پایان نامه مونوگرافي روستاي اخترآباد
مردم شناسي مانند جامعه شناسي يكي از علوم معتبر و دامنه دار اجتماعي است كه بيش از صد سال از عمر آن نمي گذرد اما در جامعه ما مردم شناسي بر خلاف جامعه شناسي به حد كفايت مورد توجه قرار نگرفته و دنبال نشده است. البته پيش از ظهور مردم شناسي به عنوان يك علم مورخان و سياحان و فيلسوفان و اخلاق شناسان درباره سلوك اجتماعي و فرهنگي اقدام اقوام گوناگون به تاملاتي نظري دست يازيده اند و آثاري بس ارجمند پديد آورده اند كه به بيش از دو هزار سال همواره مورد استفاده و مواجه اصحاب پنج قرن پيش از طلوع عصر مسيحي گزارشي مردم شناختي از قوم ايراني و رسوم اخلاقي آن به دست داده است و ابوريحان بيروني كه در قرن چهارم به بررسي فرهنگي مردم هند پرداخته و محصول اين پژوهش را در كتاب مشهور خويش به نام تحقيق درباره هند ابديت بخشيده است. (محمودي اصل/1377 و ص 7)
تك نگاري
مطالعه جامع يك اجتماع و يا با يك امر اجتماعي نظير خانواده، كارخانه، طبقه و غيره. تشريح همه جانبه يك پديده يا مجموعه اي از پديده ها است، در تك نگاري ابتدا از وضع عيني ، ظاهر، سطح خارجي پديده كه قابل مشاهده است، آغاز مي كنند، سپس ابعاد ذهني، رواني و پيچيده آن را به نگارش در مي آورند، بدين سان در اين مفهوم كليت و هم فرديت ديده مي شود. كلي است چون در خلال آن همه اضلاع يك محل شناخته مي شوند. فردي است چون يك پديده نظير ده، يك كارخانه يك مدرسه در همه ابعادش سنجيده مي شود. (ساروخاني، 1377 ص 319)
گرچه واضح نام و پايه گذار اين شيوه تحقيق دانشمندي فرانسوي لوپله Leplay بوده كه از نيمه قرن نوزدهم به اين گونه تصوير سازي از واقعيت اجتماعي روي آورد اما منوگرافي روستايي با النسبه تازه تر است. و ظاهراً علت آن توجه به مطالعه ده و پرورش در باب زندگي روستانشينان تحول سريع و شگرفي بود كه بر اثر ارتباط با حيات شهري و ورود تمدن ماشيني در ديه ها پديدار شده و دنياي ساكن روستا را به كلي دگرگون كرده است. (صفي نژاد/ منوگرافي ده طالب آباد/ تيرماه 1345 (ص 5)
تعريف روستا
ده واژه اي است پارسي مشتق از كلمه دهيو به معني سرزمين و كشور و از معناي آن مركزي از تجمع انسان ها و واحد جغرافيايي به ذهن متبلور مي شود كه شخصيتي اقتصادي و اجتماعي قايم به خود دارد. «روستا» نيز واژه اي است مأخوذ از كلمه «رستاق»، كه در اصطلاح جغرافيدانان اسلامي به ناحيه اي اتلاق مي شد كه داراي مزارع و قريه هايي باشند. واژه رستاق در دوره هاي بعدي به دو معني استعمال شده است: نخست به معناي دهستان كه هم اكنون نيز در برخي از استان هاي كشور مصطلح است، دوم به معناي ده و قريه كه در اين مفهوم تا اواخر دوره قاجاريه به كار مي رفته و در حال حاضر به واژه روستا تبديل شده است.
در دوره اسلامي، اصطلاح ده يا قريه به هر نقطه مسكوني اطلاق مي شد كه داراي مسجد جامع و منبر نباشد و در آن براي اجراي حد نسبت به مجازات بزهكاريها اجازه نداشته باشند ده در ايران امروز به سكونتگاهي اطلاق مي شود كه اكثريت مردم آن از طريق كشاورزي سنتي يا نيمه سنتي به امرار معاش بپردازند. اگر چه اين تعريف شامل تمام مناطق روستايي كشور نمي شود و به دليل شرايط انتقالي جامعه استثناهايي بر آن مي توان مشاهده كرد، اما اكثريت قريب به اتفاق روستاهاي كشور را شامل مي شود.
ملاك هاي تعريف روستا
1-تعداد جمعيت
ملاك هاي ملاك رقم جمعيت براي كشورهاي جهان يكسان نيست و مقدار آن از يك تا پانزده هزار نفر متغير است. در ايران مطابق به سرشماري هاي سراسري رقم پنج هزار نفر براي اين امر در نظر گرفته شده بود.
معيار جمعيت براي تعيين و تشخيص شهر از روستا در بسياري از موارد نمي تواند درست باشد چرا كه صرف نظر از قراردادي و اختياري بودن آن اولا با افزودن يا كاستن يك فرد، جامعه از حالت روستايي به شهر تبديل مي شود و يا برعكس. ثانياً ممكن است جوامعي وجود داشته باشند كه با وجود كم بودن تعداد جمعيت آنها از ميزان لازم، اقتصاد و روحيه شهري داشته باشند و يا با وجود بيشتر بودن جمعيت از نظر اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي يك محيط روستايي محسوب شوند.
2-انبوهي جمعيت
براي رفع نقيصه مربوط به تعداد جمعيت در بعضي از كشورها انبوهي جمعيت را نيز به شماره حسابهاي آن مي افزايد.
در اين مورد والترويل كاكس تحقيقي در ايالت نيويورك امريكا به عمل آورده و به اين نتيجه رسيده است است كه انبوهي كمتر از 100 نفر در هكتار «كشور» را تشكيل ميدهد، انبوهي 100-1000 نفر «روستا» و انبوهي بيش از 1000 نفر در هكتار «شهر» را نشان مي دهد اما اين ملاك نيز نمي تواند شهر و روستا را دقيقاً از همديگر متمايز سازد و انتقادهاي وارد بر ملاك تعداد جمعيت در اين مورد نيز وارد است.
3-سازمان و تشكيلات اداري
در برخي از تعاريف مانند سرشماري هاي اخير ايران، روي سازمان هاي اداري و تشكيلات حقوقي روستائي تكيه مي شود. در اين تعاريف شهر را جايي مي دانند كه داراي شهر داري باشد و به وسيله آن اداره مي شود.
اين ملاك نيز به تنهايي نمي تواند در تعيين شهر و روستا دقيق باشد زيرا تعدادي از نقاطي كه شهرداري دارند مشخصات روستايي به چشم مي خورد. ممكن است در آنها شغل عمده خمردم كشاورزي باشد، روابط خود مصرفي ديده شود و صنعت و خدمات رشد ناچيزي داشته باشند.
4-سيماي فيزيكي
اين ملاك كه ديدگاه برخي از جغرافي دانان است. شهر را جايي مصنوعي مي داند كه از خيابان ها، ساختمان ها، جدول هاي آب و ساير دستگاه ها و بناها درست شده و زندگي شهري را امكان پذير ميكند. با توجه به اين تعريف، بايد روستاها را جايي دانست كه از تسهيلات و امكانات شهري نظير خيابان ساختمان هاي مدرن، جدول هاي آب و .. محروم باشد.
بديهي است كه وجود خيابان و جدول آب و غيره به تنهايي نمي تواند منطقه اي را شهر كند، چرا كه در روستاها نيز اين امر امكان پذير بوده و در مواردي عملي شده است. از سوي ديگر اين تمايز ميان شهر و روستا جنبه دلخواه و قراردادي دارد، زيرا شرايط زيست روستايي متدرجاً و بي آنكه دچار وقفه شديد شود به شرايط شهري مبدل مي گردد.
5-بافت اجتماعي و فرهنگي
در اين مورد جامعه شناسان از بافت اجتماعي مانند تفاوت هاي قشربندي اجتماعي، متحرك شغلي و طبقاتي، تجانس و عدم تجانس جمعيت جامعه و از بافت فرهنگي مانند سنت گرايي مخالفت در برابر نوآوري، اعتقاد به سرنوشت، صميميت و مهمان نوازي، روابط نزديك و مانند اينها نام مي برند كه به علت ذهني بودن برخي از اين ملاك ها و دشواري تعيين برخي ديگر، تشخيص روستا و شهر بر اساس آنها ميسر است.
6-ساختار اقتصادي و شيوه معيشت
اين ملاك مهمترين معيار تشخيص شهر و روستا از هم محسوب مي شود و آن را مي توان عامل تعيين كننده شهر يا روستا بودن يك نقطه دانست. منطور از ساختار اقتصادي و معيشت جامعه در اين مورد عبارت است از شغل اساسي مردم و شيوه زندگي اكثريت اعضاي جامعه.
با توجه به اين ملاك، هنگامي كه در يك جامعه اكثريت مردم به كشاورزي مي پردازند و زندگي خود را از اين راه تامين مي كنند، مي توان گفت يك اجتماع روستايي است روستا مكاني است كه انسان در ارتباط مستقيم و اوليه با طبيعت قرار مي گيرد و نيرو و نيازهاي معيشت خود را از آن فراهم مي آورد تغييرد و تبديل شكل نهايي محصولات به دست آمده مي تواند در شهر يا روستا صورت گيرد اما در هر حال توليد در محيط طبيعي و از طريق كشت در روستا به انجام مي رسد. به طور كلي مساله اين نيست كه ممكن است در شهر كشاورزي وجود داشته باشد و يا برخي از مردم شهري به فعاليتهاي زراعي مشغول شوند بلكه واقعيت اين است كه كشاورزي فعاليت اساسي شهر نيست. (تقوي/ 1378/13/14/15)
انواع اجتماعات روستايي:
1-ده يا قريه: ده يا قريه واحدي اقتصادي- اجتماعي، جغرافيايي و مركز تجمعي از مردم يكجانشين است كه قسمت اعظم درآمد آنها از كشاورزي تامين مي شود و شرايط بالقوه خودكفايي را نيز در خود دارد. در حال حاضر اين خودكفايي از قوه به فعل در نمي آيد، چون تحول اقتصاد شهري و از هم پاشيدگي نظام زمينداري سنتي كهن موجب گسترش شبكه ارتباطي روستا و شهر در بسيار از نقاط دنيا حتي در جوامع تطور يافته سنتي شده است. به همين علت امروزه اقتصاد روستايي در ارتباط نزديك و رويارويي با اقتصاد شهري قرار دارد.
2-مزرعه: در حقيقت مزرعه جذئي از زمين هاي متعلق به يك ششدانگ است كه خود به تنهايي واحدي مستقل را تشكيل نمي دهد و علاوه بر آن در غالب نقاط، سكونتگاهي است. معمولاً نام مزرعه منطبق با نام چشمه، قنات يا چاهي است كه موجب ايجاد مزرعه در حول و حوش ده شده است. يك ده ممكن است علاوه بر زمين هاي زراعي متصل به مساكن روستايي، در چند كيلومتري خود نيز داراي مزارع متعدد با عناوين خاص باشد كه از لحاظ حقوقي جزئي از ده متبوع خود تلقي شود. به صورتي كه در نظام شبه فئودالي ايران مجموعاً ملكي ششدانگ را به وجود مي آورد.
در حال حاضر، مزرعه محل سكونت روستائيان نيست و وجود موارد استثنائي يعني مزرعه هاي معدودي كه يكي دو خانوار در آن ساكنند، باعث نمي شود كه آن را سكونتگاه تلقي كنيم.
مزرعه را گاه «كلاته»، «قشلاق»، «براكوه» و غيره نيز ناميده اند.
3-مكان: محلي است خارج از محدوده ثبتي يا عرضي دهات كه به طور عمده فعاليت غيركشاورزي در آنجا انجام مي گيرد، مانند معادن كارخانجات، قهوه خانه، و نظاير آن.
اين نقاط ممكن است داراي سكنه يا فاقد سكنه باشند. (وثوقي/ 1377/20 و 21)
انگيزه و هدف تحقيق:
هدف از تحقيق در روستاي اخترآباد آشنايي با فرهنگ بومي و مردمان اين منطقه بوده است زيرا مي توان گفت كه تا چندين سال قبل اين روستا يكي از روستاهاي بكرو دست نخورده بود اما به مرور زمان و بخصوص در طي چندين سال گذشته و كارهايي كه جهاد سازندگي در اين روستا انجام داده است اين روستا تا حدودي متغير پيدا كرده است ولي در اين تحقيق سعي مي شود كه بر جنبه هاي فرهنگي قديمي توجه بيشتري شود و همچنين هدف ازاين تحقيق آشنا شدن با فرهنگ بومي و قديمي مردم ايل شاهسون بوده است زيرا اين روستائيان كوچ نشينان شاهسون بوده اند كه در اين روستا يكجانشين شده اند.
موضوع تحقيق:
موضوع تحقيق مونوگرافي روستاي اخترآباد از توابع شهرستان شهريار مي باشد كه وابسته به دهستان اخترآباد است.
تعريف مونوگرافي:
موضوع تحقيق مونوگرافي يا تك نگاري عبارت است از بررسي هاي عميق و همه جانبه و يك واحد اجتماعي يا يك مجموعه اجتماعي كاملاً محدود مانند خانواده. گروه يا يك روستا واژه مونوگرافي واژه اي است لاتين مركب از دو واژه Mono به معني يكي يا تك و گرافي Grophy به معني ثبت كردن، نوشتن كه در تركيب مي شود گزارش كتبي مفصل درباره يك چيز، شرح مفصل از يك موضوع.
روش تحقيق:
در مطالعات علوم اجتماعي دو روش وجود دارد:
- روش پهنانگر كه عبارت است از مشاهده جوامع گسترده يا يك سلسله از اجتماعات هدف اين روش به دست آوردن خصوصيات عمومي جامعه است.
- روش ژرفانگر كه در آن جامعه خاص كه از وسعت و قلمروي محدود و مشخصي برخوردار است، به طور عميق و به تفصيل مورد مشاهده و مطالعه قرار مي گيرد.
اين روش از جمله فنون مربوط به تحقيقات مردم شناسي است كه ويژگي اساسي آن مشاده و مشاركت در زندگي مردم است و يا فنون و روش ها ي ديگر تحقيق مي توان جامعه محدود و مشخص را بررسي كرد. تاكيد بر محدود و مشخص بودن جامعه از آنروست كه در مردم شناسي هر چه جامعه قوم و قبيله كم جمعيت تري گزينش شود، دستيابي به هدف و نتايج لازم زودتر و دقيق تر خواهد بود. به علاوه نتيجه كار اطمينان و اعتقاد بيشتري در پي خواهد داشت بنابراين نخستين شرط در مطالعات مردم شناسي رفتن به محل و اقامت در آنجاست بدين ترتيب ارتباط بين محقق و جامعه مورد مطالعه برقرار مي گردد. و همه زمينه هاي ذهني كه مي توان محقق را وادار به پيشداوري نمايد از بين مي رود. (فربد/1376/ صص 63 و 62)
روش كار و جمع آوري اطلاعات:
در اين تحقيق از روش مصاحبه با افراد با تجربه و بخصوص پيرمردان و پيرزنان استفاده شده و همچنين از كتب هاي متعددي براي تدوين و گردآوري اين اطلاعات استفاده شده است در حقيقت اين كار يك تحقيق ميداني بوده كه محقق براي تهيه اين گزارش به ميدان تحقيق رفته و با افراد آن منطقه محاسبه داشته است و سعي كرده كه موارد مهم و مورد توحه را از توجه دور نگاه ندارد و به اميد اينكه اين گزارش كوچك توانسته باشد فرهنگ و موقعيت اجتماعي و … نقطه اي كوچك از ايران بزرگ را نمايان سازد.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.