پایان نامه مونو گرافی روستای گرمه
مقدمه:
در مطالعه سير تمدن بشري به مرحله اي بنام «روستا نشيني» برمي خوريم كه از نظر علم مردم شناسي و علوم اجتماعي حد واسط ميان بيابانگردي و شباني و مرحله شهر نشيني است.
مي توان گفت دوره يكجا نشيني و ظهور تمدن ها و مظاهر آن همچون عمارات ،كاخ ها ،صنايع مختلف ،هنرها و علوم با آغاز دوره روستا نشيني پايه گذاشته شده است .از اينرو صحبت از اين مرحله در حيات آدمي و بررسي خصوصيات فرهنگي آن ابعاد مادي و غير مادي در حوزه علم مردم شناسي بوده و كار پژوهش مردم شناسي در خصوص توصيف و تحليل جامعه روستايي همواره با دقت، ريز بيني ،كنكاش و ژرف نگري توأمان بوده است.
از انجا كه علم مردم شناسي به مطالعه محيط هاي انساني كوچك همچون روستا مي پردازد پس بررسي علمي ويژگيهاي يك روستا نيازمند روشهاي علم مردم شناسي است.
بدين منظور از مردم نگاري در توصيف و تبيين خصوصيات و ويژگيهاي جامعه روستايي در ابعاد مختلف اقتصادي،جغرافيايي ،فرهنگي استفاده شده و در پايان علم مردم شناس دست به تحليل يافته هاي مردم نگاري از مستندات و مشاهدات مي زند.روستاي گرمه با واقع شدن در استان اصفهان و بركرانه كوير مركزي ايران داراي ويژگيهاي فرهنگي،اجتماعي و جغرافيايي خاص مناطق كويري است.[1]
روستاي گرمه بدليل اقليم خاص مناطق كويري و دوري از مراكز شهري در گذشته اي نه چندان دور نمونه اي جامع از فرهنگ ديرين ايراني بوده است كه از آن ميان مي توان به تكلم مردم به زبان هخامنشي يا پهلوي اشاره داشت كه با وجود چند هزار سال گذشت زمان واستيلاء زبان وفرهنگ اسلام بر سراسر ايران هنوز مورد استفاده قرار مي گيرد.
دوري از راههاي مواصلاتي سبب گرديده است كه زبان،فرهنگ در ابعاد مختلف مادي وغير مادي همانند ابزار كشاورزي ،نحوه كشت،آداب ورسوم وباورها طي ساليان دراز كمتر دستخوش تحول وتغيير قرار گيردواصالت فرهنگي ايراني در اين روستا حفظ شودولي متاسفانه طي دهه هاي اخير وشروع صنعتي شدن ايران ورشد شهرنشيني ساختار جامعه روستاي گرمه در ابعاد مختلف دچار تغيير گشته است كه درفصول پاياني به ان اشاره خواهد شد.
گذشته از هر مساله ومطلبي بايد به نقش وجايگاه ويژه فرهنگ روستا اشاره داشت كه به دليل موقعيت خاص جغرافيايي وقرار گرفتن درحاشيه كويردر طول تاريخ به دورازتهاجمات وفتنه هاي اقوام بيابانگرد مغول و….مانده است وگنجينه نابي از فرهنگ كهن ايران راحتي قبل از دوره زرتشت درخود حفظ كرده است كه جاي تامل ومطالعه ژرف در فرهنگ،زبان،سنن وويژگيهاي خاص محيطي روستا دارد.
آنچه كه روستا را تازمان حال پيش آوردواز خرابي ومتروکه كه شدن وجاي ماندن در صفحات تاريخ گذشتگان رهانيد لطف كوير بود وبركت نخل خرما وبايد اذغان داشت كه نخل وخرما در فرهنگ منطقه خور و بيا بانك وبه طبع آن روستاي گرمه جايگاهي خاص يافته است.
2-بيان مساله:
روستاي گرمه پس ازگذشت چند هزار سال از زمان امپراطوری هخامنشي وساساني هنوز فرهنگ ايران باستان را درخود جاي داده است كه بارز ترين آن زبان آن دوران مي باشد كه هنوزمردم روستاي گرمه به آنصحبت مي كننداما مساله اينجاست كه رشدشهرنشيني وآغازمهاجرت روستاييان به شهر ودركنارآنگسترش راههاي مواصلاتي وگسترش وسايل ارتباط جمعي به خصوص تلویزيون قالب كهن وديرين روستا گرمه راشكسته است وهرچند مردم روستازبان نياكان خودرا فراموش نكرده اندولي بسياري از آداب ورسوم دچار تحول شده است وحتي بسياري ازآنهابه دست فراموشي سپرده شده اند.
ازديگر مسائل موجود ميتوان به گسترش جمعيت روستا وعدم وجود مشاغل كافي اشاره داشت كه بحث مهاجرت را رونق بخشيده است در حاليكه وجودپتانسيل خوب گردشگري درروستا مي تواند امر مهاجرت راتحول بخشد.
3-اهداف تحقيق:
بابررسي مونوگرافي روستاي گرمه سعي شده است به رابطه متقابل عناصر جغرافيايي حاكم بر محل وساختار فرهنگ مردم روستااشاره شود.
همچنين بابررسي اماكن كهن وتاريخي روستا به ديرينگي وقدمت فرهنگ روستا توجه شده است.
در كل هدف ازاين تحقيق بررسي فرهنگ مادي مانند نوع معماري مساكن ،مساجد وساير اماكن وبناهاي تاريخي وشيوه زراعت وباغداري وفرهنگ غيرمادي در ابعادآداب ورسوم،باورها واعتقادات،رابطه متقابل انسان ومحيط ،رسوم وسنن فراموش شده مي باشد.
ازاهداف ديگ تحقيق مي توان به سير تغييرات اجتماعي رخ داده درروستا از قبيل پديده مهاجرت وشهر شيني وعوامل دخيل درآن وعواقب ونتايج آن اشاره داشت.
4-روش تحقيق:به دليل محدوديت فضاي جمعيتي وجغرافيايي روستا نيازمند روشهاي ژرف گر وعميقي هستيم تابه عمق باورها واعتقادات وزندگي آن مردمان رسوخ كنيم از اينرو روشي كه مورد استفاده قرار ميگيردروش ميداني واستفاده از تكنيك هاي مشاهده ومصاحبه هدفمند مي باشد كه براي توصيف آداب ورسوم مردم روستاوكنكاش در باور ها مورد استفاده قرار گرفته است.
براي توصيف اماكن قديمي وبناهاي تاريخي ازروش مطالعه اسنادي ياروش كتابخانه اي كمك گرفته شده است تاتوضيحات اين اماكن بر اساس مستندات گزارش شده است ونوشته شده مورخين وجهانگردان باشد.
فصل اول:ويژگيهاي طبيعي وجغرافيايي:
1-1موقعيت جغرافيايي:
روستاي گرمه واقع درشمال شرقي استان اصفهان ودر حاشيه شمالي كوير نمك قرار دارد .اين روستا جزءبخش خور بيابانك از شهرنائين مي باشد و دراطراف روستاهاي مهرجان ،عروسان،آب گرم،ارديب ميباشد ودرفاصله 755كيلومتري از شهرتهران واقع شده است.
براي رفتن به اين روستا بايد از مسير قم ،كاشان،نائين،انارك،خور گذر كرد.موقعيت جغرافيايي روستا در طول وعرض جغرافيايي 05-53ميباشد و داراي 1545متر ارتفاع ازسطح دريا ميباشد.
2-1روستاي گرمه دردامنه كوه جنوبي كوه گرمه واقع گرديده است واز نظرجغرافيايي در منطق حاشيه كوير واقع شده است وداراي آب وهواي خشك وبياباني است بدين شكل كه در روزبدليل تابش مستقيم خورشيد،درجه حرارت هوا بسياربالاست وحتي تا48 درجه سانتيگراد در تابستان ميرسد و در شب هوا بسيار سرد ميشود وبادهاي كويري بر سردي وخشكي هوا مي افزايد وكلا آب وهواي كويري بر اين روستا حاكم است.
درزمستان شاهد هواي سرد وخشك هستيم وبسيار كم برف ميبارد
3-1ميزان بارش :از نظر ميزانبارش ساليانه بايد گفت اين روستا جزءمناطق كم بارش در ايران است به ميزان متوسط بارش ساليانه كمتر ز 30 ميليمتر مي باشد.
4-1 باد:
در طول سال كمتر شاهد وزش بادهاي مديترانه اي از سمت غرب كشور هستيم كه از اين مناطق عبور كند،غير از آن بدليل واقع شدن روستا در منطقه كويري شب ها وزش بادهاي كويري را كه بر سردي و خشكي هوا مي افزايد داريم كه از ويژگيهاي خاص مناطق كويري مي باشد.[2]
5-1 منابع خاك:
از خصوصيات خاك كويري داشتن نمك فراوان مي باشد كه كاشتن هر گياهي در اين خاك منجر به خشك شدن گياه مي گردد زيرا از يكسو نمك سبب از بين رفتن ريشه و كم آبي و نور مستقيم و شديد خورشيد باعث از بين رفتن بسياري از گياهان مي شود.[3]
از اين رو مي توان گفت خاك كوير ،خاكي فقير در كشت گونه هاي مختلف گياهي است و تنها گياهاني رشد مي يابند كه داراي ريشه هاي عميق در خاك براي جستجوي آب و مقاوم در برابر سرما و گرماي شديد ناشي از اختلاف درجه حرارت در شب و روز كوير باشند.
روستاي گرمه نيز به طبع مناطق كويري فاقد زمين مناسب جهت كشاورزي است و تنها زمين قابل كشت در دامنه كوه گرمه است كه بدليل نزديكي به آب چشمه و سعي و كوشش اهالي در غني كردن خاك سبب شده است كه نخلستان بوجود آيد كه تنها محدود به اين ناحيه دامنه كوه مي باشد.
پس مي توان نتيجه گرفت كه منابع خاك روستا جهت كشاورزي و باغداري بسيار محدود است و اراضي لم يزرع بسيار فراوان مي باشد.
6-1 منابع آب روستا:
روستاي گرمه بدليل واقع شدن در حاشيه كوير و موقعيت خاص اقليمي جزء مناطق كم آب و كم بارش ايران و جهان مي باشد و مطابق نواحي داخله ايران از رودخانه خبري نيست.[4]
آنچه سبب پيدايش و شكل گيري روستا گرديده عامل آب و وجود چشمه اي است كه از دل كوه جوشيده و به پايين مي رود كه به «چشمه گرمه» نزد اهالي معروف است.[5]
تا سالهاي قبل و عدم وجود راههاي ارتباطي مناسب و آسفالته،مردم روستا ملزم به خوردن آب چشمه گرمه بودند، اما امروز به ياري تكنولوژي راه سازي و تقويت ارتباطات جاده اي مردم از آب بهتري نسبت به آب چشمه سود مي برند.
مردم روستا معتقد هستند كه آب «چشمه گرمه» شور است و آب آن را جهت آبياري درختان نخل استفاده مي كنند و كمتر از ان جهت شرب استفاده مي كنند.
چند سالي است كه آب چشمه بازياب كه در چند كيلومتري روستاي گرمه قرار دارد بوسيله تانكر به روستا منتقل شده و روستائيان كه داراي منبع آب 2000 ليتري در حياط و يا پشت بام هستند آن را پر مي كنند و مورد استفاده قرار مي دهند.
به نقل از روستائيان آب «چشمه بازياب» طبق اظهار سازمان زمين شناسي از رودخانه زاينده رود سرچشمه گرفته و داراي كيفيت مناسبي جهت شرب است.
روستائيان بابت پر شدن هر منبع 2000 ليتري آب موجود در خانه مبلغ 1200 تومان پرداخت مي كنند اما از آبي سالم و گوارا استفاده مي كنند.
[1] -عسگري خانقاه ،مردم شناسي ،ص 385،تهران ،نشر شب تاب
[2] -بختياري ،سعيد ،اطلس كامل گيتا شناسي ،انتشارات سازمان جغرافيايي و كارتوگرافي گيتا شناسي، تهران 1375
[3] – بختياري ،سعيد ،اطلس كامل گيتا شناسي ص 93انتشارات سازمان جغرافيايي و كارتوگرافي گيتا شناسي، تهران 1375
[4] – بختياري ،سعيد ،اطلس كامل گيتا شناسي ص 80شارات سازمان جغرافيايي و كارتوگرافي گيتا شناسي، تهران 1375
[5] -حكمت يغمايي ،عبدالكريم، بر ساحل كوير نمك، صفحه 33، تهران ،انتشارات توس
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.