پایان نامه ماهیت، شرایط و آثار قراردادهای درمان با تاکید بر اسناد بین المللی
فهرست محتوا کلید واژهها:قرارداد درمان، تعهدات پزشک، تعهدات بیمار، اخذ رضایت، اسناد بین المللی، اسرار بیمار، انحلال قرارداد |
چکیده:با توجه به پیشرفت روز افزون رشتههای علوم پزشکی و حساسیت اینگونه رشتهها به دلیل ارتباط مستقیم آنان با جان انسانها، به نظر میرسد برای حفاظت از حقوق بیماران و حتی خود پزشکان جایگاه قراردادهای درمان آنگونه که باید مورد توجه سیاستگذاران و حقوقدانان کشورها واقع نشده است. در این راستا گروه تحقیقاتی قانون مدنی اروپا، مطالعاتی را با عنوان «پیش نویس طرح مشترک مرجع DCFR» انجام داده است و براساس تحقیقات مذکور هیچکدام از کشورهای عضو اتحادیه اروپا قانون خاصی را برای قراردادهای درمان لحاظ ننمودهاند و فقط کشور هلند در قانون مدنی خود قراردادهای درمان را تعریف و قسمتی را به این مبحث اختصاص داده است، DCFR نیز ضمن تعریف قراردادهای درمان قوانینی را در این زمینه تنظیم نموده است. لازم به ذکر است کشورهای عربی و ایران نیز تعریفی از قراردادهای درمان در قوانین موضوعه خود ارائه ننمودهاند، با این اوصاف حقوقدانان نظریات مختلفی را در خصوص ماهیت قراردادهای درمان ابراز نمودهاند که از آن جمله میتوان به: نظریه عقد اجاره اشخاص، نظریه جعاله بودن، نظریه وکالتی بودن قرارداد درمان، نظریه قرارداد کار یا قرارداد مقاطعه کاری، نظریه خصوصی بودن قرارداد درمان، اشاره نمود. در تحقیق حاضر ضمن بررسی اوصاف قرارداد درمان مثل: لازم یا جایز بودن، تملیکی یا عهدی بودن قرارداد درمان، معوض یا غیرمعوض بودن و… به بررسی شرایط عمومی و شرایط خصوصی قرارداد درمان نیز پرداخته شده است و در بخش آثار قراردادهای درمان، تعهدات بیمار و پزشک در قبال یکدیگر بررسی شده است که از تعهدات بیمار میتوان به ارائه اطلاعات صحیح و پرداخت حق الزحمه پزشک اشاره نمود. و تعهدات پزشک نیز شامل حفظ اسرار بیمار، اخذ رضایت بیمار، ارائه آگاهی لازم به بیمار میباشد. و در نهایت ضمانت اجرای قراردادهای درمان مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته است. که شرایط الزام پزشک به ادامه درمان بیمار و ایفای تعهد و نحوه جبران خسارات وارده به بیمار و همچنین انحلال قرارداد درمان مورد بررسی قرار گرفته است.
|
فهرست مطالب
- عنوان شماره صفحه
- مقدمه 1
- بیان مسأله 2
- فصل اول: کلیات 6
- مبحث اول: واژه شناسی وتعریف قرارداد درمان 7
- گفتار اول: حقوق ایران 7
- الف) تعریف لغوی و عمومی درمان 8
- ب) تعریف قرارداد از منظر قانون و دکترین 8
- ج) تعریف مصدری عقد 9
- د) تعریف عقد به عنوان یک ماهیت اعتباری یا اثر حقوقی 9
- هـ) تعریف لغوی و اصطلاحی پزشک و بیمار 10
- گفتار دوم: تعریف عقد درمان در ایران و دکترین 11
- گفتار سوم: پیش نویس طرح مشترک مرجع DCFR 17
- الف) تدوین 17
- ب) تعریف قرارداد درمان از دیدگاه پیش نویس طرح مشترک مرجع DCFR 18
- گفتار چهارم: قانون مدنی کشور هلند 19
- الف) تعریف عقد درمان در قانون مدنی هلند 20
- گفتار پنجم: تعریف قرارداد درمان از دیدگاه مراکز درمانی بین المللی 22
- گفتار ششم: تعریف قرارداد درمان از دیدگاه حقوق پزشکی 24
- مبحث دوم: مبانی حقوقی و فقهی قرارداد درمان 26
- گفتار اول: مبانی حقوقی اصل حاکمیت اراده در قراردادهای درمان 27
- الف) تاریخ اصل آزادی اراده در قراردادها در قرون وسطی و قرون جدید 27
- ب) اصل حاکمیت اراده در حقوق ایران 29
- ج) اصل حاکمیت اراده و آزادی قراردادی در DCFR 31
- د) نتایج اصل حاکمیت اراده 32
- گفتار دوم: مبانی فقهی اصل حاکمیت اراده در قراردادهای درمان 34
- الف) قاعده العقود تابعه للقصود 34
- ب) آیه شریفه اوفوا بالعقود 36
- ج) آیه شریفه الا ان تکون تجره عن تراض 37
- گفتار سوم: حدود اصل آزادی اراده در قراردادها 38
- مبحث سوم: اقسام قراردادهای درمان 42
- گفتار اول: قرارداد درمان مستقیم 42
- گفتار دوم: قرارداد درمان غیر مستقیم 43
- گفتار سوم: تقسیم بندی جدید قراردادهای درمان 44
- الف) قرارداد مستقیم شخص حقوقی با بیمار 44
- ب) قرارداد مستقیم شخص حقیقی با بیمار 44
- ج) قرارداد غیر مستقیم شخص حقیقی 44
- د) قرارداد غیر مستقیم شخص حقوقی 44
- مبحث چهارم: ارکان قراردادهای درمان 45
- گفتار اول: تراضی 45
- 1- وجود اراده 46
- 2- اعلام اراده 47
- 3- رضایت مکتوب 48
- 4- رضایت شفاهی 49
- 5- توافق دو اراده 50
- 6- اهلیت 54
- 7- مورد معامله در قرارداد معالجه 55
- فصل دوم: ماهیت، اوصاف، و شرایط قراردادهای درمان 57
- مبحث اول: ماهیت حقوقی قراردادهای درمان 58
- گفتار اول: نظریه اجاره بودن قرارداد درمان 59
- الف: نظریه عقد اجاره اشخاص 60
- 1- اجیر خاص 60
- 2- اجیر عام یا مشترک 61
- ب: ایرادات وارد بر نظریه اجاره بودن قرارداد درمان 63
- گفتار دوم: نظریه جعاله بودن قرارداد درمان 66
- الف: مزایا و معایب جعاله بودن قرارداد درمان 68
- گفتار سوم: نظریه وکالتی بودن قرارداد درمان 69
- الف: انتقادات وارد بر نظریه وکالتی بودن قرارداد درمان 73
- گفتار چهارم: نظریه قرارداد کار یا قرارداد مقاطعه کاری بودن قرارداد درمان 75
- الف: معیارهای تمیز قرارداد کار با مقاطعه کاری 76
- ب: مفهوم تبعیت حقوقی و تحلیل قرارداد کار یا مقاطعه کاری بودن عقد درمان 78
- ج: دیدگاه قوانین کشورهای اروپایی 81
- د: انتقادات وارد بر نظریه قرارداد کار یا مقاطعه کاری بودن عقد درمان 82
- گفتار پنجم: نظریه خصوصی بودن قرارداد درمان 83
- مبحث دوم: اوصاف عقد درمان 85
- گفتار اول: تملیکی یا عهدی بودن قرارداد درمان 85
- الف) تعریف و مبنای تقسیم 85
- ب) ضابطه تشخیص 86
- ج) انتقاد از تقسیم و فایده آن 86
- د) قالب بندی قرارداد درمان 89
- گفتار دوم: لازم یا جایز بودن قرارداد درمان 90
- الف) تعریف و مبنای تقسیم 90
- ب) قالب بندی قرارداد درمان 90
- گفتار سوم: معوض یا غیر معوض بودن عقد درمان 93
- الف) تعریف 93
- ب) فایده و اثر تقسیم 94
- ج) قالب بندی عقد درمان 95
- گفتار چهارم: مستمر یا فوری بودن قرارداد درمان 98
- الف) تعریف 98
- ب) فایده و اثر تقسیم 99
- ج) قالب بندی عقد درمان 100
- مبحث سوم: شرایط قراردادهای درمان 100
- گفتار اول: شرایط عمومی قرارداد درمان 100
- الف) مالیت داشتن 100
- ب) معین و معلوم بودن 102
- ج) نفع عقلایی داشتن 103
- د) مشروع بودن 105
- هـ) مقدور بودن 106
- گفتار دوم: شرایط خصوصی قرارداد درمان 107
- فصل سوم: آثار قراردادهای درمان 110
- مبحث اول: تعهدات طرفین قرارداد……………………………………………………………………. 111
- گفتار اول: تعهدات درمانگر 111
- الف) حفظ اسرار بیمار 112
- ب) موارد جواز افشای اسرار 116
- 1- رضایت بیمار 116
- 2- اعلام بیماری واگیردار 117
- 3- اعلام جرائم 119
- 4- ادای شهادت در برابر دادگاه 119
- ج) اخذ رضایت به درمان 120
- 1- رضایت بیمار از دیدگاه فقها 123
- 2- رضایت بیمار از دیدگاه اسناد بین المللی 125
- د) حق مراجعه به پروندههای پزشکی 128
- هـ) ارائه آگاهی لازم به بیمار 131
- گفتار دوم: تعهدات بیمار 137
- الف) حق الزحمه درمان 137
- ب) تعهد به دادن اطلاعات 141
- مبحث دوم: ضمانت اجرای قرارداد 144
- گفتار اول: الزام به ایفاء تعهد 144
- الف) تعهدبه وسیله 145
- ب) تعهد به نتیجه 148
- 1- انتقال خون 148
- 2- اعضای مصنوعی 149
- 3- آزمایشات تشخیص پزشکی 149
- ج) نتیجه 152
- گفتار دوم: جبران خسارت 153
- الف) اقسام خسارت 154
- 1- خسارت مادی 154
- 2- خسارت معنوی 157
- شرایط خسارت قابل مطالبه 160
- 1- مسلم بودن 160
- 2- مستقیم بودن خسارت 163
- 3- جبران نشدن خسارت 164
- مبحث سوم: انحلال قراردادهای درمان 166
- گفتار اول: اقاله 166
- گفتار دوم: فسخ 167
- گفتار سوم: انفساخ 169
مقدمه:
پزشکی یکی از شاخههای مهم و پر مخاطب علوم است که قدمتی به اندازه تاریخ بشریت دارد و با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی و بهداشت عمومی انسانها نه تنها از نیاز به علوم پزشکی نکاسته، بلکه وابستگی نوع بشر به جامعه پزشکی وارد مراحل جدیدی شده و روز افزون گردیده است. متاسفانه از نحوه درمان بیماریها و به تبع آن از مسئولیت و ضمان اطباء در دوران و جوامع بشر اولیه اطلاع دقیقی در دست نیست، ولی آنچه مسلم است کشورهایی که از قدیم الایام در این زمینه پیشرفت چشمگیر داشتهاند ایران و مصر بودهاند. و این درحالی است که در جامعه امروزی به دلیل پیچیدگیها و گستردگی خاص رشته پزشکی و وسواس بیمار برای بهبود کامل بیماری خود، نقش قراردادهای درمان در این میان به وضوح قابل لمس است. البته باید به این نکته اشاره نمود که امکان دارد قرارداد بین پزشک و بیمار یک قرارداد کتبی و یا یک قرارداد شفاهی باشد که در پایان نامه به طور مفصل به توضیح ماهیت و شرایط این نوع قراردادها پرداخته شده است. با توجه به اینکه بحث قراردادهای درمان در قانون هیچکدام از کشورهای اروپا بجز هلند دیده نشده و در قوانین بین المللی نیز فقط در کتاب چهارم پیش نویس طرح مشترک مرجع (DCFR) که بحث «قراردادهای خاص و حقوق و تعهدات ناشی از آنها» را بررسی قرار میدهد، در فصل 8 خود نسبت به قراردادهای درمان پرداخته است، و باید به این نکته دقت نمود که DCFR یک پیش نویس برای حقوق خصوصی اروپا بوده و برای قراردادهای منعقده در قلمرو اتحادیه اروپا پیش بینی شده و قواعد مربوط به قراردادهای درمان تنها بخشی از آن میباشد. که در فصل اول به طور مختصر توضیح داده خواهد شد.
در بین کشورهای اروپایی از آنجایی که هیچ یک از کشورهای عضو اتحادیه اروپا قانون خاصی را به بحث قراردادهای درمان (Treatment Contracts) یا قراردادهای پزشکی (Medical Contracts) اختصاص ندادهاند و فقط در این بین، کشور هلند، کتاب هفتم از قانون مدنی خود را به «موافقتنامه های خاص» اختصاص داده است که در قسمتی از آن نیز به بحث «قراردادهای درمان پزشکی» پرداخته است که مع الوصف در فصل اول به تبیین قسمتهای مختلف قانون مذکور اشاره خواهد شد.
بیان مسئله:
بررسی توافقی که بین بیمار و پزشک جهت برخورداری بیمار از خدمات فنی و تخصصی پزشک به عمل میآید آغاز تحلیلهای حقوقی رابطه بین پزشک و بیمار است هرچند قرارداد تنها سبب ایجاد رابطه حقوقی نیست ولی باید به این نکته توجه نمود که قراردادهای درمان یکی از مباحث محوری جامعه امروزی است که کمتر به آن پرداخته شده است. وضعیت خاص قراردادهای درمان و شرایط و ویژگیهای آن به گونهای است که نمیتوان آنها را در چارچوب عقود معین مورد مطالعه قرار داد؛ از این رو به نظر میرسد که از نظر حقوقی، قرارداد درمان نوعی عقد نامعین است که با تکیه بر مفاد ماده ۱۰ قانون مدنی، علاوه بر حاکمیت قواعد عمومی قراردادها، شرایط ویژه و تعهدات خاص قراردادهای درمان را نیز داراست که بر طبق توافق طرفین لازمالاجرا است. در قراردادهای درمان دو طرف وجود دارد: پزشک و بیمار. مطابق این قرارداد (اعم از کتبی و شفاهی)، بیمار با حق انتخاب پزشک معالج خود در شرایط عادی، به پزشک مراجعه مینماید و پزشک نیز پس از اخذ رضایت بیمار برای درمان و بعد از اینکه نوع بیماری را در حوزه تخصص خود دانست، شروع به درمان میکند. هر چند در عمل، تمامی مراحل با یک مراجعه و معاینه و نوشتن نسخه به پایان میرسد؛ اما از بُعد حقوقی هر عمل و عکسالعملی آثار و نتایج حقوقی و قانونی خود را دارد و از نظر قانونی یک قرارداد با ضوابط خاص خود حاکم بر روابط بین پزشک و بیمار میشود و این قرارداد تا مرحله پایان درمان یا انصراف بیمار از ادامه درمان، آثار و نتایج حقوقی خود را به دنبال داشته و حتی پس از تجویز دارو توسط پزشک نیز خاتمه نخواهد یافت. علی ایحال در پژوهش سعی شده است به بررسی ماهیت قرارداد درمان، شرایط و آثار آن با تاکید بر اسناد بین المللی و حقوق ایران و بررسی دیدگاههای مختلف دکترین حقوقی و نظریات فقهی پرداخته شود.
سؤالات تحقیق:
درخصوص موضوع تحقیق ممکن است سؤالات گوناگونی مطرح شود که به برخی از آنها اشاره میشود.
- ماهیت و مفهوم قرارداد درمان در حقوق ایران و اسناد بین المللی چیست؟
- رابطه حقوقی بیمار و پزشک در قوانین ایران و اسناد بین المللی بر چه مبنایی است؟
- آیا پزشک میتواند به دلیل عدم وجود قرارداد با بیمار از درمان او خودداری نماید؟
- تهدات پزشک در قبال بیمار قوانین ایران و اسناد بین المللی کدامند؟
- تهدات بیمار در قرارداد کدامند؟
- شرایط و آثار تعهدات و مسئولیتهای پزشک در قبال بیمار کدامند؟
بررسی منابع:
با توجه به کاربرد قراردادهای درمان در دهههای اخیر و دیدگاه ویژه به این امر و از آنجایی که ریشه قراردادهای درمان را باید در قوانین کشورهای توسعه یافته و قوانین بین المللی جستجو نمود، به نظر میرسد حقوق ایران به لحاظ اهمیت درمان بیماران نیاز به تقویت قوانین موضوعه خود دارد و این امر محقق نمیشود مگر با مطالعه تطبیقی در قوانین سایر کشورها، اسناد بین المللی و همچنین بررسی دیدگاههای دکترین داخلی و خارجی.
فلذا در تحقیق پیش رو، به لحاظ اینکه منابع خارجی در این خصوص تحقیق کاملتری نمودهاند و با توجه به اینکه حقوق ایران فاقد مقرره مصرّحی پیرامون قراردادهای درمان است، سعی خواهد شد از قوانین مربوط به قراردادهای درمان در قوانین کشورهای اروپایی و قوانین بین المللی نیز استفاده نمود. و در این راستا از کتب مرتبط و همچنین مقالات حقوقی داخلی و به ویژه مقالات و پایان نامههای خارجی (به زبان انگلیسی) استفاده خواهد شد.
نتایج مورد انتظار:
در انجام این تحقیق قطعاً اهدافی در نظر گرفته شده است که به برخی از آنها اشاره میشود:
- شناسایی جایگاه و نکات ضعف قراردادهای درمان در قوانین ایران و قوت بخشیدن به آنها با استفاده از قوانین سایر کشورها و اسناد بین المللی و نظریات دکترین.
- شناسایی ماهیت حقوقی تعهدات پزشک (اعم از حاذق و جاهل) از منظر قوانین موضوعه و بین المللی
- استخراج مسئولیتهای ناشی از قرارداد درمان در حقوق ایران و بررسی اسناد بین المللی و دیدگاهای مختلف دکترین حقوقی و نظریات فقهی
- شناسایی وقایع پیش بینی نشده در قرارداد درمان و بررسی استفاده از جملات انحصاری توسط یکی از طرفین (اعم از بیمار یا پزشک) در قرارداد
روش تحقیق:
روش تحقیق در پایان نامه به صورت کتابخانهای میباشد که علاوه بر استفاده از کتاب، مجلات و مقالات فارسی از کتب و مقالات انگلیسی نیز استفاده خواهد شد. همچنین استفاده از اینترنت نیز برای دستیابی به آخرین مقالات منتشر شده جزو برنامه کاری خواهد بود.
معیار ارزیابی:
با عنایت به روش تحقیق و ابزار و منابع موجود میتوان با تجزیه و تحلیل موضوعات و منابع مطروحه به صورت جامع و در عین حال نو به نتایج مورد انتظار دست یافت.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.