پایان نامه بررسی ارکان تشکیل دهندهی جرم جاسوسی در حقوق ایران با نگاهی به حقوق انگلیس
فهرست محتوا
فهرست مطالب
- چکیده: 1
- فصل اول : 3
- کلیات.. 3
- 1-1 مقدمه. 4
- 1-2 بیان مسأله: 5
- 1-3 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق.. 7
- 1-4 اهداف تحقیق.. 7
- 1-5 سوالات تحقیق: 7
- 1-6 فرضیه های تحقیق: 7
- 1-7 سوابق و پیشینه ی تحقیق: 8
- 1-8 روش تحقیق: 11
- 1-9 روش گردآوری اطلاعات: 11
- 1-10 ابزار گردآوری اطلاعات: 11
- 1-11 روش ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها: 11
- 1-12 سازمان دهی تحقیق: 11
- فصل دوم: 13
- پیشینه تاریخی جاسوسی.. 13
- 2-1 مقدمه: 14
- 2-2جاسوسی در دوران قاجاریه. 14
- 2-3 پلیس سیاسی پهلوی اول.. 19
- 2-4 انگلیس: 21
- 2-5 فرانسه: 21
- 2-6 آلمان: 22
- 2-7 جاسوسی در دوران محمد رضا شاه پهلوی.. 22
- 2-8 جاسوسی در ایران بعد از انقلاب اسلامی.. 23
- 2-9 تاریخ جاسوسی انگلیس در ایران.. 24
- 2-10 تحولات تاریخی حقوق بین الملل و جاسوسی.. 25
- 2-10-1 دوران باستان و قرون وسطی.. 25
- 2-10-2 عصر جدید. 26
- 2-10-3 دوران معاصر. 26
- 2-11 جاسوسی و حقوق بشر در نظام های مختلف بین الملل.. 28
- 2-11-1 جاسوسی و حقوق بشر در نظام حقوقی کامن لاو. 28
- 2-11-2 جاسوسی و حقوق بشر در نظام حقوقی رومی ژرمنی.. 32
- 2-11-3 جاسوسی و حقوقی بشر در نظام حقوقی اسلام. 34
- 2-12 جمع بندی: 37
- فصل سوم. 38
- 3-1 مقدمه. 39
- 3-2 تعریف جاسوس در حقوق بین الملل.. 39
- 3-3 اهمیت.. 41
- 3-4 جاسوسی در کنوانسیون بین المللی لاهه. 41
- 3-5 سازمان های بین المللی و جاسوسی.. 44
- 3-6 گستره داخلی جاسوسی.. 49
- 3-6-1 جاسوسی در قلمرو ملی (سرزمین ملی). 49
- 3-6-2 جاسوسی در دریای سرزمینی.. 54
- 3-6-3 جاسوسی در قلمرو هوایی.. 57
- 3-7 گستره بین المللی جاسوسی.. 61
- 3-7-1 جاسوسی در دریای آزاد. 62
- 3-7-2 جاسوسی در فضای ماورای جو. 65
- 3-8 جمع بندی: 69
- فصل چهارم. 71
- 4-1 مقدمه. 72
- 4-2 تعریف دکترین از جاسوسی.. 72
- 4-3 مراحل جاسوسی.. 73
- 4-3-1 مرحله اول- جمع آوری اطلاعات: 73
- 4-3-2 مرحله دوم- تسلیم اطلاعات: 73
- 4-4 ارکان جاسوسی.. 74
- 4-4-1 رکن قانونی.. 74
- 4-4-2 رکن مادی.. 74
- 4-4-2-1. رفتار مرتکب: 76
- 4-4-2-2. موضوع جرم: 77
- 4-4-2-3. وسیله ی ارتکاب جرم: 78
- 4-4-2-4 .نتیجه: 78
- 4-4-2-5.رابطه ی علیت: 79
- 4-4-3.رکن روانی.. 80
- 4-5 مصادیق جاسوسی در قانون مجازات اسلامی مصوب1375. 83
- 4-5-1مطلع نمودن افراد غیر صالح از اسرار (مادهی 501 ق.م.ا). 83
- 4-5-2 جاسوسی به نفع دولت بیگانه و به ضرر دولت بیگانه ی دیگر در خاک ایران 89
- 4-5-3. سرقت نقشهها یا کسب اطلاع از اسرار سیاسی، نظامی و امنیتی.. 90
- 4-5-4. جمع آوری اطلاعات به قصد برهم زدن امنیت کشور. 94
- 4-5-5. بی مبالاتی در حفظ اطلاعات طبقه بندی شده. 95
- 4-5-6معاونت در جرم جاسوسی براساس ماده ی 510 قانون مجازات اسلامی.. 96
- 4-6 جاسوسی در انگلستان.. 97
- 4-7 نتیجه گیری: 101
- منابع و مأخذ. 107
چکیده:
نیاز به امنیّت از اساسیترین نیازهای بشر است، که ارتکاب جرائم آن را مختل میکند. جرم جاسوسی نیز از زمرهی جرائم علیه امنیّت و آسایش عمومی محسوب میباشد. بنابراین، هر گونه ارتباط با دولت متخاصم جاسوسی و اقدام علیه امنیّت محسوب میشود. فصل اول «قانون تعزیرات» 1375 این جرم و جرائم وابسته به آن را در چند ماده مورد بحث قرار داده است که میتوان آنها را از مصادیق جاسوسی و یا جرائم وابسته به آن دانست. اعدام، به عنوان شدیدترین میزان مجازات برای جاسوسان و حبس از یک ماه تا ده سال به عنوان حداقل مجازات در ماده 508 در نظر گرفته شده است. جرم جاسوسی در شرایط مختلف دارای مجازات متفاوت است. به عنوان مثال، جاسوسی برای دولت متخاصم و در شرایط جنگ معمولاً مجازاتش اعدام است. (ماده 509) جاسوسی، بردن اسناد محرمانه و امنیّتی، ورود به مکانهای ممنوعه مانند امکنه نظامی و امنیّتی در قانون ذکر شده و در آیین نامهی وزارت اطلاعات برخی موارد در بحث جاسوسی و روشها و مصادیق ذکر شده است اما آیین نامهای که به صراحت مصادیق جاسوسی را عنوان کند وجود ندارد. اهداف کلی این تحقیق، بررسی ارکان تشکیل دهندهی این جرم در قانون ایران با نگاهی به حقوق انگلیس است. امید است تا بدینوسیله به فهم روشنی از این جرم دست یابیم. سؤالات اصلی این تحقیق عبارتند از: آیا جرم جاسوسی در قانون مجازات اسلامی تعریف شده است؟ جرم جاسوسی در انگلستان چگونه جرمی دانسته شده است؟ سؤال فرعی، عمده دیدگاههای حقوقی راجع به جرم جاسوسی در حقوق داخلی ایران چیست؟ فرضیههای تحقیق عبارتند از: جرم جاسوسی در قانون مجازات اسلامی تعریف نشده است، جرم جاسوسی در قانون انگلیس جرمی سیاسی ست، در ایران بر اساس قانون مجازات اسلامی، باهرگونه اقدام علیه امنیّت ملی کشور برخورد میشود و فرد خاطی به مجازات خواهد رسید. در واقع جاسوسی در ایران، از شاخههای محاربه است و این اقدام به هرگونه و شیوهای از جمله اخلال در امنیّت، فاش ساختن اسرار جامعه اسلامی، هموار کردن راه برای نفوذ بیگانگان و یا زمینه سازی برای سلطه سیاسی، فرهنگی یا نظامی بر جامعه اسلامی، ممنوع است. تحقیق حاضر از نوع تحقیقات توصیفی و تحلیلی است. ابزار گردآوری اطلاعات، فیش برداری است. نتایج تحقیق نشان داد که مادهی 501 «قانون تعزیرات» مصوب 1375 میتواند به عنوان رکن قانونی جاسوسی باشد.
واژگان کلیدی: جاسوسی، جرائم علیه امنیّت، آسایش عمومی، اسناد، محرمانه، محاربه.
فصل اول:
کلیات
1-1 مقدمه
یکی از نیازهای اساسی بشر، در تمام ادوار امنیّت میباشد. همه جرائم امنیّت را در جامعه خدشه دار میکنند و آثار سویی را بر جامعه بار میکنند. اگر جامعه، امنیّت از دست رفتهی خود را از طریق تدابیر امنیتی باز نیابد، افراد جامعه از انجام امور روزمره باز میمانند. جرم جاسوسی یکی از انواع جرائم علیه امنیّت و آسایش عمومی میباشد که از گذشتههای دور در تمام جوامع بوده و هست. حتی خداوند در قرآن در آیه 12 سوره حجرات به این جرم اشاره کرده و میفرماید: «یا اَیُّهَا الّذِینَ امَنوُا اُجتَنبَُِوا کَثیرَاً مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعضَ الظَّنِ إِثمٌ وَ لاتَجَسَّسُوا وَلایَغتَب بَّعضُکُم بَعضًا»[1]
جرم جاسوسی در طبقه اول جرائم علیه امنیّت و آسایش عمومی قرار دارد، چرا که استقلال و تمامیت ارضی و اساس حکومت را به خطر میاندازد و موجب فاش شدن اسرار و اطلاعات میشود. (لشجوده، 1388، ص 12)
از زمانی که دولتها هر چند در شکلهای بسیار ابتدایی و ساده خود به وجود آمدند و بر اثر مرزبندی کشورها پا به عرصه وجود گذاشتند، ارتکاب جرایمی چون جاسوسی پا به عرصه وجود گذاشت. البته جاسوسی اغلب به عنوان یک جرم تلقی نمیشد، بلکه به عنوان زرنگی تلقی میشده است. جاسوسی در زمان جنگ و محدود به امور نظامی بود اما امروزه جاسوسی همواره علیه استراتژیک کشور است در امور اقتصادی، سیاسی، علمی، و …، قبلاً یک انسان ناشناخته جاسوسی میکرد، اما امروزه سازمان یافته است. جاسوسی قبلاً اگر بیگانگان انجام میدادند جاسوسی گفته میشد، اما اکنون اگر یک خودی هم، خبر بدهد جاسوسی است اگر چه قبلاً این را خیانت به وطن میگفتند. ) شامبیاتی، 1380، ص 110)
قانونگذار در قانون مجازات اسلامی در فصل تعزیرات و در قانون جرائم نیروهای مسلح و قانون جرائم رایانهای جاسوسی را جرم انگاری کرده است.
1-2 بیان مسأله:
یکی از مصادیق بارز و قدیمی جرائم علیه امنیت، جرم جاسوسی است، که معمولاً یک جرم سازمان یافته و در عین حال فراملی میباشد، چرا که در آن اطلاعات حیاتی یک کشور در زمینه امور نظامی، امنیتی و سیاسی، از طریق یک نظام سازمان یافته و با استفاده از منابع انسانی در اختیار کشور یا کشورهای دیگر قرار میگیرد. وقتی سخن از جاسوسی به میان میآید، ذهن عامه مردم، که اطلاعات کمی از جزئیات این جرم دارند، بیشتر متوجه شبکهها و سازمانهای جاسوسی معروف کشورهای مختلف از جمله (سی. آی.ای)(سیا) در آمریکا، (ام آی شش) در انگلستان، (موساد) در اسراییل، (کا.گ.ب) در اتحاد جماهیر شوروی سابق میشود. با این حال نباید تصور کرد که جاسوسی در سطح دنیا محدود به این سازمانها میشود بلکه این جرم در کشورهای مختلف وتوسط افراد و سازمانهای گوناگون ارتکاب مییابد. (میرمحمد صادقی،1392، ص 88)
انگیزهی جاسوسان برای ارتکاب این جرم متعدد است. برخی مزدور هستند و به انگیزههای مالی و از روی حرص و آز دست به ارتکاب این جرم میزنند، که شاید بیشتر تعداد جاسوسان را این افراد تشکیل دهند. انگیزه دیگر جاسوسان برای ارتکاب این جرم به دلایل عقیدتی و ایدئولوژیک بر میگردد، یعنی این که جاسوس خود را از لحاظ فکری و عقیدتی به کشور دیگری غیر از کشور محل تولد یا اقامت خود وابسته میداند، و در نتیجه، برای آن کشور جاسوسی میکند. گاهی انگیزه جاسوسان از جاسوسی انتقام گیری است، یعنی این که فرد جاسوس، به دلیل مشکلاتی که یک کشور برای وی ایجاد کردهاند و در راستای انتقام گرفتن از آن کشور، اطلاعات کشور مذکور را در اختیار دیگران قرار میدهد. (میر محمد صادقی،1392، ص 91)
خیانت به کشور نیز یکی از جرائم علیه امنیّت خارجی کشور به حساب میآید که ملاکهای روشنی برای تمایز آن با جرم جاسوسی وجود ندارد. اعمالی همچون محاربه و قیام مسلحانه و همکاری با دشمن از مصادیق خیانت به کشور میباشد و مهمترین عاملی که برای تمایز این دو جرم بیان شده است ملاک تابعیت مرتکب است. در جرم جاسوسی ممکن است مرتکب جرم، ایرانی یا غیر ایرانی باشد اما مرتکب خیانت، شخصی ایرانی است که عالماً و عامداً عملی را علیه مصالح امنیّتی یا سیاسی یا اقتصادی کشور انجام میدهد. (نظر مشورتی شمارهی 29/10/1380-827/7)
برخی نیز عنصر روانی را ملاک تمایز قرار دادهاند بدین معنا که در جاسوسی، قصد انجام مأموریت به نفع دشمن کافیست اما در خیانت به کشور قصد ضدیت با حکومت یا برهم زدن امنیّت کشور نیز ضرورت دارد. این ملاکها دقیق نیست و از همین روی در قانون مجازات اسلامی میان این دو جرم تفکیک نشده است، مضافاً بر این که اثر مهمی نیز بر آن بار نمیشود. (عباس زراعت،1390، ص 75)
برخی علمای حقوق در تفکیک جرم جاسوسی و خیانت به کشور دچار اشکال شدهاند و اظهار میدارند که در حال حاضر تفکیک جرائم فوق عملی نیست و عدهای نیز ممیز اساسی این دو جرم را تابعیت و ملیت مرتکب قرار دادهاند. (شامبیاتی،1376، ج 3، ص 102)
برخی از متون قانونی کشورهای اروپایی فرق اصلی جرم جاسوسی و خیانت به کشور را عنصر تابعیت مرتکب میدانند. یعنی اگر مرتکب جرم از اتباع کشوری باشد و جرم بر ضد آن کشور وقوع یافته باشد. عمل ارتکابی خیانت به کشور محسوب میشود و در صورتی که مرتکب خارجی باشد. عمل او جاسوسی خواهد بود. از طرف دیگر قانونگذاران و محاکم معیار مناسبی برای تمایز جرائم جاسوسی و خیانت به کشور مشخص نکردهاند به طوری که گاهی عمل واحد، هم جاسوسی و هم خیانت به کشور محسوب میشود. (زینلی،1378، ص 244)
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.