغيير شكل و شالوده مواجه گرديدند. چرا كه شهر نيز همچون ساير پديده هاي مصنوع انسان ساخت در طول زمان دچار تغيير تحول رشد و توسعه ميگردد . اين توسعه فرايندي پويا و مداوم است كه در طي آن محدوده هاي فيزيكي شهر و فضاهاي كالبدي آن در جهات عمودي و افقي از لحاظ كمي افزايش و از حيث كيفي تغيير مي يابد و اگر اين روند سريع و بي برنامه باشد به تركيب فيزيكي مناسبي از فضاهاي شهري نخواهد انجاميد در نتيجه سيستم هاي شهري را با مشكلات عديده اي مواجه خواهد ساخت.(زنگی آبادی ، 1371،5)
بافت قدیمی شهرها بنا به دلایل اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی شکل گرفته و به دلیل آمیختگی نادرست با فرهنگ زندگی جدید به تدریج هویت خود را از دست می دهد . ( حبیبی و دیگران ،1386 ، 17 )
امروزه مفهوم بهسازی در برنامه ریزی و طراحی شهری با اقدامات و پیش بینی هایی برای بهتر کردن کیفیت محیط کالبدی و فضایی توأم است به گونه ای که ، با ایجاد امکانات نو ، بهتر ساختن محیط فضایی میسر شود ، ساماندهی و بهسازی وضعیت موجود بافت های فرسوده می تواند با اصلاح سازمان فضایی منطقه از طریق اصلاح شبکه دسترسی ها ، اصلاح کاربری های ناسازگار و حذف کاربری های مزاحم و یا تغییر نوع کاربری ها و تخصیص های کاربری خدمات شهری مطابق معیارها و استانداردها و رعایت و اجرای اصول و ضوابط افزایش تراکم ( بلند مرتبه سازی ) صورت گیرد . ( حبیبی و دیگران ، 1386 ، 18 )
شبکه معابر بافت قدیمی که با توجه به ساختار محیط طبیعی به ویژه توپوگرافی ، اقلیم ، اوضاع اجتماعی اقتصادی و سطح فناوری زمان خود به صورت ارگانیک شکل گرفته اند ، در زمان خود بهترین نوع معابر و شبکه دسترسی محسوب می شده اند . به طوری که همه نیازهای ساکنان را ، پاسخگو بوده اند . اما با دگرگونی و سطح فناوری از جمله ورود وسایل نقلیه موتوری به زندگی شهری ، شبکه مذکور توان جوابگویی به نیازهای زندگی امروزی را ندارند و مشکلاتی مانند عرض کم ، پیچ و خم های زیاد و خطر ریزش بناهای مخروبه مجاور و مشکلات دسترسی و ارتباطات دو چندان کرده است .
مسائل و نارسائی های یاد شده ، عواقب دیگری مانند مشکل عبور ماشین های جمع آوری زباله و خودروهای امداد ، آتش نشانی و غیره را نیز موجب شده است . مجموعه مسائل ذکر شده از مطلوبیت و توسعه زندگی در بافت های فرسوده می کاهد . ( شماعی و دیگران ، 1385)
بدون شك زمين منبع غير قابل جايگزيني بوده ٬ به خصوص زمين با كاربري خاص مانند جنگل ها ٬ اراضي كشاورزي مرغوب و مراتع متراكم و غيره كه با تبديل چنين اراضي نه تنها يك منبع اقتصادي مهم در كشوري مانند ايران از بين مي رود بلكه پيامدهاي زيست محيطي آن غير قابل جبران است . در طرح هاي توسعه شهري و توسعه هاي خودرو در دهه هاي گذشته شهرها و آبادي هاي غالباً بدون توجه به اين امر حياتي (كاربري بهينه زمين) در جهت هاي مختلف و در روي اراضي باارزش (از لحاظ كشاورزي و زيست محيطي و غيره) مانند دشتهاي غني ٬ كوهپايه ها ٬ سواحل دريا و حواش رودخانه ها گسترش يافته اند.(اعتماد ،1379 ، 16)
بافتهاي فرسوده شهري بدون طرح و نقشه ي قبلي شكل گرفته وتغيير و تحول يافته و توان جوابگويي به نيازهاي امروزين را ندارد شبكه معابر اين بافتها علاوه بر مشكل عدم دسترسي مناسب ساكنين به محل سكونت خود امكان دسترسي خدمات شهري نظير جمع آوري بهداشتي زباله ٬ آتش نشاني ٬ اورژانس ….. را بسيار سخت مي سازد.
1-2 اهميت و ضرورت تحقیق
با وجود آگاهي از اثرات نامطلوب ناشي از توسعه هاي كالبدي شهر بر محيط طبيعي اين واقعيت را نيز بايد قبول كرد كه توسعه هاي شهري امري اجتناب ناپذير است. پيش بيني جمعيتي براي سال ١٤٠٠ ايران با تخمين جمعيت ٩٠ ميليون نفر و محاسبه نرخ رشد شهرنشيني فعلي نياز به حداقل ٢برابر مساحت كنوني براي شهرها را قطعي مي سازد و اگر چه رشد درون شهري مي تواند بخشي از اين نياز را مرتفع نمايد لذا توسعه غالب در حومه شهرها اتفاق مي افتد . جايي كه توسعه كاربري هاي انديشيده نشده زمين نه تنها باعث تحليل زمين هاي مرغوب و از بين رفتن اكوسيستم هاي حساس مي گردد بلكه به دليل آنكه تنها هدف چنين توسعه هايي افزايش مقياس است به دنبال خود تمركز گرايي ٬ تخصص گرائي و مكانيزه شدن را به ارمغان مي آورد كه هر دو محيط طبيعي و مصنوعي را دچار بحران مي سازد . براي كنترل و هدايت چنين توسعه هائي مشخص نمودن جهات مطلوب توسعه ٬ مكان هاي صحيح زمين و اعمال سياست هاي حفاظت طبيعي در راستاي اهداف اجتماعي – اقتصادي نياز به برنامه ريزي توسعه زمين هاي شهري دارد ( حبیبی ودیگران ،1386،19) توسعه فيزيكي و رشد جمعيت شهري ايران تا چند دهه قبل داراي افزايش متعادل بوده و با بروز تحولات جديد ٬ شهرها به ويژه شهرهاي بزرگ تغييرات و دگرگوني هائي را پذيرفتند. اين دگرگوني ها به شكل افزايش سريع جمعيت و گسترش فيزيكي شهرها و به صورتي نامتعادل بوده است ٬ سطح زير ساخت شهري بيشتر تحت تسلط ساختمان هاي مسكوني بوده و در حقيقت بين كاربري هاي شهري و اختصاص زمين و سرانه هاي شهري تناسب معقولي برقرار نبوده است . چنين حالتي را ميتوان در اكثر حوزه هاي شهري كشور صادق دانست . با اين وجود تنها گسترش محدوده قانوني شهري و امكان ساخت و ساز در نواحي پيرامون شهري همراه با جايگزين شدن اقشار مرفه باعث فرسودگي و تخليه جمعيتي بافتهاي قديمي شهري نمي گردد . و عواملي چون مديريت ضعيف شهري و فقر داده هاي آماري و اطلاعاتي طرح هاي تيپ شهرسازي و غالباً با ديد معماري ٬ عدم در نظر گرفتن شاخص هاي اجتماعي – اقتصادي و فرهنگي به موازات شاخص هاي كالبدي٬ضعف امكانات مالي جهت اجراي طرح ها٬ عدم وجود نيروي انساني متخصص ٬ مشاركت ضعيف مردم در اجراي طرح ها همراه با ناتواني آنان در نوسازي بافتهاي مسئله دار شهري نقش اساسي تري را در اين زمينه ايفا مي نمايد. با قبول چنين واقعيت هايي هنوز بافتهاي قديمي و فرسوده داراي اهميت و ارزش مي باشند. چرا كه بافتهاي تاريخي به دلايل متعددي در شهرسازي اهميت دارند. يكي از علل وجود مركزيت هميشگي براي وحدت بخشي به پيكره شهر است . اين امر زندگي سالم و روان را در يك شهر تضمين مي كند از سوي ديگر بافت قديم با ارزش هاي كالبدي تاريخي و فرهنگي نهفته در خود بهترين نشانه هويت شهري بوده است و درعين حال حيات و رشد اين بافت مانع از فرسودگي شهر از درون شده و توسعه بي رويه آن را محدود مي كند. بررسي هاي كارشناسي نشان مي دهد بافت هاي قديمي به دليل جايگاه خود در مركزيت شهر از بهترين محدوده ها براي تمركز خدمات تجاري اداري سياسي و اقتصادي به شمار مي روند . در يك جمع بندي نهايي مي توان اهميت بافتهاي كهن را به شرح زير ارائه كرد:
١- بعد نظري تجزيه و تحليل نظريه هاي توسعه كالبدي در بافت هاي قديم شهري.
٢- تجزيه و تحليل الگوهاي فعلي ملاك عمل سازمان هاي اجرايي همراه با نقد و ارزيابي آن جهت ارتقاء مباني نظري و الگوهاي اجرايي توسعه در بافت هاي كالبدي شهري.
٣- اهميت اين بافتها در كالبد شهرها به عنوان قلب تپنده اقتصادي.
٤- پاسخگويي به نيازهاي جمعيت رو به تزايد.
٥- اهميت و بار فرهنگي.
٦- وجود عناصر و المان هاي با ارزش تاريخي.
٧- عدم هماهنگي بافت با نيازهاي جديد كاربران.
٨- مشكلات ترافيكي.
٩- اهميت و لزوم خدمات رساني در زمان بحران.
١٠- لزوم تعيين معيارهاي آسيب پذيري شهري و پهنه بندي نقاط بحراني به ويژه در بافت كهن.
١١- قطعيت خطر وقوع زلزله و عدم امكان پيشگويي زمان وقوع زلزله.
- لزوم استفاده از سيستم هاي جديد برنامه ريزي و پردازش اطلاعاتي : (حبیبی ودیگران 1386 20 ،21 ، 22)
با توجه به ضرورتهای گفته شد برنامه ریزی صحیح واصولی برای بافت های فرسوده شهری وبهسازی و نو سازی آنها جهت به روز کردن ومعاصر سازی آنها امری ضروری ونیاز اصلی شهرهای امروزی است.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.