پایان نامه مطالعه تطبیقی آثار مشترک عقود اذنی در حقوق ایران ومصر
فهرست محتوا
چکیده
عقود اذنی گروهی از قراردادهاست که در سطح جامعه، روزانه به طور وسیعی مورد استفاده قرار میگیرد. از این رو شناخت ماهیت وآثار آنها امری ضروری میباشد. در باره ماهیت این دسته از اعمال حقوقی برخی از صاحب نظران اساساً اطلاق عقد بر آنها را به دلیل عدم ثبات و برخی دیگر به دلیل تعهد آور نبودن از زمره عقود خارج دانسته واطلاق عقد بر آن را نوعی تسامح انگاشتهاند، این در حالی است که عدهای لزوم را جز ماهیت عقد ندانسته وعقد را عهد انشائی برگشت ناپذیر میدانند.
از جمله مصادیق عقود اذنی: عقد ودیعه، عاریه، وکالت، مضاربه، شرکت بوده و آثار مشترک این عقود صرفاً اذن، نیابت و امانت است لذا اگر تعهدی از این عقود ناشی شود جنبه فرعی دارد.
از ویژگیهای مشترک این عقود غیرمعاوضی (مجانی) و غیرتشریفاتی (رضائی) بودن آنهاست. عقود اذنی ماهیتاً عقدی جایز بوده که با سفه، جنون، فوت هریک از طرفین وانقضاء مدت عقد ویا انجام موضوع عقد یا توافق طرفین منحل میشود. در حالیکه در حقوق مصر عقد عاریه و ودیعه از عقود لازم بوده و جز با فوت، توافق طرفین، انقضاء مدت عقد ویا انجام موضوع عقد قابل انحلال نمیباشد، بنا بر این سفه وجنون از جمله موارد فسخ این عقود محسوب نمیشود. علاوه بر این در قانون مدنی مصر چنانچه متعاقدین بربقای عقد بعد از فوت یکی از طرفین توافق کنند، عقد یاد شده پس از فوت نیز به قوت خود باقی خواهد بود.
کلمات کلیدی:
عقود اذنی، آثار مشترک، امانت، نیابت، اذن، ودیعه، عاریه، وکالت، مضاربه، مصر
فهرست مطالب
- مقدمه وکلیات طرح تحقیق
- مقدمه
- 1-1- شرح وتبین مساله پژوهش …………………………………………………………………………………………………………. 1
- 1-2 -اهمیت وضرورت تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………….3
- 1-3-اهداف تحقیق وکاربردها……………………………………………………………………………………………………………….. 4
- 1-4-فرضیهها ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 4
- 1-5 -پشینه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………….. 5
- 1-6- روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………6
- 7-1-سامانه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………….. 6
- 2: مفهوم، ماهیت ومصادیق عقود اذنی
- طرح بحث
- 2-1- عقود اذنی
- 2-1-1- مفهوم عقد اذنی…………………………………………………………………………………………………..10
- 2-1-1-1- نقد فقها بر وجود عقود اذنی ……………………………………………………………………15
- 2-2-ماهیت عقود اذنی
- 2-2- 1: عقد بودن …………………………………………………………………………………………………………..19
- 2-2-2- لزوم یا جواز عقود اذنی ………………………………………………………………………………………26
- 2-2-3- اوصاف و ویژگیهای عقود اذنی ………………………………………………………………………28
- 2 -2-3-1- رضائی بودن ……………………………………………………………………………………………….28
- 2-2-3-2- غیر معوض بودن ………………………………………………………………………………………….30
- 2-2-4- ماهیت فقهی حقوقی عقد اذنی …………………………………………………………………………30
- 2-3- مصادیق عقود اذنی در حقوق ایران و مصر ……………………………………………….31
- 2-3- 1-بررسی مصادیق موجود در قانون مدنی ایران ومصر………………………………………….32
- 2-3-1-1- عقد وکالت ……………………………………………………………………………………………………33
- 2-3-1-2- عقد عاریه …………………………………………………………………………………………………….40
- 2-3-1-3- عقد ودیعه ………………………………………………………………………………………………………44
- 2-3-1-4- عقد مضاربه ……………………………………………………………………………………………………48
- 2-3-1-5- عقد شرکت …………………………………………………………………………………………………….50
- 3: آثار مشترک به اعتبار مقتضای ذات
- طرح بحث
- 3-1 – اذن …………………………………………………………………………………………………………56
- 3-1-1- مفهوم اذن …………………………………………………………………………………………………………………56
- 3-1-1-1- اذن در لغت ………………………………………………………………………………………………….56
- 3-1-1-2- اذن در اصطلاح …………………………………………………………………………………………….59
- 3-1-2- مطالعه تطبیقی اذن …………………………………………………………………………………………………..62
- 3-1-3- شرایط موضوع اذن …………………………………………………………………………………………………..65
- 3-1-3-1 – ضرورت وجود موضوع اذن ………………………………………………………………………………65
- 3-1-3-2- معلوم و معین بودن مورد اذن ……………………………………………………………………………..65
- 3-1-3-3 – مبهم نبودن موضوع اذن …………………………………………………………………………………….69
- 3-1-4 – اذن ناشی از عقد و ایقاع …………………………………………………………………………………………………72
- 3-1-4-1- اذن ناشی از ایقاع ………………………………………………………………………………………………….74
- 3-1-4-2- اذن ناشی از عقد ……………………………………………………………………………………………………75
- 3-1-5- ملاک وجود اذن در جواز تصرف ……………………………………………………………………………………76
- 3-1-6- تأثیر اذن در عقود اذنیه…………………………………………………………………………………………………77
- 3-1-6-1- تأثیر اذن در عقد عاریه ………………………………………………………………………………………80
- 3-1-6-2- تأثیر اذن در عقد وکالت ……………………………………………………………………………………..82
- 3-1-6-3- اثر اذن در عقد ودیعه …………………………………………………………………………………………..84
- 3-2- ربط عقود اذنی با امانت:…………………………………………………………………………..86
- 3-2-1- مفهوم امانت ……………………………………………………………………………………………………………87
- 3-2-1-1- امانت مالکی …………………………………………………………………………………………………….88
- 3-2-1-1-1- امانت مالکی به معنای عام …………………………………………………………………….90
- 3-2-1-1-2- امانت مالکی به معنای خاص …………………………………………………………………91
- 3-2-2 – اثر امانت در عقد ودیعه درحقوق ایران ومصر …………………………………………………………91
- 3-2-3- نقش امانت مالکی در رفع ضمان …………………………………………………………………………….93
- 3-2-4- ید امانی وید ضمانی ………………………………………………………………………………………………….93
- 3-2-5 – تجاوز وتفریط از حدود اذن در عقد ودیعه وتاثیر آن در ضمان …………………………….94
- 3-2-6- ملاک تعدی و تفریط…………………………………………………………………………………………………96
- 3 -2-7- تعدی و تفریط در قوانین ایران ومصر ………………………………………………………………………..97
- 3-2-8- شک در تحقق عنوان تعدی و تفریط …………………………………………………………………………..99
- 3 -2-9- ضمان در عقود اذنی ………………………………………………………………………………………………….101
- 3-3- تأثیر نیابت در عقود اذنیه
- 3-3-1 – اثر نیابت در عقد وکالت ……………………………………………………………………………………104
- 3 -3-2- نیابت در وکالت در قانون مصر………………………………………………………………………….106
- 4: آثار مشترک به اقتضای اطلاق
- طرح بحث
- 4-1- اثر امانت در دیگر مصادیق عقود اذنی ……………………………………………………….110
- 4-1-1 امانت در عقد وکالت در حقوق ایران ومصر ……………………………………………………………..110
- 4-1-2- ید امانی مستعیر ……………………………………………………………………………………………………114
- 4-2 – تأثیر نیابت به اقتضای اطلاق در سایر عقود اذنی …………………………………….117
- 4-2- 1- اثر نیابت در عقد ودیعه ………………………………………………………………………………………..117
- 4-2-2- اثر نیابت در عقد عاریه …………………………………………………………………………………………..119
- نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………120
- منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………….122
مقدمه
عقوداذنی بخش مهمی ازاعمال حقوقی هستندکه درسطح گستردهای ازروابط اجتماعی مورداستفاده قرار میگیرند. شناخت ماهیت این عقود و بررسی اختلاف نظرهای موجود در مورد ماهیت آنها، با توجه به استفاده وسیع ازاین عقودضروری به نظرمیرسد؛ زیرا احکام وآثارحقوقی این اعمال ارتباط مستقیم با ماهیت آنهادارد. اختلاف نظردرموردماهیت عقوداذنیه ناشی ازوجوددیدگاههای مختلف درموردماهیت عقداست وازسوی دیگر، شباهت این عقودبه اذن است. گذشتگان هرگز مرجعی جامع برای اذن واذنیات تهیه ندیدهاند، باکمال تأسف باید گفت در این زمینه اجتهاد نکردهاند و به نقل اقوال وگاه اظهار نظر مستعجل وبی دلیل قناعت کردهاند تا آنجا که از عقود اذنی تعریفی نداشتهاند و موضوع آنها را منقح نساختهاند لذا به همین دلیل مصادیق مشتبه بسیار در زمینه عقود اذنیه برجانهاده اند که حل نشده است
همانطور که بیان شد عقود اذنی ومباحث مربوط به آن همانند سایر اعمال حقوقی دارای پشینه فقهی میباشد که مسلماً احکام صادره، قوانین ماهوی ما علی الخصوص قانون مدنی، منبعث از فقه ومباحث آن است. عقود مذکور از نظر کاربرد واهمیت دارای جایگاه مهمی در حقوق و روابط بین افراد است. چنانچه که اگر بگویم حدود یک سوم عقود منعقده بین طرفین در عصر حاضر داخل در این دسته از عقود است مبالغه نکردهایم. لذا ضرورت تحقیق در خصوص آثار این عقود احساس میگردد که این امر میسر نیست مگر آنکه بدواً شناختی نسبت به عقد اذنی پیداکرده باشیم.
در میان فقیهان امامیه شیخ انصاری و محقق نائینی از کسانی هستند که عقود اذنی را تخصصا از قلمرو عقود خارج ساخته واطلاق عقد بر آنها را نوعی تسامح پنداشتهاند، در عالم حقوق اکثر حقوقدانان واز جمله نویسندگان قانون مدنی برعقد بودن اعمال حقوقی چون وکالت، ودیعه, عاریه تاکید ورزیدهاند. درخصوص مصادیق این عقود توافق حاصل نگردیده است. به همین دلیل برخی عقود اذنی چون وکالت را با نظر به اثر اصلی آن عهدی دانستهاند. برخی لزوم را ازاجزای ماهیت عقد دانستهاند و بر آن اساس عقوداذنی که التزامی درپی ندارند راعقد ندانسته وماهیت آنهارابه نهادحقوقی اذن شبیهتر میدانند. درمقابل، کسانیکه لزوم رادرماهیتعقدمعتبرنمیدانند وعقدراعهدانشایی برگشت پذیرمیدانند، برای عقوداذنی ماهیت عقدی قائلند. در حقوق مصر نیز عقد وکالت از جمله عقود اذنی بوده لیکن عقد ودیعه وعاریه از جمله عقود لازم است.
حال با امعان نظر به مطالب صدر الذکر در این تحقیق سعی بر آن شده که باروش تحلیلی به بررسی آثار مشترک عقود اذنی در حقوق ایران ومصر ومسائل مرتبط با موضوع بپردازیم. بدین جهت فصل اول ودوم از متن به کلیات وشناخت مفاهیم وماهیت اختصاص یافته است وفصل سوم به بررسی آثار مشترک این عقود به اعتبار ذات میپردازیم که با توجه به پژوهشهای انجام شده اثر مستقیم وبی واسطه مصادیق عقود اذنی ایجاد اذن است نه تعهد والتزام در نتیجه اجرای اذن بوجود میآید. بهمین دلیل مصادیق تعریف شده هرسه عقد جایز است و دو طرف را به نگاهداری پیمان خویش پایبند نمیکند. اصطلاح عقود اذنی که درمیان فقها متأخر امامیه شهرت یافته، عنوان مناسبی برای بیان این خصوصیت مشترک است. پس در عقود اذنی هم اذن وجود دارد که مباحث آن را کسی مدون نکرده وطبعاً منقح هم نشده است. نیابت نیز اثر مشترک دیگری است که در همه آنها به چشم میخورد چراکه مودع به امین نیابت میدهد تامورد ودیعه را برای مالک نگاه دارد، مستعیر هم نیابت پیدا کرده است تا به سود خود از آن بهره برداری کند. اما از آنجائیکه دراین دو عقد، نیابت جنبه فرعی وچهره خاص دارد وهدف ومقتضای اصلی، امر دیگری است اثر مشترک نیابت در این دو عقد را درفصل چهارم واثر نیابت درعقد وکالت را بلحاظ اینکه مقتضای ذات است و اساس وکالت بر پایه اعطای نیابت گذاشته شده است ونهادی برای تحقق نمایندگی قراردادی بشمار میآید در فصل سوم مورد پژوهش قرار میدهیم. واما امانت وصف مشترک دیگری است که دراین وصف ودیعه اصالت دارد، که درآن مستودع امین قرار میگیرد تا از مال مورد ودیعه حفاظت کند. بهمین جهت نیز ودیعه را امانت بمعنی خاص نامیدهاند. با وجود این جای تردید نیست که مستعیر و وکیل نیز امین مالک هستند وهمه احکام مربوط به امانت درباره آنها اجرا میشود لیکن با عنایت به اینکه امانت جز ذات عقد ودیعه است درفصل سوم واثر امانت در دو عقد دیگر را در فصل چهارم که اختصاص به بررسی آثار مشترک عقود اذنی به اعتبار مقتضای اطلاق دارد، قرار خواهیم داد. درخاتمه نیز نتایج بحث مورد نظر ارائه که امیداست مفید فایده واقع شود.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.