پایان نامه نظام شبکه بهداشتی درمانی کشور
فصل اول: كليات
نظام شبكه بهداشتي درماني كشور
همانطور كه گفته شد خانههاي بهداشت روستايي و پايگاههاي بهداشت شهري و نيز مراكز بهداشتي درماني شهري و روستايي اصليترين واحدهاي ارائه مراقبتهاي اوليه بهداشتي هستند. سطوح بالاتر وظيفه پذيرش موارد ارجاع بيماران (كه نياز به خدمت تخصصي دارند.) و برنامهريزيهاي بهداشتي را بر عهده دارند به مجموعه سطوح مختلف ارائه خدمات و برنامهريزي بهداشتي نظام شبكه ميگويند. براي درك بيشتر نقش و موقعيت اين واحدها ميبايستي نماي سازماني و شرح وظايف سطوح مختلف نظام شبكه بهداشتي درماني كشور را معرفي كنيم.
نظام بهداشتي كشور ايران را ميتوان در سه شهرستان ، استان و كشور مرور كرد:
سطح شهرستان
در سطح شهرستان همانطور كه در نمودار ديده ميشود واحدهاي اجرايي – از پايين به بالا – را خانه بهداشت و پايگاه بهداشت شهري ، مركز بهداشتي درماني (روستايي و شهري) و مديريت شبكه بهداشتي درماني شهرستان تشكيل ميدهد. مديريت شبكه بهداشتي درماني شهرستان خود از دو بخش اصلي ، مشتمل بر مركز بهداشت شهرستان و بيمارستان شهرستان تشكيل شده است .
نمودار سطح مختلف شبكه بهداشت
خ – ب = خانه بهداشت
پ – ب = پايگاه بهداشت شهري
خانه بهداشت
خانه بهداشت واحدي است مستقر در روستا : كه غالبا چند روستاي ديگر (روستاي قمر) را نيز پوشش ميدهد. بهورزان زن و مرد ، كاركنان خانه بهداشت را تشكيل ميدهند . بهورزان بومي هستند و اين امر منجر به ارتباط مداوم آنها با مردم ميگردد .
وظيفه خانه بهداشت اجراي برنامههاي بهداشتي و ارائه خدمات موجود در آنها به گروههاي مختلف است. به منظور خدمات بهداشتي بايد چارچوب ذيل براي هر برنامه بهداشتي به منظور ترغيب آنها به ورود برنامهها و بهرهمندي از خدمات در هر خانه بهداشت اجرا شود:
شناسايي جمعيت هدف برنامههاي بهداشتي
آموزش به جمعيت هدف
ارائه خدمات به جمعيت هدف
ثبت اقدامات انجام شده و نتيجه آن و ارسال گزارشات
پايگاه بهداشت
پايگاه بهداشت واحدي است مستقر در مناطق شهري كه اقدامات به ارائه مراقبتهاي اوليه بهداشتي در جهت مشخصي از شهر مينمايد. تعداد پايگاههاي موجود در يك شهر بستگيبه جمعيت آن شهر دارد. پرسنل ارائه كننده مراقبتهاي اوليه بهداشتي در پايگاهها را كاردانهاي بهداشتي تشكيل ميدهند. پايگاه بهداشتي شهري اولين واحد عرضه كننده مراقبتهاي بهداشتي در شهر است.
مركز بهداشتي درماني
مركز بهداشتي درماني شامل مراكز بهداشتي درماني شهري و روستايي است . مركز بهداشتي درماني روستايي واحدي مستقر در روستا است كه يك ختنه بهداشت را در همان روستا و غالبا چند خانه بهداشت از روستاهاي ديگر را تحت پوشش خود دارد. در مركز بهداشتي درماني روستايي گروهي از كاردانهاي بهداشتي ، بهيار و كاركنان اداري با رهبري پزشك كار ميكنند.
مركز بهداشتي درماني روستايي اساسي را بر عهده دارد:
وظيفه ارائه بخشي و درماني كه در خانههاي بهداشت امكان آن وجود ندارد، نظر درمان برخي بيماريها كه بهورز قادر به اجراي آنها نيست و يا ارائه برخي از خدمات مانند كاشتن (اي – يو – دي) كه توسط بهورزان قابل ارائه نيست و نيز انجام آزمايشات تشخيص طبي و … اين خدمات اكثرا از طريق ارجاع بيماران يا افراد از خانه بهداشت به مركز بهداشتي درماني ارائه ميشود. البته ممكن است در برخي مركز بهداشتي درماني خود رأسا اقدام به ارائه خدماتي خاص نمايند . مانند نمونهگيري از مواد غذايي و … اين وظيفه مشتمل بر برنامهريزي اجرايي ، سازماندهي منابع ، رهبري و هدايت واحدهاي تابعه (خانه بهداشت) و بالاخره كنترل و نظارت بر فعاليتها است. اين موضوع در نمودار نمايش داده شده است.
در زمينه ارائه خدمات مركز بهداشتي درماني روستايي وظيفه دارد در صورتي كه مراجعه كننده نيازمند خدمات تخصصي باشد وي را به سطوح بالاتر (پلي كلينيك تخصصي يا بيمارستان) ارجاع دهد.
علاوه بر اين زمينه مديريت نيز مركز بهداشتي درماني وظيفه دارد چنانچه حل مشكلي نيازمند مساعدت مركز بهداشت شهرستان باشد از آنها استمداد جويد. به عنوان مثال در زمينه تامين منابع و نيز بررسيهاي خاص و … مركز بهداشتي درماني شهري نيز وظايفي نظير مركز بهداشتي درماني روستايي با اندك تفاوت دارد . اين مركز وظيفه نظارت بر پايگاههاي بهداشتي شهري و پذيرش موارد ارجاع را بر عهده دارد.
تسهيلات زايماني
مركز تسهيلات زايماني واحدي است مستقر در روستا كه يك حوزه جمعيتي بزرگ را تحت پوشش دارد . هر مركز تسهيلات زايماني توسط كاردانان مامائي و يك راننده آمبولانس اداه ميشود. وظيفه اين كاردانها اين است كه در تمام 24 ساعت به زايمانهاي طبيعي كمك كنند و موارد پيچيده و دشوار را به نزديكترين بخش بيمارستاني اعزام نمايند. خدمات تنظيم خانواده (از جمله I.U.D ) از خدمات ديگر هر مركز تسهيلات زايماني است.
مركز آموزش بهورزي:
در نظام خدمات بهداشت و درمان ، مركز آموزش بهورزي جايگاهي پراهميت و حساس دارد . اهميت مركز مركز آموزش بهورزي در اين است كه جمعي از فرزندان محرومترين نقاطكشور براي خدمت براي مردم همان نواحي توسط مريان تربيت ميشوند .دانش آموز بهورزس در طول مدت آموزش خود با مربين مركز آموزش بهورزي پيوندي دائمي و تعيين كننده دارد ، از آنان تعليم ميگيرد، توسط آنان هدايت ميشود و با راهنمايي آنان براي خدمت به جامعه آموزشهاي لازم را كسب مينمايند.
هر مركز آموزش بهورزي علاوه بر مدير مركز ، چندين مربي دارد . مدير و مربيان هر مركز آموزش بهورزي، شوراي مربيان آن مركز را تشكيل ميدهند. مركز آموزش بهورزي وظيفه تربيت بهورزان و نيز بازآموزي بهورزان شاغل در خانههاي بهداشت را بر عهده دارد . اين مركز تحت پوشش مركز بهداشت شهرستان فعاليت ميكند.
مركز بهداشت شهرستان:
واحدي است خود گردان كه سه مسئوليت اساسي زير را بر عهده دارد :
الف- پشتيباني واحدها و سطوح تحت پوشش به لحاظ نيروي انساني و مالي.
ب- پايش و ارزشيابي برنامهها و مداخله متناسب با آن.
ج- شناسايي مشكلات جديد و برنامهريزي و هدايت واحدها و سطوح در جهت حل آن.
واحدهاي مختلف كارشناسي و پشتيباني در مركز بهداشت شهرستان وظيفه نظارت بر فعاليت مراكز بهداشتي درماني و نيز مركز آموزش بهورزي و خانههاي بهداشت بهداشت – و پشتيباني آنها را بر عهده دارند.
بيمارستان شهرستان:
واحدي است خودگردان كه به صورت بيمارستان عمومي حداقل با 7 تخصص جراحي ، داخلي ، كودكان ، زنان و زايمان ، بيهوشي ، راديولوژي و آزمايشگاه و با بخشهاي بستري ، پلي كلينيكهاي تخصصي و اورژانس اداره ميشود و بايد محل قبول ارجاع شدگان از مركز بهداشتي درماني (شهري و روستايي) باشد.
بيمارستان شهرستان به طوركلي علاوه بر درمان تخصص سرپايي و بستري براي بيماراني كه از مركز بهداشتي درماني معرفي ميشوند ميبايست اقدام به اعلام نتايج و توصيههاي درماني به مراكز بهداشتي درماني نمايند.
انجام خدمات درماني لازم در مورد فوريتهاي پزشكي از جمله ديگر وظايف بيمارستاني است .
مديريت شبكه بيمارستاني :
مديريت شبكه شهرستاني وظيفه هماهنگ سازي در واحد خودگردان بيمارستان و مركز بهداشت شهرستان و نظارت بر فعاليت آنها را بر عهده دارد.
2- سطح دانشگاه يا دانشكده علوم پزشكي (استان):
اين سطح داراي چندين معاونت است كه بر فعاليتهاي بهداشتي مراكز بهداشت شهرستان و سطوح تابعه و نيز بر فعاليت بخشهاي درماني نظير بيمارستانها و پليكلينيكهاي تخصصي و بخش درماني خصوصي نظارت كرده و وظيفه پشتيباني آنها را بر عهده دارد .
3- سطح كشوري :
وزارت بهداشت ، درمان آموزش پزشكي نهاد اصلي سياست گذاري در زمينههاي مختلف مربوط به بهداشت سطح كشور است. وزارت بهداشت ، درمان آموزش پزشكي ، از معاونتهاي مختلف تشكيل شده است . اين وزارتخانهها كار تدوين سياستهاي اوليه بهداشتي و درماني كشور و تدوين برنامههاي ملي را بر عهده دارد.
بهداشت محيط و بهداشت حرفهاي در خانه بهداشت
از سال 1334 بهداشت محيط ابتدا با هدف تامين آب آشاميدني شهرها فعاليت خود را آغاز كرد و پس از آنكه اين وظيفه به سازمان آب محول شد تامين آب آشاميدني در روستا از وظايف بهداشت محيط باقي ماند كه بعد از پيروزي انقلاب نيز اين وظيفه بر جهاد سازندگي انتقال يافت .
پس از بحث ادغام بهداشت محيط در سيستم شبكه و استفاده از نيروهاي بهداشتي موجود در شبكه ، از بهورزان خانههاي بهداشت تا كاردهانهاي مراكز بهداشتي درماني براي بهبود و تقويت برنامههاي بهداشت محيط استفاده گرديد. اما تاريخچه بهداشت حرفهاي برميگردد به سالهاي 1342 كه قانون كار تصويب شد و با توجه به كمبود نيروي بهداشت حرفهاي در كشور عملا اين قانون اجرا شد.
از سال 1359 در وزارت بهداشت ، اقدام با تقويت خدمات بهداشت حرفهاي گرديد ، ولي در سال 1362 دولت مصوبهاي را در مجلس تصويب كرد كه بر اساس آن وظايف وزارت كار در زمينه بهداشت كارگران به وزارت بهداشت محول شد .
بر همين اساس وزارت بهداشت توانست نيروهاي بهداشت حرفه اي را به خدمت بگيرد و نظارتهاي بهداشت حرفهاي را آغاز كند .
شاخصهاي برنامههاي بهداشت حرفهاي در خانههاي بهداشت
برنامههاي بهداشت حرفهاي از سال 1372 در شبكههاي بهداشتي درماني كشور ادغام گرديد و هم اكنون در 128 شهرستان اين طرح در حال انجام است . در اين برنامه 686 مركز بهداشتي درماني شهري ، 1142 مركز بهداشتي درماني روستايي و 6675 خانه بهداشت ، 11961 بهورز، 2593 كاردان ، 2116 پزشك مشاركت دارند، با انجام اين برنامه شاخصهاي برجسته زير به دست آمده است:
92%=100* تعداد كل كارگران تحت پوشش/ تعداد پروندههاي بهداشتي تشكيل شده براي كارگران
9/32%=100* تعداد كل عوامل زيان آور/ تعداد عوامل زيان آور كنترل شده
5/21%=100* تعداد كل كارگران داراي پرونده پزشكي/ تعداد كارگران تحت پوشش معاينات دورهاي
78%=100* تعداد كل كارگاهها / تعداد كارگاههاي تحت پوشش بازديد اوليه
100%=100* تعداد كارگاه تحت پوشش اوليه / تعداد كارگاههاي تحت پيگيري قرار گرفته
65%=100* تعداد كل كارگران/ تعداد كارگران كارگاههاي تحت پوشش
34%= 100* تعداد كل كارگاههاي تحت پوشش / تعداد كارگاه داراي تسهيلات بهداشتي نامناسب
شاخصهاي برنامههاي بهداشت محيط در خانههاي بهداشت:
شاخصهاي زير پس از بحث و گفتگو در ستاد گسترش شبكههاي بهداشتي درماني كشور در خصوص برنامههاي بهداشت محيط در خانههاي بهداشت مورد تصويب قرار گرفت .
درصد خانوارهاي روستايي كه به آب آشاميدني دسترسي دارند.
100* تعداد كل خانوارهاي تحت پوشش / تعداد خانوارهايي كه به آب آشاميدني دسترسي دارند.
درصد خانوارهاي روستايي كه از شبكه آب آشاميدني برخوردار ميباشند.
100* تعداد كل خانوارهاي تحت پوشش/ تعداد خانوارهايي كه از شبكه آب آشاميدني برخوردار ميباشند.
درصد خانوارهاي روستايي تحت پوشش داراي توالت بهداشتي
100* تعداد كل خانوارهاي تحت پوشش/ تعداد خانوارهاي روستايي داراي توالت بهداشتي
درصد خانوارهاي روستايي كه زباله و فضولات حيواني را به روش بهداشتي جمعآوري و دفع ميكنند.
100* تعداد كل خانوارهاي تحت پوشش/ تعداد خانوارهاي روستايي كه زباله و فضولات حيواني را به روش جمعآوري و دفع ميكنند.
درصد اماكن عمومي روستايي داراي معيار بهداشتي
100* تعداد كل اماكن عمومي روستايي تحت پوشش/ تعداد كل اماكن عمومي روستايي با معيارهاي بهداشتي
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.