پایان نامه معادن نمک گرمسار (گنبدهاي نمکي)
مقدمه:
- هدف:بررسي اجمالي و جمع آوري محتواي مقالات و كتب نگاشته شده در خصوص گنبد نمكي گرمسار و معرفي بهتر آن به متخصصين معدن و زمين شناس
- پيشينه و تحقيق: گنبد نمكي گرمسار و معادن نمك آن . اولاً بدليل موقعيت جغرافيايي خاص گرمسار و نزديكي به تهران .ثانياً بدليل كيفيت و ذخيره بالاي نمك گنبد نمكي وهمچنين گسل هاي متعدد و فعال آن . ثالثاً بدليل ذخاير نفت در منطقه گرمسار تا كنون نظر متخصصين معدن و زمين شناسان داخلي و خارجي زيادي را به خود جلب كرده است و تحقيقات گوناگون فراواني نيز روي آن انجام شده و مي شود. رابعاً بدليل جنگ نادرشاه افشار با اشرف افغان در كوههاي اين گنبد نمكي حدود 280 سال پيش مورد توجه باستان شناسان نيز بوده است.
- روش كار و تحقيق: بازديد عمومي از معادن و نحوه اكتشاف و استخراج سنگ نمك مطالعه مدارك و مستندات مربوط به هر معدن و ايضاً ساير مقالات و تحقيقات محققين كه در گذشته انجام شده است.
هدف : معرفي گنبد نمكي گرمسار بعنوان بزرگترين و با كيفيت ترين ذخاير نمك ايران و آشنائي مهندسي معدن و زمين شناسان با ساز و كار دياپيرها
- پيشينه تحقيق : از ساليان گذشته با توجه به موقعيت ممتاز جغرافيايي گنبد نمكي گرمسار و نزديكي به تهران محققين و زمين شناسان و حتي باستان شناسان متعددي را به دليل جنگ نادرشاه با اشرف افغان حدود 280 سال پيش در اين منطقه به خود جذب كرده است .
- روش كار و تحقيق : بازديد عمومي از منطقه ومعادن فعال آن و بررسي عيني نحوهي استخراج و بارگيري و همچنين افراد و منابع و مأخذيي كه از گذشته تا كنون در منطقه تحقيق و يا مقاله نوشتهاند .
فصل دوم
اختصاصات عمومي نمكها
الف – كلياتي در مورد نمكها
1-2- تاريخچه نمك
واژه انگليسي نمك (Salt) است كه از كلمه لاتين Sal مشتق شده و هاليت نيز ازهالوس كه به زبان يوناني به معناي دريا است، گرفته شده است. نمك از زمانهاي خيليدور مورد استفاده انسان بوده چنانكه از حدود 3000 سال پيش از ميلاد چينيها نمك رامورد شناسايي قرار داده بودند.
آيا ميتوان چيزي را بدون نمك خورد؟ اين جمله اولين گزارش مكتوب در موردنمك است كه در حود 2250 سال پيش از ميلاد در كتاب حرفهها (Job) آمده است. اين كهبشر دقيقاً چه زماني از نمك براي اولين بار استفاده كرده و يا پي به نياز خود به نمك برده،مشخص نيست. نياكان ما احتمالاً مجذوب درخشندگي و جلاي نمكهاي موجود درسواحل درياچهها يا كرانههاي ساحلي شده و بعد تحت تأثير طعم آن قرار گرفته و بزوديدانستند كه جويدن قطعهاي بزرگ از نمك ممكن است سبب بيماري آنها شده اما طعم غذا بامقدار كمي از آن خيلي بهتر ميشود.
نمك در عصر حجر به عنوان شيئي جهت مبادله كالا مورد استفاده قرار ميگرفتهاست و جاده نمك در دنياي قديم از هند به بحرالميت كشيده شده بود. علاوه بر آن نمك درگذشته وسيله پرداخت حقوق نيز بوده چنان كه بخشي از حقوق سربازان سزار (Caesar)به صورت نمك پرداخت ميشده است.
در زمانهاي قديم نمك در مراسم مذهبي هم نقش داشته، كشتي گيران سامو ژاپندر حال حاضر هم پيش از شروع مسابقه با ريختن مشتي نمك به درون رينگ مسابقه،درنظر خود ارواح خبيثه را دفع ميكنند.
سفيدپوستان قاره آمريكا نخستين تلاشها را در توليد نمك در سال 1614 ميلاديانجام دادهاند وي اولين توليد تجاري آن در سال 1753 ميلادي و از ليسه گاههاي نمكي(Licks) كاناوا (Kanawha) بوده است.
هنديها پيش از آمريكائيها نمك را از چشمههاي نمك ساز بدست ميآوردهاند.اولين استخراج نمك از گنبد نمكي جزيره اوري (Avery) و به سال 1862 ميلادي صورتگرفته است.
نمك در ايران شايد از شش هزار سال قبل از ميلاد مورد استفاده قرار گرفته باشد،از زمان استقرار آرياييها نمك در ايران مصرف ميشده است. در دورههاي بعد در كتبمورخين يوناني (مثلاً هرودوت) به معادن نمك ايران اشاره شده است.
2-2- نمك و موارد استفاده آن
نمك از ضرورتيترين چاشنيهاي غذا است. در طي يك سال بطور متوسط هرشخص بين 7 الي 9 كيلوگرم نمك مصرف ميكند. در صنايع شيميايي براي تهيه سودسوزآور، اسيد كلريدريك، سديم، كربنات سديم، كلر و… در متالوژي، لعاب شيشه،نشاسته، منسوجات نازك، به عنوان ضديخ جادهها و در دباغي و نيز صنايع غذايي (جهتحفظ آنها) كاربرد دارد.
در آمريكا بيش از 39 ميليون تن نمك توليد ميشود كه 23 ميليون تن آن با به عبارتديگر 58 درصد آن در صنايع شيميايي براي توليد كلر، سديم، سود سوزآور، اسيدكلريدريك و 30 ماده شيميايي ديگر بكار ميرود كه در واقع اين مواد در تهيه حدود 14000محصول شيميايي ديگر نقش اساسي دارد كه از صابون و انواع پاك كنندهها تا B,H.C ,D.D.T تتراكلروركربن و غيره تغيير ميكند.
3-2- پراكندگي و مقدار توليد نمك در جهان
در حال حاضر تقريباً در كليه كشورها نمك آفتابي (Solar salt) توليد ميشود و دراكثر مناطق ذخاير و انباشتههاي قابل توجهي از نمك وجود دارد. (به استثناء ژاپن واسكانديناوي كه جهت صنايع شيميايي خود ناگزير به واردات نمك هستند). براي نخستينبا روميها حدود 300 سال پيش از ميلاد نمك آفتابي را از شورابه (نمكابهاي) بريتانيايكبير استخراج كردند، و در استراليا از قرن هشتم و در لهستان از قرن سيزدهم نمكاستخراج ميشود.
انباشتههاي نمك در دورههاي مختلف زمينشناسي بيشتر كشورها وجود داردولي بديهي است كه عظمت، گستردگي و حجم ذخاير در زمانها و نقاط مختلف بسيارمتغير است، چنان كه طي فانروزوئيك ذخاير تبخيري ضخيم و بسيار گستردهاي يا بهعبارت ديگر نمكهاي غول آسيايي بوجود آمده كه معادل امروزي ندارند.
در دورههاي پيش از پرمين كه درجه شوري دريا كمتر بوده ذخاير تبخيري دردونين، اردويسين، كامبرين وحتي پركامبرين (ايران و استراليا) بوجود آمده كه از اهميتكمتري نسبت به ذخاير پرمين برخوردار است. قديميترين تبخيريها را ميتوان درسنگهاي رسوبي موجود در نوار Isua گرينلند يافت و نيز به صورت پسودومرف و باحدود 4/3 ميليون سن در چرتهاي استرلي پول باختر استراليا وجود دارد
(Lowe, 1983).
ذخاير مهم و عظيم نمك پرمين شامل حوضه بزرگ Zechstein آلمان، لهستان وهلند است. پرمين به دليل آب و هواي قارهاي گرم و طولاني بزرگترين ذخاير تبخيري رادارد.
نمكهاي ترياس در آلمان، استراليا و سوئيس استخراج ميگردد. ذخاير نمكژوراسيك در آلمان، آسياي مركزي، كويت، عدن، كوبا و شيلي شناخته شده است.
روي ذخاير نمك كرتاسه موجود در آمريكا (فلوريدا)، مكزيكو، برزيل، شوروي،زئير، آنگولا، ليبي، سنگال و نيجريه كار شده است.
ذخاير ائوسن در آمريكا (ويومينگ)، مراكش، ايران و نمكهاي اليگوسن هم دراسپانيا، فرانسه، تركيه، ايران، عراق ، ذخاير ميوسن در چكسلواكي، لهستان، شوروي،اسپانيا، تركيه، الجزاير، مراكش، مصر، سودان، ايران، عراق ، سوريه و بالاخره اردنپراكنده است.
در آمريكا (كاليفرنيا، نوادا)، شوروي، مكزيكو، اسرائيل نمكهاي پليستوسن وجوددارد.
به دليل شرايط اقليمي كنوني و نيز وسعت به نسبت كم مناطق قارهاي كه با دريايكم عمق پوشيده شده باشد، بطور عمده انباشتههاي تبخيري در بيابانها و يا در امتدادخطوط ساحلي با هواي خشك بوجود ميآيد، يعني نمكهاي آفتابي، پلاياها و كلاً منابعامروزي نمك در مكزيكو، استراليا، فرانسه، پرتغال، اسپانيا، ايتاليا، يونان، بلگراد، چين وشوروي پراكنده است. اكثر تبخيريهاي عهد حاضر خاص مناطق نيمه گرمسيري و درمحدوده عرضهاي 15 تا 35 درجه ميباشد (Borchert & Muir, 1964).
يك چهارم از كل نمك توليد شده در اروپا از نمكهاي موجود در طبقات رسوبياستخراج ميگردد (نمك كلوخي) و مابقي از شورابهها تأمين ميشود. عمده نمك توليدشده در آفريقا حاصل تبخير است چنانكه در سال 1969 در مصر 420000 تن و در كلآفريقا حدود 2 ميليون تن نمك توليد شده است. پرسابقهترين منطقه در توليد نمك آفتابيآسيا است و چين در حال حاضر دومين توليدكننده نمك آفتابي در جهان ميباشد وبزرگترين ذخاير تبخيري غير دريايي در چينگاياي چين بوجود ميآيد. (Schreiber & Hsu, 1980)
ايران از نظر ذخاير نمك بسيار غني است و منابع آن به صورت گوناگون دردرياچههاي بسته، گنبدهاي نمكي و يا درياهاي باز قرار گرفته است. توليد نمك در سال1352 در حدود 440 هزار تن گزارش شده و ظرفيت توليد آن در سال 1353 بالغ بر 590هزار تن و در سال 1358 در حدود 700000 تن برآورد شده است (Morgan, 1980);(Kingman, 1976)
ميزان توليد نمك برخي از كشورها طي ساليان 1973 تا 1980 در جدول شماره 2آمده است. در شكل 1 موقعيت و سن نهشتههاي تبخيري مهم دنيا را ميتوان مشاهدهنمود.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.