پایان نامه حمایت از شاکی در فرایند دادرسی کیفری
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- عنوان شماره صفحه
- چکیده …………………………………………………………………………………………………………………………………2
- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………..3
- فصل اول: کلیات
- 1- 1 بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………….4
- 1-2 سؤالات تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….6
- 1-3 فرضیههای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………..6
- 1-4 پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………. 7
- 1-5 ضرورت انجام تحقیق……………………………………………………………………………………………………….8
- 1-6 اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………8
- 1-7 روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………8
- 1-8 روش گرد اوری اطلاعات………………………………………………………………………………………………..8
- 1-9 کلیدواژهها……………………………………………………………………………………………………………………. 9
- 1-10 جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………………. 9
- فصل دوم: مبانی نظری
- 2-1 تاریخچه…………………………………………………………………………………………………………………………11
- 2-1-1 جایگاه شاکی دردورهٔ جنگهای خصوصی………………………………………………………………….18
- 2-1-2 جایگاه شاکی دردوری دادگستری عمومی………………………………………………………………………..18
- 2-1-3 جایگاه شاکی دردورهٔ دادگستری قدیم و معاصر…………………………………………………………..21
- 2-2 تبیین مفاهیم واژگان…………………………………………………………………………………………………………23
- 2-2-1 مفاهیم اصلی………………………………………………………………………………………………………………..23
- 2-2-1-1 تبیین مفهوم شاکی …………………………………………………………………………………………………..24
- 2-2-1-2 معنای لغوی………………………………………………………………………………………………………….. 24
- 2-2-1-3 معنای اصطلاحی……………………………………………………………………………………………………. 24 2-2-2
- مفاهیم مرتبط…………………………………………………………………………………………………………….. 26
- 2-2-2-1 شرایط شاکی وشکایت……………………………………………………………………………………………..26
- 2-2-2-2 شرایط شاکی…………………………………………………………………………………………………………..26
- 2-2-2-3 شرایط شکایت………………………………………………………………………………………………………..28
- 2-2-2-4 مشخصات و محتوای شکواییه…………………………………………………………………………………..29
- 2-2-2-5 عرض حال شفاهی…………………………………………………………………………………………………30
- 2-2-2-6 مقایسه شاکی بااصطلاحات مشابه………………………………………………………………………………31
- 2-2-2-6-1 شاکی و بزه دیده…………………………………………………………………………………………………..33
- 2-2-2-6-2 شاکی و مدعی خصوصی…………………………………………………………………………………….33
- 2-2-2-6-3 شاکی و اعلام کننده جرم…………………………………………………………………………………….34
- 2-2-2-6-4 شاکی و مجنی علیه…………………………………………………………………………………………….36
- 2-2-2-6-5 شاکی وخواهان و متشکی عنه………………………………………………………………………………….36
- فصل سوم: حمایت از حقوق شاکی از سوی ضابطین در فرآینددادرسی
- 3-1 ضابطین قضایی…………………………………………………………………………………………………………………37
- 3-1-1 انواع ضابط قضایی………………………………………………………………………………………………………..39
- 3-1-1-1 ضابطین عام……………………………………………………………………………………………………………..39
- 3-1-1-2 ضابطین خاص…………………………………………………………………………………………………………46
- 3-1-1-3 ضابطین نظامی………………………………………………………………………………………………………….46
- 3-1-2 جایگاه قانونی ضابطین قضایی………………………………………………………………………………………..48
- 3-1-3 نحوه عملکرد ضابطین دادگستری در برابر جرائم مشهود……………………………………………………50
- 3-2 انواع شاکی………………………………………………………………………………………………………………………51
- 3-2-1 شاکی حرفهای…………………………………………………………………………………………………………….53
- 3-2-2 شاکیانی که با سوء استفاده از سیستم تعقیب جزایی کنونی در کشور اقدام به طرح شکایت میکنند…………………………………..58
- 3-3 انگیزههای احتمالی شاکی درطرح شکایت…………………………………………………………………………..58
- 3-3-1 انگیزههای مشروع………………………………………………………………………………………………………..59
- 3-3-1-1 انگیزههای سیاسی …………………………………………………………………………………………………..59
- 3-3-1-2 انگیزههای مالی………………………………………………………………………………………………………59
- 3-3-2 انگیزههای نامشروع………………………………………………………………………………………………………60
- فصل چهارم: حقوق شاکی و راهکارهای قانونی حمایت از شاکی
- 4-1 گذشت شاکی…………………………………………………………………………………………………………………..63
- 4-1-1 بازگشت از گذشت توسط شاکی…………………………………………………………………………………….65
- 4-1-2 اعلام گذشت شاکی خصوصی در جرائم غیر قابل گذشت و میزان تأثیر آن در مجازات متهم…. 67
- 4-2 حمایتهای قانونی از شاکی………………………………………………………………………………………………68
- 4-2-1 اولین توجه به شاکی یابزه دیده……………………………………………………………………………………….68
- 4-2-2 حقوق شاکی در مرحله تحقیقات مقدماتی………………………………………………………………………..86
- 4-2-3 آخرین حمایتهای قانونی نسبت به شاکی……………………………………………………………………..88
- 4-2-4 حقوق دفاعی شاکی………………………………………………………………………………………………………93
- 4-2-4-1 حق اطلاع از محتویات پرونده……………………………………………………………………………………93
- 4-2-4-2 حق تهیه رونوشت از صورت جلسات…………………………………………………………………………94
- 4-2-4-3 حق بیان و اعتراض…………………………………………………………………………………………………..94
- 4-2-4-4 حق برخورداری از معاضدت…………………………………………………………………………………….97
- 4-3 حقوق خاص شاکی…………………………………………………………………………………………………………99
- 4-3-1 حق حفظ امنیت جسمانی و روانی شاکی……………………………………………………………………….105
- 4-3-2 حق حفظ حرمت و حیثیت اجتماعی شاکی……………………………………………………………………107
- 4-3-3 حق حفظ حریم خصوصی و اسرار و اطلاعات شخصی…………………………………………………..108
- 4-3-4 حق حفظ تأمین خواسته………………………………………………………………………………………………109
- 4-3-5 حق برخورداری از حاکمیت قانون………………………………………………………………………………..110
- 4-4 حقوق شاکی درقوانین موضوعه ……………………………………………………………………………………….110
- 4-4-1 حقوق شاکی در آیین دادرسی کیفری مصوب 1378………………………………………………………..110
- 4-4-2 حقوق شاکی درآیین دادرسی کیفری مصوب 1392 ………………………………………………………..114
- نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………………………………124
- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………124
- منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………126
- چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………….131
- صفحه عنوان به زبان انگلیسی………………………………………………………………………………………………..132
چکیده
استعمال لفظ شاکی فقط مختص به ادبیات حقوقی نیست بلکه در زبان محاوره نیز مورد استفاده قرار میگیرد. گاها این اصطلاح در بین دانش آموزان یک مدرسه یا در بین برادران و خواهران ساکن در یک خانواده کاربرد دارد لذا معنای لغوی شاکی در فرهنگ فارسی معین به معنای شکایت کننده و گله کننده بکار رفته است دراصطلاح حقوقی معانی مختلف وبعضا متفاوتی از سوی اندیشمندان وعالمان حقوق ارائه گردیده بااین اوصاف امروزه حمایت از شاکی جایگاه خاصی به لحاظ برقراری عدالت درپی خواهد داشت بالتبع منظورازحمایت درفرایند دادرسی صرفاً حمایتهای قضایی راتحت شمول خودقرار نمیدهد بلکه انواع حمایت ازجمله حمایت تقنیی را نیز در برخواهدداشت وبه جرات میتوان حمایت از شاکی را به زیر چتر عدالت ترمیمی آورده واز مزایای آن بهره مند ساخت دراین پایان نامه کوششی بعمل آمده تا پس از تبیین وضعیت شاکی وضعیت موجوددرحمایت ازشاکی را در فرآیند دادرسی مورد بررسی قراردهد هرچند آنچه بیشتر شایسته امعان نظر در این فرآینداست مراحل ابتدایی فرایند یعنی بدو ورود یک شخص بعنوان شاکی میباشد اما حقوق شاکی در مراحل دیگر ودر قوانین اخیرالصویب ازجمله آ.د.ک مصوب 1393 و ق.م.ا مصوب 1392 نیز موردبررسی قرار گرفته است.
مقدمه
تظلم ودادخواهی اشخاص در یک مرجع بیطرف همیشه ودرادوار مختلف تاریخی دقدقه خاطر انسانها وجوامع بشری بوده است شخص اعم از حقیقی و حقوقی که به دستگاه قضا التجاء میآورد خواهان احقاق حق خود در کمترین زمان ممکنه بارعایت انصاف وموازین عدلت از سوی محکمه است که در مراحل مختلف دادرسی از سوی افراد ومقامات مسوول مستلزم پیگیری شایسته میباشد بررسی حقوق چنین اشخاصی مارا به راهکاری راهبردی دراین زمینه رهنمون خواهد ساخت وبالتبع ازخلال چنین بررسی نقاط ضعف وقوت وضعیت موجود آشکار خواهد شد.
1-1 بیان مساله
واژه شاکی در لاتین معادل Complainant و درعربی مترادف با مجنی علیه نیز بکار رفته است و در اصطلاح حقوق کیفری به شخصی که از وقوع جرمی متحمل ضرر و زیان شده و یا حقی از قبیل قصاص پیدا کرده و آن را مطالبه میکند مدعی خصوصی و شاکی نامیده میشود.
از نظر تاریخی، ابتدا تعقیب دعوی کیفری و اقامه شکایت به عهده فرد بزه دیده است.[1] زیرا شکایت کننده به واسطه ضایع شدن حقش این حق را برای خود مسلم دانسته و با حضور به مراجع ذیصلاح جهت احقاق حق اعلام شکایت مینماید این موضوع خطراتی را برای شاکی به دنبال میآورد که لزوم حمایت از شاکی را در سیستم قضایی روشن میکند که معمولاً سه نوع حمایت از شاکی در این مورد مطرح میشود:
1 – حمایت از شاکی بلافاصله پس از تحقق جرم از قبیل حمایتهای پزشکی، روانشناختی؛ وهمچنین درمرحله طرح دعوا
2- حمایت از شاکی در مرحله دادرسی از قبیل تفهیم حقوق و فراهم آوردن نیازهای حقوقی؛[2]
3- حمایت از شاکی در مرحله تأمین ضرر و زیان از قبیل تأمین خسارت زیان دیده از منابع دولتی وکلادرمرحله اجرا.
در این پایان نامه به طور کلی به بررسی مشکلات شاکی در حین احقاق حق خود در مراجع ذیصلاح «پلیس، قضات، پرسنل اداری وکلاء، کارشناسان، پزشکیهای قانونی و شوراهای حل اختلاف» بحث میشود و علاوه بر آن به کنکاش در چهار سطح 1) تقینی 2) قضایی 3) اجرایی 4) مشارکتی حقوق جزا در بستر احقاق حق شکّات پرداخته میشود.
1-2 سؤالات تحقیق:
- سؤال اصلی:
- منظورازحمایت ازشاکئ در فرآینددادرسی کیفری چه نوع حمایتهایی است؟
- سؤال فرعی:
- حمایت از شاکی درکدام مرحله ازمراحل دادرسی کیفری مهم تراست؟
- درمراحل مختلف دادرسی چگونه میتوان ازشاکی حمایت کرد؟
1-3 فرضیههای تحقیق:
- فرضیه اصلی:
- باتوجه به ذکر فرایند میتوان حمایتهای تقنینی وقضایی ازبدوطرح دعوا تاتعقیب، توقیف و….. تارسیدگی واجراراکه حمایت ازشاکی رازیر چترخودآورد برشمرد.
- فرضیههای فرعی:
- اساساً حمایت را میتوان به جلب منفعت یا تأمین حقوق تضییع شده یادرمعرض خطر تعبیرنمودبااین اوصاف درهرمرحله ازفرآیندکه حقوق حقه شاکی درمعرض خطریاامحاء قرارگیرددرآن مرحله ازاهمیت بالاتری برخوردارخواهدبود، مثلادرمرحله تعقیب یااجراء.
- به فراخورمحدوده هرمرحله واختیارات موجوددریدقاضی وتکالیف موجودقضات دراین زمینه ومیزان دخالت شاکی به نظرمیرسدباشناسایی حقوق منظوره بصورت صریح درموادجداگانه به نوعی حالت منفعل درقضات رافعال نموده ودرمواردی که بدون درخواست قضات واجه باتکلیف نیستند آنهارامکلف نمود.
1-4 پیشینه تحقیق:
- آقای پیمان ابراهیمی در مقالهای تحت عنوان بزه دیده به منزله شاکی و حقوق او در مقررات دادرسی ایران منتشر شده در مجله حقوقی مرکز تحقیقات علوم انسانی شماره 52 به بررسی حقوق شاکی در مقررات دادرسی پرداخته است. وی بر این باور است که امروزه رویکرد حمایت از شاکی اغلب نظامهای کیفری را متحول کرده و زمینه پیش بینی مقررات حمایت از بزه دیدگان را مهیا ساخته است.
- آقای دکتر علی حسین نجفی ابرند آبادی در میزگردی با عنوان عدالت برای بزه دیدگان که در مجله مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی شماره 53 به چاپ رسیده است بر این باور است که ابتدا باید نقش شاکیان در فرایند تکوین جرم مورد توجه قرار گیرد. بدین سان شاکی به عنوان عامل محرک یا عنصری از اوضاع و احوال مشرف به جرم یا جزیی از وضعیت ما قبل بزهکاری محور مطالعات جرم شناختی واقع شود.
1-5 ضرورت تحقیق:
ازآنجائیکه محقق ازکارکنان تشکیلات قصائی بوده واکثرمشکلات این افراد را که سرو کارشان به دستگاه قضایی میافتاد مشاهده نموده هر چند محاکم قضائی واحدهایی تحت عناوین، ارشاد و معاضدت قضائی، حمایت از زنان وکودکان بزه دیده، حمایت ازایثارگران جنگ تحمیلی دایرکرده اند و سعی بر این داشته به نوعی حمایتهای قضایی را درجهت تأمین نیازهای حقوقی واجدین شرایط ارائه دهد، اما عملاً خدمات شایستهای در این مورد انجام ندادهاند.. از این رو این پژوهش در صدد تحقیق در این مورد است.
[1] گاستون، استفانی، لواسوار، ژرژ، بولک، برنار و آئین دادرسی کیفری، جلد 2 ترجمه حسن دادبان، چاپ اول، تهران، دانشگاه علامه طباطبائی، ص 7
[2] ژرار، ژینافیلیزولا؛ بزه دیده و بزه دیدهشناسی، ترجمه روح الله کرد علیوند، احمد محمدی، تهران، مجمع علمی و فرهنگی مجد، سال 1379،
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.