پایان نامه مقايسه رفتار اطلاع يابي آموزشي – پژوهشی دانشجويان تحصيلات تکميلي علوم انساني و فني و مهندسي در استفاده از اينترنت
مقدمه
اطلاع يابي فعاليت مهمي در جامعه بشري است . هر چند مي توان ادعا کرد که اطلاع يابي همواره چنين بوده است . اما اين موضوع در جامعه اطلاعاتي متداول تر است . همانگونه که قبل از پيدايش صنعت چاپ در قرن 15 ، انتقال اطلاعات بصورت شفاهي يا دست نوشته انجام مي شد . پس از اختراع چاپ توسط گوتنبرگ ، اطلاعات بيشتري روي کاغذ توليد گرديد و به شکل هاي مختلفي چون کتاب جزوه ، گزارش و مجله علمي ذخيره شد . اطلاعات در طول قرن بيستم و قرن حاضر از طريق راديو و تلويزيون و بطور فزاينده اي از طريق ارتباطات الکترونيکي و به ويژه اينترنت نيز منتقل شده است .
تخمين زده مي شود که اطلاعات توليد شده بين سالهاي 1970 تا 2000 بيشتر از کليه اطلاعات توليد شده در 5 هزار سال قبل بوده است (لارج ، آندرو 1382 : 27).
پيشرفت در فن آوري هاي اطلاعات و ارتباطي مسئول چنين انفجار اطلاعاتي مي باشد و اساس بسياري از اين تغيرات ، توانايي نظام رايانه اي براي ذخيره زيادي از اطلاعات ، پردازش سريع و قابل دسترسي ساختن آنها براي کاربران در سراسر دنيا از طريق شبکه هاي ارتباطي راه دور مي باشد .
- بدين گونه ارتباطات رايانه اي ( شبکه اينترنت ) ، ارتباطات راه دور و وسايل ارتباط جمعي ، نوعي ” مثلث ارتباطات ” را بوجود آورده اند که دگرگوني هاي فن آوري پر اهميتي در عرصه هاي اجتماعي ، علمي و فرهنگي و … حاصل آن است . و اصطلاحاتي همچون عصر ارتباط ، انفجار اطلاعات انقلاب ارتباطات ، جامعه اطلاعات و اسطوره يا ايدولوژي جامعه اطلاعات و نظاير آنها ، که آنها ، که در سال هاي اخير در کتاب ها و آثار پژوهشي محققان در حوزه هاي جامعه شناسي و فلسفه و علم ، و ارتباطات و علوم کتابداري و اطلاع رساني مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته اند ( معتمد نژاد 1371 ) .
در حال حاضر بحث هاي گسترده اي بدنبال تغييرات شگرفي که اينترنت در اطلاع يابي و فعاليتهاي پژوهشي در جوامع علمي ايجاد کرده است وجود دارد و آن گوياي اين حقيقت است که دراين سالها استفاده افراد بخصوص دانشجويان نحصيلات تکميلي از شبکه هاي الکترونيکي به سرعت افزايش يافته و اينترنت بعنوان يکي از مجراهاي قابل دستيابي به اطلاعات براي دانشجويان جهت انجام فعاليتهاي آموزشي و پژوهشي در دانشگاهها و موسسات آموزشي عالي تبديل شده است . اين فن آوري در حال تغير شيوه هاي دانشجويان را در جستجوي اطلاعات ، ارتباط با همديگر ، هدايت پژوهش و آموزش و توزيع نتايج تحقيق تحت تاثير قرار داده است. چنين به نظر مي رسد که سواد اطلاعاتي در جامعه اي که دائم در معرض تغييرات فناوري و همچنين در معرض تغييرات اطلاعاتي بي شماري قرار دارد ، لازم است سواد اطلاعاتي شامل توانايي در تشخيص نياز ، توانايي ذخيره اطلاعات و توانايي باز يابي و ارزيابي انتقادي اطلاعات بازيابي شده و استفاده مناسب در زمان لازم ، مي باشد . سواد اطلاعاتي باعث رفتار اطلاعاتي مناسب در شناسايي ، کسب و اشاعه اطلاعات از طريق هر مجرا و رسانه اي مي شود . رفتار اطلاعاتي مناسب ، فرآيند جستجو ، بازيابي ، شناخت و کاربرد منطقي محتوا است . ( فتاحي 1382 ، 276 ) .
در نتيجه نياز به شناخت رفتار اطلاع يابي آموزشي – پژوهشي احساس مي شود چرا که با شناخت رفتار اطلاع يابي و ارزيابي تاثيرات فناوري بر رفتار جستجو و نيز شناخت چگونگي استفاده دانشجويان از اينترنت و عوامل موثر در استفاده از آن ، جايگاهي براي پژوهش و آموزش و توسعه بوجود مي آيد و آن باعث افزايش پژوهش دانشگاهي و بهبود آموزشي مي شود .
بيان مسأله :
تاريخ قرن اخير نشان مي دهد که کشورهايي که به مسأله آموزش و پژوهش توجه خاصي داشتند توانسته اند به رشد اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي قابل توجهي دست يابند .
به همين دليل دولتهاي مترقي ، تاکيد بر گسترش پژوهش و ادغام آن در برنامه ريزيهاي آموزشي دارد . ( فتاحي 1383 : 277 )
از اينرو مي توان گفت که نظام آموزش عالي نقش اساسي در توسعه جامعه دارد و هدف آن تربيت دانش آموختگاني است که بتوانند مهارت هاي پژوهشي و آموزشي را کسب کنند که توسعه چنين مهارت هايي از مهمترين اولويت هاي دانشگاه مي باشد ( پر يرخ و فتاحي 1384 : 16 ) .
در آيين نامه مقرات دوره هاي تحصيلات تکميلي دانشگاه ها اين امر مهم ذکر گرديده که هدف از ايجاد دوره هاي کارشناسي ارشد و دکترا ، تربيت افرادي است که با احاطه يافتن و آشنا شدن با روشهاي پيشرفته تحقيق و دستيابي به جديدترين مباني آموزش و پژوهش بتوانند با نوآوري در زمينه هاي علمي وتحقيقي ، در رفع نيازهاي کشور و گسترش مرزهاي دانش در رشته تخصصي خود موثر باشند محور اصلي فعاليتهاي آنان ، پژوهش و کسب تبحر در رشته خاص علمي خود مي باشند و به نظر مي رسد که ممترين منبع کسب اطلاعات آنها براي فعاليت هاي آموزشي و پژوهشي علاوه بر کتابخانه ها، مراکز و پايگاههاي اطلاع رساني و يا اينترنت مي باشد .
امروزه به دليل قابليت هاي گوناگون و متنوع اينترنت هر روز استفاده کنندگان بيشتري به آن روي مي آورند و اکثر دانشگاههاي کشور نيز مبادرت به برقراري خدمات شبکه جهاني اينترنت به منظور پشتيباني علمي از دانشجويان نموده اند ولي بنظر مي رسد که دانشجويان در امر دستيابي به اطلاعات دچار مشکل مي باشند که مهمترين عوامل موثر در عدم دستيابي ، عدم آگاهي دانشجويان از منابع و شيوه هاي صحيح جستجوي اطلاعات و يا شناسايي نياز هاي اطلاعاتي خود مي باشند و يا اينکه اهداف و انگيزه ها و روشها را به خوبي نمي شناسند که منجر به عدم دستيابي استفاده کنندگان به منابع مورد نياز مي شود .
در حاليکه با آگاهي ار رفتار اطلاع يابي صحيح در جهت تکميل برنامه هاي آموزشي و پژوهشي مي تواند پژوهشگران را در برنامه ريزي بهتر براي پژوهش با کيفيت بالا و توليد دانش جديد توانمند سازد چرا که افزايش سريع حجم اطلاعات موجب شده که دانشجويان و محققان گاه بدون اطلاع از مطالعات قبلي و با صرف وقت و هزينه کارهايي را انجام دهند که جز دوباره کاري نتيجه اي ندارد در حاليکه با شناخت کامل از ويژگيها و اهداف و انگيزه ها و روش هاي صحيح جستجو مي توانيم مرتبط ترين و معتبرترين منابع اطلاعاتي مورد نياز را شناسايي کنيم و د رجهت رفع نيازهاي اطلاعاتي خود براي انجام فعاليتهاي آموزشي و پژوهشي گام برداريم .
در اين راستا پژوهش حاضر به بررسي رفتار اطلاع يابي آموزشي – پژوهشي و آگاهي از اهداف و ابزارها و نوع اطلاعات مورد جستجو و شيوه دسترسي به اطلاعات در استفاده از اينترنت مي پردازد و اميد است که نتايج راهگشاي بهبود و اصلاح شيوه هاي اطلاع يابي باشد .
اهميت و ضرورت :
يکي از رسالتهاي دانشگاه تربيت متخصصان و پژوهشگران است که بتوانند تبحر لازم را براي انجام فعاليتهاي پژوهشي و آموزشي ، در زمينه رشته خاص علمي خود کسب کنند . لازمه اين امر ، توان بهره گيري صحيح و مناسب از اطلاعات مي باشد .
چرا که اطلاعات بعنوان يکي از منابع ضروري جهت پيشرفت هاي علمي و فني کشور است و مي توان گفت که در پيشبرد توسعه جامعه اطلاعات عاملي جدايي ناپذير است در توليد دانش و پژوهش که به سهم خود ارضاي نيازهاي مردم را ممکن مي سازد اطلاعات جزئي با اهميت است ( ارجمند 1374: 11 ) .
يکي از راههاي کسب اطلاعات به روز ، استفاده از اينترنت مي باشد و با توجه به نقش مهمي که اينترنت در امر دستيابي به اطلاعات روز آمد و ارتباط سريع ميان دانشمندان حوزه هاي مختلف علوم ايفا مي کند . لذا ضرورت شناخت بيشتر اينترنت توانايي هاي اين شبکه ، هدف و ميزان استفاده از اينترنت بعنوان يکي از راههاي دستيابي به اطلاعات و بررسي موانع و مشکلات موجود در استفاده مانند عدم آشنايي با شيوه هاي صحيح جستجو و عدم آگاهي از منابع و خدمات موجود در امر آموزش و پژوهش ضروري بنظر مي رسد ( فتاحي 1383 : 153 ) .
از طرفي با شناخت رفتار اطلاع يابي آموزشي و پژوهشي و آشنايي يا انگيزه ها و اهداف و شيوه هاي صحيح جستجو ، در وقت و هزينه دانشجويان و پژوهشگران صرفه جويي مي شود . دانشجويان مي توانند ، اطلاعات مرتبط و معتبري را بدست آورند و در جهت تکميل فعاليتهاي آموزشي و پژوهشي خود از آن استفاده کنند تا از دوباره کاريها و يا استفاده از روش آزمون و خطا برحذر باشند بنابراين شناخت بيشتر اهداف جستجو و منابع و کانالهاي مورد استفاده و شيوه دستيابي به اطلاعات ضروري بنظر مي رسد تا با شناخت بيشتر،اطلاعات مناسب براي پژوهشگران و دانشجويان براي انجام فعاليتهاي علمي فراهم شود .
اهداف پژوهش :
پژوهش حاضر به بررسي رفتار اطلاع يابي دانشجويان تحصيلات تکميلي در استفاده از اينترنت مي پردازد .استفاده روز افزون از اينترنت و کثرت اطلاعات موجود ، افراد را نا گزير از قرار گرفتن در مجراهاي اطلاعاتي مي کند که سبب پيدايش رفتار اطلاع يابي مي شود . رفتار اطلاع يابي برخاسته از شناخت نيازهاي دانشجويان از جستجوي اطلاعات ، آگاهي از روشهاي صحيح جستجوي اطلاعات و مقايسه رفتار اطلاع يابي دانشجويان رشته هاي علوم انساني و فني و مهندسي و بررسي رابطه بين رشته تحصيلي و سطح تحصيلات و توانايي استفاده از اينترنت و همچنين شناسايي مشکلات و مسائل آنها در راه يابي به منابع مورد نياز مي باشد .
با کسب اطلاع در رابطه با رفتار اطلاع يابي و تجزيه و تحليل اطلاعات بدست آمده مي توان اطلاعاتي براي مسؤلان جهت درک بهتر و دقيق تر از نيازهاي کاربران ، مشکلات استفاده کنندگان و کاربران و تاثير اينترنت روي فعاليت هاي آموزشي و پژوهشي آنان فراهم آيد تا سرمايه گذاريهاي لازم صورت گيرد .
اهداف کلي پژوهشي عارتند از :
- شناسايي و کشف اهداف دانشجويان از کسب اطلاعات
- شناسايي شيوه هاي دستيابي دانشجويات به اطلاعات
- تعيين گرايش دانشجويان به ابزارها و خدمات اينترنت
- تعيين چگونگي کسب اطلاعات توسط دانشجويان
- شناسايي موانع و مشکلات موجود در استفاده از اينترنت
- تعيين ميزان توانايي دانشجويان در استفاده از اينترنت
- مقايسه رفتار اطلاع يابي آموزشي – پژوهشي دانشجويان رشته علوم انساني و فني مهندسي
سؤالات پژوهشي :
- آيا دانشجويان کارشناسي ارشد و دکتري رشته هاي علوم انساني و فني مهندسي از شيوه هاي صحيح جستجوي اطلاعات از اينترنت بهره مي گيرند ؟
- هدف دانشجويان از کسب اطلاعات چيست ؟ و چند درصد از استفاده کندگان به منظور کسب اطلاعات آموزشي و پژوهشي از اينترنت استفاده مي کنند ؟
- دانشجويان چه سهمي يا چه درصدي از اطلاعات مورد استفاده خود را از منابع اينترنتي کسب مي کنند ؟
- آيا بين سطح تحصيلات و توانايي استفاده از اينترنت رابطه وجود دارد ؟
- آيا توانايي استفاده از اينترنت در رشته هاي مختلف ، متفاوت است ؟
فرضيه هاي پژوهشي :
- بين رشته تحصيلي و توانايي استفاده از اينترنت استفاده از اينترنت رابطه وجود دارد .
- دلايل استفاده از اينترنت در رشته هاي تحصيلي دانشجويان متفاوت است .
- رفتار صحيح جستجوي اطلاعات در رشته هاي تحصيلي مختلف متفاوت است .
- رفتار صحيح جستجوي اطلاعات دردوره هاي تحصيلي مختلف متفاوت است .
- بين دوره هاي تحصيلي و توانائي استفاده از اينترنت رابطه وجود دارد .
- بين مدت زمان استفاده از اينترنت و رشته تحصيلي ارتباط وجود دارد .
تعريف مفاهيم :
رفتار اطلاع يابي : مجموعه فعاليتهاي فرد براي رفع نيازهاي اطلاعاتي است و شامل مشخص کردن هدف ، روش ، ابزار جستجو ، نوع اطلاعات مورد جستجو و شيوه دسترسي به اطلاعات مي باشد.
رفتار اطلاع يابي آموزشي – پژوهشي : چگونگي کسب اطلاع به منظور انجام فعاليتهاي آموزشي – پژوهشي در دستيابي به اطلاعات مي باشد .
تعريف : دوره کارشناسي ارشد ، يکي از دوره هاي آموزشي عالي بالاتر از دوره کارشناسي است که پس از آن به اجرا در مي آيد و سرانجام به اعطا مدرک کارشناسي اشرد در رشته مربوطه منتهي مي گردد .
دوره دکتري : PhD بالاترين مقطع تحصيلي آموزش عالي است که به اعطا مدرک مي انجامد و مجموعه اي هماهنگ ازفعاليت هاي پژوهشي و آموزشي است (آيين نامه مقررات 1376 )
تعاريف عملياتي مفاهيم :
رفتار اطلاع يابي – آموزشي – پژوهشي توسط پرسشنامه محقق ساخته سنجيده مي شود .
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.