پایان نامه مسوولیت مدنی ناشی از انتقال خون آلوده
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- مقدمه. 1
- فصل اول:کلیات.. 5
- 1-1:تاریخچه انتقال خون و فواید آن و سازمان مربوطه. 5
- 1-1-1:تاریخچه انتقال خون در قرآن و سنت.. 5
- 1-1-2:فواید انتقال خون. 6
- 1-1-3:سازمان انتقال خون و سابقه آن. 10
- 1-2:اهداف و وظایف سازمان انتقال خون. 12
- 1-2-1:اهداف سازمان. 12
- 1-2-2:وظایف سازمان. 13
- 1-2-2-1:تهیه فرآورده های خونی.. 14
- 1-2-2-2:معاملات راجع به فرآورده های خونی.. 15
- 1-3:مفهوم مسئولیت مدنی و انواع و مبانی و ارکان آن. 16
- 1-3-1:مفهوم مسئولیت.. 16
- 1-3-2:انواع مسئولیت.. 17
- 1-3-2-1:مسئولیت های قانونی.. 17
- 1-3-2-1-1:مسئولیت کیفری.. 17
- 1-3-2-1-2:مسئولیت مدنی.. 18
- 1-3-2-2:مسئولیت های اخلاقی و وجدانی.. 19
- 1-3-3:اقسام مسئولیت مدنی.. 19
- 1-3-3-1:مسئولیت قراردادی.. 19
- 1-3-3-2:مسئولیت مدنی(ضمان قهری) 20
- 1-3-4:مبانی مسئولیت مدنی در حقوق ایران. 20
- 1-3-4-1:مبانی مسئولیت مدنی در فقه. 20
- 1-3-4-1-1:قاعده اتلاف.. 20
- 1-3-4-1-2:قاعده لاضرر. 21
- 1-3-4-1-3:قاعده غرور. 22
- 1-3-4-1-3-1: ادله قاعده غرور. 22
- 1-3-4-1-4:قاعده تسبیب.. 24
- 1-3-4-1-5:قاعده ضمان ید. 25
- 1-3-4-1-6:قاعده اقدام. 26
- 1-3-4-2:مبانی مسئولیت مدنی در قانون. 26
- 1-3-4-2-1:نظریه های کلاسیک مسئولیت.. 26
- 1-3-4-2-1-1:نظریه تقصیر. 26
- 1-3-4-2-1-2:نظریه ایجاد خطر. 27
- 1-3-4-2-1-3:نظریه تضمین حق.. 27
- 1-3-4-2-2:نظریه مسئولیت مطلق.. 28
- 1-4: ارکان مسئولیت مدنی.. 29
- 1-4-1:وجود ضرر. 29
- 1-4-1-1:مفهوم و اقسام ضرر. 29
- 1-4-1-2:شرایط ضرر قابل مطالبه. 30
- 1-4-2:فعل زیانبار. 31
- 1-4-3:رابطه سببیت.. 32
- 1-4-3-1: نظریه ی برابری اسباب.. 33
- 1-4-3-2: نظریه ی سبب نزدیک یا آخرین سبب.. 33
- 1-4-3-3:نظریه سبب متعارف و اصلی.. 33
- 1-5:منابع مسئولیت مدنی.. 34
- 1-5-1:منابع عام. 34
- 1-5-1-1:قانون مدنی.. 34
- فصل دوم:مصادیق خون های آلوده و اشخاص مسئول درانتقال آن و مقایسه قواعد فقهی با آن. 37
- 2-1:مصادیق خون های آلوده. 37
- 2-1-1:ایدز. 38
- 2-1-2:هپاتیت.. 40
- 2-1-2-1:هپاتیت A.. 40
- 2-1-2-2:هپاتیت B. 41
- 2-1-2-3:هپاتیت C. 41
- 2-1-2-4:هپاتیت DوE. 42
- 2-2: اشخاص مسئول درانتقال خون. 42
- 2-2-1:اشخاص حقیقی مسئول. 42
- 2-2-1-1:مسئولیت پزشک… 42
- 2-2-1-2:مسئولیت عامل حادثه. 45
- 2-2-2:اشخاص حقوقی مسئول. 46
- 2-2-2-1:مسئولیت مراکز درمانی.. 46
- 2-2-2-2:مسئولیت دولت.. 48
- 2-2-2-3:مسئولیت سازمان انتقال خون. 53
- 2-3:مقایسه قواعد فقهی باآن. 54
- 2-3-1:قاعده لاضرر در مسئولیت ناشی از انتقال خون آلوده. 54
- 2-3-2: قاعده اتلاف در مسئولیت ناشی از انتقال خون آلوده. 55
- 2-3-3:قاعده غرور در مسئولیت ناشی از انتقال خون آلوده. 56
- 2-3-3-1:ارتباط میان غار و مغرور از نظر علم و جهل.. 56
- 2-3-3-2:استناد به قاعده غرور در مورد انتقال خون آلوده. 58
- 2-3-3-3:تداخل دو قاعده اتلاف و غرور. 59
- فصل سوم:شرایط مسئولیت مدنی و نحوه جبران خسارت در انتقال خون آلوده 61
- 3-1:شرایط مسئولیت.. 61
- 3-1-1:ورود ضرر به زیان دیده. 61
- 3-1-2:فعل زیانبار. 61
- 3-1-3:اثبات آلودگی خون(رابطه سببیت) 62
- 3-2:نحوه جبران خسارت.. 66
- 3-2-1:شیوه های عمومی جبران خسارت.. 66
- 3-2-1-1:جبران خسارات مادی.. 66
- 3-3-2:شیوه جبران خسارت در انتقال خون آلوده. 73
- 3-3-2-1:جبران خسارت مادی.. 73
- 3-3-2-2:جبران خسارت معنوی.. 78
- 3-3-3:نحوه توزیع بار مسئولیت در انتقال خون آلوده. 83
- نتیجه گیری و پیشنهاد. 85
- مراجع. 91
مقدمه
- بیان مسئله و اهمیت موضوع
همه انسانها ممکن است در طول زندگی خود توسط عوامل محیطی و یا با انجام برخی رفتارها در معرض ابتلا به آلودگیهای مختلف میکروبی قرار گیرند. تصدی گری انتقال خون توسط نهادها و افراد صالح و متخصص از آن روی از ضرورت برخوردار است که خون منبع بسیاری از میکروبهای ناقل بیماریها است. از عوامل مهم انتقال آلودگیهای میکروبی در بین انسانها، تماس مستقیم یا غیر مستقیم با خون فرد آلوده به میکروبها میباشد. بسیاری از افراد آلوده به چنین میکروبهایی، از آلودگی خویش آگاه نبوده و فاقد علائم بالینی مشهود آن بیماری هستند. وجود آلودگی پنهان در چنین افرادِ به اصطلاح “ناقل میکروب”، علاوه بر اینکه منجر به تأخیر در شناسایی و اقدامات پیشگیرانه در فرد مزبور میشود، خطر بالقوهای برای انتقال آلودگی به افراد دیگر به شمار میآید. انتقال دهندگان چنین میکروبهایی معمولاً به طور تصادفی و از طریق بررسیهای آزمایشگاهی مختلف شناسایی میشوند.
خون یکی از مواردی است که در بدن انسان به وجود آمده و بدن انسان نیاز شدیدی به آن دارد به گونهای که نبود آن امکان حیات و ادامه زندگی را مختل میکند و کمبود و نقصان خون به جزء از طریق تزریق خون به بدن انسان قابل جبران نیست. به همین منظور سازمانها و مراکز و محلهایی به عنوان مرکز انتقال خون در کشورها به وجود آمده است که فرآوردههای خونی را از اشخاصی که قادر به اعطای آن هستند، دریافت و نگهداری میکنند تا در صورت نیاز به اشخاص و افراد و مصدومانی که به آن نیازمند هستند تزریق شود. حال خون انتقال داده شده ممکن است در مواردی ناسالم و ناقل بیماری و بالطبع ورود خسارت به فرد انتقال شونده شده و موضوع از بعد مسوولیت مدنی واجد جنبه حقوقی گردد.
در این میان خون سالم به خونی گفته میشود که دارای عوامل پاتوژن (ویروسها و باکتریها و…)، داروها الکل و مواد شیمیایی نباشد و سبب ایجاد بیماری در فرد گیرنده خون نشود (به نقل از سایت اطلاع رسانی سازمان انتقال خون). سازمان انتقال خون کلیه اهداکنندگان را مورد بررسی قرار میدهد تا ایمنی دریافت کنندگان و اهداکنندگان تأمین شود. برای به دست آوردن چنین خونی انجام آزمایشات غربالگری بر روی خونهای اهدا شده (از نظر هپاتیت، ایدز و سفلیس) و نیز مصاحبه و معاینه دقیق توسط پزشک به منظور انتخاب اهداکنندگان مناسب، الزامی است که در آن ضمن ارزیابیهای مختلف پزشکی احتمال انجام رفتارهای غیربهداشتی، با دقت مورد سؤال و کنکاش قرار میگیرد. در این میان پاسخ صادقانه داوطلبان اهدای خون میتواند نقش مهمی در تأمین سلامت سیستم اهدای خون ایفا کند. این مشارکت میتواند به شکل راهنماییهای مهم پزشک به افراد برای شناسایی وضعیت سلامت آنان باشد که سهل انگاری در آن سبب خسارت جبران ناپذیری برای فرد و خانواده او به همراه دارد. خون اهدا شده، در آزمایشگاههای سازمان برای اطمینان از سلامت آن تحت آزمایشاتی از قبیل ایدز، هپاتیت B، هپاتیت C قرار میگیرد.
انتقال خون از این جهت که ممکن است خسارتی به اعطاکننده و گیرنده آن وارد نماید از منظر حقوقی و مسوولیت مدنی از اهمیت بسیاری برخوردار است. موضوع انتقال خون آلوده و مسئولیت ناشی از آن به ویژه از دهه 1980 میلادی به بعد که ویروسهای ایدز، هپاتیت کشف شدند و مشخص شد که یکی از راههای انتقال این ویروسها از طریق انتقال خون آلوده به بدن شخص سالم است، اهمیت ویژهای پیدا کرده و مورد توجه حقوقدانان قرار گرفته است.
یکی از روشهای کشف آلودگی احتمالی بررسی و شناسایی رفتارهایی در افراد است که میتوانند منجر به انتقال آلودگیهای مختلف میکروبی شوند. این رفتارها را اصطلاحاً “رفتارهای پرخطر و غیر بهداشتی “نامند. انجام رفتارهای غیر بهداشتی خطر سرایت میکروبها به بدن را به همراه دارد که ممکن است سبب بیماری فرد شود. روابط جنسی نامطمئن و بی بندوبار، خالکوبی و تاتو با سوزن و یا انجام اقداماتی برای محو آنها از پوست، اقدامات مامایی و زایمانهای خانگی، نیشتر زدن تزریق بوتاکس و اقدامات زیبایی، اعتیاد تزریقی، حجامت و … از شایعترین رفتارهای پرخطر در انتقال خون آلوده محسوب میشوند.
موضوع خون و انتقال آن از بسیاری جهات در علم حقوق قابل طرح و بررسی است. موضوع انتقال خون گاه از این جهت که اعطاکننده آن در مقابل آن وجهی را مطالبه نماید موضوع فروش خون و مشروعیت داد و ستد آن مطرح میشود. مثلاً در حقوق فرانسه حداقل در موردی که شخص مستقیماً خونش را به دیگری اعطا میکند، در اینکه خون بتواند موضوع داد و ستد قرار بگیرد، تردید وجود دارد. ولی در فرضی که خون در مرکز انتقال خون نگه داری و مورد آزمایش قرار میگیرد و به فرآوردههای خونی تبدیل میشود و بر حسب مورد به نیازمند منتقل میشود، میتواند موضوع بیع قرار بگیرد. در نظام کامن لا در اینکه خون کالا محسوب شود و به عنوان یک کالای تجاری مورد داد و ستد قرار بگیرد تردید وجود دارد و دکترین و رویه قضائی به خاطر تردیدی که در این زمینه وجود دارد از پاسخ صریح به آن خودداری نموده وسکوت کردهاند. در حقوق اسلام [نیز] در این باره تردید وجود دارد. اگرچه نسبت به جواز اخذ وجه در برابر اعطای خون فتوا داده شده است. اما ظاهراً این نه از باب فروش است، به گونهای که خون مبیع به حساب آید، بلکه جواز اخذ وجه را در مقابل حق اختصاص یا اجازه خون گرفتن دانستهاند. (کاظمی،27:1386)
با این توضیح که به فرآیند انتقال خون یا فرآوردههای خونی از شخص اهدا کننده به دستگاه گردش خون فرد دیگر، انتقال خون گفته میشود، انتقال خون هنگامی صورت میگیرد که خون اهدا شده پس از تجویز پزشک با تزریق در سیاهرگ دریافت کننده به طور مستقیم در جریان خون او وارد میشود. با وجود آزمایشهای مختلف و دقیق خونهای اهدائی انتقال خون برای شخص دریافت کننده دارای خطراتی است. خطراتی که درصد احتمال آنها تابع عوامل گوناگون است; واکنش شدید به انتقال خون، واکنشهای دفاعی یا آلرژی، واکنشهای ملایم پوست، انتقال عوامل عفونت زا از جمله ویروس اچ آی وی و باکتریها در صورت رعایت نکردن مسائل بهداشتی. این بحث جزء مباحث مهم در سطح جهانی و نظامهای گوناگون حقوقی است. باید گفت این موضوع در کشور ما ایران نیز مطرح شده و در چند سال اخیر حتی به جوامع قضایی نیز کشیده شده است.
با توجه به افزایش و شیوع رفتارهای آگاهانه یا نا آگاهانه پرخطر[1] در جامعه امروزی که موجب انتقال خون آلوده و سپس ورود ضرر و زیان به فرد انتقال گیرنده میشود، پژوهش در خصوص ابعاد حقوقی مسوولیت مدنی عاملان آن و نحوه جبران خسارت از اهمیت غیر قابل انکاری برخوردار است که در پژوهش حاضر به آنها پرداخته شده است.
- پرسشهای تحقیق
الف: پرسشهای اصلی:
1-در صورت انتقال خون آلوده مسئولیت بر عهده کدام شخص یا اشخاص قرار میگیرد؟
2-در فرض تعدد مسئولین نحوه توزیع بار مسئولیت به چه شکل است؟(تساوی تضامن یا شکل سوم؟)
ب: سؤالات فرعی:
- در صورت شناسایی اشخاص مسئول و تعیین نحوه توزیع بار مسئولیت کدام یک از اشکال جبران خسارتهای پذیرفته شده در نظام حقوقی ایران جهت جبران خسارات متضرر (شخص آلوده) قابل درخواست و اعمال است؟
در مورد فرضیه تحقیق باید گفت که عوامل گوناگونی در جریان انتقال خون آلوده مداخله دارند. که از آن جمله ارگان دولتی به عنوان مجری خدمات عمومی سازمان انتقال خون و شخص تزریق کننده خون و آمر قانونی وی میباشند. در این خصوص با توجه به اینکه نظام مسئولیت مدنی ایران بر مسئولیت با تقصیر مبتنی است مقصر مسئول شناخته میشود. در صورت اثبات تقصیر هریک از اشخاص فوق الذکر طبق اصل تساوی توزیع مسئولیت یا اصل تساوی در جبران خسارت در فرض تعدد مسئولین در نظام حقوقی ایران مسئولین به نحو تساوی ضامن جبران خسارت هستند که این میتواند فرضیه اصلی ما باشد. همچنین به نظر میرسد جبران خسارت متضرر از تزریق خون آلوده به شکل پرداخت هزینههای درمان تا زمان حیات و جبران خسارات مادی و معنوی وراث در خصوص فوت شخص آلوده مناسبترین شکل جبران خسارت و مطابق با قواعد مندرج در قانون مدنی و مسئولیت مدنی است.
- اهداف تحقیق
هدف از انجام این پژوهش این است که راهکاری نشان دهیم که به وسیله آن زیان دیده بدون اینکه درگیر قواعد پیچیده مسولیت مدنی و اثبات آن شود بتواند خسارت خود را دریافت کند. همچنین سازمان انتقال خون و بیمارستانها جزء بهره وران این پژوهش تلقی میگردند. همچنین بنا است با تبیین علمی و با پرداختن به مسائل حقوقی پراختلاف و مبهم مرتبط، پاسخها و راهکارهای مناسب و منصفانه که منطبق با قوانین جاری باشد جهت استفاده محاکم و کنشگران حرفهای آن (مانند قضات و وکلا) ارائه شود.
همچنین قصد بر این است که ادبیات و مبانی نظری مرتبط با موضوع تقویت شود. در این پایان نامه علاوه بر بررسی مسئولیت هریک از عاملان انتقال خون در حقوق ایران و همچنین فقه، تلاش شده است از یافتهها و تجربیات سایر نظامهای حقوقی- به ویژه کشورهایی که در این زمینه پیشرو محسوب میشوند- استفاده شود.
- پیشینه تحقیق
در خصوص موضوع این پایان نامه پژوهشهای چندانی در داخل کشور مشاهده نشده و نو محسوب میشود، به نحوی که فقط دو اثر که هر دو در قالب مقاله هستند نگارش یافتهاند: یکی مقالهای است تحت عنوان «مسئولیت بدون تقصیر ناشی از انتقال خون آلوده» که توسط خانم نسرین کریمی نگارش یافته و در فصلنامه حقوق پزشکی، سال چهارم، شماره چهاردهم، پاییز 1389 به چاپ رسیده است، و دوم، مقاله «مسئولیت مدنی ناشی از انتقال خون آلوده» نوشته دکتر محمود کاظمی است که در فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 37، شماره 3، پاییز 1386 به چاپ رسیده است. علاوه بر این باید افزود که رایی موسوم به رأی پرونده هموفیلیها نیز وجود دارد که خود تحولی نو در صدور آراء قضایی بوده است. بنابراین، تحقیق حاضر، نخستین پژوهش جامع در خصوص موضوع است که در قالب پایان نامه انجام میشود.
- روش تحقیق
پژوهش حاضر به روش تحقیق تحلیلی- توصیفی انجام شده است. روش مزبور با توجه به مسأله تحقیق و ابزارهای قابل دسترس، و نیز ماهیت تحقیق انتخاب شد. در روش فوق، از ابزار کتابخانهای استفاده شده است. منابع تحقیق ابتدا شناسایی، مطالعه و فیش برداری شد. در مرحله بعد، با استفاده از مطالعات صورت گرفته از منابع داخلی و خارجی، مساله تحقیق و پرسشهای مربوطه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
فصل اول: کلیات
1-1: تاریخچه انتقال خون و فواید آن و سازمان مربوطه
1-1-1: تاریخچه انتقال خون در قرآن و سنت
ما انسانها را خداوند متعال به گونهای آفریده است که خواه ناخواه به هم محتاجیم تا اموراتمان بگذرد، وظایف بشری بین همه ما تقسیم شده است تا چرخ دنیا بچرخد و نوع بشر در این کره خاکی به حیات خود ادامه دهدو در این چرخه نیازها، پر است از صحنههای زشت و زیبا. گاه شاهدیم که انسانی برای داشتن آن چه که حتی نیازی به آن ندارد از خون دیگران هم نمیگذرد، تا جایی که اگر از دستش بر آید نوع بشر را از روی زمین محو میکند تا خودش بماند و خودخواهیهای خودو گاه شاهدیم که این انسان سراسر شگفتی از محبوبترین های خودش چشم میپوشد و همه را یکجا تقدیم دیگران میکند، بدون چشمداشت، بدون توقع میبخشد و در راه نوع دوستی از هیچ کوششی فرو گذار نمیکند.
این زیباییها گاه چنان زلال و شفاف میشود که دنیایی دیگر در وجود این نیکیها خلق میشود، دنیایی از زلالیها، دنیایی از نور، دنیایی از الوهیت، و این وقتی است که انسان این موجود شگفت، این اعجوبه هستی، با تمام ضعف و ناتوانیاش میآید و برای خدا کاری میکند و میداند که خداوند متعال، بی نیاز از این تلاش اوست اما این بی نیازی خدا او را قانع نمیکند، این انسان میخواهد مثل خدا باشد، میخواهد کارهای خدایی بکند. مثلاً کاری میکند که به یک انسان حیات میبخشد، میآید و چون خورشید جان بخشی میکند. میآید و دنیایی بزرگ به وسعت قلبی را میسازد که خداوند متعال با همه عظمتش در آن جا میشود و این مهم میسر نمیشود مگر با قدم برداشتن برای خدا و در راه خدا، همانطور که خداوندمتعال در قرآن کریم در آیه 52 سوره آل عمران میفرماید:”هرگز به مقام نیکویی و مرتبت نیک، کاری نخواهید رسید مگر از آنچه خود دوست میدارید در راه خدا انفاق کنید. خداوند البته بدان آگاه است”.
وقتی ما آنچه را دوست داریم و برایش ارزش فراوانی قائلیم در راه خداوند متعال و برای رضایت او میبخشیم، این به معنای از دست دادن آن نیست بلکه به معنای ارزش بخشیدن به محبوبهایمان است. در بین همه بخششهایی که میتوانیم داشته باشیم، مایه گذاشتن از جان و وجود خود، نهایت و کمال ایثار است، و این ویژگی بندگان برگزیده خداوند است.
امیرمومنان علی (علیه السلام) فرمود:”ایثار خوی نیکوکاران و شیوه نیکان است. در جای دیگر فرمود: ایثار نیکوترین احسان و بالاترین مراتب ایمان است”. (خوانساری،164:1340) گاهی ما میتوانیم با یک قدم به برگزیدگی خداوند متعال برسیم، و بشویم آن بنده خاص خدا که توجه ویژهای به ما دارد.
گاهی باید جان داد تا به این مقام رسید، گاهی باید مال داد و گاهی هم چند قطره خون ما را به مقام ایثارگران در نزد خداوند متعال میرساند.
1-1-2: فواید انتقال خون
از هر 10 نفر شخص بیمار بستری شده در بیمارستان، یک نفر نیاز به خون دارد. از جمله افراد مصرف کننده خون و فرآوردههای خونی میتوان از، بیماران دیالیزی، بیماران نیازمند به جراحیهای بزرگ (قلب کلیه مغز استخوان و…)، نوزادان مبتلا به زردی ناشی از ناسازگاری خون مادر و جنین، پیوند اعضاء، سوختگیهای شدید، انواع سرطان به خصوص در مرحله شیمی درمانی، همچنین بیماران مبتلا به بعضی از کم خونیهای شدید نظیر بیماری تالاسمی ماژور و برخی از اختلالات خونریزی دهنده مثل بیماری هموفیلی نام برد. در خصوص بیماریهای نام برده شده، ذکر توضیحاتی مفید است.
تالاسمی: یک نوع بیماری خونی است که طیف وسیعی دارد. این بیماری انواع مختلفی را شامل میشود از جمله تالاسمی مینور (خفیف) و تالاسمی ماژور (شدید). بیماری تالاسمی شدید کم خونی ارثی و شدیدی است که به دلیل اختلال ژنتیکی در ساختمان هموگلوبین گلبول قرمز، عمر گلبولهای قرمز در جریان انتقال خون کاهش یافته و گلبولهای قرمز به سرعت از بین میروند. کودکان مبتلا به تالاسمی ماژور از همان سال اول تولد دچار کم خونی شدید میشوند و این کم خونی سبب بزرگ شدن بعضی از ارگانهای بدن و تغییر قیافه ظاهری آنها میشود. این افراد برای جلوگیری از کم خونی و تغییر قیافه باید به طور منظم (ماهی یکبار) خون دریافت کنند. در واقع ادامه حیات آنها به دریافت منظم خون وابسته است. هم اکنون در کشور ما حدود 20000 نفر به تالاسمی ماژور (شدید) مبتلا هستند.
هموفیلی: یک بیماری خونی ارثی است که علت اصلی آن، وجود نقص در ژنهایی است که مسئول ساخت فاکتورهای انعقادی است که در این بیماران وجود ندارد. این جایگزین شامل تزریق فاکتورهای غلیظ شده از خونهای اهدایی و یا استفاده از یک فرآورده خونی به نام “رسوب کرایو” که حاوی این فاکتور است صورت میگیرد. اگرچه امروزه با استفاده از فن آوریهای نوترکیب DNA ساخت این فاکتورها آغاز شده است اما در عمل هنوز هم بیشتر این محصولات از خونهای اهدایی اهداکنندگان خون بدست میآیند.
در اواسط قرن هفدهم میلادی برای نخستین بار «جین باپتیست دنیس»[2]با اهدای خون خود به یک شخص نیازمند توانست کمک بزرگی به رفع نیازهای هم نوع خود کند. (روزنامه اعتماد،15 مرداد 1386) برخلاف باور عامه، اهدای خون بیش از آنکه حرکتی اخلاقی باشد، گام مهمی برای حفظ سلامتی فرد اهداکننده است (روزنامه اعتماد،15 مرداد 1386). یکی از دلایل تأثیر اهدای خون بر سلامتی فرد اهداکننده آن این است که پیش از هر بار اهدای خون سلامت فرد اهدا کننده با سنجش میزان فشار خون، ضربان قلب، میزان هماتوکریت های خون (گلبولهای قرمز خون) بررسی شده و سپس اجازه اهدا به فرد داده میشود. به این ترتیب بسیاری از بیماریهای فرد مانند فشار خون بالا، مشکلات خونی، ناراحتیهای قلبی و… با همین آزمایشهای به ظاهر ساده اما مهم شناسایی میشود. بنابراین زمانی که با هدف اهدای خون به دیگران مورد آزمایش قرار میگیریم، ناخواسته وضعیت خود را نیز مورد بررسی قرار دادهایم. پژوهشگران دانشگاه کانزاس امریکا و کوپیو فنلاند با بررسی 6500 فرد بالای 50 سال که به طور مرتب خون اهدا میکردند، دریافتند دلیل اصلی سلامت این افراد به ویژه عدم ابتلای آنها به بیماریهای قلبی – عروقی به ویژه سکته قلبی، متعادل بودن میزان آهن خون این افراد است. سیستم خون سازی بدن به گونهای است که با افزایش جریان خون در بدن طی مدت کوتاهی مقدار خون اهدا شده را جایگزین میکند (روزنامه اعتماد،15 مرداد 1386).
تحقیقات نشان داده است که، به طور کل، برخی مردم معمولاً بیشتر از میزان مورد نیاز روزانه خود آهن مصرف میکنند. مصرف آهن بیشتر از حد توصیه شده، تولید رادیکالهای آزاد در بدن را بیشتر میکند. رادیکالهای آزاد موجب ایجاد تغییرات سلولی میشود که عملکرد طبیعی سلولها را مختل کرده و خطر برخی بیماریهای اهدای خون مقداری از آهن اضافه را که میتواند موجب تولید رادیکال آزاد در بدن شود، بیرون میبرد. درواقع، تحقیقات نشان داده است که مردهایی که خون اهدا میکنند معمولاً کمتر در خطر ابتلا به بیماریهای قلبی قرار دارند. ازآنجا که بیماریهای قلبی متداولترین علت مرگ در مردان است، این میتواند یکی از بهترین فواید اهدای خون بر سلامتی آنها باشد. پژوهشگران دریافتند دلیل اصلی سلامت اهداکنندگان خون به ویژه عدم ابتلای آنها به بیماریهای قلبیعروقی به ویژه سکته قلبی، متعادل بودن میزان آهن خون این افراد است. اهدای خون حدوداً فقط یک ساعت از وقت برنامه پرمشغله زندگی شما را میگیرد و درعوض جان یک انسان را نجات میدهد. اهدای خون نه فقط برای کسی که که سلولهای خونی را دریافت میکند، بلکه برای سلامت اهدا کننده نیز فواید بسیار دارد. گرچه آشکارترین فایده اهدای خون، احساس فوق العاده ناشی از بخشیدن چیزی به کسی که به شدت به آن نیاز دارد است، اما فواید آن بر سلامتی اهداکننده فراتر از اینهاست.
علی رغم اینکه نیمی از جمعیت کشور ما را زنان تشکیل میدهند، تنها شاهد 10% جمعیت آنها در امر اهدا خون هستیم. حال آنکه در کشورها یتوسعه یافته این رقم به 30 تا 50 درصد میرسد. وقتی از اهدای خون سخن گفته میشود، باید شرایط اهداکنندگان نیز مورد بررسی قرار گیرد که سبب بیماری دریافت کننده خون نشود و همچنین سلامت اهداکننده نیز مورد نظر قرار گیرد. از جمله شرایط اصلی اهداکنندگان خون میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1-سن: داشتن حداقل سن 18 سال تمام و حداکثر 60 سال تمام میباشد و برای دفعات بعدی اهداکننده مستمر حداکثر 65 سال است که اهداکنندگان مستمر بالاتر از 65 سال فقط در صورت داشتن مجوز از مدیر پزشکی پایگاه خون به عمل میآید.
2-وزن: از 50 کیلوگرم به بالا
3-تعداد دفعات و فواصل اهدای خون: فواصل اهدای خون کامل 8 هفته است. به این معنی که اهداکننده با فاصله 8 هفته میتواند مجدداً خون اهدا کنند مشروط بر این که تعداد دفعات اهدای خون در طول 12 ماه، از 4 بار برای آقایان و 3 بار برای خانمها تجاوز نکند.
4-نبض: به طور معمول تعداد نبض بین 50 تا 100 عدد در دقیقه برای اهدا خون مورد قبول است که پزشک اهدای خون برای مدت 15 ثانیه نبض اهداکننده را شمارش میکند. در خصوص اهداکنندگانی که تعداد نبض آنها کمتر از 50 عدد در دقیقه است، فقط در صورتی پذیرفته میشود که ورزشکار حرفهای یا قهرمانی باشند.
5-فشار خون: فشار خون بیشینه (سیستولیک) باید ما بین 90-180 میلی متر جیوه باشد و فشار خون کمینه (دیاستولیک) باید مابین 50-100 میلی متر جیوه باشد. فشار خون بیشینه نباید بیشتر از 180 میلیمتر و فشار خون کمینه نباید بیش از 100 میلیمتر جیوه باشد. اهداکنندگانی که فشار خون بیشینه بیش از 180 میلیمتر جیوه و فشار خون کمینه بیش از 100 میلیمتر جیوه دارند فقط پس از ارزیابی پزشک مرکز اهدا خون پذیرفته میشوند.
6-اهداکنندگانی که دارو مصرف میکند باید برای اهدا خون مورد ارزیابی قرار گیرند.
7-درجه حرارت: درجه حرارت دهان نباید بیشتر از 5/37 درجه سانتی گراد باشد.
8-هموگلوبین و هماتوکریت: میزان هموگلوبین قابل قبول، حداقل 5/12 گرم در دسی لیتر و هماتوکریت 38% میباشد. (علی اصغر فردی فرد، کارشناس ارشد خون شناسی و بانک خون)
[1]رفتاری که در آن ترشحات آلوده کننده بدن و بویژه خون فرد مبتلا به طور مستقیم و یا غیرمستقیم با خون پوست آسیب دیده و یا مخاط بخصوص مخاط چشم دهان و دستگاه تناسلی فرد سالم مواجه شود رفتاری پرخطر و غیر بهداشتی محسوب میگردد.. (نویسنده دکتر علی حسنی-مسئول روابط عمومی اداره کل انتقال خون خراسان رضوی-شهریور 91)
[2]Jean baptiste denys
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.