پایان نامه مجازات بدنی در نظام حقوق کیفری ایران با تکیه بر موازین حقوق بشری
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- بیان مسئله ……………………………………………………………………………………………………………2
- اهمیت وضرورت انجام تحقیق ………………………………………………………………………………..4
- مرور ادبیات و سوابق …………………………………………………………………………………………….5
- جنبه جدید بودن ونوآوری درتحقیق …………………………………………………………………………5
- اهداف مشخص تحقیق …………………………………………………………………………………………..5
- سئوالات تحقیق …………………………………………………………………………………………………….7
- فرضیههای تحقیق …………………………………………………………………………………………………7
- تعریف واژهها و اصطلاحات ………………………………………………………………………………….7
- تعریف مجازات …………………………………………………………………………………………………….7
- روش شناسی تحقیق ………………………………………………………………………………………………8
- متغیرهای مورد بررسی…………………………………………………………………………………………….9
- گرد آوری دادهها ……………………………………………………………………………………………….10
- روشها وابزار تجریه وتحلیل دادهها …………………………………………………………………….10
- فصل اول: ممنوعیت شکنجه در نظام حقوق کیفری ایران
- بررسی مبانی مجازات ومفهوم شکنجه در اسلام ………………………………………………………..21
- مجازات در اسلام ………………………………………………………………………………………………..23
- مبانی مجازاتهای اسلامی …………………………………………………………………………………..24
- نظریه اصلاح ………………………………………………………………………………………………………24
- نظریه ارعاب و تلافی …………………………………………………………………………………………..25
- نظریه ارضای مجنی علیه ………………………………………………………………………………………26
- پوشش اثرگناه وبازدارندگی از آن ………………………………………………………………………….28
- فساد زدایی………………………………………………………………………………………………………….29
- سزادهی ………………………………………………………………………………………………………..30
- مسئولیت پذیری…………………………………………………………………………………………………..30
- شکنجه در اسلام …………………………………………………………………………………………………31
- مبانی فقهی شکنجه……………………………………………………………………………………………….31
- دلایل ممنوعیت شکنجه…………………………………………………………………………………………33
- ممنوعیت شکنجه در قوانین جمهوری اسلامی ایران……………………………………………………36
- فصل دوم: اجرای احکام کیفری در نظام دادرسی ایران در پرتو ملاحظات حقوق بشری با تاکید براسناد بین المللی
- جلوههای اجرای احکام کیفری در اسناد جهانی حقوق بشری ونظام ملی ……………………..46
- اجرای احکام کیفری در پرتو اسنادد فراملی حقوق بشری……………………………………………46
- اعلامیه جهانی حقوق بشر………………………………………………………………………………………46
- میثاق بین المللی حقوق سیاسی و مدنی و دومین پروتکل اختیاری آن ………………………….48
- کنوانسیون ضد شکنجه و رفتار یا مجازات خشن، غیر انسانی یا تحقیرکننده …………………51
- نمودارهای اجرای مجازاتهای کیفری در نظام حقوقی ایران ……………………………………..53
- مقررات فراتقنینی …………………………………………………………………………………………………53
- مقررات تقنینی …………………………………………………………………………………………………….53
- مقررات فروتقنینی ……………………………………………………………………………………………….54
- مجازاتهای محدود کننده آزادی (تبعید)………………………………………………………………55
- مجازاتهای سالب حیات ……………………………………………………………………………………56
- مجازاتهای بدنی (شلاق) ………………………………………………………………………………..61
- مجازاتهای سالب آزادی (حبس)………………………………………………………………………….62
- فصل سوم: چگونه کرامت انسان در اسلام میتواند مانع اجرای مجازان بدنی میشود؟
- مبانی واصول مجازات در شریعت اسلام ………………………………………………………………….66
- اعلامیه جهانی حقوق بشر و اعلامیه حقوق بشر اسلامی، تضادها و اشتراکات ……………..76
- حقوق بشر ………………………………………………………………………………………………………….77
- تعریف حقوق بشر از دیدگاه دین …………………………………………………………………………..78
- بررسی اجمالی جهانی حقوق بشر و اعلامیه حقوق بشر اسلامی ………………………………….79
- اعلامیه حقوق جهانی بشر…………………………………………………………………………………..79
- مقایسه جهانی حقوق بشر بااعلامیه حقوق بشر اسلامی ………………………………………………91
- افتراقات و تضادهای اعلامیه حقوق بشر و اعلامیه حقوق بشراسلامی……………………………93
- فصل چهارم: نتیجه گیری
- نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………100
- منابع ومآخذ ……………………………………………………………………………………………………..102
- ضمائم
- کنوانسیون ضد شکنجه و رفتار یا مجازات خشن، غیر انسانی یا تحقیرکننده ……………….108
چکیده:
نظام بین المللی حقوق بشر، در پرتو اسناد مربوط به ممنوعیت شکنجه و دیگر مجازاتها و رفتارهای غیر انسانی، ظالمانه و تحقیر آمیز تلاش نموده است تا اعمال مجازاتهای بدنی را منع نماید. لذا این نظام در این راستا بسیاری از مجازاتهای بدنی را با عناوینی نظیر شکنجه، مجازات غیر انسانی، مجازات ظالمانه و مجازات تحقیر آمیز، توصیف نموده از وضع و اعمال آنها توسط دولتها بعنوان ضمانت اجرای جرائم منع مینماید. در مقابل، رویکرد اسلامی بر مبنای فقهی، بسیاری از مجازاتهای بدنی را که برگرفته از متون شریعتاند، به رسمیت شناخته و به عنوان ضمانت اجرای جرائم قرار داده و اعمال مینماید. این تعارض آشکار، منجر به ایجاد چالشهای نظری و عملی بین دو نظام گردیده است. بنابراین، به منظور رفع چالشهای موجود، به بررسی راهکارهای ارائه شده، جهت حل تعارض در این زمینه پرداختهایم. بدین منظور نخست به تبیین چالش موجود، بصورت تطبیقی اقدام نمودهایم و دریافتیم علی رغم آنکه ممنوعیت شکنجه اینک در زمره قواعد آمره حقوق بینالمللاست، امادر نظام حقوق بشر تعریف دقیقی از سایر مفاهیم مرتبط با آن نظیر (مجازات و رفتارهای غیر انسانی مجازات و رفتار تحقیر آمیز) ارائه نشده است. و در تمایز بین آنها نیز به دو عنصر هدف و شدت در رویه قضایی تکیه شده است که از امور نسبی هستند. همچنین معیار تشخیص عناوین بکار گرفته شده نیز نسبیاند. لذا با بیان مصادیق آنها در نظام بین المللی حقوق بشر تلاش گردید، تبیین مناسبی از آن دیدگاه در این راستا صورت گیرد. در نهایت تعارضات بیشتر متمرکز بر مصادیق گردید که آن را به دو بعد ماهوی و شکلی تفکیک نمودم. در بررسی راهکارهای تعامل ضمن بیان ضرورت ایجاد تعامل، راهکارها را د ر دو دسته سنتی و مدرن (غیر سنتی) مورد بررسی قرار دادیم. علی رغم، تمامی تلاشهایی که در جهت سازگاری صورت گرفت، دریافتیم که هر دو دسته راهکار با مشکلات و ابهامات عدیدهای مواجهند. این امر خود ضرورت بازبینی مجدد و تلاش برای تکمیل یا ارائه راهکارهای جدید را بدنبال دارد، لذا در نهایت، به ارائه برخی معیارها که ضرورتاً باید در راهکارهای تعامل موجود باشد، بسنده شد.
کلید واژه: شکنجه، حقوق بین الملل، مجازات بدنی
بیان مسئله
اصطلاح مجازات بدنی (corporal punish ment) بااینکهازحیث لغویدارایمعنیو مفهومی نسبتاً روشن است اما تاکنون درهیچ یک ازاسنادی که درخصوص حمایت ازحقوق بشرتدوین شدهاند موردتعریف قرار نگرفته است. به طورکلی به واردآوردن هرگونه صدمه یاآسیب یاضربه فیزیکی (جسمانی) برشخصی به جهت اعمال ضمانت اجرای یک سوء رفتارجنایی یاغیرجنایی، مجازات بدنی گفته میشود.
نگاهی اجمالی به رویکردنظام بین المللی حقوق بشرنشان دهنده این نکته است که این نظام تلاش می کندوضع واجرای مجازاتهای بدنی خشن وشدید رامنع نماید.
رویکردنظام بینالمللیحقوق بشردراین خصوص رامی توان دردو سطح مشاهده نمود. در مرحله نخست، ممنوعیت مجازاتهای بدنی به ویژه مجازاتهای بدنی شدید وخشن راکه مغایرباکرامت انسان هستندمی توان در پرتو اسنادمربوط به ممنوعیت شکنجه ورفتارهای غیرانسانی مشاهده نمود. دراین دسته ازاسناد به ممنوعیت مجازاتهای ظالمانه، تحقیرآمیز وغیرانسانی تصریح شده است وباتوجه به تفاسیر و رویههایی که ازجانب نهادهای ناظربه آنها ارائه شده, مشاهده مینماییم که برخی ازمجازات های بدنی درشمار مجازاتهای ظالمانه تحقیر آمیز وغیرانسانی ممنوع، شمرده شدهاند. برخی ازمهمترین اسنادمربوط به این دسته عبارتنداز:
1-کنـوانسیو ن منـع شکنجـه ودیگـررفتارهـایامجـازات هـای بـی رحمانـه، غیـرانسانی یـا تحقیرآمیز (1984).
2- ماده 7 میثاق بیت المللی حقوق مدنی وسیاسی (1966)
ماده 5 اعلامیه جهانی حقوق بشر (1948)
ماده 3 کنوانسیون اروپایی حمایت ازحقوق بشر وآزادیهای اساسی (1950)
ماده 5 کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر (1969)
6-ماده 5 منشورآفریقایی حقوق بشروملتها (1981). تعداداین دسته ازاسنادبسیار زیاداست. درمرحله دوم دربرخی ازاسنادممنوعیت اعمال مجازات بدنی بطورخاص بیان شده است. به عنوان نمونه درقطعنامه شماره 440 دوم دسامبر 1950 مجمع عمومی سازمان ملل متحد، قاعده 31 مقررات مربوط به حداقل رفتار بازندانیان (1955)، ماده 21 رهنمودهای سازمان ملل برایپیشگیریازبزهکارنوجوانان (رهنمودهای ریاض) (1990)، ماده 3 مشترک کنوانسیونهای چهارگانه ژنو و… به ممنوعیت مجازات بدنی تصریح شده است.
دربرخی ازاظهارنظرهایی که از جانب نهادهای نظارتی، قضایـی وشبه قضایی صـورت گرفته است، ممنوعیت مجازاتهای بدنی بیان شده است. به عنوان نمونه کمیته ضدشکنجه، اعمـال مجازات بدنی را مغایربامقررات کنوانسیون منع شکنجه (1984) میداند.
کمیتهحقوقبشربهعنواننهادناظربرمیثاقبینالمللیحقوق مدنی وسیاسی نیزدرتفسیرعمومی شماره 7 خود درسال 19825 ممنوعیت ماده 7 راشامل مجزات بدنی مفرط میداند ومجدداً در سال 1992 درتفسیر شماره 20 خودبرشمول ممنوعیت ماده 7 میثاق مذکورنسبت به مجازاتهای بدنی تأکیدمی نماید. (محقق، 1389، ص 147)
همچنین کمیته مـذکـور در برخـی از پروندههایی کـه مورد رسیدگی قرار داده است برغیرانسانی برشمردن برخی ازمجازات های بدنی خاص تأکیدنموده است. رویکردی نسبتاً مشابه نیز توسط نهادهای منطقهای نظیردیوان اروپایـی حقـوق بشر دراین خصـوص اتخاذ شده است. علاوه براین بسیاری از گزارشگران ویژه نیز برممنوعیت اعمال مجـازات بدنـی تأکیدکرده اند. گرچه پذیرش ممنوعیت مطلق اعمال مجازاتهای بدنـی درنظـام حقـوق بشربسیاردشـواراست وتنها دربـرخـی صورتها نظیراعمال تنبیه ومجـازات بدنـی نسبت به کودکان میتوان چنین ممنوعیتی را بطور مطلق دریافت. اماباتوجـه به مباحث مطـروحـه میتوان نتیجه گرفت که رویکردنظام بین المللی حقوق بشرباتحمیل مجازاً ت های بدنی به ویژه مجازاتهای بدنی شدید وخشن مخـالف است وآن رامغایرباکـرامت انسان میداند. البته گاهی این مخالفت به جهت غیرانسانی شمردن ماهیت این مجازاتها وگاهی به شیوه اجرای آنها وگاهی به عدم تناسب جرم ارتکابی بامجازات منتسب میشود. تردیدی وجود ندارد که مرادازممنوعیت مجازاتهای بدنی، مجازت هایی است که مطابق فرایند دادرسی عادلانه به افراد تحمیل میشود. چر اکه ممنوعیت تحمیل مجازاتهای خـارج ازفـرایند دادرسی عادلانه (منصفانه) مطابق با سایراصول وقواعـد حقوق بشری امـری بدیهـی است.
اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
فایده این تحقیق ناظر برجنبه های کاربردی آن است که میتواند درمجامع علمی و دانشگاهی مورداستفاده مخاطبان قرارگیرد. اما اهمیت آن به دلیل خلاء پژوهشی موجود در این حوزه است که پژوهشگردرصدد است بابهره گیری دست ازهمه منابع موجودوقابل دسترسی، تحلیل جدیدی در موردمجازات بدنی درنظام حقوق کیفری ایران ارائه دهد ودلایل، انگیزه هاواهداف اصلی مجازات بدنی درنظام حقوق کیفری ایران وبا تکیه برموازین حقوق بشری را باز نمایاند. همین امراهمیت وضرورت پژوهش دراین حوزه رانشان میدهد.
مرور ادبیات و سوابق
در ایران پایان نامههای دراین خصوص نوشته است در دانشگاه تهران درخصوص سیر تحول مجازاتهایبدنی درحقوق جزایی ایران تحقیق شده است. دردانشگاه قم در خصوص تبدیل مجازات ونقش آن دراصلاح مجرمین پایان نامهای کامل نوشته شده است ونیز در دانشگاهشهیدبهشتی درخصوص تحول وتعدیل مجازاتها درنظام کیفری جمهوری اسلامی ایران پایان نامهای در دوره فوق لیسانس کار شده است.
جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق:
عنایت به اینکه حقوق کیفری ایران، مبتنی بر حقوق جزای اسلام و متأثر از قواعد شرع است و با توجه به قلّت منابع مرتبط با بحث مورد نظر و با التفات به ارتباط پایان نامه با حوزههای متعدد حقوق کیفری بویژه نظریات و مکاتب نوین جرم شناسی، موضوع حاضر نوعاً خاص و واجد جنبه نوآوری است.
اهداف مشخص تحقیق
درشروع کارتحقیق، قبل ازهرگونه مطالعه وبرآوردی بایدهدف محقق ازمسئله ای که برای مطالعه انتخاب کرده است، روشن شود.
بی هدف و ابهام موضوع تحقیق، موجب خواهددرطی تحقیق وهمچنین پس ازآن، نتایج رضایت بخش نبوده ومحقق نداندبایدبه کئدام سمت وبه چه جهتی گام بردارد. این تحقیق درپی دستیابی به اهداف ذیل است:
1-تعریف مجازات بدنی درنظام کیفری ایران
2-مجازات بدنی ازنظرحقوق بشر
3-مجاات بدنی درنظام حقوق کیفری ایران باتکیه برموازین حقوق بشری
1-تحقیق بنیادی: پژوهشی است که به کشف ماهیت اشیاء پدیدهها و روابط بین متغیرها، اصول، قوانین وساخت یاآزمایش تئوریهاونظریه هاپرداخته وبه توسعه مرزهای دانش رشته علمی کمک مینماید.
2-تحقیق نظری: نوعی پژوهش بنیادی است روشهای استدلال وتحلیل عقلانی استفاده نموده وبرپایه مطالعات کتابخانهای انجام میشود.
3-تحقیق کاربردی: پژوهشی است که با استفاده ازنتایج تحقیقات بنیادی به منظوربهبود وبه کمال رساندن رفتارها، روشها، ابزارها، وسایل، تولیدات، ساختارها والگوهای مورد استفاده جوامع انسانی انجام میشود.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.